BIULETYN INFORMACYJNY Muzeum b. niemieckiego Obozu Zagłady Kulmhof w Chełmnie nad Nerem Nr 1/2013 r.

Transkrypt

1 BIULETYN INFORMACYJNY Muzeum b. niemieckiego Obozu Zagłady Kulmhof w Chełmnie nad Nerem Nr 1/2013 r. Szanowni Państwo, uznając komunikację za sprawę priorytetową, postanowiliśmy wydawać Biuletyn Informacyjny Muzeum b. niemieckiego Obozu Zagłady Kulmhof w Chełmnie nad Nerem. Biuletyn adresujemy m.in. do środowisk zainteresowanych Obozami Zagłady, do nauczycieli, operatorów odwiedzających te miejsca z grupami młodzieży i dorosłych. Będziemy w nim informować o zmianach zachodzących w Muzeum, nowych inicjatywach, wydarzeniach. Także o zbiorach, które są autentycznym i najważniejszym świadectwem Zagłady. Ochrona zbiorów, po latach zaniedbań, jest dla nas zadaniem najważniejszym. (zp) INFORMATYZACJA MUZEUM Dzięki pozyskaniu, przez nowego kierownika placówki, dwóch małych grantów finansowych z funduszy Urzędu Marszałkowskiego Województwa Wielkopolskiego (w drodze konkursu) w Muzeum pojawił się 10 maja sprzęt komputerowy i fotograficzny. Zakup 3 komputerów, skanera, drukarki i aparatu fotograficznego został sfinansowany z dotacji w ramach jednego z grantów. To w historii Muzeum wydarzenie wyjątkowe. Placówka funkcjonowała bowiem przez wszystkie lata bez dostępu do Internetu i bez jakiegokolwiek komputera. Sprzęt pozwoli nam teraz nie tylko na prowadzenie pracy biurowej i komunikację z całym światem, ale także na katalogowanie zbiorów, opracowywanie kart muzealnych i opracowywanie wyników przeprowadzonych kwerend. Bezprzewodowy Internet jest także adresowany do odwiedzających placówkę umożliwiając turystom natychmiastowy kontakt z całym światem. W ramach drugiego grantu przygotowujemy druk ulotek i folderów w językach polskim, niemieckim i angielskim; a także zakup gablot i wykonanie kilku tablic informacyjnych poprawiających oznakowanie placówki. Zadaniem, które stoi przed muzeum, to pozyskanie środków na budowę własnej strony internetowej z końcówką eu. MARSZ PAMIĘCI W LESIE RZUCHOWSKIM Marsz Pamięci zorganizowano z okazji Dnia Pamięci o Ofiarach Holocaustu i Zapobiegania Zbrodniom Przeciwko Ludzkości. Dzień ten został ustanowiony w styczniu 2000 r. na mocy Deklaracji Sztokholmskiej podpisanej przez 46 rządów. W tym samym roku ministrowie edukacji Rady Europy podjęli rezolucję w sprawie obchodzenia w szkołach państw Strona 1

2 członkowskich Dnia Pamięci o Holocauście. Polska, na datę upamiętniania ofiar Zagłady, wybrała dzień 19 kwietnia przypominający początek wybuchu powstania w getcie warszawskim. Pierwszy MARSZ PAMIĘCI na trenie Obozu Zagłady Kulmhof w Chełmnie zorganizowano w przeddzień tej daty, by umożliwić wszystkim zainteresowanym udział, dnia następnego, w uroczystościach warszawskich organizowanych z okazji 70. rocznicy wybuchu powstania w getcie. Uczestnicy MARSZU PAMIĘCI zgromadzili się 18 kwietnia, o godz. 12, na polanie w pobliżu monumentalnego Pomnika. Po powitaniu przez Starostę Kolskiego Wieńczysława Oblizajka i przedstawieniu idei marszu przez Kierownika Muzeum zgromadzeni przemaszerowali w kierunku Ściany Pamięci. Tu oddali hołd pomordowanym zapalając 6 zniczy symbolizujących 6 milionów zamordowanych europejskich Żydów, w tym ponad 3 miliony Żydów obywateli II Rzeczypospolitej z których około 200 tys. zginęło w Obozie Zagłady Kulmhof. Uroczystość zakończyła chwila ciszy i skupienia, czas na medytację, wspomnienie lub modlitwę. W MARSZU PAMIĘCI udział wzięło około 400 osób. Wśród nich była młodzież szkolna, przedstawiciele władz, zaproszeni goście i mieszkańcy regionu. Organizatorami MARSZU byli: Muzeum b. niemieckiego Obozu Zagłady i Starostwo Kolskie. Zbigniew Pakuła, kierownik Muzeum w Chełmnie, powiedział m.in.: Szanowni Państwo, kiedy wybuchło powstanie nad gruzami getta pojawiły się 2 flagi: żydowska i polska. Flagi te towarzyszą także naszemu spotkaniu na terenie Obozu Zagłady w Lesie Rzuchowskim. Pierwszym i najdłużej funkcjonującym obozem natychmiastowej Zagłady Żydów, których zginęło tu ok. 200 tys. To nie jedyne ofiary. W Chełmnie zamordowano także 4500 Romów, prawdopodobnie dzieci z Lidic. Początkowo mordowano Żydów z pobliskich gett. Później z Getta Łódzkiego. Strona 2

3 To była nieludzka ziemia. Gazowano Żydów w mobilnych komorach, a ich ciała grzebano początkowo w dołach, a później palono w piecach polowych i krematoriach. To była nieludzka ziemia. Brakuje mi słów, by o tym opowiadać. Ale mówić trzeba, by przypominać zbrodnie i ofiary. Mońka Haltera, 15 letniego chłopca z Izbicy, który jak każdy chłopiec w tym wieku miał marzenia. Może chciał zostać szewcem, a może kantorem w synagodze. Gecela Chrząstowskiego z Kłodawy, który pewnego dnia, pracując tu na polu Rzuchowskim, rozpoznał synka gdy wrzucano go do dołu. Tak bardzo chciał go wtedy przytulić, nawet martwego. Przypomnę Michała Podchlebnika z Bugaju, który stracił żonę i dwoje dzieci. Synka 7. letniego i córeczkę 4.letnią. Gdy ich ciała wyrzucono z samochodu, Michał je rozpoznał, położył się obok zwłok żony, chciał, by go zastrzelono. W Chełmnie zginęło 200 tys. Żydów. Większość z nich to byli obywatele Polski. Wszyscy byli bohaterami. W tej drodze do śmierci rodzice opiekowali się dziećmi, dorosłe dzieci starymi rodzicami. Ich odwagę mierzymy rodzinną czułością, solidarnością do ostatniej chwili życia. Dzisiaj, po wielu latach, które minęły od tych strasznych wydarzeń wierzę, że ten marsz jest naszą wspólną próbą naprawy świata. Strona 3

4 ODCZYTYWANIE MACEW Na terenie Lasu Rzuchowskiego, w pobliżu monumentalnego pomnika, odsłonięto w 1994 r. (z inicjatywy byłej dyrektor, pani dr Łucji Nowak), lapidarium macew pochodzących ze zniszczonego cmentarza w Turku. Zespół liczy około 90 stojących nagrobków i blisko 20, na których postawienie zabrakło przed laty środków, a które, leżąc wciąż na ziemi, narażone są na niszczące wpływy atmosferyczne. Za sprawę pilną mówi kierownik Zbigniew Pakuła uznałem odczytanie tekstów napisów na macewach, opracowanie przewodnika po lapidarium i jego mapki w formie małego plakatu (m.in. dla turystów), renowację tablic i postawienie tych, które niszczeją leżąc od wielu lat bezpośrednio na ziemi. Dzięki porozumieniu i pomocy Muzeum Historii Żydów Polskich w Warszawie rozpoczęły się prace nad inwentaryzacją macew, wykonano dokumentację fotograficzną i rozpoczęto prace nad tłumaczeniem tekstów. Dzięki wsparciu Urzędu Marszałkowskiego Województwa Wielkopolskiego będzie możliwa renowacja stojących i postawienie leżących macew. Zespół macew z Turku na terenie lapidarium w Lesie Rzuchowskim. Muzeum szczególnie dziękuję za pomoc przy projekcie panu Krzysztofowi Bielawskiego ( Wirtualny Sztetl ). To dzięki niemu teksty zostaną przetłumaczone przez panią Renatę Uszyńską, a zdjęcia macew, z przetłumaczonym inskrypcjami, zostaną dodatkowo umieszczone na stronach Muzeum Historii Żydów Polskich w Warszawie. Po utworzeniu swojej strony internetowej także Muzeum w Chełmnie zamieści opracowany materiał dokumentacyjny. Lapidarium jest interesującym elementem koncepcji otwierającej teren obozu Zagłady nie tylko na teraźniejszość, ale i na czas poprzedzający Zagładę. Strona 4

5 INWENTARYZACJA ZBIORÓW ARCHEOLOGICZNYCH Prace badawcze i archeologiczne na terenie Lasu Rzuchowskiego trwały w latach Miały za zadanie opracowanie metody prowadzenia prac, oraz rozpoznanie terenu cmentarzyska, na którym ślady związane z funkcjonowaniem obozu zostały w latach silnie zatarte, niekiedy zupełnie zniszczone przez prowadzone wtedy prace upamiętniające i porządkowe. Natomiast na terenie Chełmna prace archeologiczne prowadzone były w latach Były to badania przy kościele w Chełmnie, a także badania na terenie byłego parku i ogrodów połączone z odsłanianiem reliktów pałacu. Do badań na terenie Lasu Rzuchowskiego wrócono jeszcze w latach Od najwcześniejszych badań do najpóźniejszych minęło więc od 27 do 9 lat. Niestety, pozyskany materiał nie został w swojej przeważającej części opracowany i zinwentaryzowany. Był też przechowywany w niegodnych warunkach. Stąd też decyzja, by od początku bieżącego roku zając się uporządkowaniem rzeczy Zagłady. Pierwsze prace naprawcze dotyczyły pomieszczeń, w których były one przechowywane. Jednocześnie zaczęto wstępnie porządkować materiał archeologiczny przepakowując go do nowych kartonów i wydzielając zbiory przedmiotów (np. łyżki, garnki ). Prace te zbliżają się do końca. Przed nami jeszcze prace polegające na zasypaniu dołów archeologicznych pochodzących z lat , które należało zasypać zaraz po zakończeniu badań. KSIĄŻKA PATRICKA MONTAGUE Autor książki rok akademicki spędził na Uniwersytecie Warszawskim. Wtedy też po raz pierwszy odwiedził obóz Zagłady w Lesie Rzuchowskim i w Chełmnie. Wstrząśnięty tym, co zobaczył, postanowił rozpocząć pracę nad książką, która miała zapełnić pustkę w literaturze dotyczącej Holocaustu. Pracował nad nią 20 lat. Powstała książka, którą nazywa fundamentem, na którym będzie można kontynuować dalsze badania. Recenzję pracy i wywiad z autorem zamieścimy w kolejnym wydaniu Biuletynu Informacyjnego Muzeum w Chełmnie nad Nerem. Autorzy fot.: Zdzisław Lorek, Zbigniew Pakuła Muzeum b. Obozu Zagłady Kulmhof w Chełmnie nad Nerem. Muzeum b. niemieckiego Obozu Zagłady Kulmhof w Chełmnie n. Nerem Oddział Muzeum Okręgowego w Koninie INSTYTUCJA KULTURY SAMORZĄDU WIELKOPOLSKIEGO Kontakt: Chełmno 59A, Dąbie, tel , kom ; zbigniew.pakula@muzeum.com.pl Strona 5