Prawo. restrukturyzacyjne. z k oment arzem PRZYGOTOWANYM PRZEZ RADCĘ PRAWNEGO MARCINA SARNĘ

Transkrypt

1 Prawo restrukturyzacyjne z k oment arzem PRZYGOTOWANYM PRZEZ RADCĘ PRAWNEGO MARCINA SARNĘ

2 Pobierz darmowe e-poradniki! Elektroniczne akta osobowe pracowników CENA?? ZŁ

3 Prawo restrukturyzacyjne z k oment arzem przy go t owany m przez rad cę p ra wnego mar cin a sar nę Stan prawny: 1 stycznia 2016 r.

4 Redaktor prowadząca Joanna Banasiak-Lach Wprowadzenie opracował Marcin Sarna, radca prawny Korekta Zespół Wydawca Weronika Wota ISBN: Copyright by Wydawnictwo Wiedza i Praktyka sp. z o.o. Wydawnictwo Wiedza i Praktyka sp. z o.o. ul. Łotewska 9a, Warszawa, tel , faks DTP: Studio Igawa, Ireneusz Gawliński Druk: Miller Druk sp. z o.o. Książka Prawo restrukturyzacyjne. Z komentarzem chroniona jest prawem autorskim. Przedruk materiałów opublikowanych w książce bez zgody wydawcy jest zabroniony. Zakaz nie dotyczy cytowania publikacji z powołaniem się na źródło. Informujemy, że Państwa dane osobowe będą przetwarzane przez Wydawnictwo Wiedza i Praktyka sp. z o.o. z siedzibą w Warszawie przy ul. Łotewskiej 9a w celu realizacji niniejszego zamówienia oraz do celów marketingowych przesyłania materiałów promocyjnych dotyczących innych produktów i usług. Mają Państwo prawo do wglądu oraz poprawiania swoich danych, a także do wyrażenia sprzeciwu wobec ich przetwarzania do celów promocyjnych. Podanie danych jest dobrowolne. Zapewniamy, że Państwa dane nie będą przekazywane bez Państwa wiedzy i zgody innym podmiotom. Zaproponowane w niej wskazówki, porady oraz interpretacje dotyczą sytuacji typowych. Ich zastosowanie w konkretnym przypadku wymaga dodatkowych konsultacji. Publikowane rozwiązania nie mogą być traktowane jako oficjalne stanowisko organów i urzędów państwowych. W związku z powyższym redakcja nie może ponosić odpowiedzialności prawnej za zastosowanie zawartych w publikacji Prawo restrukturyzacyjne. Z komentarzem wskazówek, przykładów, informacji itp. do konkretnych przypadków.

5 Spis treści Wprowadzenie... 5 Główne założenia nowej regulacji... 5 Cztery postępowania restrukturyzacyjne... 6 Postępowanie o zatwierdzenie układu... 6 Przyspieszone postępowanie układowe... 7 Postępowanie układowe... 7 Postępowanie sanacyjne... 7 Układ częściowy... 8 Centralny Rejestr Restrukturyzacji i Upadłości... 9 Inne rozwiązania... 9 Różnice między Prawem upadłościowym i naprawczym a Prawem upadłościowym Niewypłacalność według nowych przepisów Wniosek o ogłoszenie upadłości Postanowienie o ogłoszeniu upadłości Przygotowana likwidacja Spisy Skutki ogłoszenia upadłości Bezskuteczność i zaskarżanie czynności upadłego Sędzia-komisarz Syndyk Rada wierzycieli Postępowanie po ogłoszeniu upadłości Lista wierzytelności i dalsze postępowanie Ustawa z 15 maja 2015 r. Prawo restrukturyzacyjne

6

7 Wprowadzenie Dnia 20 maja 2015 r. do prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej została skierowana do podpisu ustawa z 15 maja 2015 r. Prawo restrukturyzacyjne. Prezydent podpisał ją 9 czerwca 2015 r. Zarówno motywacją do opracowania projektu Prawa restrukturyzacyjnego, jak i jego głównym założeniem było stworzenie takich rozwiązań prawnych, które umożliwiałyby zrestrukturyzowanie przedsiębiorstwa dłużnika w celu zapobiegnięciu jego likwidacji. Mowa tu o wyciągnięciu do dłużnika pomocnej dłoni ( nowa szansa ), tak aby można było kontynuować działalność przedsiębiorstwa znajdującego się w kłopotach finansowych. Główne założenia nowej regulacji Założenia projektu wprost wskazują na takie cele, jak: zapewnienie przedsiębiorcom i ich kontrahentom skutecznych instrumentów do restrukturyzacji przy jednoczesnej maksymalizacji ochrony praw wierzycieli, zapewnienie instytucjonalnej autonomii postępowań restrukturyzacyjnych w oderwaniu od stygmatyzujących postępowań upadłościowych, wprowadzenie zasady subsydiarności postępowania upadłościowego, jako ultima ratio wobec ekonomicznego fiaska restrukturyzacji, zwiększenie uprawnień aktywnych wierzycieli, maksymalizacja szybkości i efektywności restrukturyzacji i upadłości, odformalizowanie postępowań i szersze wykorzystanie w nich nowoczesnych narzędzi teleinformatycznych, zwiększenie odpowiedzialności nierzetelnych dłużników i upadłych. Korzyści z sanacji przedsiębiorstwa zamiast jego likwidacji to przede wszystkim zachowanie możliwości prowadzenia działalności zarobkowej przez to przedsiębiorstwo, zachowanie miejsc pracy czy uniknięcie negatywnych konsekwencji finansowych (w postaci np. kar umownych) związanych z przedwczesnym rozwiązaniem umów. Takie uzdrowieńcze działanie do tej pory było celem postępowania upadłościowego z możliwością zawarcia układu. Kontrahenci dłużnika reagowali jednak bardzo niekorzystnie na samo hasło upadłość, nawet jeżeli nie była ona upadłością likwidacyjną. Między innymi z tego powodu wszystkie cztery nowe procedury zmierzające do utrzymania dłużnika przy życiu nazywają się jednolicie restrukturyzacją i zostały uregulowane w osobnej ustawie. 5

8 Cztery postępowania restrukturyzacyjne Przedsiębiorcy znajdujący się w trudnej sytuacji ekonomicznej mogą skorzystać z jednej z czterech procedur restrukturyzacyjnych: postępowanie o zatwierdzenie układu, przyspieszone postępowanie układowe, postępowanie układowe, postępowanie sanacyjne. Niezależnie od tego, którą drogą podąży niewypłacalny przedsiębiorca, zawsze napotka na te same reguły dotyczące układu. Tożsame będą bowiem zasady określające zakres wierzytelności mogących zostać objętymi układem, możliwe propozycje układowe, zawarcie i zatwierdzenie układu oraz zmiana i uchylenie układu. Postępowanie o zatwierdzenie układu Postępowanie o zatwierdzenie układu jest przeznaczone dla tych dłużników, którzy dopiero spodziewają się problemów finansowych, ale obecnie są jeszcze wypłacalni. Postępowanie może być prowadzone, jeżeli suma wierzytelności spornych uprawniających do głosowania nad układem nie przekracza 15% sumy wierzytelności uprawniających do głosowania nad układem. Podstawową zaletą tego trybu jest najbardziej odformalizowany charakter procesu restrukturyzacji. To dłużnik samodzielnie (bez udziału sądu) zbiera głosy wierzycieli. Dopiero gdy dłużnik uzyska wymaganą do przyjęcia układu większość głosów, wówczas może złożyć do sądu wniosek o zatwierdzenie układu. Chodzi o to, aby postanowienia układowe powstawały w wyniku bezpośrednich, indywidualnych negocjacji pomiędzy dłużnikiem a jego wierzycielami. Bez wątpienia układ stworzony w takim trybie ma także duże szanse zatwierdzenia przez sąd. W tym trybie postępowania konieczne jest jednak zawarcie przez dłużnika umowy z nadzorcą układu. Osoba ta, za wynagrodzeniem płaconym przez dłużnika, kontroluje czynności tego dłużnika dokonywane w ramach jego majątku lub przedsiębiorstwa oraz sprawdza, czy mienie dłużnika jest dostatecznie zabezpieczone przed zniszczeniem lub utratą. Najważniejsze kompetencje nadzorcy układu to: sporządzenie planu restrukturyzacyjnego, przygotowanie wspólnie z dłużnikiem propozycji układowych, sporządzenie spisu wierzytelności oraz spisu wierzytelności spornych, współpraca z dłużnikiem w zakresie sprawnego i zgodnego z prawem zbierania głosów przy zachowaniu praw wierzycieli, złożenie sprawozdania o możliwości wykonania układu. 6

9 Nadzorca układu ma więc zweryfikować propozycje układowe pod względem zgodności z: prawem, ustaleniami z wierzycielami. Przyspieszone postępowanie układowe W przeciwieństwie do postępowania o zatwierdzenie układu, w przyspieszonym postępowaniu układowym dłużnik nie zbiera głosów wierzycieli samodzielnie. Do głosowania dochodzi na zgromadzeniu wierzycieli, które zwołuje sąd. Możliwe jest zabezpieczenie majątku dłużnika w drodze zawieszenia egzekucji wierzytelności objętej układem, jeżeli egzekucja mogłaby utrudnić lub uniemożliwić zawarcie układu. Postępowanie to może być prowadzone, jeżeli suma wierzytelności spornych uprawniających do głosowania nad układem nie przekracza 15% sumy wierzytelności uprawniających do głosowania nad układem. Postępowanie układowe Postępowanie układowe najbardziej przypomina obowiązujące do końca grudnia 2015 roku postępowanie upadłościowe z możliwością zawarcia układu. Podobnie jak poprzednie tryby, może być prowadzone, gdy suma wierzytelności spornych uprawniających do głosowania nad układem nie przekracza 15% sumy wierzytelności uprawniających do głosowania nad układem. Mogą z niego skorzystać przede wszystkim ci przedsiębiorcy, którzy już są niewypłacalni. Tak jak w przyspieszonym postępowaniu układowym zawarcie układu jest możliwe dopiero po sporządzeniu i zatwierdzeniu spisu wierzytelności (różnica polega na tym, że w przyspieszonym postępowaniu układowym spis odbywa się w trybie uproszczonym). W toku postępowania dłużnik zachowuje swój majątek (choć są wyjątki), ale cały czas pozostaje pod kontrolą sądu i wierzycieli. Pierwsze propozycje układowe powinny być przedstawione przez dłużnika w samym wniosku do sądu. Postępowanie układowe chroni dłużnika przed pojedynczymi egzekucjami prowadzonymi z określonych składników majątkowych. Postępowanie sanacyjne Celem tego postępowania jest umożliwienie dłużnikowi przeprowadzenia działań sanacyjnych oraz zawarcie układu po sporządzeniu i zatwierdzeniu spisu wierzytelności. 7

10 Dotyczy więc ono dłużników, w przypadku których konieczna jest głęboka restrukturyzacja ich zobowiązań, majątku czy struktury zatrudnienia. Czynności sanacyjne to czynności prawne i faktyczne, które zmierzają do poprawy sytuacji ekonomicznej dłużnika i mają na celu przywrócenie dłużnikowi zdolności do wykonywania zobowiązań, przy jednoczesnej ochronie przed egzekucją. W omawianym trybie dłużnik zostaje jednak w znaczący sposób ograniczony, jeśli chodzi o zarządzanie swoim majątkiem. Także nadzór, jakiemu jest poddawany ze strony sędziego-komisarza i wierzycieli, jest znacznie bardziej restrykcyjny niż w pozostałych postępowaniach. 8 Układ częściowy Nowością jest możliwość zawarcia układu częściowego, czyli dotyczącego tylko niektórych zobowiązań, których restrukturyzacja ma zasadniczy wpływ na dalsze funkcjonowanie przedsiębiorstwa dłużnika. Wyodrębnienie wierzytelności podlegających układowi częściowemu powinno się odbyć na podstawie obiektywnych, jednoznacznych i uzasadnionych ekonomicznie kryteriów. Z tego też powodu układ częściowy może nie obejmować wszystkich wierzycieli dłużnika. Możliwość zawarcia układu częściowego występuje jedynie w: postępowaniu o zatwierdzenie układu, przyspieszonym postępowaniu układowym. Wierzytelnościami podlegającymi układowi mogą być na przykład wierzytelności: z tytułu finansowania działalności dłużnika przez udzielone kredyty, pożyczki i inne podobne instrumenty, z tytułu umów o zasadniczym znaczeniu dla funkcjonowania przedsiębiorstwa dłużnika, w szczególności z tytułu dostawy najważniejszych materiałów lub umów leasingu majątku niezbędnego do działalności prowadzonej przez dłużnika, zabezpieczone hipoteką, zastawem, zastawem rejestrowym, zastawem skarbowym lub hipoteką morską na przedmiotach i prawach niezbędnych do prowadzenia przedsiębiorstwa dłużnika, największe, określone według sumy. Przyjęcie układu częściowego następuje w drodze głosowania wierzycieli mających łącznie dwie trzecie sumy wierzytelności przysługującej wierzycielom objętym układem i uprawnionym do głosowania. Głosowanie to następuje zwykłą większością głosów. Należy zauważyć, że do głosowania są więc dopuszczeni wyłącznie wierzyciele objęci układem częściowym. Z tego też powodu ustawa wymaga, aby propozycje układowe nie przewidywały dla wierzycieli objętych układem częściowym korzyści, które zmniejszają możliwość zaspokojenia wierzytelności nieobjętych układem. Aby zabezpieczyć interesy wierzycieli nieobjętych układem częściowym, Prawo restruk-

11 turyzacyjne przewiduje także możliwość wniesienia przez takich wierzycieli zażalenia na postanowienie o zatwierdzeniu układu. Centralny Rejestr Restrukturyzacji i Upadłości Ustawa wprowadza także tzw. Centralny Rejestr Restrukturyzacji i Upadłości. Będzie on prowadzony elektronicznie i służył do publikowania wszelkich obwieszczeń wymaganych ustawą. Chodzi tu w szczególności o: postanowienia, zarządzenia, dokumenty i informacje dotyczące postępowania restrukturyzacyjnego i upadłościowego, udostępnianie danych zawartych w tych dokumentach, składanie elektronicznie pism i dokumentów oraz dokonywanie doręczeń, udostępnianie wzorów pism procesowych i dokumentów określonych w ustawie. Centralny Rejestr zastąpi więc niejako Monitor Sądowy i Gospodarczy. Będzie w nim można sprawdzić nie tylko obwieszczenia wymagane prawem, ale także poznać aktualny stan sprawy, a docelowo również przesłać pisma procesowe. Należy w tym miejscu zauważyć, że wiele podstawowych dokumentów musi być sporządzonych w formie elektronicznej, np. sprawozdania z czynności, sprawozdania rachunkowe, sprawozdania końcowe, spis inwentarza, spis wierzytelności czy spis wierzytelności spornych. Do dnia utworzenia rejestru dokumenty składa się jednak jeszcze w formie papierowej. Centralny Rejestr Restrukturyzacji i Upadłości ma zostać uruchomiony dopiero 1 lutego 2018 r. Inne rozwiązania Z innych zmian wprowadzanych od 1 stycznia 2016 r. należy wymienić przede wszystkim likwidację obowiązku gromadzenia w aktach sprawy odpisów papierowych faktur, ale pod warunkiem że: wierzytelności są niesporne, wierzytelności są wykazane w księgach rachunkowych dłużnika. Po pierwsze, w przypadku wierzytelności spornych konieczne jest więc nadal złożenie do akt sprawy oryginałów dokumentów księgowych (ewentualnie poświadczonych odpisów). Po drugie, zmieniły się także zasady wynagradzania nadzorców sądowych. Jest to spowodowane przede wszystkim chęcią ograniczenia wysokości wynagrodzenia oraz jego skorelowania z jakością i ilością pracy w danym postępowaniu. Wynagrodzenie będzie więc określane jako suma czterech części składowych. Każda z części wynagro- 9

12 dzenia jest liczona w oparciu o inne parametry postępowania, np. z wartością masy upadłości, liczbą wierzycieli, czasem trwania i stopniem skomplikowania postępowania, nakładem pracy syndyka oraz wydajnością tej pracy (tj. stopniem zaspokojenia wierzycieli). Podobnie rozwiązano kwestię wynagrodzenia zarządcy, które składa się z pięciu części składowych. Po trzecie, zdecydowano się na uproszczenie sposobu podejmowania decyzji przez wierzycieli. Zasadniczo zgromadzenie wierzycieli podejmuje teraz uchwały zwykłą większością głosów, w obecności połowy sumy wierzytelności przysługujących głosującym wierzycielom. W przypadku podejmowania uchwały o przyjęciu układu konieczna jest większość głosujących wierzycieli, mających łącznie co najmniej dwie trzecie sumy wierzytelności przysługujących głosującym wierzycielom. Sąd kontroluje jednak na bieżąco, czy decyzja nie zmierza do pokrzywdzenia wierzycieli mniejszościowych. Zaistnienie przesłanki pokrzywdzenia wierzycieli pozwala na uchylenie zarządu własnego dłużnika i ustanowienie zarządcy, wytoczenie powództwa o stwierdzenie nieważności krzywdzącej czynności prawnej lub uznania za bezskuteczną takiej czynności prawnej, a nawet na umorzenie postępowania restrukturyzacyjnego. Po czwarte, rada wierzycieli będzie powoływana przez sędziego-komisarza z urzędu lub na wniosek. W tym drugim przypadku z wnioskiem może wystąpić nawet tylko trzech wierzycieli (i to bez względu na wielkość ich wierzytelności) albo wręcz jeden wierzyciel, któremu przysługuje co najmniej piąta część sumy wierzytelności. Wniosek może także złożyć sam dłużnik. Różnice między Prawem upadłościowym i naprawczym a Prawem upadłościowym Z dniem 1 stycznia 2016 r. ustawa Prawo upadłościowe i naprawcze zmieni nazwę na Prawo upadłościowe i będzie regulowała wyłącznie postępowania upadłościowe. Od tego momentu znajomość samego Prawa restrukturyzacyjnego da tylko wycinek wiedzy z zakresu postępowań dotyczących dłużników niewypłacalnych lub zagrożonych niewypłacalnością. 10 Niewypłacalność według nowych przepisów W nowym Prawie upadłościowym zmieni się definicja podstawowego terminu niewypłacalności. Mianowicie dłużnika będzie można uznać niewypłacalnym, jeżeli utracił zdolność do wykonywania swoich wymagalnych zobowiązań pieniężnych, a nie jak dotychczas jeżeli nie wykonuje takich zobowiązań. Dodano także domniemanie prawne wzruszalne, zgodnie z którym dłużnik jest niewypłacalny, jeżeli opóźnienie w wykonaniu zobowiązań pieniężnych przekracza trzy

13 miesiące. Wzruszalność tego domniemania oznacza, że strona mająca interes prawny w uznaniu dłużnika za wypłacalnego może wykazać, że mimo 3-miesięcznego opóźnienia w wykonaniu zobowiązań pieniężnych dłużnik nie utracił całkowicie zdolności do wykonywania takich zobowiązań. Niewypłacalna jest natomiast zawsze osoba prawna albo jednostka organizacyjna posiadająca zdolność prawną, ale nie osobowość prawną (tzw. ułomna osoba prawna), której zobowiązania pieniężne przekraczają wartość jej majątku, a stan ten utrzymuje się przez okres przekraczający 24 miesiące. Wniosek o ogłoszenie upadłości Do tej pory obowiązywała zasada, zgodnie z którą postępowania upadłościowego nie prowadzi się, gdy majątek niewypłacalnego dłużnika nie pozwala na zaspokojenie kosztów postępowania. Została ona nie tylko podtrzymana, lecz nawet rozszerzona. Na ogłoszenie upadłości nie może bowiem liczyć także ten niewypłacalny dłużnik, który wprawdzie ma majątek na zaspokojenie kosztów postępowania, ale nie wystarczy on już na zaspokojenie wierzycieli chociażby w minimalnym stopniu. Wniosek o ogłoszenie upadłości będzie mógł być zgłoszony zarówno przez dłużnika, jak i każdego z jego wierzycieli osobistych. Termin do złożenia wniosku o ogłoszenie upadłości został wydłużony do 30 dni (do tej pory były to dwa tygodnie) od dnia, w którym wystąpiła podstawa do ogłoszenia upadłości. Treść wniosku także nieco się zmieniła wniosek powinien zawierać wskazanie miejsca, w którym znajduje się główny ośrodek działalności dłużnika, zamiast miejsca położenia majątku lub przedsiębiorstwa dłużnika jak dotychczas. Wnioskujący o ogłoszenie upadłości, niezależnie od tego, czy jest dłużnikiem, czy wierzycielem, ma obowiązek uiszczenia zaliczki na poczet wydatków w toku postępowania w przedmiocie ogłoszenia upadłości. Zaliczka jest równa jednokrotności przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia w sektorze przedsiębiorstw bez wypłat nagród z zysku w trzecim kwartale roku poprzedniego, ogłoszonego przez prezesa Głównego Urzędu Statystycznego. Co więcej, sąd może żądać od dłużnika dodatkowej zaliczki pod rygorem odrzucenia wniosku. Na postanowienie sądu o takiej dodatkowej zaliczce nie przysługuje zażalenie. Zgodnie z nowymi przepisami wniosek o ogłoszenie upadłości będzie oddalony, gdy został złożony przez wierzyciela, którego wierzytelność ma w całości charakter sporny, a spór zaistniał między stronami przed złożeniem wniosku o ogłoszenie upadłości. Po złożeniu wniosku o ogłoszenie upadłości sąd zarówno na wniosek, jak i nawet z urzędu może niezwłocznie dokonać zabezpieczenia majątku dłużnika. 11

14 Postanowienie o ogłoszeniu upadłości Sądowi przybędą dwa nowe obowiązki: w treści postanowienia o ogłoszeniu upadłości konieczne będzie podanie także numeru PESEL lub KRS dłużnika, a w przypadku ich braku danych umożliwiających jednoznaczną identyfikację dłużnika, w dniu ogłoszenia upadłości lub w dniu kolejnym sąd musi zawiadomić syndyka oraz wszystkie znane sądowi organy egzekucyjne prowadzące postępowania egzekucyjne przeciwko dłużnikowi. Wierzyciele będą mogli zgłaszać swoje wierzytelności w terminie 30 dni od dnia publikacji postanowienia o ogłoszeniu upadłości w Centralnym Rejestrze Restrukturyzacji i Upadłości. Przygotowana likwidacja Prawo upadłościowe wzbogaci się także o nowy dział VII Przygotowana likwidacja, dotyczący tzw. przygotowanej likwidacji majątku upadłego. Chodzi tu o sprzedaż przedsiębiorstwa upadłego lub jego zorganizowanej części bądź składników majątkowych stanowiących znaczną część przedsiębiorstwa na warunkach określonych we wniosku dołączonym do wniosku o ogłoszenie upadłości. Z tego też wynika, że wniosek o przygotowaną likwidację może złożyć każdy, kto może złożyć wniosek o ogłoszenie upadłości. We wniosku należy wskazać warunki sprzedaży, a więc przynajmniej: cenę, nabywcę. Wnioskodawca może wskazać te warunki w złożonym projekcie umowy, która ma być zawarta przez syndyka. Do wniosku należy dołączyć opis i oszacowanie składnika objętego wnioskiem sporządzone przez osobę wpisaną na listę biegłych sądowych. Wniosek o zatwierdzenie warunków sprzedaży musi być rozpoznany jednocześnie z wnioskiem o ogłoszenie upadłości. Na postanowienie uwzględniające wniosek zażalenie służy każdemu wierzycielowi. 12 Spisy Spis inwentarza będzie obejmował jedynie składniki majątku objęte przez syndyka, tj. prawa, objęte ruchomości, nieruchomości oraz środki pieniężne zgromadzone w kasie i na rachunkach bankowych. Syndyk będzie też sporządzał spis:

15 należności, ruchomości, nieruchomości oraz środków pieniężnych, których nie objął, ale co do których ustalił, że powinny wchodzić w skład masy upadłości; w miarę obejmowania albo uzyskiwania równowartości tych aktywów syndyk będzie składał uzupełnienie spisu inwentarza. Skutki ogłoszenia upadłości Do tej pory Prawo upadłościowe i naprawcze przewidywało, że umowa nie może przewidywać zmiany lub rozwiązania stosunku prawnego na wypadek ogłoszenia upadłości, pod rygorem nieważności takich postanowień umownych. Prawo upadłościowe rozszerza ten zakaz, zabraniając analogicznych rozwiązań na wypadek złożenia wniosku o ogłoszenie upadłości. Syndyk zyska możliwość odstąpienia od umów niebędących umowami wzajemnymi, których stroną jest upadły oraz zabezpieczenia kontrahentów upadłego poprzez możliwość dochodzenia odszkodowania za skutki wywołane tym odstąpieniem. Za zgodą sędziego-komisarza syndyk będzie również mógł rozwiązać umowy najmu lub dzierżawy przedsiębiorstwa bądź jego zorganizowanej części także wtedy, gdy nie jest dopuszczalne rozwiązanie takiej umowy przez samego upadłego. Jednocześnie termin na wypowiedzenie przez syndyka umowy najmu lub dzierżawy nieruchomości, w której prowadzone jest przedsiębiorstwo upadłego, uległ skróceniu do trzech miesięcy. Jeżeli wynajmujący lub wydzierżawiający będzie dochodził odszkodowania z tytułu wcześniejszego, niż przewidziano w umowie rozwiązania umowy najmu lub dzierżawy, to będzie musiał pomniejszyć swoje roszczenia o rozliczenie nakładów upadłego podnoszących wartość przedmiotu najmu lub dzierżawy. Syndyk będzie także mógł odstąpić od umów o zakazie konkurencji oraz wypowiadać umowy leasingu w każdym czasie. Bezskuteczność i zaskarżanie czynności upadłego Od 1 stycznia 2016 r. dłużnikom nie uda się pomniejszyć masy upadłości przez cesje wierzytelności przyszłych, jeżeli powstaną one po ogłoszeniu upadłości. Próby dokonania takich cesji będą bezskuteczne wobec masy. Jedynym wyjątkiem jest możliwość przenoszenia wierzytelności na podstawie umowy przelewu zawartej w ciągu sześciu miesięcy przed ogłoszeniem upadłości w formie pisemnej z datą pewną. Bezskuteczna będzie także odpłatna czynność prawna dokonana z upadłym przez określony, szerszy niż dotychczas krąg osób. Do tego kręgu włączono także konkubentów, tj. osoby pozostające z upadłym w faktycznym związku oraz osoby wspólnie z upadłym gospodarujące. I znów istnieje jeden wyjątek od tej zasady wykazanie przez te strony czynności, że nie doszło do pokrzywdzenia wierzycieli. 13

16 Wreszcie, także wyciągając wnioski z praktyki, rozszerzono możliwość obniżania wynagrodzenia pracowników upadłego lub osób świadczących usługi związane z zarządem lub nadzorem nad przedsiębiorstwem upadłego. Do tej pory sędzia-komisarz mógł zdecydować o takim obniżeniu wynagrodzenia tylko wobec osób będących reprezentantami upadłego. Nowelizacja zezwala na takie obniżenie także wobec osób faktycznie wykonujących zadania w zakresie zarządu lub nadzoru nad przedsiębiorstwem. Sędzia-komisarz W odniesieniu do sędziego-komisarza mamy dwie nowości: jeżeli postanowienie danego sędziego-komisarza zostało uchylone do ponownego rozpoznania, wówczas jest on wyłączony od ponownego orzekania w tej samej sprawie, jeżeli sędzia-komisarz dozna przemijającej przeszkody lub gdy wymaga tego dobro postępowania, sąd może w postanowieniu o ogłoszeniu upadłości ustanowić jednego lub więcej zastępców sędziego-komisarza. Syndyk Syndyk został obciążony obowiązkiem niezwłocznego złożenia do akt postępowania dokumentu ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej i wskazującej, że koszty ubezpieczenia nie stanowią kosztów postępowania upadłościowego. Nastąpiły także zmiany w zakresie sprawozdań składanych przez syndyka: sprawozdanie ostateczne syndyka będzie składane nie po wykonaniu wszystkich obowiązków, które syndyk wykonuje jeszcze po zakończeniu postępowania upadłościowego, ale po wykonaniu ostatecznego planu podziału funduszów masy upadłości, doprecyzowanie treści sprawozdania ostatecznego, które określać ma w szczególności miejsce zarchiwizowania dokumentów upadłego, łączną wysokość kosztów postępowania i należności, o których mowa w art. 230, łączną wysokość funduszy masy upadłości oraz funduszy uzyskanych ze zbycia rzeczy i praw obciążonych rzeczowo oraz ogólny stopień zaspokojenia wierzycieli. 14 Rada wierzycieli Generalnie nowelizacja wzmocniła pozycję rady wierzycieli, co docelowo ma usprawnić jej funkcjonowanie. Po pierwsze, rada wierzycieli jest ustanawiana przez sędziego komisarza na wniosek dłużnika, co najmniej trzech wierzycieli lub wierzyciela bądź wierzycieli mających łącznie przynajmniej piątą część ogólnej sumy wierzytelności. Na członka rady wierzycieli można powołać wierzyciela wskazanego przez wierzyciela lub wierzycieli

17 mających przynajmniej piątą część ogólnej sumy wierzytelności. Jednak w przypadku uzasadnionego przypuszczenia, że wskazany wierzyciel nie będzie należycie pełnił obowiązków członka rady wierzycieli, sędzia-komisarz będzie mógł odmówić powołania tego wierzyciela na członka rady wierzycieli. Po drugie, zostaje wprowadzony obowiązek zmiany składu rady wierzycieli na wniosek wierzyciela lub wierzycieli mających przynajmniej piątą część sumy wierzytelności i powołanie na członka rady wierzycieli wierzyciela wskazanego przez wnioskodawcę. Sędzia-komisarz będzie jednak mógł odmówić zmiany składu rady wierzycieli i powołania wskazanego wierzyciela w przypadku uzasadnionego podejrzenia, że wskazany wierzyciel nie będzie należycie pełnił obowiązków członka rady wierzycieli. Po trzecie, sąd będzie mógł zezwolić dłużnikowi na wykonywanie zarządu w zakresie nieprzekraczającym zakresu zwykłego zarządu na skutek uchwały rady wierzycieli podjętej w pełnym składzie, za którą głosowało co najmniej czterech członków. Po czwarte, na skutek uchwały rady wierzycieli podjętej w pełnym składzie, za którą głosowało co najmniej czterech członków, albo na skutek uchwały rady wierzycieli podjętej zgodnie z wnioskiem dłużnika powstaje obowiązek zmiany nadzorcy albo zarządcy. Sędzia-komisarz będzie jednak mógł odmówić powołania wskazanej osoby w przypadku, gdyby: było to niezgodne z prawem, rażąco naruszałoby interes wierzycieli, zachodziło uzasadnione przypuszczenie, że wskazana osoba nie będzie należycie pełniła obowiązków. Po piąte, doprecyzowano, w jaki sposób głosuje zastępca członka rady wierzycieli. W pierwszej kolejności głosuje ten zastępca obecny na posiedzeniu, który jest wymieniony na pierwszym miejscu w sentencji postanowienia sędziego-komisarza o powołaniu. Po szóste, wprowadzono obowiązek przyjęcia przez radę na pierwszym posiedzeniu regulaminu działania, który będzie określał w szczególności tryb posiedzeń, sposób zbierania głosów i zasady współpracy rady z nadzorcą sądowym albo zarządcą oraz dłużnikiem, w tym sposób składania wniosków do rady. Nowością jest także możliwość podejmowania uchwał poza posiedzeniami rady. W takim przypadku dla podjęcia uchwały konieczne jest oddanie głosów przez wszystkich członków rady wierzycieli, a głosu nie może oddać zastępca członka rady wierzycieli. Postępowanie po ogłoszeniu upadłości Jeżeli sprawy zostaną połączone przez sąd do wspólnego rozpoznania, wówczas sąd będzie mógł również powołać jedną radę wierzycieli i wyznaczyć wspólne zgromadzenie wierzycieli. 15

18 Do takiego wspólnego rozpoznania będzie można połączyć np. sprawy prowadzone wobec podmiotów powiązanych oraz małżonków. Wyartykułowany został też wyraźnie obowiązek współpracy, adresowany do wszystkich organów postępowań upadłościowych. Najważniejsze zmiany zachodzą natomiast w zakresie obwieszczania i doręczania. Wszystkie postanowienia zapadłe w postępowaniu upadłościowym będą podlegały obwieszczeniu. Ma to być, podobnie jak w Prawie restrukturyzacyjnym, obwieszczenie dokonywane w Centralnym Rejestrze Restrukturyzacji i Upadłości. Z kolei wszystkie postanowienia wydane na posiedzeniu niejawnym będą doręczane także syndykowi. Za zgodą uczestnika postępowania, postanowienia i pisma będą mogły mu być doręczane elektronicznie, tj. albo za pośrednictwem Centralnego Rejestru, albo na wskazany adres poczty elektronicznej. Ponadto sędzia-komisarz będzie mógł dokonywać wezwań, zawiadomień i doręczeń w sposób, który uzna, w okolicznościach konkretnej sprawy, za najbardziej celowy, nawet z pominięciem przepisów ogólnych, jeżeli sposób wezwania, zawiadomienia lub doręczenia umożliwia adresatowi zapoznanie się z nim. Lista wierzytelności i dalsze postępowanie W nowelizacji ograniczony został termin na zgłaszanie wierzytelności z dotychczasowych trzech miesięcy do 30 dni. Zgłoszenie wierzytelności będzie za to mogło teraz nastąpić także w drodze elektronicznej (za pośrednictwem Centralnego Rejestru Restrukturyzacji i Upadłości). Zgłaszając wierzytelność, nie trzeba też będzie składać dowodów uzasadniających zgłoszenie wystarczy wskazanie tych dowodów. Dopiero gdy zgłoszona wierzytelność nie będzie znajdowała potwierdzenia w księgach rachunkowych lub innych dokumentach upadłego albo we wpisach w księdze wieczystej lub rejestrach, syndyk będzie wzywał wierzyciela do złożenia w terminie siedmiu dni dokumentów wskazanych w zgłoszeniu wierzytelności pod rygorem odmowy uznania wierzytelności. Wierzytelność okresowa za okres rozliczeniowy, w trakcie którego została ogłoszona upadłość, w szczególności z tytułu: czynszu najmu lub dzierżawy, podatków lub składek na ubezpieczenia społeczne, ulega teraz z mocy prawa proporcjonalnemu podziałowi na część traktowaną jak wierzytelność powstała przed dniem ogłoszenia upadłości oraz część identyfikowaną jak wierzytelność powstająca po dniu ogłoszenia upadłości. Na liście wierzytelności będzie umieszczana wierzytelność współdłużnika lub poręczyciela z tytułu zwrotnego roszczenia, jako wierzytelności warunkowe bez prawa głosu na zgromadzeniu wierzycieli. 16

19 Sędzia-komisarz zyska prawo do częściowego zatwierdzenia listy wierzytelności w zakresie nieobjętym sprzeciwami. Sprzeciw dotyczący listy wierzytelności będzie mógł być oparty wyłącznie na twierdzeniach i zarzutach wskazanych w zgłoszeniu wierzytelności. Inne twierdzenia i zarzuty mogą być zgłoszone tylko wtedy, gdy wierzyciel wykaże, że ich wcześniejsze zgłoszenie było niemożliwe albo że potrzeba ich wskazania wynikła później. Odpowiedź na sprzeciw powinna z kolei być wniesiona w terminie tygodnia. Jak wiemy z części artykułu poświęconej Prawu restrukturyzacyjnemu, nie będzie już ogłoszenia upadłości z możliwością zawarcia układu. Nadal jednak pozostanie możliwość przyjęcia przez wierzycieli układu. Propozycje układowe może zgłosić upadły, wierzyciel lub syndyk. Syndyk zostanie zobowiązany do podejmowania działań umożliwiających zakończenie likwidacji w ciągu sześciu miesięcy od dnia ogłoszenia upadłości. Nowym sposobem zaspokojenia wierzycieli będzie przejęcie przez nich składników masy upadłości na zasadach takich jak przewidziane w przypadku egzekucji z ruchomości, z zastrzeżeniem niezbędnego uprzywilejowania wierzycieli zabezpieczonych rzeczowo. Wprowadzono także nowy podział kategorii wierzytelności. Teraz będą tylko cztery, a nie jak dotychczas pięć kategorii, a najważniejsza zmiana polega na ograniczeniu uprzywilejowania należności publicznoprawnych. Zakaz prowadzenia działalności gospodarczej mógł być orzekany w zakresie od trzech do 10 lat, teraz będzie mógł być orzekany na okres od jednego do 10 lat. Podstawa prawna: Kwestie związane z restrukturyzacją i upadłością reguluje: ustawa z 15 maja 2015 r. Prawo restrukturyzacyjne, ustawa z 28 lutego 2003 r. Prawo upadłościowe i naprawcze. 17

20

21 ustawa z 15 maja 2015 r. Prawo restrukturyzacyjne (Dz.U. z 14 lipca 2015 r.) Tytuł I PRZEPISY OGÓLNE O POSTĘPOWANIACH RESTRUKTURYZACYJNYCH I ICH SKUTKACH DZIAł I Przepisy ogólne Rozdział 1 Przepisy wstępne Art. 1. Ustawa reguluje: 1) zawieranie przez dłużnika niewypłacalnego lub zagrożonego niewypłacalnością układu z wierzycielami oraz skutki układu; 2) przeprowadzanie działań sanacyjnych. Art. 2. Restrukturyzację przeprowadza się w następujących postępowaniach restrukturyzacyjnych: 1) postępowaniu o zatwierdzenie układu; 2) przyspieszonym postępowaniu układowym; 3) postępowaniu układowym; 4) postępowaniu sanacyjnym. Art Celem postępowania restrukturyzacyjnego jest uniknięcie ogłoszenia upadłości dłużnika przez umożliwienie mu restrukturyzacji w drodze zawarcia układu z wierzycielami, a w przypadku postępowania sanacyjnego również przez przeprowadzenie działań sanacyjnych, przy zabezpieczeniu słusznych praw wierzycieli. 2. Postępowanie o zatwierdzenie układu: 1) umożliwia zawarcie układu w wyniku samodzielnego zbierania głosów wierzycieli przez dłużnika bez udziału sądu; 2) może być prowadzone, jeżeli suma wierzytelności spornych uprawniających do głosowania nad układem nie przekracza 15% sumy wierzytelności uprawniających do głosowania nad układem. 3. Przyspieszone postępowanie układowe: 19

22 1) umożliwia dłużnikowi zawarcie układu po sporządzeniu i zatwierdzeniu spisu wierzytelności w uproszczonym trybie; 2) może być prowadzone, jeżeli suma wierzytelności spornych uprawniających do głosowania nad układem nie przekracza 15% sumy wierzytelności uprawniających do głosowania nad układem. 4. Postępowanie układowe: 1) umożliwia dłużnikowi zawarcie układu po sporządzeniu i zatwierdzeniu spisu wierzytelności; 2) może być prowadzone, jeżeli suma wierzytelności spornych uprawniających do głosowania nad układem przekracza 15% sumy wierzytelności uprawniających do głosowania nad układem. 5. Postępowanie sanacyjne umożliwia dłużnikowi przeprowadzenie działań sanacyjnych oraz zawarcie układu po sporządzeniu i zatwierdzeniu spisu wierzytelności. 6. Działaniami sanacyjnymi są czynności prawne i faktyczne, które zmierzają do poprawy sytuacji ekonomicznej dłużnika i mają na celu przywrócenie dłużnikowi zdolności do wykonywania zobowiązań, przy jednoczesnej ochronie przed egzekucją. Art Przepisy ustawy stosuje się do: 1) przedsiębiorców w rozumieniu ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 r. Kodeks cywilny (Dz. U. z 2014 r. poz. 121, z późn. zm.), zwanej dalej Kodeksem cywilnym ; 2) spółek z ograniczoną odpowiedzialnością i spółek akcyjnych nieprowadzących działalności gospodarczej; 3) wspólników osobowych spółek handlowych ponoszących odpowiedzialność za zobowiązania spółki bez ograniczenia całym swoim majątkiem; 4) wspólników spółki partnerskiej. 2. Przepisów ustawy nie stosuje się do: 1) Skarbu Państwa i jednostek samorządu terytorialnego; 2) art. 4 ust. 2 pkt 2 zmieniony z dniem 1 stycznia 2016 r. przez art. 7 pkt 1 ustawy z dnia 24 lipca 2015 r. o zmianie ustawy o listach zastawnych i bankach hipotecznych oraz niektórych innych ustaw (Dz.U ) 3) banków państwowych i banków hipotecznych; 4) zakładów ubezpieczeń i zakładów reasekuracji; 5) funduszy inwestycyjnych. Art Tworzy się Centralny Rejestr Restrukturyzacji i Upadłości, zwany dalej Rejestrem. 2. Rejestr: 1) służy zamieszczaniu i obwieszczaniu postanowień, zarządzeń, dokumentów i informacji dotyczących postępowania restrukturyzacyjnego i upadłościowego; 2) służy udostępnianiu danych zawartych w postanowieniach, zarządzeniach, dokumentach i informacjach, dotyczących postępowania restrukturyzacyjnego i upadłościowego, obwieszczonych w Rejestrze w odniesieniu do danego podmiotu; 3) umożliwia składanie pism i dokumentów oraz dokonywanie doręczeń; 4) wspomaga organizację pracy i prowadzenie postępowania restrukturyzacyjnego i upadłościowego; 20

23 5) służy udostępnianiu wzorów pism procesowych i dokumentów określonych w ustawie. 3. Rejestr jest prowadzony w systemie teleinformatycznym administrowanym i udostępnianym przez Ministra Sprawiedliwości. 4. Minister Sprawiedliwości określi, w drodze rozporządzenia, organizację Rejestru, sposób zamieszczania i obwieszczania postanowień, zarządzeń, dokumentów i informacji dotyczących postępowania restrukturyzacyjnego i upadłościowego, sposób udostępniania danych, o których mowa w ust. 2 pkt 2, i szczegółową treść tych danych, sposób składania pism i dokumentów oraz dokonywania doręczeń, w tym wymogi techniczne niezbędne do składania dokumentów za pośrednictwem Rejestru, sposób i zakres wspomagania organizacji pracy i prowadzenia postępowania restrukturyzacyjnego i upadłościowego oraz sposób udostępniania wzorów pism procesowych i dokumentów określonych w ustawie, mając na uwadze konieczność zapewnienia dostępu do Rejestru organom i uczestnikom postępowania restrukturyzacyjnego i upadłościowego oraz osobom zainteresowanym, z rozróżnieniem zakresu informacji ujawnianych publicznie oraz dostępnych jedynie dla uczestników i organów postępowania, konieczność zapewnienia kompletności danych zawartych w Rejestrze oraz ich niezwłocznej aktualizacji wskutek obwieszczania i zamieszczania postanowień, zarządzeń, dokumentów i informacji dotyczących postępowania restrukturyzacyjnego i upadłościowego, potrzebę zapewnienia czytelności oraz przejrzystości danych prezentowanych w Rejestrze, łatwość jego użytkowania oraz konieczność zapewnienia bezpieczeństwa przetwarzanych danych. Rozdział 2 Podstawy otwarcia postępowania Art Postępowanie restrukturyzacyjne może być prowadzone wobec dłużnika niewypłacalnego lub zagrożonego niewypłacalnością. 2. Przez dłużnika niewypłacalnego należy rozumieć dłużnika niewypłacalnego w rozumieniu ustawy z dnia 28 lutego 2003 r. Prawo upadłościowe (Dz. U. z 2015 r. poz. 233 i 978), zwanej dalej Prawem upadłościowym. 3. Przez dłużnika zagrożonego niewypłacalnością należy rozumieć dłużnika, którego sytuacja ekonomiczna wskazuje, że w niedługim czasie może stać się niewypłacalny. Art O ile ustawa nie stanowi inaczej, postępowanie restrukturyzacyjne wszczyna się na wniosek restrukturyzacyjny złożony przez dłużnika. 2. Przez wniosek restrukturyzacyjny należy rozumieć wniosek o otwarcie postępowania restrukturyzacyjnego oraz wniosek o zatwierdzenie układu przyjętego w postępowaniu o zatwierdzenie układu. Art Sąd odmawia otwarcia postępowania restrukturyzacyjnego, jeżeli skutkiem tego postępowania byłoby pokrzywdzenie wierzycieli. 2. Sąd odmawia otwarcia postępowania układowego lub sanacyjnego również, jeżeli nie została uprawdopodobniona zdolność dłużnika do bieżącego zaspokajania kosztów postępowania i zobowiązań powstałych po jego otwarciu. 21

24 22 Rozdział 3 Plan restrukturyzacyjny Art. 9. Wstępny plan restrukturyzacyjny zawiera co najmniej: 1) analizę przyczyn trudnej sytuacji ekonomicznej dłużnika; 2) wstępny opis i przegląd planowanych środków restrukturyzacyjnych i związanych z nimi kosztów; 3) wstępny harmonogram wdrożenia środków restrukturyzacyjnych. Art Plan restrukturyzacyjny zawiera co najmniej: 1) opis przedsiębiorstwa dłużnika wraz z informacją o aktualnym oraz przyszłym stanie podaży i popytu w sektorze rynku, na którym przedsiębiorstwo działa; 2) analizę przyczyn trudnej sytuacji ekonomicznej dłużnika; 3) prezentację proponowanej przyszłej strategii prowadzenia przedsiębiorstwa dłużnika oraz informację na temat poziomu i rodzaju ryzyka; 4) pełny opis i przegląd planowanych środków restrukturyzacyjnych i związanych z nimi kosztów; 5) harmonogram wdrożenia środków restrukturyzacyjnych oraz ostateczny termin wdrożenia planu restrukturyzacyjnego; 6) informację o zdolnościach produkcyjnych przedsiębiorstwa dłużnika, w szczególności o ich wykorzystaniu i redukcji; 7) opis metod i źródeł finansowania, w tym wykorzystania dostępnego kapitału, sprzedaży aktywów w celu finansowania restrukturyzacji, finansowych zobowiązań udziałowców i osób trzecich, w szczególności banków lub innych kredytodawców, wielkości udzielonej i wnioskowanej pomocy publicznej oraz pomocy de minimis lub pomocy de minimis w rolnictwie lub rybołówstwie i wykazania zapotrzebowania na nią; 8) projektowane zyski i straty na kolejne pięć lat oparte na co najmniej dwóch prognozach; 9) imiona i nazwiska osób odpowiedzialnych za wykonanie układu; 10) imiona i nazwiska autorów planu restrukturyzacyjnego; 11) datę sporządzenia planu restrukturyzacyjnego. 2. Plan restrukturyzacyjny może być ograniczony, jeżeli z uwagi na wielkość lub charakter przedsiębiorstwa dłużnika ustalenie wszystkich informacji wymienionych w ust. 1 nie jest możliwe albo nie jest niezbędne do dokonania oceny możliwości wykonania układu. Ograniczenie planu restrukturyzacyjnego wymaga uzasadnienia. 3. Plan restrukturyzacyjny składa się w postaci elektronicznej i zamieszcza w Rejestrze. 4. W szczególnie uzasadnionych przypadkach, za zgodą sędziego-komisarza, nadzorca sądowy albo zarządca może zlecić sporządzenie planu restrukturyzacyjnego osobom trzecim. Rozdział 4 Zbieg postępowania restrukturyzacyjnego i upadłościowego Art. 11. W przypadku złożenia wniosku restrukturyzacyjnego i wniosku o ogłoszenie upadłości, w pierwszej kolejności rozpoznaje się wniosek restrukturyzacyjny.