Benedykt Szymański. WISŁA Grupa wywiadowczo-dywersyjna Wojska Polskiego

Transkrypt

1 Benedykt Szymański WISŁA Grupa wywiadowczo-dywersyjna Wojska Polskiego Lubsko 2008

2 Spis treści Wstęp Grupa wywiadowcza Wisła Umundurowanie i wyposaŝenie oficerów Wojska Polskiego Umundurowanie i wyposaŝenie oficera zwiadu Armii Czerwonej Uzbrojenie i wyposaŝenie grup wywiadowczych Wojska Polskiego w 1945 roku Miejsce lądowania grupy wywiadowczej WP Wisła w okolicy StruŜki Pamięci Grupy Wisła Literatura Bibliografia

3 Wstęp Szanowny czytelniku, Zebrany materiał, który masz przed sobą dotyczy wojskowej grupy wywiadowczodywersyjnej Wisła powołanej w ramach Wojska Polskiego w 1945 roku. Działalność grupy Wisłą jest ściśle związana z Lubskiem (do 1945r. Sommerfeld), dlatego teŝ waŝne jest by pamięć o działalności tej grupy była utrwalona i upowszechniona wśród społeczeństwa Lubska, a w szczególności wśród młodego pokolenia gminy Lubsko. Zrzut grupy nastąpił w styczniu 1945 roku na tyłach frontu po stronie hitlerowskich wojsk, a działania obejmowały obszar Lubsko Forst Gubin (Sommerfeld Forst Guben). Meldunki wysłane do centrali donosiły o ruchach wojsk i ich dyslokacji w tym o koncentracji w samym mieście Lubsku licznych oddziałów. śołnierze grupy Wisła stoczyli kilka zbrojnych potyczek z członkami hitlerowskich organizacji paramilitarnych likwidując wielu jej członków, dokonali teŝ akcji sabotaŝowej na pociąg wysadzając transport wojskowy 7 km od Lubska. W Lubsku dowódca grupy przebywał wielokrotnie sam osobiście, zbierał tu informacje, a dzięki znakomitej znajomości języka niemieckiego udając uciekiniera z zajętych juŝ wschodnich terenów Niemiec, pozyskiwał w ten sposób Ŝywność dla członków oddziału. Autor wspólnie z Kołem Kombatantów RP w Lubsku podjął w 2008 roku działania zmierzające do uhonorowania działań Grupy Wisła w rejonie Lubska odpowiednią tablicą pamiątkową. Zaproponowany przez autora powyŝszego opracowania, tekst na tablicę pamiątkową Grupy Wisła w Lubsku. Pamięci Ŝołnierzy Wojska Polskiego z grupy wywiadowczej WISŁA działających od do roku na tyłach wroga w rejonie Lubsko-Forst-Gubin Społeczeństwo miasta i gminy Lubsko 2009 B. Szymański 2008 Zapraszam do zapoznania się z zebranym materiałem. 2

4 1.Grupa wywiadowcza Wisła Skład grupy wywiadowczej Wisła z okresu działań w rejonie Lubska (Sommerfeld): 1. dowódca pporucznik Kazimierz Cieliszak lat zastępca dowódcy starszy sierŝant Józef Kuriata lat radiotelegrafista sierŝant Franciszek Mazurkiewicz 4. wywiadowca podchorąŝy lotnictwa Stanisław Pawłowski 5. wywiadowca szeregowy Włodzimierz Skrebiec Zapoznajmy się z odnalezionym w sieci internetu materiałem: dr Adam NOGAJ - Wystąpienie na konferencji pt.: Polski Wywiad Wojskowy zaprezentowane w dn r. Grupa wywiadowczo-dywersyjna WISŁA Skład osobowy: Dowódca grupy - Kazimierz Cieliszak Zastępca - Józef Kuriata Wywiadowcy - Stanisław Pawłowski, Włodzimierz Skrebiec Radiotelegrafista - Franciszek Mazurkiewicz foto 1 /internet./ grupa "Wisła". Od lewej: Kazimierz Cieliszak, Franciszek Mazurkiewicz, Józef Kuriata 1 1 Ryszard Nazarewicz, Razem na tajnym froncie, wyd. MON, Warszawa 1983.wkładka IV za str

5 Dzieje grupy; Grupa wystartowała z lotniska w Białej Podlaskiej. Zrzut przy drodze Lubsko (Sommerfeld) Bobrowice (Bobersberg), okolice StruŜki. W okresie 3 tygodniowej działalności przekazano 23 radiogramy, w tym 18 wywiadowczych. Grupa zakończyła działalność bez strat. rys 1. fragment mapy z zaznaczonym rejonem działania grupy "Wisła" (Sommerfeld - Guben -Forst / Lubsko-Gubin-Zasieki/) 2 Z relacji dowódcy grupy wynika, Ŝe grupa utworzona została jesienią 1944 r. w Lublinie. Kazimierz Cieliszak był partyzantem na Wołyniu i na Lubelszczyźnie. Józef Kuriata od 1942 r. był w partyzantce radzieckiej. Wywodził się ze wsi Rudnia Łeczyńska nad rzeką Bóbr na Ukrainie, która w całości została wymordowana w 1943 r. przez Ukraińców. Był w oddziale partyzanckim słynnego Mikołaja Kuźniecowa, występującego w mundurze niemieckim, pod nazwiskiem oberleutnant Paul Siebert i wraz z nim brał udział w przygotowaniach do zamachu na kata Ukrainy Ericha Kocha w Równem. Nieco później walczył w oddziale Miedwiediewa. Start do akcji nastąpił po trzech nieudanych próbach z Białej Podlaskiej. W czasie skoku dwóch wywiadowców zawisło na drzewach. Zasobnik rozbił się przy lądowaniu. Wyjęto z niego 8 kg trotylu oraz nieco konserw. Z polecenia centrali grupa przeszła w rejon Forst - Guben- Sommerfeld. Udało się uchwycić kontakt z Polakami przebywającymi na przymusowych robotach. Pomogła identyfikacja znaczku P, którym przymusowi robotnicy byli oznaczani. W oparciu o nich zbierano informację, a takŝe otrzymywano Ŝywość, bez której nie moŝna było by działać. W meldunkach przekazano informacje m.in. o niemieckich umocnieniach nad Nysą ŁuŜycką, informacje o kilku zakładach produkujących umundurowanie, uzbrojenie, części do samolotów oraz do okrętów podwodnych. Zakłady te były bombardowane. O wynikach bombardowań informowano centralę. Meldowano takŝe o ruchach wojsk, transportach kolejowych przerzucanych w rejon Berlina.. W rejonie Sommerfeld wysadzono pociąg, blokując na 3 dni linię kolejową. 2 za Ryszard Nazarewicz, Razem na tajnym froncie, wyd. MON Warszawa mapa: Rejon działania grup rozpoznawczych Wojska Polskiego grudzień maj 1945, str

6 Relacja dowódcy grupy Wisła kopia w posiadaniu autora [dra Adama Nogaja]; Józef Kuriata, Grupa Wisłą nadaje, /w:/ śycie na krawędzi. Wspomnienia Ŝołnierzy antyhitlerowskiego wywiadu, Warszawa, 1980, s W sierpniu 2006 r. p. Janusz Zamoyski z Kanady poinformował mnie telefonicznie, Ŝe wymordowania mieszkańców wioski Rudnia Łeczyńska dokonali Niemcy. Jest to relacja ustna. Nie znane jest jednak źródło historyczne tej informacji. Dwa z radiotelegramów nadanych do centrali przez wywiadowców grupy Wisłą informowały z okresu działań operacyjnych w rejonie Lubska: r.- w Lubsku koncentracja pojazdów 25 dywizji pancernej. ZauwaŜono 20 samochodów 48 batalionu saperów oraz 15 samochodów 440 kompani łączności, 23 samochody pancerne, 55 samochodów ze znakami rozpoznawczymi: trzy pasy czerwone, a między nimi dwa białe, oraz 30 samochodów ze znakami: czerwona tarcza z Ŝółtą opaską, w górze półksięŝyc, na dole gwiazdy. Na północ od Lubska w kierunku Forst znajduje się fabryka, gdzie produkują skrzydła do samolotów. W lesie 3 km na zachód od Krzystkowic (16 km na wschód od Lubska) znajduje się kombinat przemysłowy, w którym produkuje się broń i amunicję. foto 2. Radziecka radiostacja nadawczo-odbiorcza SIEWIER, przy uŝyciu takiej radiostacji nadawano radiogramy z rejonu Lubska. 3 3 Radiostacja SIEWIER (SEVER) zaprojektowana w 1941 roku, głównie wykorzystywano ją do komunikacji radiowej w ruchu oporu oraz do innych celów wywiadowczych. Zestaw był spakowany w 2 pojemniki-walizki w jednym samo radio w drewnianej obudowie a w drugim akcesoria i suche baterie. Wprowadzono w późniejszym okresie zmiany w produkcji na mocniejsze i mniejsze baterie, w środku zamontowano taśmy stalowe rejestrujące zmiany częstotliwości. Dane techniczne: Zakres częstotliwości MHz Fale tylko krótkie CW. Zasilanie bateriami 3 Volty LT, oraz 180 Volt HT. Baterie 2,4 Volta zastosowane jako wkład. Nadajnik ma dwa pokrętła do kontroli głośności dźwięku oraz pokrętła dla zakresu fal. 5

7 Podsumowanie. Ze 125 kandydatów przyjętych na przeszkolenie przez Oddział II do działań wywiadowczych na zapleczu frontu skierowano 81 osób, w tym 1 łącznika. Osiem grup zostało wyłapanych, bądź zlikwidowanych, nie utrzymując stałej łączności, w tym trzy podczas desantowania. Jedna grupa Szatan, bardzo aktywna, została rozbita. Łączne straty Oddziału II wyniosły 29 wywiadowców. Były to bardzo wysokie 35,8% straty. Parametr ten pokazuje, Ŝe co trzeci z wysłanych na zaplecze frontu wywiadowców nie powrócił do wojsk własnych. Na wysokim poziomie oceniać naleŝy wyniki osiągnięte tylko przez cztery grupy; Wisła oraz Wisła II, Szatan i Odra. Nie licząc wymienionych grup, wszystkie inne nadały łącznie 18 meldunków wywiadowczych, czyli tyle ile jedna grupa Wisła, bądź mniej, a niŝeli grupa Szatan. Na uwagę zasługuje fakt, Ŝe brak łączności oraz najcięŝsze strat odnosiły grupy desantowane w styczniu, lutym i do połowy marca. rys 2. mapa działania grup rozpoznawczych WP. W prawym dolnym rogu mapy -Lubski rejon działania grupy "Wisła" w dniach 29/01/ /02/1945. W lewym górnym rogu mapy rejon Müritz w Meklemburgii, w którym grupa "WISŁA" działała od 04/04/ Prawdopodobnie ekstremalnie cięŝkie warunki bytowe w okresie zimy wywarły swoje piętno i decydowały o losie desantowanych wówczas grup oraz moŝliwościach nawiązania łączności. Efektywność działania grup, za wyjątkiem czterech wyszczególnionych w stosunku do wysiłku oraz poniesionych strat była zatem 4 Na podstawie: R.Nazarewicz op.cit. str.278 6

8 skromna. Docenić naleŝy ekstremalnie trudne warunki w jakich działali nasi wywiadowcy. Zima, obcy i wrogi teren, bardzo znaczące nasycenie wojskami, a przede wszystkim brak jakiegokolwiek wsparcia pośród ludności miejscowej oraz brak własnej Ŝywności do bytowania na tyłach wroga.. To czynniki, które nie sprzyjały utrzymaniu się i wykonaniu zadania. Działalność Grup wywiadowczych Oddziału II odbiegała od znanych wzorców z Europy zachodniej. Organizacja sieci wywiadu nie odbywała się w sposób zaplanowany i długoterminowy, jak to miało miejsce w strukturach wywiadu polskiego na Zachodzie Europy. Sieci wywiadu nie działały przez lata. Ich organizatorami nie byli kadrowi oficerowie wywiadu, ani nawet oficerowie armii. W działania wywiadowcze Oddziału II zaangaŝowana była bardzo patriotyczna młodzieŝ,. Celem było zdobycie istotnych informacji na głównych kierunkach przyszłego natarcia trzech radzieckich frontów. To czego nie mogły wypatrzyć aparaty fotograficzne samolotów rozpoznawczych, ani stacje nasłuchowe i pelengacyjne rozpoznania radiowego, takie dane zdobyć mogli nasi wywiadowcy. Nie wszystkim się to udało. Dla ponad 36 % z nich pierwsza akcja bojowa była takŝe akcją ostatnią. Pamiętajmy o naszych Ŝołnierzach, którzy wnieśli swój istotny wkład oraz zapłacili wysoką cenę, wspierając jakŝe poŝądanymi informacjami nadrzędne sztaby 1i2 Frontu Białoruskiego oraz 1 Frontu Ukraińskiego w ostatnim okresie drugiej wojny światowej. Pamiętajmy o daninie krwi naszych wywiadowców, poświęconej w walce za wolność Naszą i Waszą. Godzi się zauwaŝyć, Ŝe nieznane są nazwiska spośród ludzi wywiadu, które by w czasie wojny, a szczególnie po wojnie zhańbiły się działalnością skierowaną przeciwko własnemu społeczeństwu i naszej armii. To takŝe jest wartość, która naleŝy docenić. rys 3. teren działania grupy desantowej i prawdopodobne miejsce wysadzenia pociągu wojskowego na szlaku kolejowym Lubsko-Gubin 7

9 2. Umundurowanie i wyposaŝenie oficerów Wojska Polskiego Prawdopodobne wyposaŝenie mogli posiadać Ŝołnierze grupy Wisła w czasie swojej działalności w rejonie Lubska. Czy jednak w czasie akcji na tyłach wroga korzystali z polskich mundurów czy cywilnej odzieŝy? źródła milczą. foto 3. umundurowanie i wyposaŝenie oficera WP Podporucznik 1. Dywizji Piechoty im. Tadeusza Kościuszki 1. AWP rogatywka polowa wz wyprodukowana w ZSRR, orzeł wz kurtka drelichowa wz z blaszanymi guzikami z orłem w. 1943, na sukiennych naramiennikach gwiazdki sowieckie 03 - bryczesy drelichowe sowieckie wz sowiecki pas oficerski wz. 1935, z inicjatywy właściciela do klamry z sowiecką gwiazdą został przymocowany polski orzeł wz kabura ze sztucznej skóry z rewolwerem Nagant 06 - torba meldunkowa wzoru sowieckiego, ze sztucznej skóry 07 - buty skórzane, Ŝołnierskie 08 - busola Adrianowa 8

10 09 - sowiecka lornetka wojskowa 10 - pistolet maszynowy PPSz-41 kal. 7,62 mm 11 - odznaczenia: KrzyŜ Walecznych - tu jeszcze w wersji "1920", medal "ZasłuŜonym na Polu Chwały" - ustanowiony po bitwie pod Lenino [12.X.1943] 3. Umundurowanie i wyposaŝenia oficera zwiadu Armii Czerwonej foto 4 ubiór maskujący i wyposaŝenie oficera zwiadu Armii Czerwonej 5 Oficer zwiadu armii sowieckiej furaŝerka wz dwuczęściowy ubiór maskujący, wersja jesienna, jeden z kilku wzorów uŝywanych przez zwiadowców i strzelców wyborowych 03 - pistolet maszynowy PPS-43 kal. 7,62 mm konstrukcji Sudajewa 04 - ładownica brezentowa na 3 magazynki PPS-43, kaŝdy o pojemności 35 naboi 05 - pas oficerski wz kabura skórzana z pistoletem TT wz kal. 7,62 mm 07 - nóŝ szturmowy wz busola Adrianowa 09 - opatrunek osobisty 10 - buty oficerskie 5 9

11 4. Uzbrojenie i wyposaŝenia grup zwiadowczych Wojska Polskiego w 1945 roku foto 5. popularna pepesza, czyli pistolet maszynowy PPS wz 41 PPSZ wz 41 Od 1941 roku podstawowym pistoletem maszynowym Armii Czerwonej był PPSz. Sprawdził się on jako uzbrojenie piechoty, ale z powodu masy (5,4 kg) i wymiarów (długość 840 mm) nie nadawał się jako uzbrojenie obsługi broni cięŝkiej (dział, karabinów maszynowych). Dlatego w 1942 roku ogłoszono konkurs na nowy pistolet maszynowy, który miał uzupełnić pepesze. Nowy pistolet maszynowy, określony jako "specjalny", miał waŝyć nie więcej niŝ 3 kg i mieć szybkostrzelność teoretyczną w granicach strz./min. DuŜy nacisk połoŝono takŝe na uproszczenie produkcji. Zakładano, Ŝe pistolet będzie miał większość części tłoczonych (z blach o grubości maksymalnie 3,3 mm). Produkcja jednego egzemplarza miała zająć nie więcej niŝ 3,5 roboczogodziny. Do konkursu stanęli Gieorgij Szpagin (ze zmodernizowaną pepeszą wyposaŝoną w odejmowaną kolbę drewnianą) i Aleksiej Sudajew. W wyniku prób do produkcji skierowano pistolet maszynowy Sudajewa. Pierwszym producentem pistoletu maszynowego PPS zostały Zakłady Metalowe im. Woskowa w Siestoriecku (obwód leningradzki). Produkcję rozpoczęto w grudniu 1942 roku i do końca 1943 roku wyprodukowano w tych zakładach pistolety maszynowe PPS. Jednocześnie z produkcją trwały prace nad udoskonaleniem konstrukcji. Nowa wersja ze zmodernizowanymi mechanizmami wewnętrznymi i skróconą lufą została przyjęta do uzbrojenia jako wzór W następnych latach PPS zgodnie ze swoim przeznaczeniem był uŝywany przez obsługę broni cięŝkiej i czołgistów. Ze względu na małe wymiary i masę był takŝe bardzo popularny w oddziałach zwiadu. W 1943 pm PPS-43 wszedł na uzbrojenie Ludowego Wojska Polskiego. foto 6. PM PPSZ wz 43 broń zwiadu 10

12 foto 7. pistolet TT foto 8. busola kierunkowa naręczna Adrianowa śr.t. 5 cm. z 1940 roku. foto 9. widok lepiej zachowanej busoli Adrianowa z 1940 roku, widoczna skala przyrządu. 11

13 foto 10. nuŝ szturmowy zwiadowców ZIK wz 1941 foto 11. inny widok noŝa szturmowego zwiadowców ZIK wz 41 foto 12. karabin snajperski zwiadowców Mosin

14 foto 13. przyrządy celownicze (luneta) karabinka snajperskiego uŝywanego przez Ŝołnierzy zwiadu. foto 14. pistolet Nagant wz belgijski rewolwer kalibru 7,62 mm. Jedyny szerzej znany typ rewolweru gazoszczelnego (tzn. takiego, w którym nie dochodzi do przedmuchów pomiędzy bębenkiem a lufą). UŜywał nabojów o specjalnej konstrukcji (pocisk był całkowicie schowany w łusce). Mechanizm powodował dosuwanie bębenka do przodu, do wlotu lufy, a krawędź łuski była wsuwana do lufy i w rezultacie następowało uszczelnienie połączenia. Naganty wz.1895 w niewielkich ilościach były teŝ uŝywane w Wojsku Polskim w latach , a następnie w Ludowym Wojsku Polskim od 1943 do lat

15 foto 15. płyta czołowa radiostacji SIEWIER, z takiej korzystali Ŝołnierze grupy Wisła w rejonie Lubska. foto 16. Orzełek kurica z czapki rogatywki Ŝołnierzy WP frontu wschodniego. 14

16 5. Miejsce lądowania grupy wywiadowczej WP Wisła w okolicy StruŜki foto 17. miejsce lądowania grupy Wisła w okolicach StruŜki, czerwiec 1999 roku, obelisk upamiętniający to wydarzenie. foto 18. tablica informacyjna z mapą rejonu działania grupy Wisła w 1991 i nowa w 2008 roku. 15

17 Miejsce związane z historią polskiej grupy wywiadowczej Wisła ; znajduje się na łące nieopodal miejscowości StruŜka, tuŝ przy drodze Lubsko - Krosno Odrzańskie. W miejscu tym stoi obelisk upamiętniający lądowanie tej grupy wywiadowczej. Historia tamtego wydarzenia została opisana w wielu publikacjach, wykorzystane tu, za zgodą autora fragmenty tekstu regionalisty i historyka dr W. Mochockiego pochodzą z artykułu Lubsko w Polsce Ludowej (2) monografia historyczno-gospodarcza miasta, a które zamieszczone zostały w Magazynie Lubskim nr 4/1991. Zapoznajmy się z treścią tej ciekawej historii i przenieśmy się myślami w czasie do zimy roku 1945: Dowództwo radzieckie posiadało dobre rozeznanie niemieckich moŝliwości operacyjnych i środków obrony w terenie przyszłych działań armii marszałka Koniewa. Od 28 stycznia 1945 r. w rejonie Lubska, Gubina i Zasiek działała zrzucona tutaj (niedaleko miejscowości StruŜka) polska grupa wywiadowczodywersyjna Wisła. Zadaniem grupy było w miarę dokładne rozpoznanie stanu liczbowego poszczególnych związków taktycznych, ich składu i uzbrojenia, rejonów koncentracji, rozmieszczenia węzłów oporu, obiektów wojskowych i zbrojeniowych, a takŝe w mniejszym zakresie, prowadzenie działalności dywersyjnej. W codziennych meldunkach przesyłanych drogą radiową grupa przekazywała m.in. informacje o systemach umocnień polowych w pasie Gubin Zasieki, usytuowaniu lotnisk i zakładów zbrojeniowych, informowała równieŝ o przerzucie z rejonu Ardenów na front wschodni jednostek pancernych armii Rundstädta, koncentracji jednostek pancernych i ogólno wojskowych w Lubsku i Gubinie. 8 lutego 1945 r. siedem km od Lubska, wysadziła w powietrze zmierzający na wschód transport wojskowy. Jej działalność na bezpośrednim zapleczu frontu utrudniała w powaŝnym stopniu niemieckie przygotowania obronne. W skład grupy wchodzili: dowódca ppor. Kazimierz Cieliszak, zastępca dowódcy st. sierŝant Józef Kuriata, radiotelegrafista sierŝant Franciszek Mazurkiewicz Ŝołnierze: Stanisław Pawłowski i Włodzimierz Skrębiec. Dowódca grupy, doskonale znający język niemiecki kilkakrotnie wyprawiał się do Lubska po informacje, udając niemieckiego uciekiniera ze wschodu. Informacji udzielali teŝ wywiadowcom polscy robotnicy zatrudnieni w fabrykach i na lotnisku w Gubinie. Grupa działała do momentu nadejścia Armii Radzieckiej, 17 lutego 1945 r., kiedy to nieomal nie doszło do tragicznego nieporozumienia. Liniowy oficer radziecki biorąc ich za dywersantów kazał ich rozstrzelać! Zostali uratowani w ostatniej chwili przez oficera NKWD. 16

18 foto 19. "tymczasowa" tablica informacyjna załoŝona z inicjatywy autora latem 2007 roku na okradzionym z pierwotnej tablicy obelisku Inny, ciekawy opis znajdujemy w ksiąŝce Stanisława Wolińskiego Tajemnice meklemburskich lasów wyd. MON, Warszawa Oto obszerne fragmenty: /.../ znów działa przeciwlotnicze nabrały wigoru sypią lawiną ognia. /.../ Lecą dalej. Po chwili w kabinie zapanował spokój. Ale nie na długo. Bo oto towarzyszący grupie instruktor spadochronowy wraca od nawigatora i daje ręką znak. /.../ Jeden za drugim ciasno ustawiają się przy drzwiach. Pierwszy staje Janek z zasobnikiem. TuŜ za nim Mazurkiewicz. Dowódca Cieliszak - w środku; następny jest Władek, a tuŝ za nim, jako ostatni, wypychający skoczków Kuriata. /.../ Otwierają się drzwi. Wiatr wdziera się do środka, ostro szarpie odzieniem, hula po kabinie. 300 metrów pod nimi jest ziemia. Właściwie jezioro. Nie skaczę! woła Janek Na jeziorze lód moŝe być słaby... Pilot zmienia kurs. Busola wskazuje 215 stopni. - No teraz moŝna mówi operator, - jezioro zostało za nami. Skaczą. /.../ Pięciu skoczków i zasobnik. Wylądują chyba blisko siebie. Nawigator spogląda na zegarek: pierwsza czterdzieści. A więc jest juŝ 23 stycznia 1945 roku. Grupa Wisła została wysadzona. Pięć spadochronów zbliŝa się ku ziemi. Skoczkowie rozpoznają juŝ pod sobą las. Po kolei lądują. Okazuje się, Ŝe Wisła i DuŜy na koronach sosen. /.../ Pękają z trzaskiem przemarznięte gałęzie. /.../ Zbierają się szybko lądowali w promieniu zaledwie kilkuset metrów od siebie na pustkowiu. /.../ Pora odnaleźć zasobnik. Tam przecieŝ mają wszystko, co potrzebne do działania. /.../ Znajdują wreszcie bezkształtną masę, która jeszcze w powietrzu była zasobnikiem. Teraz wszystko zostało wbite ogromną siłą w ziemię i przemieszane z nią gruntownie. /.../ Okazuje się, Ŝe troskliwy nad miarę kwatermistrz dołoŝył im tyle puszek z prowiantem, Ŝe spadochron nie mógł utrzymać zasobnika. /.../ patrzą na to co było Ŝywnością w puszkach. Tyle doskonałej tuszonki... Na porozbijane paczki amunicji, pogięte lufy karabinów z tłumikami, na sproszkowane niemal baterie BAS. Ratują z tego wszystkiego trochę puszek z rybną konserwą, trochę masła w worku plastykowym, trochę pyroksyliny i amunicji. Razem jakieś 20 kg ładunku. Resztę trzeba skrupulatnie zakopać w ziemi. /.../ Nie wiedzą gdzie są /.../ - Tam musi być jakaś droga, widać rzędy drzew mówi szeptem Fala /.../ I rzeczywiście jest. I drogowskaz. Słabo trzyma się na słupie. Ściągają go więc i w krzaki. Osłaniając ze 17

19 wszystkich stron i świecąc latarką odczytują nazwy: - Bobersberg... Sommerfeld... Radiotelegrafista działa sprawnie - /.../ w dalekim sztabie, gdzieś w okolicach Warszawy, grupka oficerów czeka na ich sygnał /.../ Fala podaje odczytane z drogowskazu nazwy: Bobersberg i Sommerfeld. W sztabie nie wierzą. Powtórzcie te nazwy jeszcze raz! /.../ Obie miejscowości wymienione są, oczywiście, na mapach sztabowych. Jakie jednak korzyści moŝe dać wojskom na froncie działanie grupy dywersyjno-wywiadowczej w tym rejonie, jeśli grupa rzeczywiście lądowała w pobliŝu Lubska? Kiedy i jak dotrą w rejon Magdeburga? /.../ Niech działają między Lubskiem, Gubinem i Zasiekami. Nazywa się to jeszcze po niemiecku: Sommerfeld Guben Forst. /.../ Mam! /.../ Fala notuje treść odbieranego radiotelegramu. Kwituje odbiór /.../ wolno rozszyfrowuje tekst nowego rozkazu: zostać na miejscu, działać w trójkącie Sommerfeld Guben Forst. A więc będą mogli trochę odpocząć. Choćby tu, w tym lesie, w śniegu. I zacząć wreszcie walczyć. foto 20. Orzeł kościuszkowski potocznie nazywany kuricą tu płaskorzeźba na pomniku wojskowym w Górzynie 18

20 6. Pamięci Grupy Wisła foto 21. Stan prac restauracyjnych przy obelisku w dniu 13 kwietnia 2008 roku foto 22. Nowa kamienna tablica pamiątkowa, tekst: Orły nasze lotem błyskawicy, staną u dawnej Chrobrego granicy A.Mickiewicz - TUTAJ LĄDOWAŁA 23 STYCZNIA 1945 ROKU BOJOWA GRUPA WOJSKA POLSKIEGO WISŁA MĘśNYM KU CHWALE, POTOMNYM KU PAMIĘCI - 12 październik 1986r 19

21 7. Literatura Stanisław Woliński, Tajemnice meklemburskich lasów, Wydawnictwo MON, Warszawa Praca zbiorowa (21 autorów), śycie na krawędzi Józef Kuriata Grupa Wisła nadaje, Wydawnictwo Czytelnik, Warszawa Ryszard Nazarewicz, Razem na tajnym froncie Rozdział VIII Działalność grup rozpoznawczych Wojska Polskiego w końcowej fazie wojny z Niemcami (styczeńmaj 1945), Wydawnictwo MON, Warszawa

22 8. Bibliografia 1. dr Adam Nogaj - Wystąpienie na konferencji pt.: Polski Wywiad Wojskowy zaprezentowane w dn r. Grupa wywiadowczodywersyjna WISŁA Józef Kuriata, Grupa Wisłą nadaje, /w:/ śycie na krawędzi. Wspomnienia Ŝołnierzy antyhitlerowskiego wywiadu, Warszawa, 1980, s Ryszard Nazarewicz, Razem na tajnym froncie, wyd. MON Warszawa dr Włodzimierz Mochocki Lubsko w Polsce Ludowej (2) monografia historyczno-gospodarcza miasta, zamieszczone w Magazynie Lubskim nr 4/ Kazimierz Cieliszak, Wisła nad Nysą i Odrą, Za Wolność i Lud, nr 8 z Na hitlerowskim zapleczu, Trybuna Ludu, nr rok. 7. Akta Sztabu Głównego WP, wnioski odznaczeniowe członków grupy Wisła z 1945 roku 8. ZG ZBOWID, zestawienie meldunków grupy Wisła 21