KRÁSY A ZAUJÍMAVOSTI ŽILINSKÉHO KRAJA

Transkrypt

1 Európsky fond regionálneho rozvoja Investícia do vašej budúcnosti Projekt: Krásy a zaujímavosti Žilinského kraja Europejski Fundusz Rozwoju Regionalnego Inwestujemy w Twoją przyszłość Projekt: Piękno i atrakcje Kraju Żylińskiego European Regional Development Fund Investment in your future Project: Beauty and Attractions of the Žilina Region KRÁSY A ZAUJÍMAVOSTI ŽILINSKÉHO KRAJA PIĘKNO I ATRAKCJE KRAJU ŻYLIŃSKIEGO BEAUTY AND ATTRACTIONS OF THE ŽILINA REGION TEMATICKÉ TRASY TRASY TEMATYCZNE THEME ROUTES

2 / PRÍHOVOR / PRZEDMOWA / FOREWORD Milí čitatelia a návštevníci nášho kraja, publikácia, ktorú držíte v rukách, predstavuje Žilinský samosprávny kraj v jeho mnohorakých podobách. Vydajte sa spolu s nami na cesty plné zážitkov a atrakcií po všetkých regiónoch nášho kraja. Otvárajú sa pred Vami stránky plné inšpiratívnych nápadov, ako spoznať Žilinský kraj cez inú perspektívu. Sedemnásť tematických trás Vás prenesie na Kysuce, Oravu, Horné Považie, do Turca i Liptova, k pomyselným divom nášho malebného kraja, do očarujúcej prírody a na najkrajšie miesta, ktoré ukrýva severozápadné Slovensko. Zahrajte sa na malú chvíľu na Jánošíka, vydajte sa po jeho stopách a navštívte miesta spojené s týmto slovenským hrdinom. Alebo chcete okúsiť slávu rytierov červeného kríža? Vyberte sa na miesta, ktoré chránia slávni templári a spoznajte hrad v Likave, kostoly v Ludrovej či Martinčeku, miesta dýchajúce históriou tohto rytierskeho rádu. Čestné miesto v dejinách Žilinského kraja patrí tiež rodu Turzovcov. Sobášny palác v Bytči, Oravský hrad, Lietavský hrad či samotná Turzovka to sú miesta našej Turzotour, ktoré by vedeli rozprávať mnoho príbehov tejto slávnej rodiny. Toto všetko a ešte omnoho viac nájdete na nasledujúcich riadkoch, prijmite teda pozvanie spoznať náš kraj vo všetkých jeho podobách. Verím, že tento bulletin Vám napomôže v lepšej orientácii a plánovaní kultúrnych či rekreačných výletov do malebných regiónov Žilinského kraja. Drodzy czytelnicy i odwiedzający naszego kraju, publikacja, którą trzymacie w rękach, przedstawia Żyliński Kraj Samorządowy w jego wielorakich postaciach. Wydajcie się razem z nami na drogi pełne przeżyć i atrakcji po wszystkich regionach naszego Kraju. Otwierają się przed wami strony pełne inspiracyjnych pomysłów, jak poznać Kraj Żyliński przez inną perspektywę. Siedemnaście tras tematycznych was przeniesie na Kisuce, Orawę, Górne Poważe, Turiec i do Liptowa na wymyślone cuda naszego Kraju malowniczego, do czarującej przyrody i na najładniejsze miejsca, które ukrywa północnozachodnia Słowacja. Zagrajcie się na małą chwilę na Janosika, wydajcie się po jego tropach i odwiedźcie miejsca połączone z tym słowackim bohaterem. Albo chcecie sprawdzić sławę rycerzy czerwonego krzyża? Wybierzcie się na miejsca, które chronią słynni templariusze i poznajcie zamek w Likave, kościoły w Ludrovej czy Martinčeku, miejsca oddychające historią tego rycerskiego zakonu. Honorowe miejsce w historii Kraju Żylińskiego należy też rodu Turzowców. Pałac ślubów w Bytczy, Zamek Orawski, Zamek Lietavski czy samotna Turzovka to są miejsca naszej Turzotour, które wiedzieliby opowiadać liczne historie tej słynnej rodziny. To wszystko i jeszcze o wiele więcej znajdziecie w następujących wierszach, więc przyjmijcie zaproszenie poznać nasz Kraj we wszystkich jego postaciach. Wierzę, że ten biuletyn wam pomoże w lepszej orientacji i planowaniu kulturalnych i rekreacyjnych wycieczek do malowniczych regionów Kraju Żylińskiego. Juraj Blanár predseda ŽSK Przewodniczący Samorządowego Kraju Żylińskiego Chairman of the Žilina Selfgoverning Region Dear readers and visitors to our region, You are reading a publication introducing the Žilina Selfgoverning Region in its multiple images. Join us on a journey full of adventures and attractions around all counties of our Region. These pages open for you, abundant in inspiring ideas how to discover the Žilina Region in a different perspective. Seventeen theme routes will take you to Kysuce, Orava, Upper Považie, Turiec and Liptov, to the proverbial wonders of our picturesque region, to enchanting nature and to the most beautiful places hidden in north-western Slovakia. Experience what it is like being Jánošík for a little while, embark on a journey in his footsteps, and visit places associated with this Slovak hero. Or, would you like to taste the glory of the Red Cross Knights? Set out to the places protected by the famous Templars and visit the Likava Castle, churches in Ludrová or Martinček places steeped in history of this Order of Knights. The Turzo family holds a place of honour in the Žilina Region s history. Our TurboTour includes several places that tell the stories of this famous family the Wedding Palace in Bytča, Orava Castle, Lietava Castle and the village of Turzovka itself. All this and much more can be found on the following pages. Therefore, please accept the invitation to learn more about our Region in all its aspects. I believe that this Bulletin will help you in better orientation and planning cultural or recreational trips to the picturesque counties of the Žilina Region. V JÁNOŠÍKOVÝCH STUPAJACH W ŚLADACH JANOSIKA IN JÁNOŠÍK S FOOTSTEPS CESTA DREVA DROGA DREWNA JOURNEY OF WOOD / OBSAH / TREŚĆ / CONTENTS BIKEKIA BIKEKIA BIKEKIA POD OCHRANOU TEMPLÁROV POD OCHRONĄ TEMPLARIUSZY UNDER THE TEMPLAR PROTECTION TROJMEDZIE / TRÓJMIEDZA THREE BORDERS JAVORNÍCKY CHODNÍK / ŚCIEŻKA JAWORNICKA JAVORNÍKY TRAIL LIPTOVSKÉ MORE TERMÁLNYCH VÔD LIPTOWSKIE MORZE WÓD TERMALNYCH LIPTOV S SEA OF THERMAL WATERS DUCHOVNÉ PUTO(VANIE) DUCHOWNE WIĘZI (PIELGRZYMKI) SPIRITUAL JOURNEY DREVENÁ ARCHITEKTÚRA LIPTOVA / DREWNIANA ARCHITEKTURA LIPTOWA LIPTOV S WOODEN ARCHITECTURE PAMIATKY UNESCO / PAMIĄTKI UNESCO UNESCO HERITAGE SITES HRADNÝ TURIEC / REGION ZAMKÓW TURIEC TURIEC CASTLES ODKAZY JÁNA PAVLA II. / ODKAZY JANA PAWŁA II. THE MESSAGE OF POPE JOHN PAUL II TURZOTOUR TURZOTOUR TURZOTOUR ORAVA NA PLÁTNE / ORAWA NA PŁÓTNIE ORAVA ON CANVAS KURUCI / KURUCY KURUC ARMY KELTOM NA STOPE / CELTOM W ŚLADACH TRACKING CELTS CYRILOMETODSKÁ ÚCTA / SZACUNEK CYRILA I METODEGO HONOURING ST. CYRIL AND ST. METHODIUS ZOZNAM TIC, TIK, IC A KLASTROV CR V ŽSK / LISTA CENTRÓW INFORMACJI TURYSTYCZNEJ, BIUR TURYSTYCZNYCH, CENTRÓW INFORMACJI ORAZ KLASTRÓW TURYSTYCZNYCH W SKŻ / LIST OF TOURIST INFORMATION OFFICES, INFORMATION OFFICES AND TOURISM CLUSTERS IN THE ŽILINA SELFGOVERNING REGION 54

3 PREHĽAD REGIÓNOV V ŽILINSKOM SAMOSPRÁVNOM KRAJI PRZEGLĄD REGIONÓW W SAMORZĄDOWYM KRAJU ŻYLIŃSKIM OVERVIEW OF COUNTIES IN THE ŽILINA SELFGOVERING REGION

4 V JÁNOŠÍKOVÝCH STUPAJACH W ŚLADACH JANOSIKA IN JÁNOŠÍK S FOOTSTEPS Po dlhotrvajúcom období stredoveku, keď sa hrdinami malých chlapcov stávali rytieri, zostala táto pozícia prázdna. Kto sa mohol stať vzorom pre šarvancov na prelome 17. a 18. storočia? V tom čase bola slovenská zem a ľud pod útlakom uhorských pánov. A tak svojho hrdinu nepotrebovali len deti, ale aj ich rodičia. Rytieri ich už zachrániť nemohli, tak povstal jeden z ľudu Juraj Jánošík. Azda naša najslávnejšia legenda nezačala písať svoj príbeh, ako by každý očakával, v malebnej Terchovej. Hoci sa v tejto dodnes krásnej obci narodil, jeho krstný list leží v 15 kilometrov vzdialenom Varíne. V čase jeho narodenia Terchová nemala svoju farnosť a na jej území nestál žiaden kostol, v ktorom by mohli dedinčania krstiť svoje deti. Vtedy sa častokrát peši museli presunúť do starobylého Varína. V tom čase predstavovala táto trasa, ktorá sa dá dnes zvládnuť za 20 minút autom, pár hodín pešieho pochodu. Dejiny varínskeho kostola sa začali písať ešte v roku Za čias Jánošíka mal teda za sebou takmer pol tisícročia. Do Kostola Najsvätejšej Trojice priniesli 25. januára 1688 rodičia Martin Jánošík a Anna Cesneková svoje druhorodené dieťa, Juraja. Vo varínskej matrike sa v preklade píše: Roku 1688 v januári dňa 25. tohože dňa pokrstené dieťa narodené z Martina Jánošíka a Anny Cesnek (Čišnik, Cisnik), ktorému je dané meno Juraj. Krstní rodičia sú Jakub Merjad a Barbara Krištofik z Terchovej. Najslávnejšieho slovenského zbojníka krstil vtedajší farár Michal Smutko. Tak ako Jánošíkov príbeh, aj cesta po jeho šľapajach teda začína vo Varíne. Po návšteve kostola, tesne pred odchodom do jeho rodnej dediny sa zastavíme v obľúbenom autocampingu vo Varíne na občerstvenie. Už z výhľadu smerom na Terchovú sa nejednému zatají dych. V pozadí vidieť hrdé vrchy Malej Fatry, ktoré strážia Jánošíkovu rodnú obec. Táto nádherná scenéria sa tým viac otvára zraku návštevníkov, čím sú bližšie k zbojníckemu centru Terchovej, ktorá sa rozprestiera pod skalnatými Rozsutcami. Ale obec má aj iných strážcov než nedobytné skaly. Hrdí rodáci si pripomenuli najslávnejšieho zo svojich radov a postavili mu striebornú sochu, ktorú vztýčili nad cestou do Vrátnej doliny. Tu hrdo stojí, dívajúc sa vdiaľ, akoby strážil netušené bohatstvo. Podľa povestí má byť niekde zakopaný poklad, ktorý Jánošík stihol ukryť pred uhorskými pánmi. A možno len stojí na stráži pri vstupe do Vrátnej doliny, kde sa začína aj Zbojnícky chodník. Teraz sa však nevyberieme týmto smerom. Od sochy sa vrátime do centra obce. Kroky budú viesť po Ulici Juraja Jánošíka, ktorá susedí s expozíciou, venovanou terchovskému rodákovi. Stála expozícia Považského múzea v budove obecného úradu ponúka pohľad na historické dokumenty týkajúce sa obce, jej zvykov a tradícií. Najzaujímavejšími exponátmi sú bezpochyby dereš, či olejomaľba Ľudovíta Fullu, ktorý zobrazil zbojníka obklopeného ľudom. Juraj Jánošík sa bezpochyby stal hrdinom ľudu svojej doby. Čím je pre nás dnes? Stal sa legendou a zároveň súčasťou ľudovej slovesnosti. Prostredníctvom jeho života sa návštevník dozvedá aj o spôsobe života ostatného ľudu. Preto si ho Terchovčania vybrali aj za patróna dní tradičného folklóru, inak známych ako Jánošíkove dni. Tie sa v tejto malebnej obci konajú uprostred leta nepretržite od roku 1963 za účasti folklórnych súborov z celého sveta. Po ďalších stopách za slávnym zbojníkom sa vyberieme za hranice Horného Považia. Doslova za kopcom od Terchovej, na území Oravy, rozprestiera sa obec Zázrivá. Práve tu situovali aj známy penzión Jánošíkov dvor. Útulná drevenička zavedie každého návštevníka do dôb slávneho zbojníka s komfortom a pohodlím súčasnosti. Vychutnáte si dobré jedlo z tradičnej slovenskej kuchyne v prostredí pravej drevenice, ktorá zobrazuje Jánošíkov život. Keď sa však povie Zázrivá, nejednému musí napadnúť spojenie s tradičnými korbáčikmi. A práve tie pošteklia vaše chuťové poháriky. Veď určite si na nich kedysi pochutnával aj Juraj Jánošík. Návštevník Jánošíkovho dvora si však môže dopriať viac než len ochutnávku. V tomto penzióne prevádzkujú aj tzv. školu výroby zázrivských korbáčikov, pričom sa dozviete niečo aj z ich minulosti a domov si odnesiete vlastnoručne vyrobený korbáčik. Varín rodný list Juraja Jánošíka, kemping Terchová socha, ulica, expozícia Považského múzea Zázrivá Jánošíkov dvor, zázrivské korbáčiky Drevenice Jánošíkov dvor Malá Petrová Zázrivá tel.: info@janosikovdvor.sk

5 V JÁNOŠÍKOVÝCH STUPAJACH W ŚLADACH JANOSIKA IN JÁNOŠÍK S FOOTSTEPS V JÁNOŠÍKOVÝCH STUPAJACH W ŚLADACH JANOSIKA IN JÁNOŠÍK S FOOTSTEPS Po długotrwającym okresie średniowiecza, kiedy bohaterami małych chłopaków stawali się rycerze, została ta pozycja pusta. Kto mógł stać się wzorem dla wyrostków na przełomie 17 i 18 stulecia? W tych czasach była ziemia słowacka i lud pod uciskiem węgierskich panów. I więc swojego bohatera nie potrzebowali tylko dzieci, ale również ich rodzice. Rycerze ich już ochronić nie mogli, więc powstał jeden z ludu Juraj Janosik. Chyba nasza najsłynniejsza legenda nie zaczęła pisać swoją historię, jak każdy oczekiwałby, w malowniczej Terchovej. Chociaż w tej dotychczas malowniczej miejscowości urodził się, jego świadectwo chrztu leży w 15 kilometrów odległym Varinie. W czasie jego urodzenia Terchova nie miała swoją parafię i na jej terenie nie stał żaden kościół, w którym mogliby mieszkańcy wsi chrzcić swoje dzieci. Wtedy musieli się często na piechotę przesunąć do starożytnego Varina. W tym czasie przedstawiała ta trasa, którą można dziś pokonać za 20 minut samochodem, parę godzin pieszego pochodu. Historia kościoła Varinskiego zaczęła się pisać jeszcze w roku Więc w czasach Janosika miał za sobą prawie pół tysiąclecia. Do kościoła Najświętszej Trójki przynieśli 25 stycznia 1688 roku rodzice Martin Janosik i Anna Cesnekova swoje drugie z rzędu dziecko Juraja. W Varinskiej metryce w przetłumaczeniu jest napisane: 1688 roku w styczniu dnia 25-tego. Tego dnia pochrzczone dziecko urodzone z Martina Janosika i Anny Cesnek (Čišnik, Cisnik), któremu jest dane imię Juraj. Rodzice chrzestni są Jakub Merjad i Barbara Kristofik z Terchovej. Najsłynniejszego słowackiego zbójnika chrzcił ówczesny ksiądz Michal Smutko. Tak, jak historia Janosika, również droga po jego śladach, zatem zaczyna w Varinie. Po zwiedzeniu kościoła, bezpośrednio przed odejściem do jego rodnej wsi zatrzymamy się w ulubionym autocampingu w Varinie na przekąskę. Już z widoku w kierunku na Terchovu niejednemu zatrzyma się oddech. Na tle widać wspaniałe góry Małej Fatry, które strzegą rodną wieś Janosika. Ta przepiękna sceneria tym więcej otwiera się wzroku odwiedzających, czym są bliżej do centrum zbójnictwa Terchovej, która rozkłada się pod skalistymi Rozsutcami. Ale miejscowość ma również innych stróżów, niż niedobitne skały. Dumni rodacy przypomnieli sobie najsłynniejszego z swoich szeregów i zbudowali jemu srebrną rzeźbę, którą postawili nad drogą do Vratnej doliny. Tutaj dumnie stoi, patrząc w dal, jak gdyby strzegł niespodziewane bogactwo. Według opowieści ma być gdzieś zakopany skarb, który Janosik zdążył ukryć przed węgierskimi panami. A może tylko stoi na straży przy wstępie do Vratnej doliny, gdzie zaczyna się również Zbójnicki chodnik. Ale teraz nie wybierzemy się w tym kierunku. Od sochy wrócimy się do centrum wsi. Kroki będą prowadzić po ulicy Juraja Janosika, który sąsiedzi z ekspozycją, poświęconą rodakowi terchowskiemu. Stała ekspozycja Muzeum Poważskiego w budynku Urzędu Gminy proponuje widok na dokumenty historyczne dotyczące gminy, jej zwyczajów i tradycji. Najbardziej interesującymi eksponatami są niewątpliwie deska do tortur, czy olej Ľudovíta Fullu, który wyobraził zbójnika otoczonego ludem. Juraj Janosik niewątpliwie stał się bohaterem ludu swojej doby. Czym jest dla nas dzisiaj? Stał się legendą i jednocześnie częścią ludowego słownictwa. Za pośrednictwem jego życia odwiedzający dowiaduje się również o sposobie życia pozostałego ludu. Dlatego go mieszkańcy Terchovej wybrali również za patrona dni tradycyjnego folkloru, inaczej znanych jak Dni Janosika. Te w tej malowniczej miejscowości odbywają się w środku lata bez przerwy od 1963 roku z uczestnictwem folklorystycznych zespołów z całego świata. Po dalszych śladach za słynnym zbójnikiem wybierzemy się za granice Górnego Poważa. Dosłownie za górą od Terchovej, na terenie Orawy, rozkłada się miejscowość Zázrivá. Prawie tutaj sytuowali również znany pensjonat Janosikov dvor. Przytulna drewniana chata zaprowadzi każdego odwiedzającego do czasów słynnego zbójnika z komfortem i wygodą obecności. Podelektujecie się dobrym jedzeniem z tradycyjnej słowackiej kuchni w środowisku prawej drewnianej chaty, który wyobraża życie Janosika. Ale gdy powie się Zázrivá, niejednemu musi przyjść na myśl połączenie z tradycyjnymi nićmi serowymi. I prawie te połaskotają wasze smakowe kubełki. Przecież na pewno ich kiedyś zjadł ze smakiem również Juraj Janosik. Ale odwiedzający Janosikowego dvora może sobie pozwolić więcej, niż tylko degustację. W tym pensjonacie prowadzą również tak zwaną szkołę wyrabiania zazrivskich nici serowych, przy czym dowiecie się również coś z ich przeszłości i do domu odniesiecie sobie własnoręcznie wyrobioną nić serową. After a long period of the Middle Ages, when knights were the heroes for young boys, this position remained vacant. Who could become a role model for youngsters at the turn of the 17 th and 18 th centuries? In those days, the Slovak soil and nation were oppressed by Hungarian masters. Thus, children as well as their parents needed a hero of their own. Knights could not save them anymore, so the hero arose from the common people Juraj Jánošík. Perhaps our most famous legend did not begin writing his story in the picturesque village of Terchová, as everyone would expect. Although Janošík was born in this beautiful village, his certificate of baptism is filed in the 15-kilometre distant village of Varín. At the time of his birth, Terchová did not have its own parish, nor even a church where the villagers would baptise their children. Often they had to walk to ancient Varín. Today the journey takes 20 minutes by car, but in those days it was a lengthy walking trip of a few hours. The Varín church s history began in 1200, so it was nearly half a millennium old in Jánošík s times. On 25 th January 1688, parents Martin Jánošík and Anna Cesneková brought their second-born child, Juraj, to the Church of the Most Holy Trinity in Varín. The Registry of Varín says in translation: In the year 1688, in January, on the 25 th day. On this day, a child was baptised, born of Martin Jánošík and Anna Cesnek (Čišnik, Cisnik). The child was given the name Juraj. Godparents are Jakub Merjad and Barbara Krištofik from Terchová. The most famous Slovak brigand was baptised by the then parish priest Michal Smutko. Like the story of Jánošík, our journey in his footsteps thus begins in Varín. Following the visit to the church, and before going to his native village, we stop for refreshment in the popular camping site in Varín. A mere look towards the village of Terchová gives a breathtaking view the proud hills of the Malá Fatra mountain range in the background that guard Jánošík s native village. This gorgeous scenery opens to the eyes of visitors more and more as they approach the brigand centre Terchová, which lies under the rocky Rozsutec hills. However, the village also has other guards than the impregnable rocks. Proud natives commemorated their most famous citizen and built his silver statue erected above the road to the Vrátna valley. Here he stands proudly, peering in the distance, as if he guarded the unsuspected wealth. Legend has it that a treasure is buried somewhere here, which Jánošík managed to hide from Hungarian masters. And maybe, he just stands guard at the entrance to the Vrátna valley where the Brigand Trail begins. Now, however, we are not going that direction. From the statue, we return to the village centre and walk along Juraj Jánošík Street to the nearby exhibition dedicated to the famous Terchová s native. The Považské Museum s permanent exhibition in the Municipal Office building features historical documents related to the village, its customs and traditions. The most interesting exhibits undoubtedly include a dereš (punishment bench), and an oil painting by Ľudovít Fulla, depicting the brigand surrounded by common people. Juraj Jánošík was undoubtedly the people s hero of his times. And what is he for us today? He has become a legend, and part of folk literature, too. Through his life, visitors learn about the way of life of common people. Therefore, Terchová citizens have chosen Jánošík as the patron of the festival of traditional folklore, also known as Jánošík s Days. The festival has been held in this picturesque village since 1963, in the middle of summer and with participation of folklore ensembles from all around the world. We will continue our journey in the footsteps of the famous brigand beyond the Horné Považie region. The Orava village of Zázrivá lies literally over the hill from Terchová. Right here, the well-known pension Jánošíkov dvor (Jánošík s Yard) is situated. A cosy log-house takes customers back in time, to the period of the famous brigand, but with nowadays comfort and convenience. You will enjoy the good food of traditional Slovak cuisine in the atmosphere of a real loghouse depicting Jánošík s life. However, when one says Zázrivá, the connection with traditional plaited cheese strings comes to mind and tackles your taste buds. Even Juraj Jánošík must have enjoyed their taste once. Visitors to Jánošíkov dvor can enjoy much more than just tasting the delicacy. This pension also runs the so-called School of Zázrivá Cheese-Plait Making you can learn about its history, and even bring home your own self-made cheese plait. Varin świadectwo chrztu Juraja Janosika, kemping Terchova rzeźba, ulica, ekspozycja Muzeum Poważskiego Zazriva Janosikov dvor, zazrivskie nicie serowe Varín Juraj Jánošík s birth certificate, camping site Terchová statue, street, Považské Museum exhibition Zázrivá Jánošík s Yard, Zázrivá cheese plaits

6 CESTA DREVA DROGA DREWNA JOURNEY OF WOOD Drevo je jedným, azda aj najväčším z prírodných bohatstiev na Slovensku. Mohutné husté lesy v nás neprebúdzajú hrôzu, priam naopak, dávajú nám voľne dýchať. Nielenže sú darcom kyslíka či zadržujú vlahu, ale dovoľujú aj našej mysli odpútať sa od starostí sveta a načerpať nové sily. O sile, ktorá sprevádza drevo, vedeli už naši predkovia a my ju dnes objavujeme nanovo. Drevo je v súčasnosti pre nás zároveň aj umeleckým materiálom. Ruky umelcov prebúdzajú jeho dušu a novovytvorenými tvarmi mu vdýchnu život. Kto viac pracuje s drevom než drevorubač? Hoci toto povolanie nemá v sebe veľa umeleckého, môže sa práve ono stať predlohou pre umenie. Práve drevorubač stojí aj v Oščadnici. Nevzdáva len hold drahocennému materiálu, ale aj našim predkom. Na Kysuciach má toto remeslo dlhú tradíciu. Socha od Vojtecha Ihriského vzbudzuje úctu a spája minulosť s prítomnosťou. Pohľad mocného drevorubača akoby smeroval do budúcnosti. Nevedno, čo sa mu rozprestrelo pred zrakom... Z neďalekého Krásna nad Kysucou sa môžete vybrať rôznymi dopravnými prostriedkami do ďalších častí Kysúc. V roku 2012 otvorili nový úsek Beskydskej cyklotrasy, ktorá prechádza trasou bývalej lesnej železničky, po ktorej sa prevážalo drevo. Môžete sa tak prepraviť napríklad aj na iné miesta, spájané s prírodným materiálom, ktorého cestu práve sledujeme. Verní drevu zostali aj obyvatelia Starej Bystrice. Táto obec nedávno získala novú tvár z dreva. Okrem nádherného výhľadu do širokého okolia, ktorý poskytne kamenná rozhľadňa s nápaditou drevenou strechou, sa z tohto miesta môžete zahľadieť aj na nové drevené srdce Bystrice jedinečný orloj najväčšiu drevenú sochu na Slovensku. Drevo sa stalo dôležitou súčasťou tejto monumentálnej sochy. Podopiera ju totiž celkom 18 drevených ramien. Vďaka tomuto materiálu sa tak môžu veľké postavy minulosti stretávať s ľuďmi súčasnosti. Hlina, kameň a bronz však akoby pri dreve strácali svoj lesk, lebo drevo, materiál našich predkov, využili práve na stvárnenie slovenských svätcov minulosti. Peter Kuník z Tvrdošína premenil topoľ na postavy svätcov sv. Cyrila, sv. Metoda, sv. Andreja-Svorada, sv. Beňadika, sv. Gorazda, sv. Bystríka a sv. Vojtecha. Hoci bude ťažké spustiť zrak z krásneho diela, Kysuce ponúkajú znova odlišný pohľad na drevo. Tentoraz sa naozaj prenesieme do našich dejín a pozrieme sa, ako tento materiál využívali naši predkovia. V skanzene kysuckej dediny vo Vychylovke sa každému naskytne jedinečná príležitosť nahliadnuť do životov našich prastarých materí. V areáli je spolu postavená takmer dvadsiatka dreveníc a drevených objektov. Sú to autentické stavby, ktoré vo vnútri nenápadne skrývajú skvosty minulosti koberce, nábytok, ručne vyrábané predmety. Oščadnica socha drevorubača od Vojtecha Ihriského Krásno nad Kysucou drevárska škola, Beskydská cyklo/bežko/pešotrasa Stará Bystrica drevený orloj Vychylovka drevený skanzen Múzeum kysuckej dediny Nová Bystrica - Vychylovka tel: +421 / 41 / skanzen@kysuckemuzeum.sk

7 CESTA DREVA DROGA DREWNA JOURNEY OF WOOD CESTA DREVA DROGA DREWNA JOURNEY OF WOOD Drewno jest jednym, chyba nawet największym z bogactw przyrodniczych na Słowacji. Ogromne gęste lasy w nas nie przebudzają przerażenie, wprost odwrotnie, dają nam swobodnie oddychać. Nie tylko są dawcą tlenu czy zatrzymują wilgoć, ale pozwalają również naszej myśli odwiązać się od starości świata i naczerpać nowe siły. O sile, która towarzyszy drewnu, wiedzieli już nasi przodkowie i my ją dzisiaj odkrywamy ponownie. Drewno jest w obecności dla nas jednocześnie materiałem artystycznym. Ręce artystów przebudzają jego duszę i nowotworzonymi kształtami jemu wdychają życie. Kto więcej pracuje z drewnem niż drwal? Chociaż ten zawód nie ma w sobie wiele artystycznego, może prawie on stać się wzorem dla sztuki. Prawie drwal stoi w Oščadnicy. Nie składa tylko hołd drogocennemu materiału, ale również naszym przodkom. Na Kisucach ma to rzemiosło długą tradycję. Rzeźba od Vojtecha Ihriskego wzbudza szacunek i łączy przeszłość z obecnością. Spojrzenie mocnego drwala jak gdyby kierowało do przyszłości. Nie wiadomo, co jemu rozprzestrzeniło się przed wzrokiem Z niedalekiego Krásna nad Kysucou możecie wybrać się różnymi środkami transportu do dalszych części Kisuc. W 2012 roku otworzyli nowy odcinek beskidzkiej trasy rowerowej, która przechodzi trasą byłej kolejki leśnej, po której przewozili drewno. Możecie się tak przewieźć na przykład również na inne miejsca, łączone z materiałem pr- zyrodniczym, którego drogę prawie śledzimy. Wierni drewnu zostali również mieszkańcy Starej Bystrzycy. Ta miejscowość niedawno uzyskała nową twarz z drewna. Oprócz przepięknego widoku do szerokich okolic, który dostarcza kamienna wieży widokowa z pomysłowym dachem drewnianym, z tego miejsca możecie patrzeć również na nowe drewniane serce bystrzycy wyjątkowy wieżowy zegar z kurantem największą drewnianą rzeźbę na Słowacji. Drewno stało się ważną częścią tej monumentalnej rzeźby. Podpiera ją, bowiem prawie 18 drewnianych ramion. Dzięki temu materiałowi tak mogą wielkie postacie przeszłości spotykać się z ludźmi obecności. Ale glina, kamień i brąz jak gdyby przy drewnie tracili swój połysk, bo drewno, materiał naszych przodków, wykorzystali prawie na wyobrażenie słowackich świętych z przeszłości. Peter Kuník z Tvrdošína przemienił topolę na postacie świętych św. Cyrila, św. Metoda, św. Andreja-Svorada, św. Beňadika, św. Gorazda, św. Bystríka i św. Vojtecha. Chociaż będzie ciężkie oderwać wzrok z pięknego dzieła, Kisuce proponują znów odmienne spojrzenie na drewno. Tym razem naprawdę przeniesiemy się do naszej historii i zobaczymy, jak z tego materiału korzystali nasi przodkowie. W skansenie kisuckiej wsi w Vychylovce każdy będzie miał wyjątkową możliwość zaglądnąć do życia naszych prababć. W areału jest razem zbudowana prawie dwudziestka drewnianych chat i drewnianych obiektów. Są to autentyczne budynki, które we wnętrzu niepostrzeżenie skrywają klejnoty przeszłości dywany, meble, ręcznie wyrabiana przedmioty. Wood is perhaps the greatest of natural assets in Slovakia. Mighty deep forests do not wake terror in us. On the contrary, woods let us breathe freely Forests give us oxygen and retain moisture, but also allow our minds to break away from the worldly worries and renew our strength. Even our ancestors knew about the power that accompanies wood. Today, we discover this strength anew. Nowadays, wood has become a material of arts. Artists hands awaken its soul and breathe life into newly-created wood shapes and forms. Hardly anyone works with wood more than lumberjacks. Their profession definitely does not contain much art, but it can become an artwork model. Therefore, there is a statue of a lumberjack erected in Oščadnica, paying homage to the precious material as well as to our ancestors. Woodsman craft has had a long tradition in Kysuce. The statue by Vojtech Ihriský is awe-inspiring and links the past with the present. The mighty lumberjack seems to look into the future. We do not know what he is looking at You can take various means of transport to travel from the nearby town of Krásno nad Kysucou to other parts of the Kysuce region. A new section of the Beskydy cycling trail opened in 2012, leading along the former back-swath forest railway used for transporting timber. You can also visit other places associated with the natural material in the focus of our attention. The inhabitants of Stará Bystrica have remained faithful to wood and their village has recently gained a new, wooden face. The stone lookout tower with a picturesque wooden roof offers wonderful views of the wide surroundings, as well as of the new wooden heart of Bystrica the unique astronomical clock, which is the largest wooden sculpture in Slovakia. Wood became an integral and important part of this monumental sculpture, as it is supported by a total of 18 wooden beams. Thanks to this material, the great personalities of our history can meet with today s people. Clay, stone and bronze lose their lustre when juxtaposed to wood because this favourite material of our ancestors was used to depict Slovak saints of the past. Peter Kuník from Tvrdošín metamorphosed poplar wood into the figures of saints: St. Cyril, St. Methodius, St. Andrew Svorad, St. Benedict, St. Gorazd, St. Bystrik and St. Vojtech. It is not easy to look away from this amazing work of art, but Kysuce offer a yet different view of wood. Now we really travel back in time to our history to see how our ancestors utilised wood as a raw material. The open-air Kysuce Village Museum in Vychylovka offers its visitors a unique opportunity to look into the lives of our great grandmothers. The museum premises feature up to twenty log houses and wooden buildings. These are all authentic structures discretely hiding various gems of the past: carpets, furniture, handmade items, etc. Oščadnica rzeźba drwala od Vojtecha Ihriskego Krásno nad Kysucou szkoła drwalska, beskidzka trasa dla rowerzystów, narciarzy biegowych, pieszych Stara Bystrzyca drewniany wieżowy zegar z kurantem Vychylovka drewniany skansen Oščadnica Statue of a Lumberjack by Vojtech Ihriský Krásno nad Kysucou - Secondary Vocational School of Wood Processing, Beskydy cycling/cross-country skiing/hiking trail Stará Bystrica Wooden astronomical clock Vychylovka Wooden open-air museum

8 BIKEKIA BIKEKIA BIKEKIA Sadnúť si na bicykel a na dvoch kolesách sa preniesť do histórie. Je to spojenie príjemného s užitočným, relaxu so získavaním vedomostí. Je to skvelý spôsob, ako zaujať najmenších a naučiť ich niečo nové. Stačí vytiahnuť rodinu na bicykel a zamieriť za poznaním. Zážitková cesta začína v známej obci Strečno. Preslávil ju najmä neprehľiadnuteľný strečniansky majestát. Hrad sa týči na skalnom brale nad frekventovanou cestou spájajúcou Horné Považie s Turcom a spolu s riekou Váh a okolím Malej Fatry patrí do neodmysliteľného vizuálu tejto časti Považia. Hrad nie je len vyhľadávaným turistickým miestom, ale dokonca jeho čaro objavili aj americkí filmári v magickom príbehu zo stredoveku Dračie srdce. V podhradí sa však dejú aj iné veci. Vyrástla tu stredoveká dedina. V drevených autentických domčekoch sa môžu návštevníci oboznámiť so životom jednotlivých remeselníkov. Zaujímavou je aj útulňa pre pútnikov, či detské ihrisko. Autentickosť dediny len podfarbí pozadie vytvorené hradom. Pred vysadnutím na bicykel môžete skúsiť aj iný dopravný prostriedok. Nebude to výdobytok modernej doby, práve naopak. Stále si zachováte dojem z čias dávno minulých. Po 7-kilometrovom úseku vás skúsení kormidelníci preplavia na drevených pltiach. Môžete si tak vychutnať najkrajší úsek Váhu na Hornom Považí, ktorý nelemujú len skaly a lesy, ale aj dva hrady spomínaný hrad Strečno a dnes už len zrúcanina, ktorá nesie názov Starhrad. Po príjemnom zážitku z čias stredoveku sa opäť môžete vyšvihnúť do sediel bicyklov a zamieriť do centra celého kraja. Jednu zo vstupných brán do Žiliny tvorí aj Vodné dielo Žilina. Z tejto praktickej stavby sa dnes okrem iného stala aj relaxačná zóna. Na vodné dielo sa pohodlne dostanete priamo zo Strečna. Nemusí to byť ani už spomínaný bicykel. Trasa je prispôsobená aj pre korčuliarov. Počas cesty nebude pohľad na rekreantov taký zvláštny. Môžete stretnúť rybárov, aj nadšencov vodných športov. BikeKIA cesta má svoj cieľ pri krásnom Budatínskom hrade. Ten sa týči nad sútokom Váhu a Kysuce a nepriamo tak spája aj dve územia Horné Považie a Kysuce. Na tomto mieste sa v minulosti vyberalo clo. Dnes sa toho báť nemusíte, stačí si len užiť pohľad na majestátnu stavbu. K hradu patrí aj rozľahlý anglický park, v ktorom sú rozmiestnené informačné tabule o miestnej prírode. V parku je upravená lipová aleja a vyrastajú v nej skutoční pamätníci našich dejín 250 až 300-ročné lipy. Strečno stredoveké podhradie, hrad Strečno, plte Vodné dielo Žilina korčule, bicykle, peši, vodné športy Budatín anglický park, hrad, sútok Kysuce a Váhu Budatínsky hrad Topoľová Žilina tel: +421 / 41 / muzeum@pmza.sk

9 BIKEKIA BIKEKIA BIKEKIA BIKEKIA BIKEKIA BIKEKIA Usiąść na rower i na dwóch kołach przenieść się do historii. Jest to połączenie przyjemnego z użytecznym, relaksu z uzyskaniem wiedzy. Jest to świetny sposób, jak zainteresować najmniejszych i nauczyć ich coś nowego. Starczy wyciągnąć rodzinę na rower i zamierzyć za poznaniem. Trasa przeżyciowa zaczyna w znanej miejscowości Strečno. Uzyskała sławę głównie nieprzeoczanym strečnianskim majestatem. Zamek wznosi się na skalnej turni nad ruchliwą drogą łączącą Górne Poważe z Turcem, ale razem z rzeką Vah i okolicami Małej Fatry należy do niezapomnianego widoku tej części Poważa. Zamek jest nie tylko wyszukiwanym miejscem turystycznym, ale, co więcej, jego urok odkryli również amerykańscy filmiarze w magicznej historii z średniowiecza Serce smoka. Ale w podzamczu dzieją się inne rzeczy. Wyrosła tutaj średniowieczna wieś. W drewnianych autentycznych domkach mogą odwiedzający zapoznać się z życiem poszczególnych rzemieślników. Interesującą jest również przytułek dla wędrujących, czy boisko dla dzieci. Autentyczność wsi tylko podkreśli tło wytworzone zamkiem. Zanim wsiądziecie na rower, możecie spróbować również inny środek transportu. Nie będzie to zdobycie nowoczesnego okresu, prawie odwrotnie. Stale sobie zachowacie wrażenie z czasów dawno przeszłych. Po 7-kilometrowym odcinku was doświadczeni sterownicy przepłyną na drewnianych worach. Możecie tak sobie podelektować najładniejszy odcinek Vahu na Górnym Poważu, który nie lamują tylko skały i lasy, ale również dwa zamki wspominany zamek Strečno i dzisiaj tylko już ruiny, które niosą nazwę Starhrad. Po przyjemnym przeżyciu z czasów średniowiecza ponownie możecie usiąść do siodeł rowerów i zamierzyć do centrum całego Kraju. Jedną z wstępnych bram do Żyliny tworzy również Wodne dzieło Żylina. Z tej praktycznej budowy dzisiaj oprócz innego stała się zona relaksu. Na wodne dzieło wygodnie dostaniecie się bezpośrednio ze Strečna. Nie musi to być nawet już wspominany rower. Trasa jest przystosowana również dla łyżwiarzy. Podczas jazdy nie będą brakowały widoki na wczasowicze. Możecie spotkać rybaków, również zapaleńców dla wodnych sportów. BikeKIA droga ma swój cel przy ładnym zamku Budatin. Ten wznosi się nad spływem Vahu i Kysucy i pośrednio tak łączy również dwa regiony Górne Poważe i Kisuce. Na tym miejscu w przeszłości wybierało się cło. Dzisiaj nie musicie się tego bać, starczy już tylko zażyć widok na majestatyczny budynek. Do zamku należy również rozległy angielski park, w którym są rozmieszczone tablice informacyjne o miejscowej przyrodzie. W parku jest uporządkowana aleja lipowa i rosną w niej naprawdę świadkowie naszej historii 250 aż 300 letnie lipy. Sit on the bike and use the two wheels to travel in time back to history. Pleasant sporting relaxation can be combined with learning new knowledge. Cycling is a great way of attracting the attention of the youngest ones and teaching them something new. Take your family out on bikes and head for exploration. Our journey of experiences begins in the renowned village of Strečno, which became famous for its hard- -to-overlook majestic monument. The Strečno Castle stands proud above the busy road linking the Upper Považie and Turiec regions. Together with the river Váh and the surrounding Lesser Fatra mountain range it forms the inherent visual strength of this part of the Váh valley. The castle is not only a sought-after tourist site. Even American filmmakers discovered its charm and chose it as a backdrop for Dragon Heart a magical story set in the Middle Ages. However, there are other things going on in the castle s extramural settlement. A medieval village was built here with little authentic wooden houses where visitors can learn about the lives of various craftsmen. Also interesting are the hut for pilgrims and the children s playground. The village s authenticity is underlined by the massive backdrop of the castle. Before you continue your bike trip, try a completely different means of transport. It is not an achievement of modern technology. On the contrary, you can experience the times long gone when you take a 7-kilometre cruise on wooden rafts. Skilled rafters sail along the most beautiful Váh section in the Upper Považie, through rocks and forests, and past two castles the above-mentioned Strečno Castle and the Starhrad Castle, which is now in ruins. After the pleasant experience of medieval times you can saddle your two-wheel steeds and head for the centre of the entire region. The Žilina Waterworks forms one of the entrance gates to the city. This practical structure is accessible directly from Strečno. Over time, it has become, inter alia, a relaxation zone for bikers, in-line skaters, joggers, water sport enthusiasts, as well as keen fishermen. The BikeKIA trail ends near the beautiful Budatín Castle standing above the confluence of the Váh and Kysuca rivers. Thus the castle indirectly connects the two historical regions Upper Považie and Kysuce. No wonder that toll used to be collected here. But have no fear of paying, just enjoy the view of the mighty structure. The castle premises include a large English park featuring information boards about local nature. The park includes a maintained linden alley with real witnesses of our history some trees are up to 300 years old. Strečno średniowieczne podzamcze, zamek Strečno, wory Wodne dzieło Żylina łyżwy, rowery, pieszo, wodne sporty Budatin park angielski, zamek, spływ Kysucy i Vahu Strečno Medieval extramural settlement, Strečno Castle, log rafts Žilina Waterworks in-liners, bikers, walkers, water sports Budatín English park, castle, confluence of the Váh and Kysuca

10 POD OCHRANOU TEMPLÁROV POD OCHRONĄ TEMPLARIUSZY UNDER THE TEMPLAR PROTECTION Templárske tajomstvá sa nachádzajú v rôznych kútoch sveta. Tajné chodby, neuveriteľné príbehy, starobylé stavby. Za templármi však nemusíte chodiť do Francúzska. Svoje záhady spájané s rytiermi červeného kríža postupom času začal odkrývať aj tajuplný Liptov. Liptov zahalený rannou hmlou je ako stvorený na fantastické príbehy, ktorými tie o templároch nepochybne sú. Prvé kroky za rytiermi cti a slávy budú viesť do Ružomberka. Je to východiskový bod, ktorý spája trojuholník templárskeho tajomstva Liptova. Neďaleko tohto mesta sa nachádzajú tri dôležité pamiatky, spájané s červenými mníchmi, ktorí sa stali súčasťou našich dejín a ľudovej slovesnosti. Prvou zastávkou v honbe za tajomstvami je Likavský hrad vzdialený od Ružomberka len necelých 5 km. Tento hrad nie je len atypickou slovenskou stavbou vďaka množstvu okien, ale traduje sa o ňom, že bol naozaj templársky. Hrad sa rozprestiera zdanlivo osamelo na brale uprostred Chočských vrchov. Dnes zrúcanina pôsobí opustene, ale z mnohých okien akoby sa na návštevníka pozerala minulosť. Stojí tam sám, opustený, akoby sa mu cnelo po rokoch slávy. Osamelosť však zrejme nie je to správne slovo. Hovorí sa, že hrad je tajnou chodbou spojený s neďalekým vrchom Mních, na ktorom stojí gotický kostol v Martinčeku. Tento Kostol sv. Martina je jednou z najstarších pamiatok Liptova, postavený okolo roku K vrchu Mních sa viaže templárska legenda, podľa ktorej tu v roku 1230 zahynul pri obrane bezbranných templársky vizitátor Johannes Gottfried von Herberstein. Tesne pred svojím skonom vyslovil želanie, aby ho pochovali v najbližšom Božom chráme. Miestom jeho odpočinku mal byť neďaleký gotický Kostol Všetkých svätých v Ludrovej - Kúte, ktorý dotvára trojuholník templárskych legiend v okolí Ružomberka. Kostolík dnes stojí opustene na prahu dediny. Z kedysi husto obývanej lokality tam zostal sám. Akoby chcel dostáť svojmu menu, ktorým ho domáci označujú Na púšti. Hoci sa môžeme len domnievať a dúfať, že kostolík raz odhalí svoje tajomstvo o mieste odpočinku chrabrého rytiera, ale stačí len vojsť hlavnou bránou a dýchne na vás zázračno. Kostolík je vyzdobený nádhernými freskami, ktoré rozprávajú príbeh Ježiša Krista. Po dýchaní mystikou vám však nedá spať otázka kto postavil a vyzdobil tento malý, nepatrný kostolík? Mohli to byť tajomní červení mnísi? Ružomberok Likavský hrad Martinček gotický kostol Ludrová gotické fresky Likavský hrad Likavka tel.: +421 / 44 / liptmuzeum@mail.t-com.sk

11 POD OCHRANOU TEMPLÁROV POD OCHRONĄ TEMPLARIUSZY UNDER THE TEMPLAR PROTECTION POD OCHRANOU TEMPLÁROV POD OCHRONĄ TEMPLARIUSZY UNDER THE TEMPLAR PROTECTION Tajemnice templariuszy znajdują się w różnych kątach świata. Tajne korytarze, niewiarygodne historie, starożytnie budynki. Ale za templariuszami nie musicie chodzić do Francji. Swoje zagadki połączone z rycerzami czerwonego krzyża z biegom czasu zaczął odkrywać również tajemniczy Liptow. Liptow zasłonięty ranną mgłą jest jak stworzony na fantastyczne historie, którymi te o templariuszach niewątpliwie są. Pierwsze kroki za rycerzami honoru i sławy będą prowadzić do Rużomberoku. Jest to punkt wyjściowy, który łączy trójkąt tajemnicy templariuszy Liptowa. Niedaleko tego miasta znajdują się trzy ważne pamiątki, łączone z czerwonymi mnichami, które stały się częścią naszej historii i ludowego słownictwa. Pierwszym przystankiem w pogoni za tajemnicami jest zamek Likawski odległy od Rużomberoka tylko niecałych 5 km. Ten zamek nie jest tylko atypowym słowackim budynkiem dzięki mnóstwu okien, ale przekazuję się o nim z pokolenia na pokolenie, że był naprawdę templariuszy. Zamek rozkłada się pozornie samotnie na turni w środku Chočských gór. Dziś ruina wygląda opuszczenie, ale z licznych okien jak gdyby na odwiedzającego patrzała przeszłość. Stoi tam samotny, opuszczony, jakby jemu tęskniło się za latami sławy. Ale samotność widocznie nie jest to poprawne słowo. Mówi się, że zamek jest tajnym korytarzem połączony z niedaleką górą Mnich, na którym stoi kościół gotycki w Martinčeku. Ten Kościół św. Marcina jest jedną z najstarszych pamiątek Liptowa, zbudowany około 1260 roku. Do góry Mnich wiąże się legenda templariuszy, według której tutaj w 1230 roku zmarł przy obronie bezbronnych wizytator templariuszy Johannes Gottfried von Herberstein. Bezpośrednio przed swoją śmiercią wysłowił życzenie, aby go pochowali w najbliższej świątyni Boga. Miejscem jego wypoczynku miał być niedaleki gotycki Kościół Wszystkich Świętych w Ludrowej - Kącie, który dopracowuje trójkąt legend templariuszy w okolicach Rużomberoku. Kościółek dziś stoi opuszczenie na progu wsi. Z kiedyś gęsto zamieszkałego regionu tam został samotny. Tak jak gdyby chciał potwierdzić swoją nazwę, którym go miejscowi oznaczają Na pustyni. Chociaż możemy się tylko domniemać i ufać, że kościołek raz odkryję swoją tajemnicą o miejscu wypoczynku dzielnego rycerza, ale starczy tylko wejść główną bramą i będzie dychać na was cudowność. Kościołek jest ozdobiony przepięknymi freskami, które opowiadają historię Jezusa Christa. Ale przy oddychaniu mistyką wam nie da spać pytanie, kto zbudował i ozdobił ten mały, nieznaczny kościołek? Mogli to być tajemni czerwoni mnisi? Templar secrets can be found in many parts of the world: secret passageways, unbelievable stories, ancient buildings. However, you do not need to travel to France, for example, to encounter the Templars. Over time, the Liptov region started uncovering its mysteries associated with the Knights of the Red Cross. Liptov shrouded in morning mist is a perfect setting for fantastic stories, such as those about the Templar Knights. Our quest for the knights of honour and glory begins in the town of Ružomberok the starting point connecting the Liptov s triangle of Templar mystery. There are three significant monuments located near this town, and associated with the Red Monks who became part of our history and folk literature. The first station in our pursuit of mystery is the Likava Castle situated less than 5km away from Ružomberok. This castle is an untraditional Slovak structure thanks to its multitude of windows. But legend has it that the castle was truly a Templar one. It stands, seemingly alone, on a rocky cliff amidst the Chočské vrchy mountain range. Today the ruins are abandoned, but visitors have a creepy feeling that the past looks at them from the many windows. The castle stands there alone, deserted, as if it pined for its glory years. Perhaps loneliness is not the right word to describe the castle s setting. Legend has it that there is a secret passageway connecting the castle with the nearby Mních ( Monk ) hill, on which stands the Gothic church in the village of Martinček. This Saint Martin s Church was built around 1260 and is one of the oldest monuments in the Liptov region. A Templar legend about the Mních hill says that Templar supervisor Johannes Gottfried von Herberstein died when defending the defenceless. Just before his death Johannes expressed his wish to be buried in the nearest temple of God. His final resting place should be the nearby Gothic Church of All Saints in Ludrová Kúte that completes the triangle of Templar legends around Ružomberok. In the once densely populated area, the little church now stands deserted on the village s edge, as if it wanted to live up to its nickname given by natives In the Desert. We can only hope and wish that the tiny church once reveals its secret about the valiant knight s resting place. So enter through the main gate and feel the breath of mystery. The church is decorated with beautiful frescoes that tell the story of Jesus Christ. The breath of mystery brings to mind insistent questions: Who built and decorated this tiny little church? Could it be the mysterious Red Monks? Rużomberok Zamek Likawski Martinček kościół gotycki Ludrowa freski gotyckie Ružomberok Likavský Castle Martinček Gothic church Ludrová Gothic frescoes

12 TROJMEDZIE TRÓJMIEDZA THREE BORDERS Odjakživa je to snom mnohých zaneprázdnených ľudí byť naraz na niekoľkých miestach. Že to nie je možné? Práve naopak. Tri štáty Slovensko, Česko a Poľsko nespájajú len Beskydy, ale aj jedinečné miesto, ktoré vzniklo ako stred kružníc opísaných z bodov rovnoramenného trojuholníka. Jeho stredom je tzv. Trojmedzie, ktoré sa vytvára v častiach Hrčava, Istebné a Čierne. Na tomto mieste stoja pripomienky spolupatričnosti týchto veľmi si blízkych národov ako kamenní strážcovia priateľstva medzi nimi. Pri výstavbe monolitov v roku 1995 do nich vsadili rôzne listiny, mince, či noviny z 22. júna Tento jedinečný bod je akoby aj východiskom za spoznávaním všetkých troch krajín, lebo je to takpovediac rovnako ďaleko. Či už sa vyberiete za dobrodružstvom v českých kútoch alebo za novými zážitkami v poľskej zemi, alebo jednoducho zamierite na juh a preskúmate krásy slovenskej prírody a bohatého kultúrneho dedičstva. Autom z českej strany, na bicykli z poľskej alebo peši zo slovenskej. No ak budete na tej slovenskej, určite neobíďte Šance opevnenia z čias cisársko-kuruckých bojov. Hoci ich drevené časti nepretrvali, zemné valy sú voľným okom stále viditeľné. Tento účinný obranný systém zasahuje až dva kilometre do obce Čierne. Navyše sa v tejto obci vždy 15. septembra koná tradičné podujatie Kurucké Čierne, pričom sa môžete naživo ocitnúť uprostred bojiska. Od niepamięci jest to snem licznych zajętych ludzi byś naraz na kilku miejscach. Że to nie jest możliwe? Wręcz odwrotnie. Trzy państwa Słowację, Czechy i Polskę nie łączą tylko Bieszczady, ale również wyjątkowe miejsce, które powstało jak środek okręgów opisanych z punktów równoramiennego trójkąta. Jego środkiem jest tak zwana Trójmiedza, które jest wytworzone w częściach Hrčava, Istebné i Čierne. Na tym miejscu stoją przypominki przynależności tych bardzo sobie bliskich narodów, jak kamienni stróżowie przyjacielstwa między nimi. Przy budowie monolitów w roku 1995 do nich wsadzili różne dokumenty, monety, czy gazetę z 22 czerwca Ten wyjątkowy punkt jest niby wyjściem za poznawaniem wszystkich trzech państw, bo to jest tak mówiąc tak samo daleko. Gdy wybierzecie się za przygodą w czeskich kątach albo za nowymi przeżyciami w ziemi polskiej, albo po prostu skierujecie się na południe i przebadacie piękna przyrody słowackiej i bogatego dziedzictwa kulturowego. Samochodem z czeskiej strony, na rowerze z polskiej albo pieszo ze słowackiej. Ale jeśli będziecie na tej słowackiej, na pewno nie mińcie Šance umocnienia z czasów cesarsko-kuruckich walk. Chociaż ich drewniane części nie przetrwały, wały ziemne są wolnym okiem stale widoczne. Ten skuteczny system obronny sięga aż dwa kilometry do miejscowości Čierne. Dodatkowo w tej miejscowości zawsze 15 września odbywa się tradycyjne przedsięwzięcie Kurucké Čierne, przy czym możecie się ocknąć pośrodku pola walki. Being in several places at the same time has always been a dream of many busy people. Do you think it is impossible? Quite the contrary. In this area of Kysuce, the borders meet of three countries Slovakia, Poland and the Czech Republic. They have the Beskydy mountain range in common, but also a unique site an intersection of the circles described on an isosceles triangle. The site is called Three Borders, situated in the cadastres of the Hrčava, Istebné and Čierne villages. This place is a remembrance of togetherness of the three very close nations. The three granite monoliths stand on guard of the nations friendship. During the construction of the monoliths in 1995, various documents, coins and newspapers of 22 nd June 1995 were inserted into the granite boulders. This unique site is a sort of a starting point in the quest for learning about and getting to know the three countries, because they are, so to speak, equidistant. You can embark on a journey of adventure to the Czech Republic, of new experiences in Poland, or simply head straight southwards to explore the wonders of Slovakia s nature and rich cultural heritage. You can travel by car from the Czech side, by bike from Poland, or walk from the Slovak land and do not avoid the village of Šance. Wooden parts of the fortification from the times of the Empire-vs.-Kuruc war did not outlast, but the earth mounds are still visible to the naked eye. This powerful and efficient defence system stretches by two kilometres all the way to the village of Čierne. This village holds an annual event on 15 th September entitled Kurucké Čierne that re-enacts the battles of Kuruc wars. Kultúrne a informačné centrum mesta Čadca Matičné námestie 1434/ Čadca tel: +421 / 41 / ikcadca@stonline.sk

13 JAVORNÍCKY CHODNÍK ŚCIEŻKA JAWORNICKA JAVORNÍKY TRAIL Je zima a doma to už takmer každého omrzelo. Treba vybrať bežky a hor sa skúšať kvalitu snehu na Javorníckom chodníku! Chodník ponúka každému nadšencovi pomalé vychutnávanie zasneženej prírody, ktorá akoby vyrástla z rozprávkového sveta. Javornícky chodník je jedinečný svojím výhľadom na jednej strane mohutné Rozsutce, rytieri Malej Fatry, na druhej strane tajuplná Lysá hora, ktorá sa nachádza už za hranicami Slovenska. Môžete si vybrať rôzne úseky trás podľa náročnosti trate a podľa ich dĺžky. Najprv sa zastavíme v Čadci na Husáriku. Tu sa začína Beskydsko-Javornícka lyžiarska bežecká magistrála, ktorej koniec sa nachádza až o 50 km ďalej, v Makove. Na Husáriku sa môžete ešte pred cestou posilniť teplým čajom v rovnomennom hoteli. Pri vychutnávaní jednotlivých trás magistrály si môžete vydýchnuť na niekoľkých záchytných bodoch. Jedným z tých najzaujímavejších je bezpochyby Semeteš. Toto dnes tiché, krásne miesto bolo kedysi dejiskom tragédie druhej svetovej vojny. Chvíľka zastavenia a venovania spomienke na hrôzy minulosti, a potom znova smer Makov. Pri ďalšom zastavení si môžete na chvíľu vyzuť bežky a občerstviť sa pred nasledujúcou trasou. Teraz sa zastavíme v pohostinstve na Melocíku, pričom sa nachádzame v katastri Veľkého Rovného. Trasa z Melocíka na Kasárne je jednou z najvyhľadávanejších a ponúka krásny pohľad na srdce kysuckej prírody. Javornícky chodník však nie je len pre bežkárov. Počas letnej turistiky ponúka rovnaké výhľady, aké si vychutnávajú bežkári, ale v letnom šate sa ukážu aj iné skvosty kysuckého pohoria. Je ním napríklad rozhľadňa, ktorá každému dovolí pozrieť sa aj na vzdialenejšie krásy prírody. Rozhľadňa Zákopčie hrdo stojí na Marťakovskom kopci v časti Petránky. V nadmorskej výške 854 m n. m. sa každý môže cítiť ako rozprávkový Bystrozraký, lebo rozhľadňa poskytuje nádherný, a najmä ďaleký výhľad. Foto: Marián Masnica Jest zima i w domu to już każdego znudziło. Trzeba wybrać biegówki chodźmy próbować jakość śniegu na Ścieżce Jawornickiej! Ścieżka proponuje każdemu zapaleńcowi powolne rozkoszowanie się zaśnieżoną przyrodą, która jak gdyby wyrosła z świata bajek. Ścieżka Jawornicka jest wyjątkowa swoim widokiem na jednej stronie olbrzymie Rozsutce, rycerze Małej Fatry, po drugiej stronie tajemnicza Łysa Góra, która znajduje się już za granicami Słowacji. Możecie sobie wybrać różne odcinki tras według wymogów trasy i według ich długości. Najpierw zatrzymamy się w Čadcy na Husáriku. Tutaj zaczyna Bieszczadzko-Jawornicka magistrala biegaczy, której koniec znajduje się aż o 50 km dalej, w Makowie. Na Husáriku możecie się jeszcze przed drogą wzmocnić ciepłą herbatą w równoimiennym hotelu. Przy rozkoszowaniu się poszczególnymi trasami magistrali możecie odetchnąć na kilku punktach przerw. Jednym z tych najbardziej interesujących jest niewątpliwie Semeteš. To dzisiaj ciche, ładne miejsce było kiedyś miejscem sceny tragedii drugiej walki światowej. Chwila zatrzymania i poświęcenia wspomnienia na grozy przeszłości, i potem znów kierunek Makov. Przy dalszej przerwie możecie na chwilę wyzuć biegówki i odświeżyć się przed następną trasą. Teraz zatrzymamy się w lokalu na Melociku, przy czym znajdujemy się w katastrze Wielkiego Rovnego. Trasa z Melocika na Kasarnie jest jedną z najbardziej wyszukiwanych i proponuje piękny widok na serce kisuckiej przyrody. Ale Ścieżka Jawornicka nie jest tylko dla biegaczy na nartach. Podczas letniej turystyki proponuje takie same widoki, jakimi rozkoszują się biegacze na nartach, ale w letnim ubraniu pokażą się również inne klejnoty gór kisuckich. Jest nim na przykład wieża widokowa, która każdemu pozwoli zobaczyć również odleglejsze piękna przyrody. Wieża widokowa Zákopčie stoi dumnie na Marťakovskiej górze w części Petránky. W wysokości 854 m.n.p.m. każdy może czuć się jak Bystrowzrok z bajki, bo wieża widokowa pozwala przepiękny, i głównie daleki widok. It is winter and we get sick of sitting at home. Let us take cross-country skis and explore the quality of snow covering the Javorníky Trail. The trail offers each enthusiast a slow enjoyment of snow-covered nature that seems to have grown in a fairytale world. The Javorníky trail is unique thanks its views the mighty Rozsutec hills and the knights of the Lesser Fatra mountain range on one side, the mysterious Lysá hora ( Bare Mountain ) on the other side, right across the Slovak border. The trail features several sections of varying difficulty and length. Our first stop is in Čadca s Husárik where the Beskydsko- -Javornícka cross-country-skiing artery begins. The trail ends after 50 kilometres in the village of Makov. The Husárik Hotel offers refreshment, such as hot tea, to sharpen you up before the long journey. There are several interesting sites along the artery where you can rest for a moment and learn something about our history. Semeteš is undoubtedly one of the most in- teresting sites. Now a quiet place, this beautiful location was once the scene of a World War II tragedy. Pull over for a while and pay tribute to the horrors of the past. Then continue towards Makov. Our nest stop allows you to take off your skis and enjoy the refreshment before the next journey at the Melocík pub in the cadastre of the Veľké Rovné village. The route from Melocík to Kasárne ( Barracks ) is one of the most sought-after and offers beautiful views of the heart of Kysuce nature. However, the Javorníky trail is not dedicated to skiers only. During the summer tourist season it offers the same views to hikers and bikers, as it does to skiers in winter. Yet the summer raiment shows more gems of the Kysuce mountain range, such as the lookout tower offering views of the more distant natural beauties. The Zákopčie lookout tower stands proud at 854 metres above sea level on the Marťakovský hill in the district of Petránky. Here, you can truly feel like the fairytale character Sharp- -Eyed looking far across the land, over hill and dale, enjoying splendid views. Čadca Husárik Petránky rozhľadňa / wieża widokowa/ lookout tower Semeteš Melocík Bežkoservis tel: magistrala@zask.sk

14 LIPTOVSKÉ MORE TERMÁLNYCH VÔD LIPTOWSKIE MORZE WÓD TERMALNYCH LIPTOV S SEA OF THERMAL WATERS Hektika súčasného spôsobu života zanecháva stopy na fyzickom aj duševnom zdraví človeka. Je preto dôležité naučiť sa oddychovať. Relax pre celú rodinu to sú wellness centrá na Liptove, ktoré využívajú blahodarné účinky našich termálnych vôd. Liptov nie je len lokalita stvorená pre turizmus. Okrem prírodného bohatstva vlastní aj ďalšie, nemenej dôležité, a tiež pochádzajúce z darov prírody. Termálne pramene a vody dokázali viacerí na tomto území skrotiť a pomocou nich oživiť duševné sily človeka. Jeden z najznámejších je bezpochyby v obeci Bešeňová. Tu geotermálne pramene dosahujú príjemnú teplotu takmer 70 C. Množstvo víriviek, masážnych trysiek a sáun sa nachádza pod jednou strechou v známom Thermal Park Bešeňová. Popri relaxačných vymoženostiach, ktoré ocenia najmä dospelí, sú tu aj atrakcie pre deti, ako napríklad tobogány. Termálna voda má okrem blahodarných účinkov na telo a dušu človeka aj vynikajúce účinky pri urologických alebo kozmetických problémoch. Ďalšie využitie darov zeme uprostred Chočských vrchov ponúkajú Kúpele Lúčky. Donedávna boli výlučne pre ženy, ale spoľahlivo sa sem chodia liečiť aj pacienti s pohybovými a nervovými ochoreniami. Kúpele sú vyhľadávané najmä kvôli prameňu, ktorý nesie krásne ženské meno Valentína a dosahuje teplotu 32 C. Lúčanské kúpele však nevyužívajú tento prameň len na liečenie chorôb. Pred pár rokmi sa využitie Valentíny rozšírilo aj o Aqua-Vital Park s vonkajšími bazénmi. S parkom sú spojené aj rôzne mimovodné aktivity, ako obrovské šachy, detské ihrisko, trampolína, a dokonca sa návštevník môže zrekreovať v saunovom svete. V ďalšej liptovskej vodnej destinácii si s rodinou určite nebudete len tak hovieť v bazéne. Aquapark Tatralandia ponúka okrem relaxu v bazénoch aj možnosti pre vaše deti vyšantiť sa do sýtosti na rôznych atrakciách. Tradičné tobogány môžu neskôr vymeniť za prehliadku Tropical paradise. Ako už názov napovedá, z Liptova sa razom ocitnete v exotickom raji. Teplota v priemere 30 C, karibské rastliny a morská voda dodajú miestu dokonalú ilúziu tropického Karibiku, ku ktorému patrí aj Ostrov pirátov s výhľadom na Tatry. Kto nemá rád karibskú oblasť, ale dá radšej prednosť studenému severu, môže vyskúšať Keltský saunový svet. Sedemnásť vodných, parných a masážnych kúpeľov láka každého, kto túži po dokonalom relaxe a oddychu. Wellness v dnešnej dobe vyhľadáva vari každý. Masáže, kúpele a zábaly nájdete aj v Tatralandii v priestoroch s príznačným názvom Wellness paradise. Toto priam zázračné slovo wellness využívajú aj v stredisku Jasná, kde hotely ponúkajú dokonalý relax pre unavené telo a myseľ. V stredisku sa nachádza celkovo päť hotelov, stačí si len vybrať: Hotel Chopok, Hotel FIS Jasná, Hotel Grand Jasná, Družba, Hotel Ostredok. Foto: Marek Hajkovský Bešeňová Lúčky Tatralandia Jasná wellness hotely AQUAPARK TATRALANDIA Liptovský Mikuláš GINO PARADISE BEŠEŇOVÁ Bešeňová

15 LIPTOVSKÉ MORE TERMÁLNYCH VÔD LIPTOWSKIE MORZE WÓD TERMALNYCH LIPTOV S SEA OF THERMAL WATERS LIPTOVSKÉ MORE TERMÁLNYCH VÔD LIPTOWSKIE MORZE WÓD TERMALNYCH LIPTOV S SEA OF THERMAL WATERS Hektyczność współczesnego sposobu życia pozostawia ślady na fizycznym i psychicznym zdrowiu człowieka. Dlatego jest ważne nauczyć się odpoczywać. Relaks dla całej rodziny to są wellness centra na Liptowie, które wykorzystują zbawienne działanie naszych wód termalnych. Liptow nie jest tylko regionem stworzonym dla turyzmu. Oprócz przyrodniego bogactwa posiada również dalsze, nie mniej ważne, i też pochodzące z darów przyrody. Termalne źródła i wody potrafili niektórzy w tym regionie poskromić i pomocą nich ożywić siły psychiczne człowieka. Jednym z najsłynniejszych jest niewątpliwie miejscowość Bešeňová. Tutaj źródła geotermalne osiągają przyjemną temperaturę prawie 70 C. Mnóstwo wirówek, dysz masażowych i saun znajduje się pod jednym dachem w znanym Thermal Park Bešeňová. Oprócz zdobyć relaksacyjnych, które ocenią głównie dorośli, są tutaj również atrakcje dla dzieci, jak na przykład tobogany. Woda termalna ma oprócz zbawiennego działania na ciało i duszę człowieka też świetne oddziaływanie przy urologicznych albo kosmetycznych problemach. Dalsze wykorzystanie darów ziemi pośrodku Chočských gór proponuje zakład kąpielowy Lúčky. Doniedawna były wyłącznie dla kobiet, ale niezawodnie chodzą tutaj leczyć się też pacjenci z zachorowaniem ruchu i nerwów. Zakład kąpielowy jest wyszukiwany głównie dla źródłu, które niesie ładne żeńskie imię Valentina i osiąga tempera- Relaxation for the whole family is offered by wellness centres in Liptov, which utilise the beneficial effects of our thermal waters. Liptov is a perfect site for active tourism, as it possesses natural wealth as well as other, equally important gifts of nature. Local thermal springs and their water have been tamed and used to revive physical and mental powers. One of the most famous thermal-water spas is definitely Bešeňová where geothermal springs eructate water of pleasant temperatures around 70 C. The spa features multiple whirlpools, massage jets and saunas located under one roof in the famous Thermal Park Bešeňová. Its relaxation amenities are intended for both adults and children, and include water slides and toboggans. In addition to beneficial effects on human mind and soul, Bešeňová s thermal water is a very good cure for urologic and dermatologic issues. Amidst the Chočské vrchy hills lies the Lúčky Spa town offering further use of the earth s gifts. Until recently, the spa was exclusively for women, but now it reliably helps patients with neural and locomotor system disorders. The spa is sought-after mainly because of the spring reaching temperatures around 32 C that bears a beautiturę 32 C. Ale uzdrowisko Lúčky nie wykorzystuje to źródło tylko do leczenia chorób. Przed paru latami wykorzystanie Valentiny poszerzyło się też o Aqua Vital Park z zewnętrznymi basenami. Z parkiem są połączone różne poza wodne czynności, jak olbrzymie szachy, boisko dla dzieci, trampolina, i nawet odwiedzający może odpocząć w świecie sauny. W dalszej liptowskiej wodnej destynacji z rodziną na pewno nie będziecie tylko tak wypoczywać w basenie. Aquapark Tatralandia proponuje oprócz relaksu w basenach też możliwości dla waszych dzieci wyszaleć się do syta na różnych atrakcjach. Tradycyjne tobogany mogą później wymienić za zwiedzanie Tropical paradise. Tak jak już nazwa podpowiada, z Liptowa razem ockniecie się w raju egzotycznym. Średnia temperatura 30 C, rośliny karaibskie i woda morska dodają miejscu doskonalą iluzję tropicznych wysp Karaibskich, do której należy też wyspa piratów z widokiem na Tatry. Gdy ktoś nie kocha region karaibski, ale raczej da pierwszeństwo chłodnej północy, może wypróbować Celtycki świat sauny. Siedemnaście wodnych, parowych i masażowych kąpieli kusi każdego, kto tęskni po doskonałym relaksie i odpoczynku. Wellness w okresie dzisiejszym wyszukuje prawie każdy. Masaże, kąpiele o okłady znajdziecie też w Tatralandii w przestrzeniach z charakterystyczną nazwą Wellness paradise. To wprost cudowne słowo wellness wykorzystują też w ośrodku Jasna, gdzie hotele proponują doskonały relaks dla zmęczonego ciała i myśli. W ośrodku znajduje się całkiem pięć hoteli, starczy tylko sobie wybrać: Hotel Chopok, Hotel FIS jasna, Hotel Grand Jasna, Družba, Hotel Ostredok. The current hectic lifestyle leaves traces on our physical and mental health. It is therefore important to learn to relax. ful female name Valentína. The Lúčky Spa utilises the Valentína spring for multiple purposes. In addition to treating disorders, thermal water entertains visitors to Aqua-vital Park abundant in water and also out-of-water activities, such as a huge chessboard, children s playground, trampoline, and sauna world. Also another popular water world in the Liptov region Aquapark Tatralandia will not let you and your family just lazing in the pool. Your children find here multiple opportunities of entertainment, adventure and sheer fun. Tatralandia s attractions include swimming pools, children s paddling pools, toboggans and a tour of the Tropical Paradise, which takes you, true to its name, in no time from Liptov to an exotic paradise. The perfect illusion of the Caribbean includes sea water of around 30 C, Caribbean palms and plants, and the Pirate Island with views of the Tatras. If you do not like the hot Caribbean but prefer the cold north instead, do not hesitate and try the Celtic Sauna World. There are seventeen water, steam and massage baths to attract visitors craving for a perfect relaxation and rest. Everyone likes wellness these days. Tatralandia s amenities revealingly called Wellness Paradise offer massages, spas and body wraps. A miraculous world of wellness can be found in the Jasná resort as well. There are five hotels offering perfect relaxation for tired body and mind the choice is yours: Hotel Chopok, Hotel FIS Jasná, Hotel Grand Jasná, Hotel Družba, Hotel Ostriedok. Bešeňová Lúčky Tatralandia Jasná wellness hotele Bešeňová Lúčky Tatralandia Jasná wellness hotels

16 DUCHOVNÉ PUTO(VANIE) DUCHOWNE WIĘZI (PIELGRZYMKI) SPIRITUAL JOURNEY Tradície našich predkov, naše dejiny a minulosť sú úzko spojené s vierou. Stala sa súčasťou každodenného života, vďaka nej máme písmo, vzdelanie, ale predovšetkým pamiatky, ktoré dodnes vytvárajú s našimi predkami duchovné puto. Putovanie za duchovnom začneme v kysuckej obci Oščadnica. Tu stojí Kalvária, z ktorej sa dnes stalo pútnické miesto. Kalvária vzdáva hold mystickej minulosti tohto miesta. Začali ju stavať rok po udalostiach počas II. svetovej vojny, keď nad týmto miestom držal ochrannú ruku vari samotný Boh, lebo pri bojoch o Veľkú Raču nikto z obce nezahynul. Dnes sem putuje množstvo veriacich 15. augusta na sviatok Nanebovzatia Panny Márie. Tento deň sa spája aj s Oščadnickými hodmi, ktoré majú až 200-ročnú minulosť. Opúšťajúc Kysuce sa zastavíme v malej obci pri Kysuckom Novom Meste. Tu sa nachádza vzácna oblasť, v ktorej sa stále vykonávajú archeologické vykopávky. Koscelisko v Radoli odhalilo už nemálo zo svojej minulosti. Vykazuje, že Kysuce boli osídlené už v čase neolitu. Prelomovým sa však stal výsledok bádania, pri ktorom archeológovia odhalili minulosť tohto miesta, zatiaľ z 11. a 12. storočia. Tu stál kostolík, ktorý sa v tom čase stal sídlom cirkevnej správy pre oblasť Kysuce. Kostol bol opevnený valom a v jeho okolí sa nachádzalo pohrebisko. Ďalším zastavením duchovným putovaním je stále zachovalý žilinský kostol. Kostol sv. Štefana Kráľa v Žiline je najstaršou pamiatkou mesta, pochádza z 13. storočia a stojí v mestskej časti Závodie. Tam stojí nečakane vedľa kasární, veľa nezasvätených by ho pokojne minulo. Pritom sa medzi múrmi sakrálnej pamiatky ukrýva skvost minulosti v podobe krásnych fresiek. Svoje naj nesie aj ďalší kostolík v inej mestskej časti Žiliny v Trnovom. Kostol sv. Juraja je najzápadnejšie položeným celodreveným kostolíkom na Slovensku. Tento klenot pochádza zo 16. storočia. Ako mnoho iných pamiatok, aj tento kostol nahlodal zub času. Preto bol postupne rozobratý a prevezený na východ, kde majú s opravami podobných stavieb veľa skúseností. Jeho záchrana sa podarila. Rekonštrukciu využili aj na archeologický výskum, ktorý odhalil, že na tomto mieste stál predtým iný sakrálny objekt. Dnes táto cenná pamiatka minulosti stojí opäť na svojom mieste, aby ju mohli spoznávať nielen veriaci súčasnosti. Príbehov o zázračných uzdraveniach pomocou Božej sily sa udialo viacero. Niektoré z nich sa stali aj v 17. storočí v Kostole sv. Mikuláša vo Višňovom, kam v tom čase chodilo množstvo veriacich pre útechu k soche Panny Márie. Na sediacu Matku, ktorá kŕmi malého Ježiša, sa prichádzalo pozrieť čoraz viac ľudí, až museli kostol prestavať do súčasnej podoby. Odvtedy sa z Višňového stalo pútnické miesto, kam každý rok pricestujú stovky ľudí. Počas roka sa tu koná množstvo pútí, pričom hlavná býva na prelome júna a júla na počesť sviatku Návštevy Panny Márie. Oščadnica pútnické miesto Kalvária Koscelisko Radoľa najstarší kostol na Kysuciach Žilina Závodie Trnové najzápadnejšie položený drevený kostolík Višňové pútnické miesto

17 DUCHOVNÉ PUTO(VANIE) DUCHOWNE WIĘZI (PIELGRZYMKI) SPIRITUAL JOURNEY DUCHOVNÉ PUTO(VANIE) DUCHOWNE WIĘZI (PIELGRZYMKI) SPIRITUAL JOURNEY Tradycje naszych przodków, nasza historia i przeszłość są ściśle połączone z wiarą. Stała się częścią codziennego życia, dzięki niej mamy pismo, wykształcenie, ale przede wszystkim pamiątki, które dotychczas tworzą z naszymi przodkami duchowne więzi. Duchowne pielgrzymki zaczniemy w kisuckiej miejscowości Oščadnica. Tutaj stoi kalwaria, z której dzisiaj stało się miejsce pielgrzymek. Kalwaria składa hołd mistycznej przeszłości tego miasta. Zaczęli ją budować rok po wydarzeniach podczas II wojny światowej, gdy nad tym miejscem trzymał ochronną rękę chyba samotny Bóg, bo przy bojach o Veľkú Raču nikt z miejscowości nie zmarł. Dzisiaj dotąd wędruje mnóstwo wierzących 15 sierpnia na święto Wniebowzięcia Panny Marii. Ten dzień łączy się też z ucztą w Oščadnicy, która ma aż 200-letnią przeszłość. Opuszczając Kisuce zatrzymamy się w małej miejscowości przy Kisuckim Nowym Mieście. Tutaj znajduje się cenny region, w którym ciągle wykonują się wykopaliska archeologiczne. Kościelisko w Radoli odkryło już niemało ze swojej przeszłości. Wykazuje, że Kisuce były osiedlone już w czasach neolitu. Ale przełomowym stał sią wynik badania, przy którym archeologowie odkryli przeszłość tego miejsca, na razie z 11 i 12 stulecia. Tutaj stał kościołek, który w tym czasie stał się siedzibą zarządu Kościoła dla regionu Kisuc. Kościół był ufortyfikowany wałem i w jego okolicach znajdowało się cmentarzysko. Dalszym zatrzymaniem duchownej pielgrzymki jest ciągle zachowały kościół Żyliński. Kościół św. Stefana Króla w Żylinie jest najstarszą pamiątką miasta, pochodzi z 13 stulecia i stoi w miejskie dzielnicy Závodie. Tam stoi nieoczekiwanie obok koszarów, wiele niewtajemniczonych spokojnie minęłoby go. Przy tym między murami pamiątki sakralnej ukrywa się klejnot przeszłości w postaci pięknych fresk. Swoje naj niesie też dalszy kościołek w innej dzielnicy Żyliny w Trnowym. Kościół św. Juraja jest najbardziej zachodnio położonym cało drewnianym kościółkiem na Słowacji. Ten klejnot pochodzi z 16 stulecia. Tak jak mnogo innych pamiątek, również ten kościół podkopał ząb czasu. Dlatego był stopniowo rozebrany i przewieziony na wschód, gdzie mają z naprawami podobnych budynków wiele doświadczeń. Jego ratowanie udało się. Rekonstrukcję wykorzystali też na badania archeologiczne, które odkryli, że na tym miejscu stał przedtem inny obiekt sakralny. Dziś ta cenna pamiątka przeszłości stoi ponownie na swoim miejscu, aby ją mogli poznawać nie tylko wierzący w obecności. Historii o cudownych uzdrowieniach pomocą siły Bożej stało się wiele. Niektóre z nich stali się też w 17 stuleciu w Kościele św. Mikulasza we Višňovom, dokąd w tym czasie chodziło mnóstwo wierzących dla uciechy k rzeźbie Panny Marii. Na siedzącą Matkę, która karmi małego Jezusa, przychodziło patrzeć coraz więcej ludzi, aż musieli kościół przebudować do obecnej postaci. Od wtedy z Višňovego stało się miejsce pielgrzymek, dokąd każdy rok przyjeżdżają stówy ludzi. Podczas roku kona się tutaj mnóstwo pielgrzymek, przy czym główna bywa na przełomie czerwca i lipca na cześć święta Odwiedzin Panny Marii. Traditions of our ancestors, our history and past are closely linked with faith. Religion has become part of everyday life, giving us writing, education and, most of all, historical monuments that form a spiritual bond with our ancestors. Our journey of spirit begins in the Kysuce village of Oščadnica. There is a Calvary that has become a pilgrimage site. The Calvary pays tribute to the mystical past of the site. Its construction began one year after the events that happened here during World War II. Perhaps God himself held his protective hand over this place because not a single inhabitant of the village died during the battle of the Veľká Rača hills. Nowadays, a large number of believers join the pilgrimage to this site on 15 th August Feast of the Assumption. This day is also associated with the Oščadnica feast festival having up to 200-year history. Leaving Kysuce we stop in a small village near the town of Kysucké Nové Mesto. Here is a precious site of archaeological excavations Koscelisko in Radoľa. The site has already revealed a lot about its past, proving that the Kysuce region has been inhabited since Neolithic times. A real breakthrough came with the research outcomes when archaeologists uncovered the history of this place reaching to the 11 th and 12 th centuries. A little church stood here and served, those days, as the seat of ecclesiastical administration for the Kysuce region. The church was fortified with a mound and included a nearby burial site. The next station of our spiritual journey is the well preserved Church of St. Stephen the King from the 13 th century. The church is located in the city part Závodie, and it is the oldest monument in the town of Žilina. Unexpectedly, the church stands next to the army barracks and can be easily overlooked by tourists. The walls of this sacral monument hide many gems of the past beautiful frescoes. Superlatives describe yet another little church in the Žilina suburb of Trnové. The St. George s Church is the westernmost all-wood church in Slovakia. This gem comes from the 16 th century. Like many other monuments, this church suffered the ravages of time and required a thorough repair. It was gradually dismantled and transported to Eastern Slovakia, where restorers have much experience and expertise repairing such structures. The rescue work was a success. When the church was removed, archaeologists used the time for research and discovered that another sacral object stood here earlier. Nowadays, the precious monument of the past is back in its place to be visited and admired by believers and common tourists. There are numerous stories about miraculous healing through God s power. Some of the stories happened in the 17 th century in the St. Nicolas Church in the village of Višňové near Žilina. Those days, many believers went to the statue of Virgin Mary to find solace and consolation. More and more people came to see the seated Mother feeding little Jesus, and the church had to be rebuilt to the current size and shape. Since then, Višňové has become a pilgrimage site attended by hundreds of people every year. Many pilgrimages are held here throughout the year, with the main one held in late June and early July in honour of the feast of Virgin Mary s Visitation. Oščadnica miejsce pielgrzymek Kalwaria Kościelisko Radoľa najstarszy kościół na Kisucach Žilina Závodie Trnové najbardziej zachodnio położony drewniany kościółek Višňové miejsce pielgrzymek Oščadnica pilgrimage site Calvary Koscelisko Radoľa the oldest church in the Kysuce region Žilina Závodie Trnové the westernmost wooden church Višňové - pilgrimage site

18 DREVENÁ ARCHITEKTÚRA LIPTOVA DREWNIANA ARCHITEKTURA LIPTOWA LIPTOV S WOODEN ARCHITECTURE Na Slovensku sa nachádza množstvo zákutí, ktoré nám pripomínajú minulosť našich predkov, naše korene, tradície, dedičstvo. Je len na nás, aby sme ho znovu objavili, spoznali a venovali mu svoj čas, aby sa nestratil v prítomnosti, aby sme ho zachovali aj do budúcnosti. Takýmto dedičstvom, ktoré musí byť zachované, je aj tradičná architektúra z dreva, ktorá sa šírila celým Liptovom. Naše spoznávanie dreveného Liptova začne azda na najznámejšom mieste. Len málokto nepočul o Vlkolínci, ktorý sa spomínal už v roku Obec sa zachovala ako neporušený celok pre budúce generácie aj vďaka puncu pamiatkovej rezervácie a kultúrneho dedičstva UNESCO. Práve zápisom medzi svetové dedičstvo sa malebná drevená obec dostala do povedomia celého sveta a je tak chránená pre budúce generácie aj ostatných národov. Celkovo je takto chránených 73 objektov, ktoré predstavujú život našich predkov, ktorý si my môžeme naozaj už len predstavovať. Okrem domov a humien je vzácnosťou aj zvonica z roku 1770, či Kostol navštívenia Panny Márie z konca 19. storočia. K drevenému odkazu minulosti sa pripísala aj obec Svätý Kríž, ktorá vyrastala už v 13. storočí. Stojí tu vzácny Drevený artikulárny evanjelický kostol, ktorý patrí medzi najväčšie drevené stavby v strednej Európe. Zaujímavosťou je, že tento kostol nestál pôvodne na území tejto obce, bol postavený v Paludzi. Kvôli vzniku Liptovskej Mary, keď sa muselo viacero dedín zaplaviť, boli rôzne pamiatky premiestnené na iné miesta. To je aj prípad kostolíka, ktorý sa pri premiestňovaní zároveň aj zrekonštruoval. Ďalšou zastávkou za spoznávaním tradícií je Pribylina Múzeum liptovskej dediny. Do týchto miest sa premiestnili stavby zo zatopenej oblasti Liptovskej Mary. Dominantou skanzenu je gotický Kostol Panny Márie z obce Liptovská Mara. Okrem neho sa zachránili aj stavby z Valašskej Dubovej a z Parížoviec. V areáli skanzenu je aj statická expozícia historickej Považskej lesnej železnice, ktorá prepravovala drevo na jeho púti za spracovaním. Na Słowacji znajduje się mnóstwo zakątków, które nam przypominają przeszłość naszych przodków, nasze korzenie, tradycje, dziedzictwo. Jest tylko na nas, abyśmy go ponownie objawili, poświęcali jemu swój czas, i zachowali go też do przyszłości. Takim dziedzictwem, które musi być zachowane, jest też tradycyjna architektura z drewna, która szerzyła sią całym Liptowem. Nasze poznawanie drewnianego Liptowa zacznie chyba na najbardziej znanym miejscu. Tylko mało tych, kto nie słyszał o Vlkolincu, który wspominano już w 1376 roku. Miejscowość zachowała sią jak nienaruszona całość dla przyszłych generacji też dzięki puncy pamiątkowej rezerwacji i kulturalnego dziedzictwa UNESCO. Zapisem między światowe dziedzictwo malownicza drewniana miejscowość dostała się do świadomości całego świata i jest tak chroniona dla przyszłych generacji i pozostałych narodów. Całkiem jest tak chronionych 73 obiektów, które przedstawiają życie naszych przodków, które my możemy sobie już naprawdę tylko wyobrażać. Oprócz domów i stodół jest cenna też dzwonnica z 1770 roku, czy kościół Nawiedzenia Panny Marii z końca 19 stulecia. Do drewnianego dziedzictwa przeszłości wpisano też miejscowość Svätý Kríž, powstałą już w 13 stuleciu. Stoi tutaj cenny Drewniany artykularny ewangelicki kościół, który należy między największe drewniane budowy w średniej Europie. Interesujące jest, że ten kościół nie stał pierwotnie na terenie tej miejscowości, był zbudowany w Paludzy. Z powodu zbudowania Liptowskiej Mary, były różne pamiątki przemieszczone na inne miejsca. To jest też przykład kościółka, który przy przemieszczaniu też był zrekonstruowany. Dalszym przystankiem za poznawaniem tradycji jest Pribylina Muzeum Liptowskiej Wsi. Do tych miejsc były przemieszczone budowy z zatopionego regionu Liptowskiej Mary. Dominantą skansenu jest gotycki kościół Panny Marii z miejscowości Liptowska Mara. Oprócz niego były uratowane też budynki z Valašskej Dubovej i Parížoviec. W areału skansenu jest też statyczna ekspozycja historycznej Poważskiej leśnej kolejki, która przewoziła drewno. There are many nooks and crannies in Slovakia that remind us of our past and ancestors, our roots, traditions and heritage. It is solely up to us to rediscover our history, dedicate our time to it and learn from it as much as possible to avoid getting lost in presence and to preserve our heritage for the future. Such a heritage that must be preserved is traditional wooden architecture found throughout the Liptov region. Our exploration of wooden Liptov starts at perhaps the most famous place that we all heard of many times. The village of Vlkolínec was first mentioned in Entire village has been preserved intact for future generations thanks to the titles of UNESCO Cultural Heritage and Monument Reserve. This picturesque wooden village was listed as the World Heritage and thus became known all over the world. There are 73 protected objects altogether, which represent the life of our ancestors and help us imagine what it was like in the past. Precious structures include houses, barns, a 1770 bell tower, and the Church of Virgin Mary s Visitation built in the late 19 th century. The wooden legacy of the past is also visible in the village of Svätý Kríž ( Holy Cross ), gradually built in the 13 th century. Its articular wooden Evangelical church is one of the largest wooden structures in Central Europe. Interestingly, this church was not originally built here, but in the village of Paludza. Several villages had to be flooded due to the construction of the Liptovská Mara dam. Therefore, various monuments from these villages were moved to different places, including the little church moved and reconstructed at the same time. Our next stop in learning the traditions is in the village of Pribylina and its Liptov Village Museum. Buildings and structures were moved here from the villages to be flooded. The Museum is dominated by the Gothic Church of Virgin Mary from the village of Liptovská Mara. Other gems include rescued buildings from the villages of Valašská Dubová and Parížovce. The Museum premises include a permanent static exhibition of the historical Považská Forest Railway, which served to transport wood from logging sites to processing plants. Vlkolínec Svätý Kríž / Holy Cross Liptovský Hrádok lesnícka škola J. Dekreta Matejovie / szkoła leśnicka J. Dekreta Matejowie / Forestry School of J. Dekret Matejovie Skanzen Pribylina / Skansen Pribylina / Pribylina Open-air Museum Liptovské múzeum v Ružomberku Námestie Š. N. Hýroša Ružomberok tel: +421 / 44 / sekretariat@liptovskemuzeum.sk

19 PAMIATKY UNESCO PAMIĄTKI UNESCO UNESCO HERITAGE SITES Zachovávať dedičstvo predkov je našou povinnosťou, o čom nás presviedča aj známy výrok: Kto nepozná svoju minulosť, nepochopí ani svoju budúcnosť. Preto sa vytvoril Zoznam svetového kultúrneho a prírodného dedičstva UNESCO, ktorý chráni rôzne pamiatky po celom svete. Do tohto zoznamu patria aj niektoré tradičné bohatstvá minulosti z nášho územia. Prvý bod za poznaním svetového dedičstva nás zavedie do oravského Tvrdošína, kde sa nachádza drevený Kostol Všetkých svätých. Do zoznamu sa zapísal v roku Pôvodne bol postavený v 15. storočí, pričom o dve storočia neskôr ho prestavali do renesančného slohu. Srdcom kostola je barokový oltár, ale výzdobu tvorí napríklad aj maľba sv. Juraja. Do zoznamu sa zapísala v roku 1993 obec Vlkolínec. Táto obec so srdcom z drevených objektov našej minulosti sa nachádza v okrese Ružomberok. Prvá písomná zmienka pochádza pravdepodobne z roku Vlkolínec má dva rady dreveníc s dvormi a humnami. Medzi pamiatky obce patrí aj zvonica a Kostol navštívenia Panny Márie. Zaujímavosťou je, že dodnes Vlkolínec žije svojím životom. Je zdanlivo izolovaný od vonkajšieho sveta, napriek tomu má dnes 19 stálych obyvateľov. Ostatné neobývané objekty slúžia ako rekreačné drevenice. Ďalšou pamiatkou chránenou svetom je Drevený artikulárny kostol v Leštinách, ktorý sa do zoznamu zapísal v roku Kostol pochádza zo 17. storočia. Je to krásna drevená stavba, v ktorej pokrstili napríklad aj Pavla Országha Hviezdoslava. Celý interiér kostola je bohato vymaľovaný, dominantou však zostáva oltár, postavený v 18. storočí. Zachowywać dziedzictwo przodków jest naszym obowiązkiem, o czym nas przekonuje też znana myśl: Ten, kto nie zna swoją przeszłość, nie zrozumie też swoją przyszłość. Dlatego była wytworzona Lista światowego kulturowego i przyrodniego dziedzictwa UNESCO, która chroni różne pamiątki po całym świecie. Do tej listy należą też niektóre tradycyjne bogactwa przeszłości z naszego regionu. Pierwszy punkt za poznaniem światowego dziedzictwa nas doprowadzi do orawskiego Tvrdošína, gdzie znajduje się drewniany kościół Wszystkich Świętych. Na listę był wpisany w 2008 roku. Pierwotnie był zbudowany w 15 stuleciu, przy czym o dwie stulecia później go przebudowali do stylu renesansowego. Sercem kościoła jest barokowy ołtarz, ale dekorację tworzy na przykład też obraz św. Juraja. Na listę była wpisana w 1993 roku miejscowość Vlkolinec. Ta miejscowość z sercem z drewnianych obiektów naszej przeszłości znajduje się w powiacie Rużomberok. Pierwsza pisemna wzmianka pochodzi prawdopodobnie z 1376 roku. Vlkolinec ma dwa szeregi drewnianych chat z dworami i stodołami. Między pamiątki miejscowości należy też dzwonnica i kościół odwiedzenia Panny Marii. Interesujące jest, że do dzisiaj Vlkolinec żyje swoim życiem. Jest pozornie izolowany od świata zewnętrznego, wbrew tego ma dzisiaj 19 stałych mieszkańców. Pozostałe niezamieszkane obiekty służą jak odpoczynkowe drewniane chaty. Dalszą pamiątką chronioną światem jest Drewniany artykularny kościół w Leštinach, który był na listę wpisany w 2008 roku. Kościół pochodzi z 17 stulecia. Jest to piękna drewniana budowa, w której pochrzcili na przykład też Pavla Orszagha Hviezdoslava. Całe wnętrze kościoła jest bogato wymalowane, ale dominantą zostaje ołtarz, zbudowany w 18 stuleciu. It is our duty to preserve ancestors heritage, as evidenced in the famous saying: Those who do not know their past will not understand their future. Therefore, a list was created of the UNESCO World Cultural and Natural Heritage to protect various sites around the world. The list also includes some traditional historical gems in Slovakia. The first item in exploring the World Heritage can be found in the Orava town of Tvrdošín the wooden Church of All Saints. It was included in the Heritage List in The church was originally built in the 15 th century, and rebuilt in Renaissance style two centuries later. The heart of the church is a Baroque altar, and its decorations include a painting of St. George, for example. The village of Vlkolínec in the Ružomberok District was included in the Heritage List in 1993, due to the beautiful wooden buildings, structures and objects. The first written mention of the village is probably from Vlkolínec has two rows of log houses with yards and barns. The village s monuments include a bell tower and the Church of Virgin Mary s Visitation. It is seemingly isolated from the outside world, but it is interesting that Vlkolínec still lives its own life now it has 19 permanent residents. The remaining unoccupied buildings serve as recreational log houses. Another monument protected by UNESCO is the wooden articular church in the village of Leštiny, which was included in the Heritage List in The church was built in the 17 th century. It is a beautiful wooden structure. The most famous child baptised here was Pavol Országh Hviezdoslav. The entire interior of the church is richly decorated, with a dominating altar built in the 18 th century. Tvrdošín Leštiny Vlkolínec Vlkolínec Ružomberok tel.: +421 / 44 / Leštiny Vyšný Kubín tel.: +421 / 43 / , Sprievodkyňa: tel.: +421 / 43 /

20 HRADNÝ TURIEC REGION ZAMKÓW TURIEC TURIEC CASTLES Tajomstvá ukryté za hradnými múrmi. Turiec sa v dávnych dobách mohol popýšiť krásnymi, pevnými a takmer nedobytnými hradmi. Majestáty na skalách týčiacich sa vysoko nad obzorom dodávali cestujúcim pocit bezpečia a zločincom naháňali strach. Prvou zastávkou po kamennej hradnej ceste Turcom bude Sklabiňa. Kamenný kolos bol v 14. storočí centrom celého regiónu. S jednou z najstarších pamiatok Turca sa spájajú aj hrôzostrašné historky. Hrad vraj nikdy neopustili bájni rytieri a počas búrok sa jeden z nich vracia v tmavom plášti. Zlé veci sa diali už pri jeho výstavbe. Pôvodne mal stáť na neďalekej Katovej skale, ale počas noci všetko, čo postavili, padlo. Preto sa rozhodli pre inú lokalitu, ale zrejme ani túto zlí duchovia neopustili. Ďalšie kroky za stredovekom nás zavedú do historického Kláštora pod Znievom. Obec je síce spájaná najmä s hrdými matičnými rokmi, ale preslávila sa dávno predtým. Dnes sa nad ňou vypína zrúcanina a jej dokonalé kontúry si môžete predstaviť len s ťažkosťami. Pomedzi múry rastú stromy, akoby sa aspoň ony snažili niečo z neho ochrániť. Od svojej výstavby v 12. storočí však požíval tento hrad nesmiernu úctu. Až do 14. storočia ho nazývali Turčiansky a bol dôležitým v celom regióne. Posledná zastávka po hradnom Turci nás prevedie prekrásnou Gaderskou dolinou. Nenápadne medzi stromami je ukrytý bájny poklad z kameňa hrad Blatnica. Stojí tu už od druhej polovice 13. storočia, aby chránil pocestných, kráčajúcich po obchodnej ceste Magna via. Dnes sa jeho záchrane venuje občianske združenie, ale kým ho začali postupne opravovať, stal sa v moderných dejinách obeťou hľadačov pokladov. Tých však čakalo nemilé prekvapenie, keď našli v hradnom múre kostru muža, ktorého stihol krutý trest za prezradenie spovedného tajomstva v čeľusti mu visí zámok, aby už nikdy nemohol zradiť. Kostra sa dnes nachádza v budapeštianskom múzeu. Tajemnice ukryte za murami zamków. Turiec w dawnych czasach mógł się pochwalić pięknymi, mocnymi i prawie niedobitnymi zamkami. Majestaty na skałach wysoko wznoszących się nad horyzontem dawali podróżującym poczucie bezpieczeństwa i zbrodniarzom napędzali strach. Pierwszym przystankiem po kamiennej zamkowej drodze przez Turiec będzie Sklabiňa. Kamienny kolos był w 14 stuleciu centrem całego regionu. Z jedną z najstarszych pamiątek Turca są połączone koszmarne historie. Zamek podobno nigdy nie opuścili mityczny rycerze i podczas burzy jeden z nich wraca w ciemnym płaszczu. Złe rzeczy działy się już przy jego budowie. Pierwotnie miał stać na niedalekiej Katovej skale, ale podczas nocy wszystko, co zbudowali, padło. Dlatego się zdecydowali dla innego miejsca, ale widocznie nawet to złe duchy nie opuścili. Dalsze kroki za średniowieczem nas doprowadzą do historycznego Kláštora pod Znievom. Chociaż jest miejscowość łączona głównie z dumnymi latami Macicy, ale uzyskała sławę już dawno przedtem. Dzisiaj nad nią wznoszą się ruiny i jej doskonałe kontury możecie sobie wyobrazić tylko z trudnościami. Pomiędzy murami rosną stromy, jak gdyby przynajmniej one starały się coś z niego ochronić. Ale od swojego zbudowania w 12 stuleciu ten zamek cieszył się niezmiernym szacunkiem. Aż do 14 stulecia go nazywali Turczański i był ważnym w całym regionie. Ostatni przystanek po regionie zamków Turiec nas przeprowadzi przepiękną Gaderską doliną. Niewidocznie między drzewami jest ukryty mityczny skarb z kamienia zamek Blatnica. Stoi tutaj już od drugiej połowy 13 stulecia, aby chronił podróżujących, poruszających się po drodze handlowej Magna via. Dzisiaj jego ratowaniu poświęca się zrzeszenie obywatelskie, ale dopóki go zaczęli stopniowo naprawiać, stał się w nowoczesnej historii ofiarą poszukiwaczy skarbów. Ale tych czekała niemiła niespodzianka, gdy znaleźli w murze zamku kostrę mężczyzny, którego spotkała okrutna kara w szczęce jemu wisi zamek, aby już nigdy nie mógł zdradzić. Kostra dzisiaj znajduje się w muzeum w Budapesztu. There are secrets hidden behind the castle walls. In ancient times, the Turiec region boasted with beautiful, strong and almost impregnable castles. Majesties standing on rocky cliffs towering high above the horizon gave travellers a sense of security and safety And frightened criminals. Our stone castle journey through Turiec begins in Sklabiňa. In the 14 th century, the stone colossus was the centre of the entire region. Horror stories are told about this castle, which is one of the oldest monuments in Turiec. Mythical knights have allegedly never left the castle. One of them keeps coming back in a dark cloak during storms. Evil things happened already during its construction. Originally, the castle was to be built on the nearby Katova skala (Executioner s Rock), but everything built during the day fell during the night. Therefore the investor opted for another location, but the evil spirits apparently stayed there as well. Our journey to the Middle Ages continues in the historical village of Kláštor pod Znievom. The village is associated with the proud years of Matica Slovenská (Slovak Matrix a scientific and cultural organisation established in 1863). Nowadays, ruins are towering above the village and it is difficult to imagine the famous castle s perfect contours. Trees grow through the walls as if at least they tried to save the remains. This castle has enjoyed immense respect since its construction in the 12 th century. Until the 14 th century, the castle was called Turčiansky and was important for the entire region. Our journey around the castles of Turiec ends in the beautiful Gaderská valley. A fabled stone treasure the Blatnica Castle hides in the trees. It has stood here since the late 13 th century to protect travellers on the Magna Via trade route. Now, a civic association is trying to save the castle remains, but before they started to repair it, the castle had fallen victim to modern-times treasure hunters. However, they were unpleasantly surprised when they found a man s skeleton in the castle wall. The man earned this cruel punishment for disclosing a confessional secret a lock hangs in has jaws so that he cannot betray anymore. The skeleton is now in a Budapest museum. Sklabiňa Zniev Blatnica Blatnica Slovensko tel.: +421 / 43 / : nfo@blatnica.sk