Tabela 1. Dopuszczalne poziomy ha³asu w œrodowisku powodowanego przez poszczególne grupy Ÿróde³ ha³asu (Dz.U. z 1998 r. Nr 66, poz.

Transkrypt

1 3. HA AS Irena Orze³ (Wojewódzki Inspektorat Ochrony Œrodowiska w Lublinie) 3.1. Wstêp Ha³asem przyjêto nazywaæ dÿwiêki o dowolnym charakterze akustycznym, niepo ¹dane w danych warunkach i dla danej osoby. Stopieñ uci¹ - liwoœci ha³asu zale y od podstawowych jego parametrów tj. wartoœci poziomu ha³asu, czêstotliwoœci, czasu trwania, pory wystêpowania, a tak e indywidualnych w³aœciwoœci i stanu psychicznego osób na niego nara onych. Ha³as oddzia³uje nie tylko na organ s³uchu, ale równie poprzez centralny uk³ad nerwowy na inne organy. Nadmierny ha³as wp³ywa na ogólny stan zdrowia, stan psychiczny, emocjonalny i somatyczny, co rzutuje na efektywnoœæ i jakoœæ pracy oraz jakoœæ ycia. Wed³ug danych literaturowych, nieszkodliwy dla cz³owieka jest ha³as o poziomie A nie przekraczaj¹cym 35 db. Ha³as o poziomie db wp³ywa ujemnie na organizm, utrudnia porozumiewanie siê, niekorzystnie wp³ywa na sen i wypoczynek. Ci¹g³e przebywanie w ha³asie o poziomie zawartym w przedziale db zmniejsza wydajnoœæ pracy, powoduje bóle g³owy, zaburzenia nerwowe oraz przesuniêcie progu s³yszenia, co jest równoznaczne z os³abieniem organu s³uchu. Po okresie przebywania w korzystnych warunkach akustycznych oraz niezbyt d³ugim czasie ekspozycji na nadmierny ha³as organ s³uchu mo e zregenerowaæ siê. Warunkiem s¹ odpowiednie parametry akustyczne w miejscu zamieszkania i wypoczynku. W przypadku dalszej d³u - szej ekspozycji na ha³as os³abienie organu s³uchu pozostaje jako zmiana trwa³a. Niebezpieczny dla organizmu jest ha³as o poziomie od db, bêd¹c przyczyn¹ licznych zaburzeñ m.in. uk³adu kr¹ enia, uk³adu pokarmowego. Ha³as o poziomie wy szym od 130 db wytwarza drgania niektórych narz¹dów wewnêtrznych cz³owieka, powoduj¹c ich choroby b¹dÿ zniszczenie. Tabela 1. Dopuszczalne poziomy ha³asu w œrodowisku powodowanego przez poszczególne grupy Ÿróde³ ha³asu (Dz.U. z 1998 r. Nr 66, poz. 436) Lp. Przeznaczenie terenu 1. Obszary A ochrony uzdrowiskowej b. Tereny szpitali poza miastem Dopuszczalny poziom ha³asu wyra ony równowa nym poziomem dÿwiêku A [db] drogi lub linie kolejowe 1 pora dnia równy 16 h pora nocy równy 8 h pozosta³e obiekty i grupy Ÿróde³ ha³asu pora dnia równy 8 najmniej korzystnych godzin dnia pora nocy równy 1 najmniej korzystnej godzinie nocy a. Tereny wypoczynkowo-rekreacyjne poza miastem b. Tereny zabudowy mieszkaniowej jednorodzinnej c. Tereny zabudowy zwi¹zanej ze sta³ym lub wielogodzinnym pobytem dzieci i m³odzie y d. Tereny domów opieki e. Tereny szpitali w miastach 3. a. Tereny zabudowy mieszkaniowej wielorodzinnej i zamieszkania zbiorowego b. Tereny zabudowy mieszkaniowej jednorodzinnej z us³ugami rzemieœlniczymi c. Tereny zabudowy zagrodowej 4. a. Tereny w strefie œródmiejskiej miast powy ej 100 tys. mieszkañców ze zwart¹ zabudow¹ mieszkaniow¹ i koncentracj¹ obiektów administracyjnych, handlowych i us³ugowych 1 wartoœci okreœlone dla dróg i linii kolejowych stosuje siê tak e dla torowisk tramwajowych poza pasem drogowym 3. HA AS 131

2 Tabela 2. Poziomy progowe, wyznaczaj¹ce tereny szczególnych uci¹ liwoœci ha³asu Lp. Przeznaczenie terenu Dopuszczalny poziom ha³asu wyra ony równowa nym poziomem dÿwiêku A [db] drogi lub linie kolejowe 1 pora dnia równy 16 h pora nocy równy 8 h pozosta³e obiekty i grupy Ÿróde³ ha³asu pora dnia równy 8 najmniej korzystnych godzin dnia 1. Obszary A ochrony uzdrowiskowej a. Tereny wypoczynkowo-rekreacyjne poza miastem b. Tereny zabudowy zwi¹zanej ze sta³ym lub wielogodzinnym pobytem dzieci i m³odzie y 3. Tereny zabudowy szpitalnej, sanatoryjnej i domów opieki spo³ecznej pora nocy równy 1 najmniej korzystnej godzinie nocy Tereny zabudowy mieszkaniowej Kryteria oceny ha³asu Kryteria prawne oceny ha³asu w œrodowisku okreœla Rozporz¹dzenie Ministra Ochrony Œrodowiska, Zasobów Naturalnych i Leœnictwa z dnia 13 maja 1998 r. w sprawie dopuszczalnych poziomów ha³asu w œrodowisku (Dz.U. Nr 66, poz.436). Zgodnie z ww. rozporz¹dzeniem dopuszczalny poziom ha³asu w œrodowisku uzale niony jest od przyporz¹dkowania terenu do kategorii o okreœlonym sposobie zagospodarowania i zró nicowany dla poszczególnych rodzajów Ÿróde³ ha³asu (tab. 1). Dodatkowymi kryteriami oceny ha³asu s¹ tzw. poziomy progowe szczególnej uci¹ liwoœci. Wyznaczaj¹ one tereny szczególnej uci¹ liwoœci ha³asu (tj. obszary nara one na ha³as o wysokim poziomie). Nie stanowi¹ norm prawnych, ale wskazuj¹ na kolejnoœæ podejmowania dzia³añ w zakresie ochrony przed ha³asem. Aktualny zestaw wartoœci progowych przedstawia tabela 2. W tabeli 3 zawarto subiektywn¹ skalê uci¹ liwoœci ha³asu komunikacyjnego opracowan¹ przez Pañstwowy Zak³ad Higieny na podstawie indywidualnych ocen ha³asu przez mieszkañców zebranych w formie ankiet. Tabela 4. Komfort akustyczny Û zagro enie ha³asem L Opis warunków Aeq [db] pora dzienna pora nocna Pe³ny komfort akustyczny < 50 < 40 Przeciêtne warunki akustyczne Przeciêtne zagro enie ha³asem Wysokie zagro enie > 70 > Monitoring ha³asu Podstawowym, normowanym wskaÿnikiem oceny ha³asu jest poziom równowa ny (Leq) skorygowany wed³ug krzywej korekcyjnej A, zbli aj¹cej wynik pomiaru do rzeczywistego odczucia ha- ³asu przez organ s³uchu. Poziom równowa ny (ekwiwalentny) jest poziomem uœrednionym w czasie. Badania stanu zanieczyszczenia œrodowiska ha³asem prowadzone s¹ w wydzielonym podsystemie Pañstwowego Monitoringu Œrodowiska zwanym Systemem kontrolowania i ewidencji obiektów emituj¹cych ha³as. Uzyskane dane po- Tabela 3. Subiektywna skala uci¹ liwoœci ha³asu komunikacyjnego ma³a uci¹ liwoœæ œrednia uci¹ liwoœæ du a uci¹ liwoœæ bardzo du a uci¹ liwoœæ L Aeq < 52dB 52 < L Aeq 62dB 63 L Aeq 70 db L Aeq > 70dB Do oceny stanu klimatu akustycznego w zakresie ha³asu komunikacyjnego stosowana jest równie skala pomocnicza (w stosunku do norm wynikaj¹cych z przepisów prawa) tab. 4. Ekran akustyczny w rejonie Al. Smorawiñskiego Lublin Fot. G. Grzywaczewski 132 III. JAKOŒÆ PODSTAWOWYCH ELEMENTÓW ŒRODOWISKA

3 miarowe gromadzone s¹ w komputerowej bazie danych OPH i w cyklach rocznych przekazywane do bazy centralnej. Zakres badañ prowadzonych przez WIOŒ Lublin obejmuje g³ówne Ÿród³a emisji ha³asu do œrodowiska tj. ruch drogowy, kolejowy, zak³ady przemys³owe, obiekty komunikacyjne. Wyniki pomiarów porównywane s¹ z obowi¹zuj¹cymi kryteriami oceny ha³asu Ha³as komunikacyjny drogowy Widoczny w ostatnich latach przyrost liczby samochodów, a tak e wzrost znaczenia transportu drogowego, przy jednoczesnym nienad¹ aniu z rozbudow¹ i modernizacj¹ sieci dróg i uk³adów komunikacyjnych spowodowa³, e istotnego znaczenia nabiera zanieczyszczenie œrodowiska ha³asem komunikacyjnym drogowym. Skutki tego zjawiska odczuwa coraz wiêksza liczba mieszkañców. Zachodniopomorskie Lubuskie Zakresy: pow. 3 2, ,5 pon. 2 Mapa 12. WskaŸnik presji motoryzacji na œrodowisko, stan na rok HA AS Dolnoœl¹skie Pomorskie Wielkopolskie Kujawsko-Pomorskie Opolskie ódzkie Œl¹skie Warmiñsko--Mazurskie Mazowieckie Œwiêtokrzyskie Ma³opolskie Podlaskie Lubelskie Podkarpackie Tabela 5. Pojazdy samochodowe i ci¹gniki zarejestrowane na terenie woj. lubelskiego Wyszczególnienie 1998 r r r. Samochody osobowe Autobusy Samochody ciê arowe* Samochody sanitarne Trolejbusy Ci¹gniki Motocykle i skutery Ogó³em * ¹cznie z samochodami ciê arowo-osobowymi i specjalnymi Do oceny zagro enia œrodowiska ha³asem drogowym stosowany jest wskaÿnik presji motoryzacji Z m, definiowany jako iloczyn d³ugoœci dróg na danym obszarze i œredniowa onego natê enia ruchu w sieci dróg przypadaj¹cy na jednostkê powierzchni. Zgodnie z raportem GIOŒ, wskaÿnik presji motoryzacji na œrodowisko dla woj. lubelskiego wynosi poni ej 2. Aktualne wartoœci wskaÿnika w odniesieniu do obowi¹zuj¹cego podzia³u administracyjnego kraju przedstawia mapa 12. Iloœæ pojazdów zarejestrowanych na terenie woj. lubelskiego w latach przedstawia tabela 5. Na wielkoœæ poziomu ha³asu drogowego maj¹ wp³yw: ha³as pojazdów i ich stan techniczny, natê enie ruchu, udzia³ pojazdów ciê kich w ca³kowitym strumieniu ruchu, rodzaj nawierzchni, prêdkoœæ pojazdów, p³ynnoœæ ruchu. Przyk³adowe wartoœci poziomu dÿwiêku kszta³tuj¹ce ha³as komunikacyjny zamieszczono na rys. 1. O jego uci¹ liwoœci, oprócz wielkoœci emisji ha³asu, decyduje sposób zagospodarowania terenów przylegaj¹cych do tras i obiektów komunikacyjnych, odleg³oœæ terenów i obiektów podlegaj¹cych ochronie akustycznej, rodzaj zastosowanych zabezpieczeñ akustycznych, topografia terenu. Na terenie woj. lubelskiego w 2000 r. monitoringiem ha³asu komunikacyjnego objêto: tereny po³o one wzd³u dróg krajowych nr 2, 17, 19, 82, 812, trasy nr 844, miejscowoœci turystyczno-wypoczynkowe (Kazimierz Dolny, Susiec, Kodeñ, Okuninka nad Jeziorem Bia³ym), rejony przejœæ granicznych (Koroszczyn, Zosin, Hrebenne), tereny miast (Lublin, Lubartów, Miêdzyrzec Podlaski), tereny po³o one przy trasach komunikacyjnych kolejowych (Zamoœæ, Hrubieszów, Roztoczañski Park Narodowy). c m Poziom dÿwiêku A w db y k c m y k pojazdy jednoœladowe 79 samochody osobowe samochody ciê arowe autobusy i ci¹gniki wozy oczyszczania miasta maszyny drogowe i budowlane kolej (7,5 m od toru) samoloty Rys. 1. Przyk³adowe wartoœci poziomu dÿwiêku kszta³tuj¹ce ha³as komunikacyjny Najwy szy dopuszczalny poziom ha³asu w œrodowisku powodowany przez komunikacjê drogow¹ i kolejow¹ wg rozporz¹dzenia MOŒZNiL w sprawie dopuszczalnych poziomów ha³asu w œrodowisku (Dz.U.98.66) c y m k

4 Tabela 6. Zestawienie wyników pomiarów ha³asu wykonanych na terenie miast, oœrodków wypoczynkowych oraz przy g³ównych trasach woj. lubelskiego w 2000 r. Lp. Lokalizacja punktu pomiarowego Poziom ha³asu drogowego A w porze dziennej [db] przy ulicy Droga krajowa nr 2 w linii zabudowy Natê enie ruchu ³¹cznie [poj./godz.] % pojazdów ciê kich 1. T³uœciec (przy szkole) 74,1 61, Wólka Dobryñska 72,4 67, Droga krajowa nr Hrebenne ul. Lwowska , ,6 4. Hrebenne ul. Lwowska 51 69, ,7 5. Be³ ec ul. Lwowska 37 67, ,7 6. Tomaszów ul. Lwowska , ,4 7. Tomaszów ul. Lwowska , ,6 8. Tomaszów ul. Lwowska 93 72, ,6 9. Tomaszów ul. Zamojska 28 67, ,4 10. Piaski ul. Zamojska 74,3 72, ,5 11. Piaski ul. Lubelska 73,9 69, ,3 12. Lublin Al. Witosa/Królowej Jadwigi 75,1 59, ,3 13. Lublin Al. Tysi¹clecia 74,0 58, ,3 14. Kurów ul. Lubelska 75,2 64, ,4 15. Ryki ul. Lubelska 73,1 67, ,8 Droga krajowa nr K¹kolewnica Po³udniowa (przy BS) 70,6 57, Droga krajowa nr Piaski ul. Che³mska 71,8 66, ,5 18. Marynin 72,7 58, ,3 19. Che³m ul. Podgórze 74,1 59, ,2 20. BrzeŸno 75,8 56, ,3 21. Berdyszcze 62,9 56, ,3 22. Okopy Nowe 68,4 56, ,7 Droga krajowa nr Dobryñ Du y 66,2 52, Koroszczyn 58,6 54, Droga krajowa nr Hrubieszów ul. Wyzwolenia 3 70, ,8 26. Hrubieszów ul. Zamojska 1 70, ,9 27. Zosin (rejon przejœcia granicznego) 59, ,1 Tereny rekreacyjno wypoczynkowe 28. Kodeñ ul. Rynek 70,6 59, Kazimierz Dolny ul. Tyszkiewicza 66,6 56, ,3 30. Kazimierz Dolny ul. Nadrzeczna 21 65,1 56, ,1 31. Kazimierz Dolny ul. Lubelska 62,9 56,7 97 0,0 32. Kazimierz Dolny ul. Nadrzeczna 4 65,2 65, ,7 33. Kazimierz Dolny ul. Czerniawy 65,8 65, ,7 34. Kazimierz Dolny ul. Pu³awska 65,9 65, ,3 35. Susiec ul. Tomaszowska 8 63, ,0 36. Susiec ul. Tomaszowska , ,4 c.d. na str III. JAKOŒÆ PODSTAWOWYCH ELEMENTÓW ŒRODOWISKA

5 Tabela 6. c.d. Lp. Lokalizacja punktu pomiarowego Poziom ha³asu drogowego A w porze dziennej [db] przy ulicy Monitoring miast w linii zabudowy Natê enie ruchu ³¹cznie [poj./godz.] % pojazdów ciê kich 37. Lubartów ul. ucka 73,5 68, ,6 38. Lubartów ul. Lubelska 70,3 60, ,8 39. Lubartów ul. Kleeberga 71,3 60, ,7 40. Lubartów ul. Wojska Polskiego 69,6 62, ,9 41. Lubartów ul. S³owackiego 73,9 68, ,3 42. Lubartów ul. Szaniawskiego 73,5 73, ,9 43. Lublin ul. Unii Lubelskiej 76, ,4 44. Lublin ul. Lipowa/Narutowicza 75, ,4 45. Lublin Al. Kraœnickie/Zana 76, ,2 46. Miêdzyrzec ul. Brzeska 93C 72,0 63, Miêdzyrzec ul. Warszawska 37 65,3 62, Miêdzyrzec ul. Warszawska (Szpital) 66,4 63, Miêdzyrzec ul. Warszawska ,3 62, Miêdzyrzec ul. Lubelska 2 70,4 70, Miêdzyrzec ul. Lubelska 27 68,1 69, Miêdzyrzec ul. Lubelska ,3 69, Miêdzyrzec ul. Radzyñska 63 72,2 69, Miêdzyrzec ul. 3 Maja 45 71,7 67, Miêdzyrzec ul. Narutowicza 17 67,2 62, Miêdzyrzec ul. Partyzantów 1 63,7 61, Miêdzyrzec ul. Partyzantów 10A 67,1 61, Miêdzyrzec ul. Berezowska 32 61,1 60, Miêdzyrzec ul. Zahajkowska 9 70,6 65, Rejon Terminalu Samochodowego w Koroszczynie 60. Kier. po³udn-wschodni (kontrola celna) 53, Kier. zachodni (wjazd na teren terminalu) 69, Kier. po³udniowy (t³o pomiarowe) 48,1 Tabela 7. Wyniki pomiarów ha³asu na terenie m. Okuninka nad Jeziorem Bia³ym (2000 r.) Lp. Lokalizacja punktu pomiarowego Poziom ha³asu drogowego A w porze dziennej [db] przy ulicy w linii zabudowy Natê enie ruchu ³¹cznie [poj./godz.] % pojazdów ciê kich 1. Rejon restauracji Rusa³ka 64,0 44, ,7 2. Centrum 63,7 46,1 77 1,3 3. Rejon pawilonu PSS 63,3 53,6 58 5,2 4. Plac koœcielny 47,2 38,8 52 9,6 Zakres badañ obejmowa³ okreœlenie poziomu równowa nego w wyznaczonych przekrojach pomiarowych, pomiar natê enia ruchu z uwzglêdnieniem pojazdów najha³aœliwszych oraz charakterystykê otoczenia punktów pomiarowych. W wiêkszoœci punktów pomiarowych badania wykonano w odleg³oœci ok. 1m od krawê nika jezdni oraz w pierwszej linii zabudowy chronionej akustycznie. Lokalizacjê punktów pomiarowych przedstawia mapa 13. Badania dotyczy³y pory dziennej. 3. HA AS Zbiorcze zestawienie wyników badañ ha³asu komunikacyjnego oraz wielkoœci natê enia ruchu pojazdów zamieszczono w tabelach 6 i 7. Porównanie zmierzonych poziomów ha³asu do obowi¹zuj¹cych standardów akustycznych przedstawiono graficznie na rys. 2. Badania ha³asu emitowanego przez ruch samochodowy prowadzony drogami krajowymi wykaza³y, e najwy sze poziomy ha³asu wyst¹pi³y przy trasie nr 17. Na pocz¹tkowym odcinku prowa- 135

6 db H a³as komunikacyjny drogowy w 2000 r III. JAKOŒÆ PODSTAWOWYCH ELEMENTÓW ŒRODOWISKA Leq w linii zabudowy Rys. 2. Równowa ny poziom ha³asu drogowego zmierzony w pierwszej linii zabudowy w 2000 r. punkty pomiarowe zgodnie z tabel¹ wyników Leq dopuszczalne

7 Regionalny monitoring ha³asu lokalizacja punktów pomiarowych na terenie woj. lubelskiego w roku 2000 woj. podlaskie Konstantynów woj. mazowieckie woj. œwiêtokrzyskie 12 Stê yca Dêblin aziska Kazimierz Dolny Wilków Józefów Stoczek ukowski Wola Mys³owska Krzywda yrzyn Koñskowola Karczmiska Dzierzkowice Annopol Goœcieradów Stanin W¹wolnica Poniatowa Be³ yce Chodel Borzechów Urzêdów Wojciechów Trzydnik Du y Wojcieszków K³oczew Adamów Serokomla Ryki 15 Nowodwór Na³êczów Kamionka Markuszów Kurów Garbów Janowiec Niemce Jastków Konopnica Potok Wielki Modliborzyce Chrzanów Godziszów Goraj Dzwola Potok Górny woj. podkarpackie Mapa 13. Lokalizacja punktów pomiaru ha³asu w 2000 r. U³ê Pu³awy Opole Lubelskie LEGENDA - punkt pomiarowy (oznaczenia zgodnie z tabel¹ 6) Wartoœci poziomu ha³asu przy ulicy: od db od db od db od db od db do 55 db Baranów Michów 14 uków Kraœnik Jeziorzany Abramów Trzebieszów Ulan-Majorat Borki Kock Firlej K¹kolewnica Wschodnia Radzyñ Podlaski Czemierniki Ostrówek G³usk Wohyñ Siemieñ Wólka Biszcza Miêdzyrzec Podl. Me³giew Piaski Drelów Frampol Komarówka Podlaska Milanów Ksiê pol Leœna Podl. NiedŸwiada Uœcimów Ostrów Lub. Serniki Lubartów Spiczyn Ludwin Milejów Radecznica Tereszpol Aleksandrów Janów Podlaski Rokitno Roskosz Jab³oñ Wisznice Dêbowa K³oda Puchaczów Trawniki Su³ów Sosnowica Szczebrzeszyn ukowa Tarnogród Obsza omazy Podedwórze Urszulin Cyców Siedliszcze Rejowiec F. Niedrzwica Du a Jab³onna Fajs³awice opiennik Górny Strzy ewice Rybczewice Wilko³az Bychawa Krzczonów Gorzków Zakrzówek Wysokie ó³kiewka Zakrzew Rudnik Batorz Szastarka Turobin Nielisz Janów Lubelski T³uœciec Bi³goraj Parczew êczna Œwidnik LUBLIN Marynin Bia³a Podlaska 18 Krasnystaw Zwierzyniec Józefów Wólka Dobryñska Zalesie Piszczac Kodeñ Sosnówka Wyryki Stary Brus Izbica Dobryñ Du y 2 Tuczna Wierzbica Rejowiec Adamów Susiec S³awatycze Hanna Hañsk Siennica Ró ana Krasnobród Kraœniczyn Sawin Sitno abunie Tarnawatka Terespol Wola Uhruska Leœniowice Krynice Be³ ec Ruda Huta Kamieñ Wojs³awice Skierbieszów Grabowiec Stary Zamoœæ Zamoœæ W³odawa Mi¹czyn Komarów Osada Rachanie mudÿ Uchanie Bia³oruœ Ukraina Berdyszcze Che³m BrzeŸno Okopy Nowe 9 Koroszczyn 28 6 Tomaszów Lubelski Dorohusk Dubienka Bia³opole Trzeszczany Tyszowce Jarczów Lubycza Królewska Hrubieszów Werbkowice Hrebenne 25 Horod³o Mircze Dolhobyczów Telatyn aszczów Ulhówek Zosin 27 Wykonano w WMŒ WIOŒ Lublin 3. HA AS 137

8 dz¹cym ruch komunikacyjny od przejœcia granicznego w Hrebennem do centrum, poziomy ha³asu A przy jezdni wynosi³y 64,9-69,1dB. Dalszy odcinek trasy zaczynaj¹cy siê od Tomaszowa Lubelskiego charakteryzowa³ siê wy szym natê eniem ruchu oraz wy szymi poziomami ha³asu. Najwy - sze wartoœci wzd³u tej trasy odnotowano w: Tomaszowie Lub. w ci¹gu ul. Lwowskiej (rzêdu 72 db) przy wysokim ok poj/h natê eniu ruchu, Piaskach przy ul. Zamojskiej i Lubelskiej (ok. 74 db) o natê eniu ruchu odpowiednio 448 poj/h i 843 poj/h, Lublinie przy Al. Witosa (75,1 db) i Al. Tysi¹clecia (74 db), gdzie zarejestrowano równie najwiêkszy strumieñ pojazdów ok pojazdów w ci¹gu godziny, Kurowie przy ul. Lubelskiej (75,2 db) równie z wysokim, bêd¹cym na tym samym poziomie natê eniem ruchu, Rykach przy ul. Lubelskiej (73,1 db) przy natê- eniu ruchu ok. 800 poj/h. Œredni poziom A dla tej trasy wyniós³ 71,7 db, zaœ œredni udzia³ pojazdów ciê kich w ca³kowitym strumieniu ruchu 15,2%. Poziom równowa ny zmierzony w pierwszej linii zabudowy mieszkaniowej zlokalizowanej wzd³u drogi krajowej nr 17 wynosi³ 58,0-72,5dB. Wzd³u tej trasy mo na mówiæ o wystêpowaniu œredniej, du ej i bardzo du ej uci¹ liwoœci. Maksymalne wartoœci, ze wzglêdu na niewielk¹ odleg³oœæ zabudowy od trasy oraz ci¹g zwartej, obustronnej zabudowy, odnotowano w Piaskach. Wysokie poziomy ha³asu zarejestrowano równie przy drodze krajowej nr 2 Warszawa-Terespol oraz nr 19 na odcinku Radzyñ Miêdzyrzec Podlaski. Prowadz¹ca ruch tranzytowy trasa nr 2 emituje ha³as o poziomie (72-74)dB, przy niezbyt du ym natê eniu ruchu wynosz¹cym œrednio 370 poj/h. Udzia³ pojazdów ciê kich w ca³kowitym strumieniu ruchu wynosi³ tutaj ok. 23%. Droga krajowa nr 82 obci¹ ona jest równomiernie na odcinku Piaski Che³m. Poziom ha³asu u Ÿród³a dla ca³ej trasy by³ rzêdu 71 db. Najwy szy udzia³ pojazdów ciê kich (ok. 45%) odnotowano na drodze krajowej nr 812 prowadz¹cej ruch komunikacyjny do przejœcia granicznego w Kukurykach. Œredni poziom ha³asu dla tej trasy wyniós³ 62,4 db. Najwy sze wartoœci (66,4 db) wyznaczone przy zabudowie mieszkaniowej wyst¹pi³y na odcinku wlotowym do m. Piaski (ul. Che³mska). Przy trasie Hrubieszów Zosin wy sze poziomy ha³asu A, rzêdu 70 db, wyst¹pi³y na odcinkach wylotowych z Hrubieszowa. W rejonie przejœcia granicznego w Zosinie równowa ny poziom ha³asu A nie przekracza³ 60 db. Na terenach rekreacyjno-wypoczynkowych zmierzony równowa ny poziom ha³asu powodowany ruchem samochodowym wynosi³: 138 od 62,9 db do 70,6 db w bezpoœrednim s¹siedztwie ulic, od 56,2 db do 65,9 db w linii zabudowy. Równowa ne poziomy ha³asu na tle natê enia ruchu w Kazimierzu Dolnym przedstawia rys. 3. Wyniki przeprowadzonych badañ wykaza³y, e w miejscach odpoczynku i regeneracji si³ wystêpuj¹ obszary bêd¹ce w zasiêgu uci¹ liwego ha³asu. Zmierzone poziomy ha³asu w wiêkszoœci punktów przekracza³y poziomy dopuszczalne przewidziane dla tego rodzaju terenów maksymalnie o 10,9 db. Sytuacja taka dotyczy g³ównie sezonu turystycznego. Wg badañ wykonanych w m. Okuninka nad Jeziorem Bia³ym poziomy ha³asu mierzone w okresie poza sezonem wynosi³y od 38,8 db do 53,6 db i by³y znacznie ni sze od wartoœci stwierdzanych w sezonie turystycznym (tabela 6). Badania ha³asu prowadzone na terenie miast wykaza³y wystêpowanie wysokich poziomów ha³asu w centralnych czêœciach oraz przy trasach wylotowych. Poziomy ha³asu stwierdzane w Lublinie w bezpoœrednim s¹siedztwie ulic wynosi³y (75,2-76,9dB). Ruch pojazdów na tych ulicach kszta³towa³ siê na poziomie poj/h. Zakres poziomów ha³asu zmierzonych na terenie Lubartowa wynosi³ od 69,6 db do 73,9 db przy jezdni. Najbardziej ha³aœliwa by³a ulica S³owackiego, gdzie stwierdzono równie najwy sze natê- enie ruchu wynosz¹ce 1044 poj/h. Poziomy ha³asu zmierzone w pierwszej linii zabudowy mieszkaniowej w Lubartowie wynosi³y od 60 db do 73,5 db (rys.4). Oznacza to wystêpowanie przekroczeñ dopuszczalnego poziomu ha³asu na terenach po³o onych w bezpoœrednim s¹siedztwie tras komunikacyjnych. Najwy sze wartoœci przekroczeñ stwierdzone zosta³y wzd³u ul. Szaniawskiego. Na terenie m. Miêdzyrzec Podlaski przeprowadzono pomiary poziomu ha³asu w 14 punktach pomiarowych zlokalizowanych wzd³u g³ównych tras komunikacyjnych i ulic miasta. Poziomy ha³asu zawiera³y siê w przedziale od 61,1 db do 74,3 db przy jezdni i od 60,8 db do 70,1 db w pierwszej linii zabudowy (rys.5). Najg³oœniejszy by³ odcinek ulicy Warszawskiej, ul. Brzeska, Radzyñska, Lubelska. W punkcie przy ul. 3 Maja 45 zmierzony poziom ha³asu przekracza³ poziom progowy okreœlony dla terenu zabudowy zwi¹zanej ze sta³ym lub wielogodzinnym pobytem dzieci i m³odzie y. Wielkoœæ przekroczeñ wynosi³a 2,6 db. Dla uzyskania skali nara enia na ha³as pochodz¹cy od tras i ulic objêtych pomiarami w 2000r., poszczególne punkty pomiarowe i odpowiadaj¹ce im odcinki tras przyporz¹dkowano do piêciodecybelowych przedzia³ów poziomu ha³asu. Zestawienie dotycz¹ce wyników pomiarów wykonanych przy jezdni przedstawia tabela 8. Pomiary prowadzone w rejonie Terminalu Samochodowego w Koroszczynie wykaza³y emisjê III. JAKOŒÆ PODSTAWOWYCH ELEMENTÓW ŒRODOWISKA

9 Miêdzyrzec Podlaski - plan akustyczny przebadanych odcinków ulic (pora dzienna) stan na rok 2000 E (74,3) ul. Warszawska (72,0) 1 10 (71,7) ul. Brzeska r z. Krzna r z. Pi szczka P ³ n. ul. Radzyñska (68,3) 9(72,2) (67,2) 8 (68,1) 6 7 (67,4) 5 2 ul. Lubelska (63,7) ul. Partyzantów 12 (65,3) 4 (66,4) (70,4) 3 14 (70,6) ul. Zadworna r z. Krzna ul. Siteñska rz. Krzna Wykonano w WMŒ WIOŒ Lublin Kan. Wieprz-Krzna ul. Berezowska 13 (61,1) ul. Zahajkowska Legenda: Pomiary ha³asu: 14 (71,7) 70-75dB 65-70dB 60-65dB punkt pomiarowy poziom ha³asu Mapa 14. Miêdzyrzec Podlaski plan akustyczny, stan na 2000 r. 3. HA AS 139

10 db *(punkty pomiarowe zgodnie z tabel¹ wyników) Leq (przy jezdni) Leq (w linii zab.) Natê enie ruchu poj./h db *(punkty pomiarowe zgodnie z tabel¹ wyników) Leq (przy jezdni) Leq (w linii zab.) Natê enie ruchu poj/h Rys. 3. Kazimierz Dolny równowa ne poziomy ha³asu i natê enia ruchu pojazdów (punkty pomiarowe zgodnie z tabel¹ wyników) Rys. 4. Lubartów równowa ne poziomy ha³asu i natê enie ruchu pojazdów (punkty pomiarowe zgodnie z tabel¹ wyników) 80 db poj/h *(punkty pomiarowe zgodnie z tabel¹ wyników) Leq (przy jezdni) Leq (w linii zab.) Natê enie ruchu 0 Rys. 5. Miêdzyrzec Podlaski równowa ne poziomy ha³asu i natê enia ruchu pojazdów (punkty pomiarowe zgodnie z tabel¹ wyników) Tabela 8. Zestawienie iloœci punktów pomiarowych i d³ugoœci tras wg zmierzonej u Ÿród³a wartoœci poziomu równowa nego. Przedzia³ wartoœci Wyszczególnienie poziomu równowa nego [db] >75 Liczba punktów D³ugoœæ ulic (km) 2,7 8,8 21,5 39,4 11,4 ha³asu o poziomie 69,4 db w otoczeniu wjazdu na teren terminalu (kierunek zachodni) i 53,3 db w otoczeniu kontroli celnej (kierunek po³udniowowschodni). W kolejce oczekuj¹cych na odprawê celn¹ przewa a³y pojazdy ciê kie Ha³as kolejowy Wg danych G³ównego Urzêdu Statystycznego, gêstoœæ linii kolejowych eksploatowanych na terenie woj. lubelskiego wynosi 5,6 km/100 km 2 ; przy œredniej krajowej wynosz¹cej 7,1 km/100 km 2. O poziomie ha³asu kolejowego decyduje prêdkoœæ 140 poci¹gów, p³ynnoœæ ruchu przewozowego, warunki topograficzne terenu oraz charakter ruchu (pasa- erski, towarowy, mieszany). Pomiary ha³asu kolejowego prowadzone w odleg³oœci standardowej tj. 7,5 m od toru wykaza³y wystêpowanie poziomów ha³asu od 55,2 db do 62,1 db. Na odcinku przebiegaj¹cym przez Zamoœæ, poziom ha³asu przy zabudowie mieszkaniowej zlokalizowanej wzd³u linii kolejowej tj. na osiedlu Zakole oraz przy ul. Krysiñskiego by³ mniejszy od 55 db. Œwiadczy to o dotrzymaniu obowi¹zuj¹cych norm akustycznych. Na terenie Roztoczañskiego Parku Narodowego odnotowany poziom ha³asu 62,1 db dotyczy³ wspólnego odcinka trakcji PKP i Linii Hutniczo- Siarkowej. Trasy te przecinaj¹ teren Parku zak³ócaj¹c naturalny klimat akustyczny. Obowi¹zuj¹ce akty prawne nie okreœlaj¹ standardów akustycznych dla obszarów parków narodowych. Zmierzone wartoœci ha³asu mo na odnieœæ do poziomów progowych szczególnej uci¹ liwoœci. Traktuj¹c park narodowy jako miejsce wypoczynku, wyznaczony poziom ha³asu nie kwalifikuje tego fragmen- III. JAKOŒÆ PODSTAWOWYCH ELEMENTÓW ŒRODOWISKA

11 Tabela 9. Zestawienie wyników pomiarów ha³asu kolejowego wykonanych w 2000 r. 1. Lokalizacja punktu pomiarowego Zamoœæ osiedle mieszkaniowe Zakole Równowa ny poziom ha³asu L Aeq w odleg³oœci w linii 7,5 m zabudowy od toru mieszkaniowej 55,2 49,6 2. Zamoœæ ul. Krysiñskiego 56,3 53, Hrubieszów rejon przejœcia granicznego Roztoczañski Park Narodowy (Bia³y S³up) Roztoczañski Park Narodowy (Kruglik) 58,0 62,1 59,9 tu parku do terenu szczególnych uci¹ liwoœci. Powoduje jednak pogorszenie jakoœci œrodowiska przyrodniczego. Pos³uguj¹c siê pomocnicz¹ skal¹ uci¹ liwoœci ha³asu mo na tutaj mówiæ o przeciêtnym zagro eniu ha³asem Ha³as przemys³owy 1996 r r r r r. Zak³ady skontrolowane Zak³ady przekraczaj¹ce poziom dopuszczalny (decyzja) Zak³ady, które dostosowa³y siê do norm Rys. 6. Zestawienie danych dotycz¹cych ha³asu przemys³owego w latach Oddzia³ywanie ha³asu przemys³owego ma charakter lokalny. O jego uci¹ liwoœci decyduje g³ównie wielkoœæ ha³asu przenikaj¹cego do œrodowiska, przeznaczenie terenu zlokalizowanego obok zak³adu b¹dÿ obiektu us³ugowo-przemys³owego, odleg³oœæ terenu chronionego akustycznie, rodzaj stosowanych zabezpieczeñ przeciwha³asowych, topografia terenu. Pomiary ha³asu przemys³owego wykonywane by³y w ramach dzia³alnoœci kontrolnej. Przeprowadzone kontrole wynika³y z planowanej dzia³alnoœci oraz zg³oszonych interwencji mieszkañców. Do najbardziej uci¹ liwych dla œrodowiska Ÿróde³ ha³asu nale a³y: maszyny i urz¹dzenia stolarskie, traki, instalacje wentylacji ogólnej i odpylaj¹cej, sprê arkownie, urz¹dzenia ch³odnicze, wibroprasy, instrumenty muzyczne i urz¹dzenia nag³aœniaj¹ce, urz¹dzenia do obróbki kamienia, wyrzutnie pary itp. Zestawienie liczby kontroli przeprowadzonych w latach w zakresie ochrony œrodowiska przed ha³asem oraz uzyskanych efektów przedstawia tabela 10 i rys. 6. Szczegó³ow¹ analizê ha³asu przemys³owego zawarto w rozdziale IV. Dzia³alnoœæ kontrolna Podsumowanie Ha³as, w szczególnoœci drogowy, bêd¹cy konsekwencj¹ rozwoju motoryzacji sta³ siê przyczyn¹ powszechnej degradacji œrodowiska. Na jego skutki nara eni s¹ w ró nym stopniu mieszkañcy miast oraz obszarów po³o onych przy trasach komunikacyjnych i g³ównych ulicach, a tak e obiektach komunikacyjnych i przemys³owych. Sumaryczne zestawienie wyników pomiarów wykonanych w 2000 r. oraz dla porównania w 1999r. przedstawia tabela 11. Na terenach po³o onych wzd³u tras drogowych o d³ugoœci ok. 39 km stanowi¹cych ok. 47% ca³kowitej objêtej pomiarami d³ugoœci tras, zmierzone poziomy ha³asu zawiera³y siê w przedziale db. Z ogólnego zestawienia dotycz¹cego lat wynika, e poziom równowa ny mieszcz¹cy siê w tym przedziale zarejestrowano w najwiêkszej iloœci punktów pomiarowych. Ha³as powy ej 75 db stwierdzono przy ok. 11,4 km d³ugoœci tras. Zachowanie prawnie ustalonych standardów akustycznych wymaga dotrzymania na terenach Tabela 10. Efekty dzia³alnoœci kontrolno-pomiarowej w zakresie ochrony œrodowiska przed ha³asem Lp. Wyszczególnienie 1996 r r r r r. 1. Liczba skontrolowanych obiektów emituj¹cych ha³as Liczba obiektów przekraczaj¹cych dopuszcz. poz. ha³asu okreœlony decyzj¹ Liczba obiektów, które dostosowa³y siê do dopuszcz. poziomu ha³asu Tabela 11. Zestawienie wyników pomiarów poziomu ha³asu u Ÿród³a w przedzia³ach 5-ciodecybelowych Rok badañ Iloœæ punktów pomiarowych w przedzia³ach 5-ciodecybelowych ¹czna iloœæ punktów < pomiarowych HA AS 141

12 chronionych, w zale noœci od rodzaju terenu, wartoœci 55 db lub 60 db w porze dziennej. Z pomiarów przeprowadzonych w pierwszej linii zabudowy mieszkaniowej, szpitalnej i szkolnej wynika, e w przewa aj¹cej wiêkszoœci punktów wystêpowa- ³y przekroczenia wartoœci dopuszczalnych. Stwierdzone przekroczenia dotyczy³y ha³asu emitowanego przez ruch drogowy odbywaj¹cy siê drogami krajowymi nr 2, 17, 82. Najwiêkszy stopieñ degradacji klimatu akustycznego mia³ miejsce w ci¹gu zabudowy mieszkaniowej m. Piaski usytuowanej przy drodze krajowej nr 17. Ponadnormatywna emisja ha³asu wynosi³a tutaj do 17,5 db. Nie zosta³y równie dotrzymane wymagania normowe w pozosta³ych miastach objêtych badaniami oraz na terenach rekreacyjno-wypoczynkowych. W miastach Lubartów oraz Miêdzyrzec Podlaski na terenach zabudowy chronionej wartoœci równowa nego poziomu ha³asu we wszystkich punktach by³y wy sze od 60 db. Œwiadczy to o przeciêtnym oraz wysokim zagro eniu ha³asem. Wg pomocniczej (subiektywnej) skali uci¹ liwoœci ha³asu, w rejonie ok. 35% punktów pomiarowych mia³y miejsce przeciêtne warunki akustyczne (50-60dB), w otoczeniu ok. 56% punktów wystêpowa³o przeciêtne zagro enie ha³asem ( db). Wysokie zagro enie ha³asem (>70 db) dotyczy³o otoczenia ok. 6% punktów. O pe³nym komforcie akustycznym (ha³as <50 db) mo na mówiæ tylko w pojedynczych przypadkach. Zebrane wyniki badañ umo liwi³y zidentyfikowanie terenu szczególnej uci¹ liwoœci, jakim jest teren szkolny zlokalizowany w Miêdzyrzecu Podlaskim przy ul. 3 Maja. W zakresie ha³asu kolejowego, na terenach objêtych pomiarami w 2000r., nie stwierdzono przekroczeñ ustalonych norm dopuszczalnych. Uci¹ liwoœci powodowane ha³asem przemys³owym s¹ sukcesywnie ograniczane. Problematyczne bywaj¹ w wiêkszoœci ma³e obiekty i zak³ady przemys³owo-us³ugowe jak: tartaki, zak³ady stolarskie, coraz czêœciej obiekty us³ugowe, rozrywkowe itp. Uci¹ liwoœæ tych obiektów wynika z usytuowania ich w obrêbie istniej¹cej zabudowy mieszkaniowej. Funkcjonuj¹cy sposób postêpowania prawno-administracyjnego przyczynia siê do ograniczania emisji ponadnormatywnych, a tym samym do zachowania obowi¹zuj¹cych standardów akustycznych. Prezentowane dane œwiadcz¹ o powszechnoœci wystêpowania uci¹ liwego, ponadnormatywnego ha³asu komunikacyjnego. Powoduje to pogarszanie jakoœci œrodowiska zarówno zurbanizowanego, jak te naturalnego, a w konsekwencji utratê istotnej wartoœci jak¹ jest cisza. Prognozy wskazuj¹ na dalszy wzrost natê enia ruchu, co jest równoznaczne z postêpuj¹cym zagro eniem ha³asem. Zapewnienie odpowiednich warunków akustycznych wymaga kompleksowego podejœcia do zagadnieñ ochrony œrodowiska i przewidywania skutków tych dzia³añ w przysz³oœci. Ograniczenie zanieczyszczenia œrodowiska ha³asem powinno zatem zajmowaæ szczególnie wa ne miejsce w programach zrównowa onego rozwoju i ochrony œrodowiska oraz w miejscowych planach zagospodarowania przestrzennego. 142 III. JAKOŒÆ PODSTAWOWYCH ELEMENTÓW ŒRODOWISKA