ISBN

Transkrypt

1

2

3 Program Ochrony Rośliny Warzywne Zespół autorów: prof. dr hab. Józef Robak, dr Jan Sobolewski, mgr Agnieszka Włodarek, dr Maria Rogowska, prof. dr hab. Jerzy Szwejda, mgr Robert Wrzodak, dr Zbigniew Anyszka, mgr Joanna Golian Redakcja: Agnieszka Czarnocka CHOROBY SZKODNIKI CHWAST Y INNe 201 Program opracowano zgodnie z tekstem etykiet instrukcji stosowania środków ochrony roślin dopuszczonych do obrotu handlowego i stosowania w Polsce do dnia r. ISBN Opracowany przez pracowników Instytutu Ogrodnictwa, Oddział Warzywnictwa w Skierniewicach Skierniewice, ul. Konstytucji Maja 1/ ISBN

4 Spis reklamodawców ADOB 18 ADVISER 202 AGRO SUR 195 AGROCONSULt 98 AGROTOP KACZMAREK 90 ALSEED 61, 169 ALTER PLANt 199 ARIES POWER EQUMENt 265 ARYSTA LIFE SCIENCE BASF POLSKA 4, 56, 250, IV okładka BAYER CROPSCIENCE II okładka BEJO ZADEN 159 BELCHIM CROP PROTECTION 2, 10, 251, 26 BEST-PEST 95, 162 BIO AGRIS 106 BIOPARTNER 99 BRINKMAN 21 CALDENA 52-5 CENTRUM NASIENNE FARMA 58 CHEMIROL 15 CHEREK-CHŁÓD III okładka CHŁODNICTWO 19 CLAUSE 201 DEBETS SCHALKE/IMDC 196 DROPPLANt 92 EKOPLON 65, ENZA ZADEN 205 F&N AGRO 64 FARMER 100 FERTYGA 100 FRIMEKO 8 FUX-FLORA HORTI TRADING 92 HUWA-SAN 91 KESS BROERSEN ZADEN 151 KG SYSTEMY 104 KRASOŃ 102 LUTY 68 ŁUKOMET 5 MEDCHEM 5 MONSANTO POLSKA 55, 6 NAJBAR 1 NICKERSON 181 NUNHEMS 11, 12 NUTRI TECH 298 OMNIVENT 58 OSADKOWSKI 2, 1 PLANTICO 5 POLAND PLANTS 28 POLGER KIDO 9 POLTECH 19 REHEZA 9 ROL-SPEC 18 ROL-REX 81 Rozsadnik 68, 194 SFAMASZ 168 SGS POLAND 11 SPÓJNIA 1 SUMI AGRO POLAND 6, 94, 101, 161, 202 TECHNOCHŁÓD 15 TIMAC AGRO POLSKA 9 TRADECORP 1 VEG-TECH 168 VENLO 194 YARA POLAND 4 6 ZPHU ŻELAZO 119 ZPTS 151 REDAKcja Redaktor prowadzący: Agnieszka Czarnocka a.czarnocka@hortpress.com ul. Rakowiecka Warszawa tel Dyrektor wydawniczy Piotr Loska piotr.loska@hortpress.com tel dział reklamy Ewa Żurczak e.zurczak@hortpress.com tel Malwina Szymańska m.szymanska@hortpress.com tel Dystrbucja tel./faks zamowienia@hortpress.com Okładka: projekt: Agata Janik zdjęcie: hraska Fotolia.com Opracowanie graficzne i techniczne: Beata Gałązka Druk: Edit Sp. z o.o. ul. Poezji 19 Warszawa Nakład: egz. Za treść ogłoszeń, reklam i artykułów reklamowych redakcja nie odpowiada. WyDAwca Hortpress Sp. z o.o Warszawa, ul. Rakowiecka 2 info@hortpress.com lub biuro@hortpress.com Konto: Bank Millenium S.A (reklama) (prenumerata i książki) Zapraszamy do odwiedzenia naszych stron internetowych: OwoceWarzywaKwiaty.pl Ogłoszenie całostronicowe wydawcy na str. 12 Reklamy całostronicowe na str. II okł., 4-6, 11, 15, 4, 52-5, 6, 159, 169, 181, 205, 298, 00-01, III okł., IV okł. 2 Program Ochrony Roślin Warzywnych 201

5 Program Ochrony Roślin Warzywnych 201 Komentarz do Programu Ochrony Roślin Warzywnych na rok 201 choroby... 1 Wykaz fungicydów stosowanych w ochronie roślin warzywnych Program ochrony warzyw uprawianych w polu przed chorobami Bób Burak ćwikłowy Cebula... 4 Chrzan Czosnek Fasola Groch... 5 Kalafior i brokuł Kapustne Kapusta pekińska Marchew i pietruszka Ogórek i inne warzywa dyniowate Papryka w uprawie polowej i w nieogrzewanych tunelach... 6 Pomidor Por... Rabarbar... Rzodkiewka i rzodkiew... 4 Sałata... 4 Seler... 6 Skorzonera... Szpinak... Ziemniak NOWOŚĆ... Program ochrony warzyw uprawianych pod osłonami przed chorobami... 8 Kapusta... 8 Oberżyna Ogórek Papryka... 8 Pomidor Rzodkiewka Sałata Integrowany program ochrony warzyw uprawianych pod osłonami przed chorobami Ogórek Papryka Pomidor Toksyczność fungicydów dla organizmów żywych Szkodniki Wykaz zoocydów stosowanych w ochronie roślin warzywnych Progi ekonomicznego zagrożenia dla ważniejszych szkodników warzyw Program ochrony warzyw uprawianych w polu przed szkodnikami... 1 Bób... 1 Burak ćwikłowy Cebula Chrzan... 2 Czosnek... Fasola... 4 Groch... 5 Kapustne... 6 Kapusta brukselska Kapusta pekińska Koper Kukurydza cukrowa Marchew i pietruszka Ogórek i inne warzywa dyniowate Papryka w uprawie polowej i w nieogrzewanych tunelach Pomidor Por Rabarbar Rzodkiewka i rzodkiew Sałata Seler Skorzonera Szparagi Szpinak Ziemniak NOWOŚĆ... Szkodniki wielożerne Program ochrony warzyw uprawianych pod osłonami przed szkodnikami Oberżyna Ogórek Papryka Pomidor Rzodkiewka Sałata Integrowany program ochrony warzyw uprawianych pod osłonami przed szkodnikami Oberżyna Ogórek Papryka Pomidor Sałata Żywe organizmy przeznaczone do zwalczania szkodników warzyw uprawianych pod osłonami Toksyczność zoocydów dla organizmów żywych... Chwasty Komentarz do Programu Ochrony Roślin Warzywnych Wykaz herbicydów i adiuwantów (środki wspomagające) stosowanych w ochronie roślin warzywnych Terminy i dawki stosowania herbicydów Zwlaczanie perzu i innych chwastów w okresie poprzedzającym uprawę roślin Zwalczanie perzu w zespole upraw pożniwnych Bób Brokuł Burak ćwikłowy Cebula z siewu Cebula z dymki Chrzan Cykoria sałatowa Czosnek sadzony jesienią Czosnek sadzony wiosną Dynia i cukinia z siewu i rozsady Fasola Groch... 2 Kalafior z rozsady Kapusta głowiasta (biała, czerwona), włoska i brukselska z rozsady Kapusta pekińska Koper ogrodowy Marchew Ogórek Papryka Pasternak Pietruszka Pomidor z rozsady Por z siewu Por z rozsady Rabarbar Sałata z siewu Sałata z rozsady Seler Soczewica Szparagi Szpinak Ziemniak NOWOŚĆ Wrażliwość na herbicydy niektórych chwastów występujących w uprawie warzyw Wrażliwość niektórych chwastów jednoliściennych na graminicydy stosowane po wschodach warzyw Toksyczność herbicydów dla organizmów żywych Inne Regulatory wzrostu stosowane w uprawie warzyw Środki zwiększające przyczepność środków ochrony roślin Nawozy i inne substancje stosowane w ochronie warzyw przed chorobami i szkodnikami Program Ochrony Roślin Warzywnych 201

6 Nawożenie Uprawiany gatunek Kalafior Brokuł Nawóz Kapusta głowiasta biała Kapusta brukselska Kapusta pekińska Przed siewem/ sadzeniem YaraMila Complex Unika Calcium Pogłównie, posypowo YaraLiva TropiCote kg/ha kg/ha, 2- tyg. po posadzeniu rozsady kg/ha, kg/ha 2- tyg. po posadzeniu rozsady kg/ha, kg/ha tyg. po posadzeniu rozsady kg/ha, kg/ha 2- tyg. po posadzeniu rozsady kg/ha YaraLiva Nitrabor 2 x kg/ha, 4-5 i 6- tyg. po posadzeniu rozsady kg/ha, 4-5 tyg. po posadzeniu rozsady 2 x kg/ha, 5 i tyg. po posadzeniu rozsady kg/ha, na początku wiązania Kristalon Żółty lub FoliCare Fosforowy kg/ha po przyjęciu się roślin po przyjęciu się roślin po przyjęciu się roślin po przyjęciu się roślin Nawożenie Kristalon Zielony lub FoliCare Zrównoważony kg/ha -4 tyg. po posadzeniu rozsady -4 tyg. po posadzeniu rozsady początek zwijania główki, powtórzyć 2 x co 2 tyg. 4 tyg. po posadzeniu rozsady główek 2 x kg/ha, i 5 tyg. po sadzeniu po przyjęciu się roślin -4 tyg. po posadzeniu Pomidor polowy kg/ha 6 tyg. po posadzeniu rozsady: kg/ha 2 tyg. po posadzeniu rozsady: kg/ha 4 tyg. po posadzeniu rozsady: kg/ha po przyjęciu się roślin w fazie intensywnego wzrostu, 2 x Pomidor palikowy kg/ha kg/ha, 6 i 8 tyg. po posadzeniu rozsady kg/ha 2 tyg. po posadzeniu rozsady: kg/ha 4 tyg. po posadzeniu rozsady: po przyjęciu się roślin w fazie intensywnego wzrostu, 2 x Cebula kg/ha 2 x kg/ha, 2- tyg. po wschodach roślin oraz nie później niż do początku czerwca Por kg/ha Marchew Pietruszka korzeniowa Seler kg/ha kg/ha kg/ha kg/ha, faza 4-6 liści właściwych kg/ha, faza 4-6 liści właściwych kg/ha, 4-5 tyg. po posadzeniu Dawki podane w tabeli należy traktować orientacyjnie i korygować je w oparciu o analizę podłoża i roślin, jak również warunki pogodowe i stan plantacji. - 2 x kg/ha, 4 tyg. po posadzeniu rozsady i na początku lipca Burak ćwikłowy kg/ha Ogórek polowy kg/ha kg/ha, początek kwitnienia po przyjęciu się roślin faz 2- liści właściwych, początek formowania się korzenia spichrzowego kg/ha, faza drugiego liścia właściwego w okresie intensywnego wzrostu 2 x co 2 tyg. 2 x co 2 tyg. w okresie intensywnego wzrostu faza 4-6 liści właściwych, 2 x co 2 tyg. początek grubienia korzenia spichrzowego, powtórzyć 2 x co 2 tyg. 2 x co 2 tyg. w kg/ha, tyg. po posadzeniu po przyjęciu się roślin okresie 2 x kg/ha, po wschodach i 6 tyg. później intensywnego wzrostu 8 tyg. po wschodach 2 x co 2 tyg. w okresie intensywnego wzrostu Fasola, groch kg/ha Sałata kg/ha do tyg. po posadzeniu Szpinak kg/ha faza -4 liści właściwych Kukurydza kg/ha, faza -4 liści cukrowa kg/ha faza 4-6 liści właściwych, właściwych powtórzyć w fazie 6-8 liści

7 warzyw polowych pozakorzeniowe (opryskiwanie nadziemnych części roślin) Kristalon Pomarańczowy lub FoliCare Potasowy kg/ha na początku wzrostu róż: 2 x co 10 dni na początku wzrostu róży 2 x w okresie intensywnego wzrostu na początku formowania się owoców, 2 x 4-6 x naprzemiennie z Calcinitem CalciPlus 5 kg/ha w momencie powstawania róży w momencie powstawania róży 2- x w okresie intensywnego wzrostu, na zmianę z K. Pomarańczowym; początek wiązania główek przy spadkach wilgotności podłoża YaraLiva Calcinit lub Calciplus 5 kg/ha Boron F 1 l/ha YaraVita Mangan F 2 l/ha YaraVita Cynk F 2 l/ha wiązanie i formowanie główek, 2 x od 4 tygodnia 5-6 x co tydzień opryskiwać dokładnie owoce -5 x zaraz po zawiązaniu owoców opryskiwać dokładnie owoce 4-6 x po zawiązaniu owoców, co 10 dni tydzień po zwarciu rzędów YaraVita ActiSil 1 l/ha 1 x przed zwarciem rzędów 1 x przed zwarciem rzędów tyg. po sadzeniu początek kwitnienia kwitnienie pierwszego grona pełnia kwitnienia przed kwitnieniem pierwszego grona od początku grubienia cebul, 2 x co 10- dni faza 6 liści 1 x przed zwarciem rzędów 2 x, początek grubienia i na początku sierpnia tyg. po przyjęciu faza 10 liści właściwych, 2 x co 10- dni 1 x przed zwarciem rzędów faza 10 liści właściwych, 2 x co 10- dni początek grubienia korzenia spichrzowego początek grubienia korzenia spichrzowego x co 2 tyg. w okresie formowania owoców, na zmianę z Calcinitem 4 tyg. po posadzeniu 6 tyg. po wschodach tyg. po wschodach x co 2 tyg. w okresie formowania owoców faza szóstego liścia właściwego faza -4 liści właściwych po kwitnieniu przed kwitnieniem 2 tyg. po wschodach przed kwitnieniem 10 dni po posadzeniu pełnia wegetacji faza 2- liści właściwych jednocześnie z Kristalonem Żółtym lub FoliCare Fosforowym Pełne programy nawożenia oraz informacje o produktach firmy dostępne na stronie w punktach dystrybucji nawozów Yara oraz u regionalnych przedstawicieli firmy: Jarosław Barszczewski Adam Kupczyk Henryk Wilczyński Wojciech Wojcieszek Andrzej Grenda Adres firmy: Yara Poland Sp. z o.o. ul. Malczewskiego Szczecin tel.: fax:

8 Adres firmy: Yara Poland Sp. z o.o. ul. Malczewskiego Szczecin tel.: , fax:

9 KOMENTARZ DO PROGRAMU OCHRONY ROŚLIN WARZYWNYCH NA ROK 201 Prof. dr hab. Józef Robak, dr Maria Rogowska Podobnie, jak w poprzednich latach przekazujemy Państwu kolejne wydanie Programu Ochrony Roślin Warzywnych, opracowane przez zespół pracowników Instytutu Ogrodnictwa, Oddział Warzywnictwa w Skierniewicach. Od wielu lat opracowujemy i doskonalimy zalecenia ochrony roślin warzywnych, na podstawie własnych badań i doniesień najnowszej, fachowej literatury światowej. Gwarantuje to, że w Programie zamieszczane są aktualne informacje dotyczące zwalczania chorób, szkodników i chwastów z autorskimi uwagami. Ponadto, w najnowszym programie autorzy załączają barwne fotografie z objawami najgroźniejszych chorób i szkodników. W ochronie roślin uprawianych w polu, a także pod osłonami, ważną rolę obok metod konwencjonalnych spełniają metody integrowanej ochrony. Stosowanie środków chemicznych zalecamy przemiennie lub współrzędnie ze środkami biologicznymi, pochodzenia naturalnego (roślinnego) oraz induktorami odporności, w postaci nawozów dolistnych i innych substancji bezpiecznych dla zdrowia ludzi i środowiska. Środki ochrony roślin dopuszczone do stosowania muszą być bezpieczne dla ludzi, pszczół i środowiska. W zaleceniach na 201 rok uwzględniamy wymogi Unii Europejskiej dotyczące ochrony roślin, a w szczególności zasad integrowanej ochrony przed chorobami, szkodnikami i chwastami. W związku z tym, z programu usunięto cały szereg środków, które zostały wycofane. W ich miejsce wprowadzono nowoczesne środki ochrony i mamy nadzieję, że będzie ich przybywać. Z tego względu, przed przystąpieniem do chemicznych zabiegów, należy dokładnie zapoznać się z nowymi zaleceniami dotyczącymi ochrony określonej uprawy. Z programu wycofano niemal wszystkie najbardziej efektywne środki zalecane do zaprawiania nasion, szczególnie istotne w ochronie przed chorobami. Prace badawcze i starania Instytutu Ogrodnictwa, jak również wielu środowisk i firm produkujących nasiona warzyw, w tym Polska Izba Nasienna, umożliwiły przywrócenie stosowania zaprawy Nasiennej T 5 DS./WS, do wszystkich gatunków roślin warzywnych. Trwają dalsze badania i starania Instytutu do wprowadzenie nowych zapraw grzybobójczych i owadobójczych. Pomimo wycofania wielu środków, w aktualnych zaleceniach wprowadzono nowe fungicydy i zoocydy, które pozwolą na skuteczną ochronę warzyw. Powodzenie w zwalczaniu danego agrofaga, nie jest wyłącznie zależne od środka ochrony, ale także od sposobu jego stosowania. Przede wszystkim od terminu, opartego na precyzyjnym ustaleniu zagrożenia i wyborze optymalnych warunków przeprowadzenia zabiegu, co gwarantuje uzyskanie zamierzonego efektu. W tej edycji programu przypominamy o zwróceniu szczególnej uwagi na choroby pochodzenia bakteryjnego. Nowe choroby, o których informowaliśmy w ubiegłym roku są nadal dużym zagrożeniem dla roślin warzywnych uprawianych w polu i pod osłonami. Wciąż poważne zagrożenie stanowią bakteriozy występujące na pomidorach w uprawie polowej, na cebuli, warzywach kapustnych i korzeniowych oraz na ogórkach, w których problem stanowi bakteryjna kanciasta plamistość. Z chorób pochodzenia grzybowego w uprawie polowej dużym problemem nadal są: mączniak prawdziwy na pietruszce, marchwi i pasternaku (Erisyphe umbeliferarum), a w uprawie kapusty pekińskiej oprócz czerni krzyżowych mączniak rzekomy. W uprawach pod osłonami wzrosło ponownie zagrożenie mączniakiem prawdziwym (Oidium lycopersici) i szarą pleśnią (Botrytis spp.). Wciąż poważnym zagrożeniem w polu i pod osłonami są: rak bakteryjny (Corynebacterium mihiganense), bakteryjna cętkowatość pomidora (Pseudomonas syringae) oraz choroby wirusowe szczególnie, takie jak wirus mozaiki pomidora i wirus mozaiki ogórka. Ponadto wczesną wiosną w uprawach pomidorów pod osłonami oraz wczesnych upraw polowych występuje porażenie pomidorów przez zarazę ziemniaka (Phytoftora infestans). Zwracamy także uwagę na, nowe źródła zagrożenia cebuli przez mączniaka rzekomego, powstające w okresie jesiennym i wczesnowiosennym na plantacjach cebuli uprawianej z siewu ozimego, na cebuli uprawianej z dymki ozimej i dymki sianej wiosną oraz na cebuli siedmiolatce. Poważny zagrożeniem w uprawach cebuli z siewu ozimego jest biała zgnilizna (Sclerotium cepivorum) oraz fuzaryjna zgnilizna cebuli od piętki (Fusarium oxysporum fsp cepace). W rejonach uprawy papryki, w nieogrzewanych tunelach foliowych coraz częściej występuje wertycylioza i fuzarioza. Stwierdzono także występowanie nowej choroby papryki raka bakteryjnego, zwłaszcza w gospodarstwach o wieloletniej uprawie tej rośliny. W ostatnich latach dużym problemem jest mączniak rzekomy na warzywach kapustnych, w związku z czym zwracamy uwagę, na ochronę przed tą chorobą już w okresie produkcji rozsady. Nową możliwością zwalczania kiły kapusty jest stosowanie odpowiedniej dawki nawozu azotowo-wapniowego jakim jest Perlka (dawny azotniak lecz w specjalnej granulowanej formule). Doskonałym i nowoczesnym nawozem dolistnym Actifos, opartym na związkach fosforynowych, który oprócz dolistnego dokarmiania roślin bardzo efektywnie indukuje odporność roślin ogórka na mączniaka rzekomego i pomidory na zarazę ziemniaka oraz wielu innych roślin. Ważnym elementem w ochronie roślin warzywnych jest wprowadzenie najnowocześniejszych środków grzybobójczych, takich jak: Ranman 400 SC i Infinito 68,5 SC do ochrony ogórków przed mączniakiem rzekomym i pomidorów przed zarazą ziemniaka oraz nowego dezynfektanta i jednocześnie stymulatora wzrostu roślin opartego na nadtlenku wodoru i koloidów srebra o nazwie Huwa San TR 50. Przypominamy także o nowelizacji programu ochrony sałaty uprawianej w gruncie i pod osłonami przed najgroźniejszymi chorobami grzybowymi (mączniakiem rzekomym, mączniakiem prawdziwym, szarą pleśnią i zgnilizną twardzikową). Do ochrony sałaty przed tymi chorobami od tego roku dozwolone jest Program Ochrony Roślin Warzywnych 201

10 stosowanie doskonałego fungicydu Amistar 250 SC. Środek ten wprowadzono także do kompleksowej ochrony kalafiorów, głównie przed czernią krzyżowych. Został on natomiast wycofany, z ochrony ogórków w uprawie polowej i pod osłonami, a w ochronie marchwi i pomidorów zmieniono jego dawki. W związku z ważnym problemem, jakim jest bezpieczeństwo żywności podejmujemy także prace badawcze, w kierunku poszukiwania nowych środków biologicznych, naturalnych i syntetycznych, które będą odgrywały ważną rolę w integrowanej ochronie roślin warzywnych. Podobne problemy jakie pojawiły się w ochronie warzyw przed chorobami, w związku z wycofaniem szeregu środków ochrony roślin, istnieją również w przypadku ochrony przed szkodnikami. Utrzymujące się duże zagrożenie powodowane przez szkodniki glebowe z powodu wycofania środków opartych na diazinonie, będzie w roku bieżącym jeszcze większym kłopotem niż w latach ubiegłych. Niezwalczane szkodniki powodują coraz większe straty w uprawach. Jedną z ważniejszych przyczyn strat powodowanych przez drutowce (larwy sprężykowatych), pędraki (larwy chrabąszczowatych), larwy koziułek i leni oraz rolnice jest zwiększenie powierzchni upraw niektórych gatunków roślin, m.in. marchwi, cebuli, pomidorów, zbóż, rzepaku, kukurydzy. Często są one uprawiane, w monokulturze, bez zachowania racjonalnego zmianowania roślin. Doskonałe warunki do ich rozwoju stwarzają również zarastające chwastami nieużytki. Zastosowanie prawidłowego płodozmianu, głębokiej orki zimowej i wiosennej, zaorywanie nieużytków, stosowanie pułapek pokarmowych pozwoli na zmniejszenie strat. Na jesiennych uprawach kapusty pekińskiej, kalafiora i brokuła większe szkody są wyrządzane przez drugie i trzecie pokolenie śmietki kapuścianej (Delia radicum), o których informowaliśmy w roku ubiegłym. Mamy nadzieję, że coraz popularniejsze stosowanie pułapek zapachowych odławiających samice śmietki, ułatwi poprawne ustalanie terminów jej zwalczania. Problemem staje się liczne występowanie mszycy kapuścianej (Brevicoryne brassicae), na jesiennych uprawach kapusty brukselskiej i pekińskiej. Efektywność środków jesienią, z uwagi na występujące w tym czasie niskie temperatury może być mniejsza. W związku z tym należy szczególnie dokładnie lustrować plantacje, aby stwierdzić moment ich zasiedlania przez ten gatunek szkodnika i bezpośrednio po tym wykonać zabieg. W dalszym ciągu poważnym zagrożeniem dla cebuli, pora i kapusty są wciornastki, głównie wciornastek tytoniowiec (Thrips tabaci). W części dotyczącej ochrony przed szkodnikami wprowadziliśmy nową roślinę kukurydzę cukrową. Jest ona uprawiana na cele konsumpcyjne i zaliczana do produkcji warzywnej. Zagrażają jej takie same szkodniki, jak w kukurydzy pastewnej. Straty przez nie powodowane mogą być duże. Producenci kukurydzy cukrowej powinni zapoznać się metodami jej ochrony. Rozszerzona została również tabela Progi zagrożenia dla ważniejszych gatunków szkodników występujących na uprawach roślin warzywnych. Warto się z nią zapoznać gdyż oprócz progów zagrożenia podane są terminy lustracji i zwalczania oraz szkodliwe stadium szkodnika. Pozwoli to na wykonanie lustracji plantacji w odpowiednim terminie oraz zastosowanie najskuteczniejszej metody zwalczania. Chemiczne zwalczanie szkodników występujących na roślinach warzywnych, wciąż należy do podstawowych metod stosowanych w ogrodnictwie. Dotyczy to zarówno roślin uprawianych pod osłonami, jak i w gruncie. W dotychczasowych zaleceniach ochrony warzyw przed szkodnikami, zdecydowanie przeważały metody interwencyjnego zwalczania szkodników poprzez okresowe opryskiwanie roślin cieczami użytkowymi. Zoocydy miały często niekorzystne oddziaływanie na agrocenozę, szczególnie insektycydy zabijające zarówno fitofagi (roślinożercy), jak ich wrogów naturalnych tj. organizmy pasożytnicze i drapieżne. Ważnym zagadnieniem jest rejestrowanie i wprowadzanie do praktyki, takich środków chemicznych, które są bardziej bezpieczne dla środowiska, mniej toksyczne dla ludzi i zwierząt oraz charakteryzują się dobrą skutecznością działania w stosunku do roślinożerców. Powinny one być również zalecane w programach integrowanej ochrony roślin. Do środków owadobójczych spełniających wyżej wspomniane wymagania, należy Movento 100 SC zawierający jako substancję czynną spirotetramat. Skutecznie zwalcza wiele gatunków szkodników, o aparacie gębowym ssącym w warzywach kapustnych oraz w sałatacie uprawianej w gruncie i pod osłonami. Przez ograniczanie liczebności mszyc w sezonie wegetacyjnym, zapobiega rozprzestrzenianiu się chorób pochodzenia wirusowego i niektórych chorób bakteryjnych. Kilka miesięcy temu na rynek wprowadzono insektycyd fosforoorganicznych Dursban Delta 200 CS, zawierający chloropiryfos przeznaczony do ochrony rozsady kapusty białej, produkowanej w doniczkach ziemnych przed śmietką kapuścianą, wykorzystując metodę podlewania. Jest to metoda chętnie stosowana przez producentów kapusty, ze względu na wysoką skuteczność zwalczania. Ważną informacją dla producentów marchwi jest powrót środka Vydate 10 G (karbaminiany), który jest zarejestrowany do ochrony marchwi przed nicieniami migrującymi, korzeniakami szkodliwymi i guzakami korzeniowymi. Ochrona integrowana i biologiczna Wszystkich producentów warzyw szklarniowych i upraw w tunelach foliowych zachęcamy do stosowania metody integrowanej ochrony. W programie oprócz zmian dotyczących środków ochrony roślin znowelizowano tabele zawierające wykaz pasożytniczych i drapieżnych organizmów dopuszczonych do stosowania w walce biologicznej. Uwagi końcowe Przypominamy o konieczności bezwzględnego przestrzegania okresów karencji i prewencji środków ochrony roślin, które są zamieszczone w tabelach bądź przy szczegółowych zaleceniach. Równie ważne jest ścisłe stosowanie określonych dawek środków ochrony roślin przeciwko chorobom i szkodnikom. Jeśli przy zwalczaniu tej samej choroby lub tego samego szkodnika podano zróżnicowaną dawkę środka, a równocześnie nie podano szczegółowych wskazań, to niższą ilość należy stosować przy mniejszym zagrożeniu uprawy. Z zarejestrowanych środków, które znajdują się w programie ochrony warzyw wiele ma rejestrację ważną kilka miesięcy dlatego szczególną uwagę należy zwrócić na daty podane w tabelach Wykaz zoocydów, fungicydów i herbicydów stosowanych w ochronie roślin warzywnych. Przestrzegamy przed kupowaniem i stosowaniem podrabianych środków ochrony roślin światowych marek oraz środków niewiadomego pochodzenia. Większość tych nielegalnie sprzedawanych preparatów trafia na nasz rynek z państw dawnego Związku Radzieckiego i dalekiego wschodu (Chiny i inne państwa azjatyckie). Fałszywe środki są ogromnym zagrożeniem dla upraw i środowiska. Stosowanie nielegalnych środków ochrony roślin, przez często nieświadomych tego gospodarzy, to spore zagrożenie dla ich plantacji, które mogą zostać zniszczone. Gorzej jeżeli takie warzywa znajdą się na rynku, wtedy ofiarami takiego postępowania będziemy my konsumenci. Mogą być przypadki zagrożeniu zdrowia i życia. 8 Program Ochrony Roślin Warzywnych 201

11 Integrowana ochrona roślin obowiązek dla profesjonalnych użytkowników środków ochrony roślin Potrzeba poszukiwania rozwiązań, które pozwoliłyby zapewnić ochronę upraw przed organizmami szkodliwymi dla roślin na odpowiednim poziomie, pozwalającym na zachowanie opłacalności ekonomicznej produkcji rolniczej, przy jednoczesnym ograniczeniu stosowania chemicznych środków ochrony roślin do niezbędnego minimum doprowadziła do opracowania podstaw integrowanej ochrony roślin. Integrowana ochrona roślin standardem od dnia 1 stycznia 20 r. Integrowana ochrona roślin jest sposobem ochrony roślin przed organizmami szkodliwymi, polegającym na wykorzystaniu wszystkich dostępnych metod ochrony roślin, w szczególności metod niechemicznych, w sposób minimalizujący zagrożenie dla zdrowia ludzi, zwierząt oraz dla środowiska. Integrowana ochrona roślin wykorzystuje w pełni wiedzę o organizmach szkodliwych dla roślin (w szczególności o ich biologii i szkodliwości) w celu określenia optymalnych terminów zwalczania tych organizmów, a także wykorzystuje naturalne występowanie organizmów pożytecznych, w tym drapieżców i pasożytów organizmów szkodliwych dla roślin oraz posługuje się ich introdukcją. Obowiązek stosowania ogólnych zasad integrowanej ochrony roślin przez wszystkich profesjonalnych użytkowników środków ochrony roślin począwszy od dnia 1 stycznia 20 r. wynika wprost z przepisów Unii Europejskiej (dyrektywy 2009/128/WE oraz rozporządzenia 110/2009/WE). Wdrożenie unijnych regulacji do prawodawstwa krajowego nastąpi w drodze przepisów ustawy o środkach ochrony roślin. Ogólne zasady integrowanej ochrony roślin Prowadząc uprawę roślin z wykorzystaniem chemicznych środków ochrony roślin, należy stosować ogólne zasady integrowanej ochrony roślin, które obejmują następujące wymagania: 1. Zapobieganie występowaniu organizmów szkodliwych lub ograniczanie ich negatywnego wpływu na rośliny, powinno być osiągane m.in. przez: a) stosowanie płodozmianu, b) stosowanie właściwej agrotechniki, c) stosowanie odmian odpornych lub tolerancyjnych oraz materiału siewnego i nasadzeniowego poddanego ocenie zgodnie z przepisami o nasiennictwie, d) stosowanie zrównoważonego nawożenia, wapnowania, nawadniania i melioracji, e) zapobieganie introdukcji organizmów szkodliwych, f) ochronę i stwarzanie warunków sprzyjających występowaniu organizmów pożytecznych, g) stosowanie środków higieny fitosanitarnej (takich jak regularne czyszczenie maszyn i sprzętu wykorzystywanego w uprawie roślin), aby zapobiec rozprzestrzenianiu się organizmów szkodliwych. 2. Monitorowanie występowania organizmów szkodliwych. Decyzje o wykonaniu zabiegów ochrony roślin powinny być podejmowane w oparciu o obserwacje występowania organizmów szkodliwych, z wykorzystaniem wiedzy o biologii organizmów szkodliwych dla roślin.. Zwalczanie organizmów szkodliwych dla roślin należy prowadzić z wykorzystaniem w pierwszej kolejności metod biologicznych, fizycznych i agrotechnicznych, przedkładając je nad metody chemiczne. Stosowanie środków ochrony roślin powinno być ograniczone do niezbędnego minimum, w szczególności poprzez zredukowanie dawek lub ograniczenie ilości wykonywanych zabiegów. Dokonując wyboru środków ochrony roślin należy wybierać takie preparaty, które mogą powodować jak najmniej skutków ubocznych dla zdrowia ludzi i środowiska, a także stosować środki w sposób ograniczający ryzyko powstania odporności u organizmów szkodliwych. Ważnymi narzędziami wykorzystywanymi w integrowanej ochronie roślin są: a) metodyki integrowanej ochrony roślin poszczególnych upraw, b) poradniki sygnalizatora wspomagające prowadzenie lustracji upraw oraz monitorowanie, sygnalizację i prognozowanie występowania organizmów szkodliwych, c) progi ekonomicznej szkodliwości patogenów progi te określają, kiedy stosowanie chemicznej ochrony roślin staje się ekonomicznie opłacalne, tzn. przy jakiej Program Ochrony Roślin Warzywnych 201 9

12 liczebności organizmu szkodliwego dla roślin straty, jakie może on spowodować, przewyższają koszty jego chemicznego zwalczania, d) systemy wspomagania decyzji w ochronie roślin systemy te, bazując na znajomości biologii organizmów szkodliwych, wskazują optymalny termin wykonania chemicznych zabiegów ochrony roślin. Stosowanie ogólnych zasad integrowanej ochrony roślin pozwala ograniczyć użycie chemicznych środków ochrony roślin do niezbędnego minimum i w ten sposób ogranicza presję na środowisko naturalne oraz chroni bioróżnorodność środowiska rolniczego. Integrowana produkcja a integrowana ochrona roślin Gwarancją wypełnienia obligatoryjnego wymogu stosowania w uprawie roślin ogólnych zasad integrowanej ochrony jest wdrożenie systemu integrowanej produkcji (). jest dobrowolnym systemem jakości żywności. Produkcja w ramach sytemu podlega certyfikacji. Certyfikat jest poświadczeniem, że wskazane w nim płody rolne zostały wytworzone w oparciu o szczegółowe metodyki zatwierdzane przez Głównego Inspektora Ochrony Roślin i Nasiennictwa, a ich proces produkcji był nadzorowany. Gwarantuje to, że wyprodukowane płody rolne są bezpieczne dla konsumenta, a w szczególności nie zawierają pozostałości środków ochrony roślin oraz metali ciężkich, azotanów i innych pierwiastków oraz substancji szkodliwych w ilościach przekraczających obowiązujące normy. Szczegółowe informacje na temat przystąpienia i uczestnictwa w systemie można uzyskać w oddziałach PIORiN. Dodatkowo istnieje możliwość refundacji części poniesionych kosztów związanych z uczestnictwem w systemie oraz promocją w ramach działań Programu Rozwoju Obszarów Wiejskich (PROW). Wszelkie informacje dotyczące wsparcia finansowego w ramach PROW można uzyskać w oddziałach regionalnych Agencji Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa, Centrali Agencji Rynku Rolnego oraz w Ministerstwie Rolnictwa i Rozwoju Wsi. Krajowy plan działania W związku z implementacją do prawa krajowego postanowień dyrektywy 2009/128/WE Ministerstwo Rolnictwa i Rozwoju Wsi opracowało projekt Krajowego planu działania na rzecz ograniczenia ryzyka związanego ze stosowaniem środków ochrony roślin na lata Jest to dokument strategiczny, którego rolą jest wskazanie sposobu realizacji w Polsce postanowień w/w dyrektywy, w szczególności w odniesieniu do upowszechniania ogólnych zasad integrowanej ochrony roślin oraz zapobiegania wszelkim zagrożeniom związanym ze stosowaniem środków ochrony roślin. Krajowy plan działania nie nakłada w sposób bezpośredni żadnych obowiązków na rolników, przedsiębiorców czy obywateli, gdyż jego realizacja związana jest głównie z działaniami realizowanymi przez administrację państwową. Jednakże wymierne efekty realizacji krajowego planu działania będą wynikiem właściwego postępowania rolników w obszarze ochrony roślin. Dokument ten dostępny jest na stronie internetowej resortu rolnictwa. W związku z tym, że upowszechnianie ogólnych zasad integrowanej ochrony roślin wymaga dostarczenia producentom rolnym, a także innym użytkownikom środków ochrony roślin, odpowiednich narzędzi, na zlecenie Ministerstwa Rolnictwa i Rozwoju Wsi opracowywane są od 2011 r. metodyki integrowanej ochrony roślin poszczególnych upraw, obejmujące uprawy rolnicze i ogrodnicze. Opracowywane materiały są sukcesywnie udostępniane na stronach internetowych MRiRW (Informacje branżowe/produkcja roślinna/ Ochrona roślin/integrowana ochrona roślin). Ponadto przygotowywane są poradniki dobrej praktyki ochrony roślin. Materiały te poświęcone są konkretnym zagadnieniom związanym z ochroną roślin (jak np. ochrona zapylaczy, kalibracja opryskiwaczy, BHP) i informują jak właściwie stosować środki ochrony roślin, by uniknąć zagrożeń związanych z ich użyciem. Wśród udostępnianych informacji znalazły się także opisy dostępnych systemów wspomagania decyzji w ochronie roślin oraz internetowa wyszukiwarka środków ochrony roślin. Podsumowanie Podejmowane od wielu lat działania na rzecz upowszechniania zasad, a ostatnio także integrowanej ochrony roślin, jak i nowe inicjatywy, przewidziane w krajowym planie działania, pozwalają producentom na ugruntowanie lub zdobycie niezbędnej wiedzy, umożliwiającej wypełnienie od 1 stycznia 20 r. wymogów integrowanej ochrony roślin. Akty prawne UE dot. integrowanej ochrony roślin: - Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) nr 110/2009 z dnia 21 października 2009 r. dotyczące wprowadzania do obrotu środków ochrony roślin i uchylające dyrektywy Rady 9/11/EWG i 91/4/ EWG (Dz. U. L 09 z , str. 1) art. 55; - Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady 2009/128/WE z dnia 21 października 2009 r. ustanawiająca ramy wspólnotowego działania na rzecz zrównoważonego stosowania pestycydów (Dz. U. L 09 z , str. 1) art. i załącznik III. Opracowano w Departamencie Hodowli i Ochrony Roślin MRiRW 10 Program Ochrony Roślin Warzywnych 201

13

14

15 prof. dr hab. Józef Robak dr Jan Sobolewski mgr Agnieszka Włodarek Program ochrony ziemniaka: prof. nadzw. IOR-PIB dr hab. Marek Korbas, dr Joanna Horoszkiewicz-Janka, dr Ewa Jajor Wykaz fungicydów stosowanych w ochronie roślin warzywnych Choroby Programy ochrony warzyw uprawianych w polu przed chorobami Programy ochrony warzyw uprawianych pod osłonami przed chorobami Integrowany program ochrony warzyw uprawianych pod osłonami przed chorobami Toksyczność fungicydów dla organizmów żywych

16 Wykaz fungicydów stosowanych w ochronie roślin warzywnych (dawki podane w % dotyczą tylko upraw pod osłonami; w kg/ha lub l/ha wyłącznie upraw polowych, natomiast w obu postaciach wszystkich upraw) CHOROBY/W ykaz fungic ydów Nazwa środka, zawartość substancji czynnej (grupa chemiczna) określenie toksyczności dla człowieka Dawka lub stężenie (ilość cieczy użytkowej na hektar) Gatunek rośliny Zwalczane choroby Charakterystyka środka, uwagi Acrobat MZ 69 WG 9% dimetomorfu (pochodna kwasu cynamonowego), 60% mankozebu (ditiokarbaminian) drażniący Agria CyproFludio 62,5 WG 5 g cyprodynilu w 1 kg (związek z grupy anilinopirimidyn), 250 g fludioksonilu w 1 kg (związek z grupy fenylopiroli) * ,5 kg (00 l) 2 kg (00 l) 2,5 kg ( l) 0,% 00 ml w 100 l wody (120 l/1000 m 2 ) 2 kg ( l) 0,8 1 kg (00 l) cebula mączniak rzekomy Środek grzybobójczy o działaniu wgłębnym i kontaktowym do stosowania zapobiegawczego oraz ogórek w gruncie mączniak rzekomy interwencyjnego. W sezonie wegetacyjnym wykonać nie więcej niż zabiegi. pomidor w gruncie pomidor pod osłonami ziemniak fasola szparagowa groch konserwowy zaraza ziemniaka zaraza ziemniaka, alternarioza szara pleśń, zgnilizna twardzikowa, antraknoza szara pleśń, zgnilizna twardzikowa, askochytoza Środek stosować z chwilą wystąpienia pierwszych objawów chorób na roślinach. Wykonać 2 zabiegi w sezonie wegetacyjnym, w odstępach co dni. Wyższą dawkę środka stosować w warunkach większego zagrożenia chorobami. Pierwszy zabieg wykonać na początku kwitnienia grochu, następne 2 zabiegi w miarę zagrożenia plantacji grzybami chorobotwórczymi, co dni. Agria FamoCymo 50 WG 250 g cymoksanilu w 1 kg (związek z grupy iminoacetylomoczników), 250 g famoksatu w 1 kg (związek z grupy oksazolidyn) szkodliwy 0,1 0,15% g w 100 l wody ( l/ /1000 m 2 ) 0,5 kg ( l) 0,05% 50 g w 100 l wody ( l/ /1000 m 2 ) 0,5 kg (00 l) 0,5 0, kg ( l) pomidor pod osłonami szara pleśń Środek stosować z chwilą wystąpienia pierwszych objawów choroby na roślinach. Wykonać 2 zabiegi w sezonie wegetacyjnym, co dni. pomidor w gruncie pomidor pod osłonami zaraza ziemniaka, alternarioza zaraza ziemniaka, szara pleśń Środek stosować zapobiegawczo lub z chwilą wystąpienia pierwszych objawów chorób, 2 razy w sezonie, przemiennie z fungicydami należącymi do innych grup chemicznych. Zabiegi wykonywać co 10 dni lub zgodnie z sygnalizacją. Środek stosować 4 razy w odstępach co 10 dni, w zależności od stopnia zagrożenia chorobami. cebula mączniak rzekomy Środek stosować zapobiegawczo lub z chwilą wystąpienia pierwszych objawów chorób, 2 razy ziemniak zaraza ziemniaka, alternarioza w sezonie wegetatywnym, przemiennie z fungicydami należącymi do innych grup chemicznych. Zabiegi wykonywać co 10 dni lub zgodnie z sygnalizacją. Należy dodawać środki zwiększające przyczepność cieczy. Program Ochrony Roślin Warzywnych 201

17 CHOROBY/Wykaz fungic ydów

18 Agro Propamocarb Plus 840 SL 50 g propamokarbu w 1 l (karbaminian), 10 g fosetylu glinowego w 1 l (fosfon) uczulający 0,15% 150 ml w 100 l wody (2 l roztworu /1 m 2 powierzchni) pomidor, ogórek pod osłonami zgnilizna pierścieniowa, zgorzele siewek, zgorzele podstaw łodyg, zgnilizny korzeni powodowane przez grzyby z rodzaju Pythium spp. i Phytophthora spp. Środek do stosowania zapobiegawczego i interwencyjnego przed grzybami glebowymi. Stosować do ziemi kompostowej i innych substratów używanych do produkcji rozsady. Pryzmę dokładnie polać cieczą użytkową i wymieszać. Podlewanie siewek lub rozsady. CHOROBY/W ykaz fungic ydów Altima 500 SC 500 g fluazynamu w 1 l (anilina) drażniący 0,1 0,15% ml w 100 l wody (1 l roztworu/ 4 5 roślin) 0,015 0,0% 15 0 ml w 100 l 1 2 l/25000 roślin 0,5 l (00 l) cebula konsumpcyjna, cebula nasienna mączniak rzekomy Podlewanie roślin po posadzeniu na miejsce stałe. Podlewanie roślin pomidora uprawianych na wełnie mineralnej. Nawadnianie kropelkowe. Rośliny należy podlewać 1 2 razy w odstępach co 2 tygodnie. Środek grzybobójczy stosowany nalistnie, działa kontaktowo. Nie stosować w cebuli przeznaczonej na zbiór pęczkowy. 2,0 l ( l) kapusta biała, kapusta pekińska i inne warzywa kapustowate kiła kapusty Środek stosować bezpośrednio przed sadzeniem roślin. Opryskać powierzchnię gleby i wymieszać broną aktywną do głębokości 10 cm. Środek stosować w systemie ochrony integrowanej. 0,05% 50 ml w 100 l wody (100 ml pod 1 roślinę) Podlewanie roślin po sadzeniu na miejsce stałe. 0,05% 50 ml w 100 l wody (500 ml na 1 tacę na 160 roślin) Podlewanie rozsady w multipletach bezpośrednio przed sadzeniem w pole. 0, 0,4 kg ( l) ziemniak zaraza ziemniaka, alternarioza Stosować na plantacjach ziemniaka odmian wrażliwych, w momencie pojawienia się pierwszych objawów choroby. Amistar Opti 480 SC 400 g chlorotalonilu w 1 l (związek z grupy ftalanów) 80 g azoksystrobiny w 1 l (strobiluryna) szkodliwy 2,0 2,5 l (00 l/ha) cebula fasola alternarioza cebuli, mączniak rzekomy cebuli, zgnilizna szyjki cebuli antraknoza fasoli, szara pleśń, zgnilizna twardzikowa Środek grzybobójczy o działaniu kontaktowym i systemicznym. groch askochytoza, mączniak rzekomy 0,2 0,25% ml w 100 litrach wody (100 l/1000 m ) pomidor pod osłonami szara pleśń, zaraza ziemniaka 16 Program Ochrony Roślin Warzywnych 201

19 Amistar 250 SC 250 g azoksystrobiny w 1 l (strobiluryna) nie jest klasyfikowany * ,8 1 l (800 l) 0,8 l (00 l) 0,8 l (00 l) pomidor w gruncie cebula kapusta głowiasta (do długotrwałego przechowywania) kalafior kapusta pekińska (do długotrwałego przechowywania) marchew fasola szparagowa zaraza ziemniaka, alternarioza, antraknoza owoców mączniak rzekomy, szara pleśń (zgnilizna szyjki), alternarioza czerń krzyżowych (alternarioza), szara pleśń czerń krzyżowych (alternarioza) czerń krzyżowych (alternarioza), szara pleśń alternarioza naci, mączniak prawdziwy antraknoza fasoli, szara pleśń, zgnilizna twardzikowa Środek do ochrony przed chorobami grzybowymi o działaniu wgłębnym i systemicznym. Działa głównie zapobiegawczo. Środek stosować do razy w sezonie, przemiennie z innymi fungicydami; przydatny w integrowanej ochronie warzyw. Nie stosować do 4 tygodni po posadzeniu rozsady lub do 5 tygodni od siewu pomidora oraz na wilgotne rośliny. W uprawie cebuli stosować zapobiegawczo, szczególnie w okresie przedzbiorczym. Nie stosować w sąsiedztwie sadów jabłoniowych. W celu równomiernego pokrycia roślin cieczą użytkową w ochronie cebuli i kapusty zaleca się dodanie środka zwiększającego przyczepność. W uprawach marchwi stosować zapobiegawczo, używając fungicydów o odmiennym mechanizmie działania. Pierwszy zabieg wykonać z chwilą wystąpienia pierwszych objawów chorób w okresie kwitnienia i zawiązywania strąków fasoli. CHOROBY/Wykaz fungic ydów groch konserwowy askochytoza grochu, mączniak rzekomy Pierwszy zabieg wykonać na początku kwitnienia grochu, następne co 10 dni, stosując przemiennie fungicydy o odmiennym mechanizmie działania. por rdza pora, alternarioza pora Stosować zapobiegawczo oraz po wystąpieniu pierwszych objawów na roślinach. seler septorioza selera 0,8 l (600 l) sałata w gruncie mączniak rzekomy, mączniak prawdziwy, szara pleśń, zgnilizna twardzikowa Zabieg wykonać zapobiegawczo od początku rozwoju części roślin przeznaczonych do zbioru lub natychmiast po wystąpieniu pierwszych objawów chorób na roślinach. Zaleca się maksymalnie 2 zabiegi w sezonie wegetacyjnym. reklama

20 Amistar 250 SC cd. 0,1 % 100 ml w 100 l wody (60 l/1000 m 2 ) sałata pod osłonami mączniak rzekomy, mączniak prawdziwy, szara pleśń, zgnilizna twardzikowa Zabieg wykonać zapobiegawczo lub natychmiast po wystąpieniu pierwszych objawów chorób na roślinach. Natępne zabiegi wykonywać co 10 dni, stosując przemiennie fungicydy o odmiennym mechanizmie działania. Zaleca się maksymanie 2 zabiegi w cyklu uprawowym. CHOROBY/W ykaz fungic ydów Amistar 250 SC 250 g azoksystrobiny w 1 l (związek z grupy strobiluryn) nie jest klasyfikowany 0,1% 100 ml w 100 l wody (80 l/1000 m 2 ) 0,8 l (00 l) papryka pod osłonami cebula fasola szparagowa szara pleśń, zgnilizna twardzikowa mączniak rzekomy, szara pleśń (zgnilizna szyjki), alternarioza antraknoza fasoli, szara pleśń, zgnilizna twardzikowa Zabieg wykonać natychmiast po wystąpieniu pierwszych objawów choroby, następne zabiegi przeprowadzić co 10 dni. Opryskiwać zapobiegawczo, począwszy od fazy BBCH 1 (faza liścia), zgodnie z sygnalizacją lub natychmiast po wystąpieniu pierwszych objawów choroby na cebuli nasiennej, dymce lub cebuli z siewu ozimego w danym rejonie. Stosować zapobiegawczo lub z chwilą wystąpienia pierwszych objawów chorób, w fazie BBCH 60 (w okresie kwitnienia i zawiązywania strąków fasoli). groch konserwowy askochytoza grochu, mączniak rzekomy Pierwszy zabieg należy wykonać w fazie BBCH 60 (na początku fazy kwitnienia grochu). kapusta głowiasta (do długotrwałego przechowywania) czerń krzyżowych (alternarioza), szara pleśń Pierwszy zabieg wykonać zapobiegawczo, począwszy od fazy BBCH 41 (na początku tworzenia się główek) lub natychmiast po wystąpieniu pierwszych objawów choroby. kapusta pekińska (do długotrwałego przechowywania) czerń krzyżowych (alternarioza), szara pleśń Zabieg wykonać zapobiegawczo, począwszy od fazy BBCH 41 (na początku tworzenia się główek) lub natychmiast po wystąpieniu pierwszych objawów choroby. kalafior/ brokuł czerń krzyżowych (alternarioza) Zabieg wykonać zapobiegawczo, począwszy od fazy BBCH 41 (na początku rozwoju główki kalafiora) lub natychmiast po wystąpieniu pierwszych objawów choroby. 0,8 l (00 l) marchew alternarioza naci, mączniak prawdziwy, mączniak rzekomy Zabieg wykonać zapobiegawczo, począwszy od fazy BBCH 41 (początek rozwoju części roślin przeznaczonych do zbioru korzenie zaczynają się poszerzać) lub natychmiast po wystąpieniu pierwszych objawów choroby na liściach. Zaleca się maksymalnie zabiegi w sezonie wegetacyjnym. 0,8 l (600 l) sałata w uprawie polowej mączniak prawdziwy, mączniak rzekomy, szara pleśń, zgnilizna twardzikowa Zabieg wykonać zapobiegawczo, począwszy od fazy BBCH 41 (początek rozwoju części roślin przeznaczonych do zbioru) lub natychmiast po wystąpieniu pierwszych objawów chorób na roślinach. 18 Program Ochrony Roślin Warzywnych 201

21 Amistar 250 SC cd. 0,8 1 l (800 l) 0,8 l (00 l) pomidor w uprawie polowej por zaraza ziemniaka, alternarioza, antraknoza owoców rdza pora, alternarioza pora Zabieg wykonywać zapobiegawczo, począwszy od fazy BBCH 21 (początek rozwoju pędów bocznych), zgodnie z sygnalizacją, przed wystąpieniem pierwszych objawów choroby lub po wystąpieniu pierwszych objawów choroby na wczesnych odmianach ziemniaka w danym rejonie. Nie stosować środka w początkowej fazie wzrostu pomidora uprawianego w gruncie (do 4 tygodni po posadzeniu lub do 5 tygodni po siewie) oraz na rośliny mokre lub bezpośrednio po opadach deszczu. Zabieg wykonać zapobiegawczo, począwszy od fazy BBCH 1 (faza liścia) lub natychmiast po wystąpieniu pierwszych objawów chorób na roślinach. seler septorioza selera Zabieg wykonać zapobiegawczo, począwszy od fazy BBCH 1 (faza liścia) lub natychmiast po wystąpieniu pierwszych objawów choroby na roślinach. CHOROBY/Wykaz fungic ydów 0,1% 100 ml w 100 l wody (80 l/1000 m 2 ) papryka pod osłonami szara pleśń, zgnilizna twardzikowa Zabieg wykonać zapobiegawczo lub natychmiast po wystąpieniu pierwszych objawów chorób na roślinach. 0,1% 100 ml w 100 l wody (60 l/1000 m 2 ) sałata pod osłonami szara pleśń, mączniak prawdziwy, mączniak rzekomy, zgnilizna twardzikowa Zabieg wykonać zapobiegawczo lub natychmiast po wystąpieniu pierwszych objawów chorób na roślinach. Antracol 0 WG 0% propinebu (ditiokarbaminian) szkodliwy 2,0 2,5 kg (600 l) pomidor w gruncie zaraza ziemniaka, alternarioza Środek grzybobójczy, kontaktowy. Stosować zapobiegawczo i interwencyjnie w okresach zagrożenia chorobami lub wg sygnalizacji. Stosować przemiennie ze środkami o działaniu wgłębnym lub układowym. Arastar 250 SC 250 g azoksystrobiny w 1 l (strobiluryna) nie jest klasyfikowany * ,8 l (00 l) kalafior czerń krzyżowych (alternarioza) mączniak rzekomy Pierwszy zabieg wykonywać zapobiegawczo na początku rozwoju główki kalafiora lub natychmiast po wystąpieniu pierwszych objawów choroby. Następne zabiegi wykonywać co 10 dni, stosując przemiennie fungicydy o odmiennym mechanizmie działania. Zaleca się maksymalnie 2 zabiegi w sezonie wegetacyjnym. marchew alternarioza naci, mączniak prawdziwy Zabieg wykonywać zapobiegawczo, począwszy od rozwoju części roślin przeznaczonych do zbioru, gdy korzenie zaczynają się poszerzać lub natychmiast po wystąpieniu pierwszych objawów choroby na liściach. Następne zabiegi wykonywać co 10 dni, stosując przemiennie fungicydy o odmiennym mechanizmie działania. Zaleca się maksymalnie zabiegi w sezonie wegetacyjnym. Program Ochrony Roślin Warzywnych

22 Arastar 250 SC cd. 0,8 l (00 l) kapusta głowiasta (do długotrwałego przechowywania) czerń krzyżowych (alternarioza), szara pleśń Pierwszy zabieg wykonać na początku tworzenia się główek lub natychmiast po wystąpieniu pierwszych objawów choroby. Następne zabiegi wykonywać co 10 dni, stosując przemiennie fungicydy o odmiennym mechanizmie działania. Zaleca się maksymalnie zabiegi w sezonie wegetacyjnym. CHOROBY/W ykaz fungic ydów Arastar 250 SC 250 g azoksystrobiny w 1 l (strobiluryna) nie jest klasyfikowany 0,8 1 l (800 l) patrz: Amistar 250 SC pomidor w gruncie zaraza ziemniaka, alternarioza W zwalczaniu zarazy ziemniaka pierwszy zabieg wykonywać zapobiegawczo na początku rozwoju pędów bocznych, przed wystąpieniem pierwszych objawów choroby lub po ich wystąpieniu na wczesnych odmianach ziemniaka. Następne zabiegi wykonywać co 10 dni, stosując przemiennie fungicydy o odmiennym mechanizmie działania. Zaleca się maksymalnie zabiegi w sezonie wegetacyjnym. Arastar Duo 480 SC 400 g chlorotalonilu w 1 l (związek z grupy ftalanów), 80 g azoksystrobiny w 1 l (związek z grupy strobiluryn) szkodliwy 2 2,5 l (00 l) cebula fasola mączniak rzekomy cebuli, alternarioza cebuli, zgnilizna szyjki cebuli antraknoza fasoli, szara pleśń, zgnilizna twardzikowa Opryskiwać zapobiegawczo, zgodnie z sygnalizacją lub natychmiast po wystąpieniu pierwszych objawów chorób, od fazy, gdy cebula osiąga 50% typowej średnicy. Opryskiwać zapobiegawczo, zgodnie z sygnalizacją lub natychmiast po wystąpieniu pierwszych objawów chorób, od pełni fazy kwitnienia. 2 2,5 l (00 l) groch mączniak rzekomy, askochytoza Opryskiwać zapobiegawczo, zgodnie z sygnalizacją lub natychmiast po wystąpieniu pierwszych objawów chorób, od początku fazy rozwoju strąków. 0,2 0,25% ml w 100 l wody (100 l/1000 m 2 ) pomidor pod osłonami szara pleśń, zaraza ziemniaka Opryskiwać zapobiegawczo, zgodnie z sygnalizacją lub natychmiast po wystąpieniu pierwszych objawów chorób. Arastar Twin 480 SC 400 g chlorotalonilu w 1 l (ftalany, 80 g azoksystrobiny w 1 l (strobiluryna) szkodliwy 2 2,5 l (00 l) cebula mączniak rzekomy cebuli, alternarioza cebuli, zgnilizna szyjki cebuli Opryskiwać zapobiegawczo, zgodnie z sygnalizacją lub natychmiast po wystąpieniu pierwszych objawów chorób, od fazy, gdy cebula osiąga 50% typowej średnicy. Wykonać maksymalnie 2 zabiegi w sezonie, w odstępie dni. fasola antraknoza fasoli, szara pleśń, zgnilizna twardzikowa Opryskiwać od pełni fazy kwitnienia. groch mączniak rzekomy, askochytoza Opryskiwać od początku fazy rozwoju strąków. 0,2 025% ml w 100 l wody. (100 l/1000 m 2 ) pomidor pod osłonami szara pleśń, zaraza ziemniaka Opryskiwać zapobiegawczo, zgodnie z sygnalizacją lub natychmiast po wystąpieniu pierwszych objawów chorób. Wykonać maksymalnie 2 zabiegi w sezonie, w odstępie dni. 20 Program Ochrony Roślin Warzywnych 201

23 Armetil M 2 WP 8% metalaksylu (fenyloamid), 64% mankozebu (ditiokarbaminian), kompleks cynku z polimerycznym etylenobis (ditiokarbaminianem) manganawym zawierający 20% manganu i 2,5% cynku drażniący 2,25 kg ( l) pomidor w gruncie zaraza ziemniaka Środek o działaniu systemicznym i kontaktowym do stosowania zapobiegawczego. Pierwszy zabieg wykonać po wystąpieniu pierwszych objawów choroby na pomidorach lub ziemniakach. Środek stosować 2 razy w sezonie wegetacyjnym w odstępach co 10 dni, przemiennie z fungicydami należącymi do innych grup chemicznych. cebula w gruncie mączniak rzekomy Pierwszy zabieg wykonać po wystąpieniu pierwszych objawów na cebuli nasiennej, uprawianej z dymki lub siewu ozimego. Środek stosować 2 razy w sezonie wegetacyjnym w odstępach co 10 dni, przemiennie z fungicydami należącymi do innych grup chemicznych. ogórek w gruncie mączniak rzekomy dyniowatych Pierwszy zabieg wykonać zapobiegawczo lub po wystąpieniu pierwszych objawów choroby na plantacjach. Środek stosować 2 razy w sezonie wegetacyjnym w odstępach co 10 dni (tylko do dwóch pierwszych zabiegów) przemiennie z fungicydami należącymi do innych grup chemicznych. CHOROBY/Wykaz fungic ydów 2 2,5 kg ( l) ziemniak alternarioza, zaraza ziemniaka Zabieg przeciwko alternariozie zaleca się wykonać tylko na plantacjach odmian wrażliwych lub w warunkach dużego zagrożenia chorobą, w momencie pojawienia się pierwszych objawów choroby na liściach. Przeciwko zarazie środek stosować na odmianach wczesnych w okresie zwierania się roślin w rzędach. Ascom 250 SC 250 g azoksystrobiny w 1 l (strobirulina) nie jest klasyfikowany * ,8 l ( l) cebula mączniak rzekomy, szara pleśń (zgnilizna szyjki), alternarioza Opryskiwać zapobiegawczo, począwszy od fazy BBCH 1 (faza liścia) zgodnie z sygnalizacją, lub natychmiast po wystąpieniu pierwszych objawów choroby na cebuli nasiennej, dymce lub cebuli z siewu ozimego w danym rejonie. Następne zabiegi wykonywać co 10 dni. W celu równomiernego pokrycia roślin cieczą użytkową zaleca się dodanie środka zwiększającego przyczepność. 0,8 l ( l) fasola szparagowa antraknoza fasoli, szara pleśń, zgnilizna twardzikowa Stosować zapobiegawczo lub z chwilą wystąpienia pierwszych objawów chorób, w fazie BBCH 60 (w okresie kwitnienia i związywania strąków fasoli). groch konserwowy askochytoza grochu, mączniak rzekomy Program Ochrony Roślin Warzywnych