FUNKCJE TRWAŁYCH UŻYTKÓW ZIELONYCH W OBSZARACH GÓRSKICH FUNCTIONS OF PERMANENT GRASSLANDS IN MOUNTAIN AREAS

HTML
DOWNLOAD

Wielkość: px

Rozpocząć pokaz od strony:

Download "FUNKCJE TRWAŁYCH UŻYTKÓW ZIELONYCH W OBSZARACH GÓRSKICH FUNCTIONS OF PERMANENT GRASSLANDS IN MOUNTAIN AREAS"

Konrad Rogowski
8 lat temu
Przeglądów:

1 FUNKCJE TRWAŁYCH UŻYTKÓW ZIELONYCH W OBSZARACH GÓRSKICH STUDIUM NAD ROLNOŚRODOWISKOWYM ZNACZENIEM TUZ NA PODSTAWIE BADAŃ W ZLEWNI GÓRNEGO DUNAJCA ORAZ POTOKU GRAJCAREK FUNCTIONS OF PERMANENT GRASSLANDS IN MOUNTAIN AREAS STUDY ON AGRI-ENVIRONMENTAL IMPORTANCE OF PERMANENT GRASSLANDS BASED ON RESEARCH CARRIED OUT IN BASINS OF UPPER DUNAJEC RIVER AND GRAJCAREK STREAM Stanisław Twardy, Marek Kopacz SPIS TREŚCI 1. Wstęp Charakterystyka warunków badań Położenie i reprezentatywność miejsca badań Budowa geologiczna Warunki klimatyczne Stosunki wodne Pokrywa glebowa Okrywa roślinna Gospodarka rolna Metody badań Prace polowe Charakterystyka gatunków zastosowanych w doświadczeniu Prace analityczne Cechy ilościowe i jakościowe biomasy Plonowanie runi Skład florystyczny runi Skład chemiczny runi Dynamika procesu zadarniania Wartość użytkowa runi Relacje opad odpływ Opady atmosferyczne Odpływy wgłębne Spływy powierzchniowe Skład chemiczny wód... 80

2 6.1. Wody opadowe Wody odciekające Porównanie składu chemicznego wód opadowych i odciekających Wody spływające Ładunki składników mineralnych Składniki wprowadzane z opadami Składniki wynoszone z odciekami Ładunki wymywanych składników a odpływy wgłębne Bilans składników w opadach i odciekach Powierzchniowy odpływ składników Podsumowanie Literatura Streszczenie CONTENTS 1. Introduction Characteristics of research conditions Location and representativeness of study sites Geological setting Climatic conditions Water conditions Soil cover Plant cover Agricultural economy Research methods Field work Characteristics utilized species Analytical work Quantitative and qualitative characteristics of biomass Sod yielding Botanical composition of sod Chemical composition of sod Dynamics of self-sodding process Utility value of sod Precipitation-outflow relations Precipitation Subsurface outflow Surface runoff Chemical composition of water Water from precipitation Draining water Chemical comparison of water from precipitation and draining Runoff water

3 7. Loads of mineral components Components introduced with precipitation Components being carried out with leachate Loads of chemical substances and subsurface outflow Balance of precipitation and leachate components Surface runoff of loads Summary Literature Summary

4 STRESZCZENIE W Polsce Południowej w wyniku zmian ustrojowych nastąpiły istotne przeobrażenia strukturalno-użytkowe obszarów wiejskich. Szczególnie wyraźnie wystąpiły one na terenach podgórskich i górskich Karpat, gdzie masowo rezygnowano z upraw polowych, zamieniając pola na użytki zielone: łąki i pastwiska. Często zamiana taka była związana z porzucaniem ich użytkowania, co skutkowało samozadarnianiem się pól. Powstałe w ten sposób użytki zielone były użytkowane w zmienny sposób, na ogół położone bliżej gospodarstw intensywniej, nawet 3 4-krotnie w sezonie wegetacyjnym, a w dalszej odległości ekstensywnie lub nawet sporadycznie. Taki sposób użytkowania został dostosowany do utrzymywanego pogłowia zwierząt gospodarskich, które również uległo znacznej redukcji. Sytuacja ta zainspirowała autorów do podjęcia badań nad wpływem tak zróżnicowanego użytkowania runi trawiastej na jej cechy ilościowo-jakościowe, parametry i właściwości oraz nad relacjami między częstością użytkowania (koszenia) a ilością wody opadowej migrującej poniżej strefy korzeniowej roślin trawiastych. Badania prowadzono w latach w Stacji Badawczej ITP w Jaworkach (gm. Szczawnica), na stacji lizymetrycznej oraz poletkach doświadczalnych. Jednorazowo nawożone obiekty badawcze różnicowała częstość koszenia, od 1- do 4-krotnego. Wprowadzono też obiekt samozadarniający się, obiekt w ogóle niekoszony, a także pozbawiony okrywy roślinnej (czarny ugór). Wszystkie one imitowały występujące w praktyce formy użytkowania ziemi w obszarach karpackich. Analizowano wielkość plonu, jego skład botaniczny i chemiczny, a także dynamikę zadarniania. Zmiany zachodzące w biomasie oceniano także na podstawie Lwu (liczby wartości użytkowej). Mierzono także podstawowe parametry klimatyczne, zwłaszcza opady atmosferyczne i temperaturę powietrza. Pomiarami objęto też wody odciekające poniżej 1,0 m profilu glebowego oraz spływające po powierzchni stoku. Próbki tych wód pobierano systematycznie i poddawano analizie chemicznej. Umożliwiło to zbilansowanie ilości wnoszonych i wynoszonych substancji chemicznych. Plonowanie runi w omawianych warunkach było istotnie zróżnicowane. Średnio w całym okresie badawczym wynosiło od 4,5 Mg ha 1 s.m. (1- i 4-krotne koszenie), do 6,1 7,0 Mg ha 1 s.m. (3- i 2-krotne koszenie). Częstość defoliacji runi miała wpływ na jej skład botaniczny. Wraz ze zwiększaniem częstości koszenia zwiększał się udział traw, a zmniejszał bobowatych (motylkowatych) i dwuliściennych. Miało to również wpływ na Lwu, której najwyższą średnią wartość (8,0) zanotowano na obiekcie koszonym trzykrotnie. W warunkach takiego użytkowania runi jej skład florystyczny i chemiczny był również korzystny ze względu na wartość pokarmową zbieranej paszy. Opady atmosferyczne w okresach wegetacyjnych lat badań były mocno zróżnicowane i wynosiły od 500 do 1330 mm (średnio 773 mm). Taka duża zmienność różnicowała odcieki z profili glebowych, zarówno w latach, jak i w odniesieniu do poszczególnych obiektów doświadczalnych. W warunkach częstszego koszenia runi w głąb profilu glebowego migrowało więcej wód opadowych, średnio ok. 320 mm, podczas gdy z obiektu koszonego jednorazowo znacznie mniej ok. 100 mm. Największe odcieki zarejestrowano z obiektu całkowicie pozbawionego

5 roślinności (czarny ugór) średnio 410 mm w okresie wegetacyjnym, od 250 do 590 mm w poszczególnych latach. Z przedstawionych danych wynika, że w warunkach obszarów karpackich najkorzystniejsza ze względu na gospodarkę wodną, a zwłaszcza retencyjność zlewni, jest ekstensywna lub półintensywna gospodarka rolna, oparta na trwałych użytkach zielonych. SUMMARY As a result of political systemic changes, significant transformations of structure and utilization of rural areas took place in the southern Poland. These transformations were particularly distinct in foothill and mountain areas of Carpathians, where massive giving up from field crops occurred, turning the arable lands into grasslands, i.e. meadows and pastures. Often, this resignation was related to the abandonment of their utilization, which resulted in selfsodding. Thus occasioned grasslands were utilized in a variable manner. In general, those located closer to farms were used intensively, even 3 4 times during the growing season, while those located farther were used more extensively, or even occasionally. Such usage patterns has been adapted to the maintained number of livestock, which also has been reduced. The situation described above has inspired authors to undertake studies on the impact of such a diverse utilization of sod on the quantity and quality of its features, characteristics and properties, and to recognize the relationship between the frequency of use (mowing) and the amount of precipitation water migrating below the root zone of grass. The study was conducted in the years at the ITP Research Station in Jaworki (Szczawnica commune) at the lysimeter station and experimental plots. One-time fertilized research objects were differentiated by frequency of mowing, from 1 to 4 times. There also has been introduced a selfsodding plot, which was not mowed at all, as well as an object devoid of any plant cover (black fallow). All of them imitated forms of land use occurring in a wide practice of the Carpathian areas. There was analyzed the level of yield, its botanical and chemical composition, and dynamics of self-sodding. Changes occurring in biomass were evaluated by Lwu (Utility Value Number). Basic climate parameters were measured, in particular precipitation and air temperature. Also, measurements included leachate drained below 1.0 m of soil profile and the water flowing on the slope surface. Samples of rainwater, leachate and runoff water were systematically collected and analyzed chemically. This allowed to balance the amount of inflowing and outflowing chemical substances. Under these circumstances the sod showed significantly diversified yielding. On average, for the entire period of research, the yield was from 4.5 Mg ha 1 of dry matter (at 1 and 4 times mowing), to Mg ha 1 of dry matter (at 3 and 2 times mowing). Defoliation affected the botanical composition of sod. Along with its frequency the share of grasses increased, while the share of Fabaceae (Leguminosae) and dicotyledoneous decreased. These changes correspond to Lwu, of which the highest average value (8.0) was found on an object mowed three times. When the sod was utilized this way, there also appeared a desirable botanical and chemical composition in relation to the nutritional value of harvested forage.

6 Precipitation during the growing season of investigated years was very diversified and ranged from 500 to 1330 mm, with an average of 773 mm. Such high variability affected the differentiation of leachate, both in years and in relation to individual experimental objects. Under conditions of frequent mowing more water from precipitation migrated into the soil profile, an average of about 320 mm, while from the object mowed once there was considerably less migrating water, because approximately 100 mm. However, the largest volume of leachate recorded at the plot completely devoid of vegetation (black fallow). On average there was 410 mm of leachate during the growing season, with differentiations mm for individual years. From the data presented above it is clear that in the conditions of the Carpathian areas the most advantageous from the point of view of water management and particularly soil retention is extensive or semi-intensive agricultural economy which is based on permanent grasslands.

Podobne dokumenty

CHARAKTERYSTYKA WARUNKÓW METEOROLOGICZNYCH W REJONIE DOŚWIADCZEŃ ŁĄKOWYCH W FALENTACH

WODA-ŚRODOWISKO-OBSZARY WIEJSKIE 2006: t. 6 z. specj. (17) WATER-ENVIRONMENT-RURAL AREAS s. 15 22 www.imuz.edu.pl Instytut Melioracji i Użytków Zielonych w Falentach, 2006 CHARAKTERYSTYKA WARUNKÓW METEOROLOGICZNYCH