Krakowska Ksi¹ ka Miesi¹ca. Wêdrowaæ po ob³okach. Program maj ŒRÓDMIEJSKI OŒRODEK KULTURY INFORMATOR maj 2008 nr 5 (53) R. V.

Transkrypt

1 ISSN ŒRÓDMIEJSKI OŒRODEK KULTURY INFORMATOR maj 2008 nr 5 (53) R. V Krakowska Ksi¹ ka Miesi¹ca Anna Skoczylas Wêdrowaæ po ob³okach Wydawnictwo SIGNO Kim jest Anna Skoczylas? Niegdyœ by³a taterniczk¹, a góry stanowi³y jedyny krajobraz, do którego mog³a powracaæ, wype³nia³y to wszystko, za czym zawsze cz³owiek têskni wolnoœæ. Z gór powstawa³o s³oñce i za nimi ginê³o. Góry by³y punktem oparcia, to miêdzy nimi œwiat autorki Bocianiego gniazda znajdowa³ swój pocz¹tek i przystañ. Tak e mi³oœæ. Wiêc góry s¹ tym kluczem otwieraj¹cym mo liwoœæ pe³nego zrozumienia twórczoœci Anny Skoczylas. Nawet wówczas, kiedy poetka opisuje rodzinny Lwów (motyw stale powracaj¹cy w tej poezji), wojnê. Nawet, gdy przywo³uje œmieræ, a prawdopodobnie w przywo³ywaniu œmierci nale y szukaæ jej prawdy o sensie istnienia, jak mi wyzna³a, w górach straci³a kilkudziesiêciu przyjació³. Idziesz i patrzysz sobie na góry, które zawsze takie same, ale jednak s¹ i to jest najwa niejsze. e zawsze tu na ciebie czekaj¹ i kiedy byœ nie przyjecha³a, znajdziesz je na tym samym miejscu. I to jest coœ bardzo sta³ego, takich rzeczy nie ma wiele. Wszystko inne zmienia siê z godziny na godzinê i jest p³ynne jak rzeka. Te historie tam w mieœcie. Nigdy nie mo na byæ pewnym, e coœ stoi w tym samym miejscu jak te góry tu. (fragm. opowiadania Wycinek ) Nie nale y jednak e poprzestaæ na rozpamiêtywaniu przesz³oœci, tak w yciu jak i omawiaj¹c twórczy dorobek, tym bardziej, e Anna Skoczylas wci¹ pisze i, choæ z rzadka og³asza swoje kolejne wiersze, pozostaj¹ one wci¹ inne, ci¹gle zaskakuj¹. Trzeba tu wspomnieæ o jedynej w swoim rodzaju samotnoœci, któr¹ ofiarowuj¹ góry. W jaki wiêc œwiat wkroczy³a poetka nie mog¹c ju czynnie uprawiaæ taternictwa? OdpowiedŸ znajdziemy w literaturze, bowiem w³aœnie w publikowanych od 1971 roku ksi¹ kach poznajemy, ju tylko z wolna zmieniaj¹cy siê, pejza autorki Kramu Pod Czerwonym Grzybem. To literatura zwraca sens yciu, chocia zmusza do ogl¹dania siê wstecz, jest to jednak spojrzenie nowe, konstruktywne, nie ³udz¹ce nieprzemijalnoœci¹. Nie znajdzie czytelnik szczêœcia i s³oñca w tej poezji: Anna Skoczylas boleœnie wydziera czasowi ocala³e w¹tki. W nastêpstwie one przynosz¹ ulgê. I nagle rozumiemy, e nie tylko my, e nie tylko nam. Jako poetka debiutowa³a póÿno, bo w 1976 roku, zbiorem wierszy Na cztery wiatry. Mimo i obra³a trudn¹ drogê ksi¹ kê wype³niaj¹ g³ównie erotyki, a w owym czasie, w wiele lat po osza³amiaj¹cym debiucie Ma³gorzaty Hillar, która lirykê mi³osn¹ ograniczy³a do wyznania i s³ów najprostszych, jedynie koniecznych uchroni³a siê Skoczylas od wtórnoœci. ( ) Mimo i stosunkowo póÿny debiut Anny Skoczylas znalaz³ uznanie zarówno wœród czytelników jak i krytyki, a jej kolejne ksi¹ ki (wydawane przez Wydawnictwo Literackie) tak e nie przesz³y bez echa, osiem lat milczenia poetki zmusi³o j¹ niejako do ponownego debiutu. Tomik, trafnie zatytu³owany Wyjête z szuflady ukaza³ siê w 1992 roku w Wydawnictwie Miniatura. Prawda, bywa³y ju d³u sze milczenia, problem jednak w tym, i Anna Skoczylas powróci³a zbiorem ca³kowicie odmiennym, tak bardzo, e chyba tylko prawdziwy mi³oœnik jej talentu rozpozna³by w tych nowych wierszach autorkê Rozmowy z Tob¹. (...). Zmianie uleg³a nie tylko tematyka; (dominacja wierszy publicystycznych) ale tak e forma. Nowe wiersze s¹ d³u sze, bardziej stonowane i przesta³o zale eæ poetce na subtelnej melodii, tak znamiennej niegdyœ dla jej liryki. To tak jakby harmonijnoœæ wierszy og³aszanych w latach 90. tkwi³a ju li tylko w niej samej i w³aœnie ów dystans rzutuje dziœ na, przecie znacznie trudniejsz¹ w odbiorze, poezjê Skoczylas. Tê z tomiku Wyjête i szuflady, która ze wzglêdu na poruszon¹ problematykê polskiej rzeczywistoœci doby stanu wojennego, lecz nie bêd¹c¹ jedynie ch³odnym reporta em (...) dokoñczenie na str. 4 Program maj V, godz Scena Areno. Nowy cykl prezentacji: Filmowe scenariusze Ingmara Bergmana w Teatrze Jednego Aktora. Spektakl drugi: Sny / Songoj monodram na kanwie wybranych fragmentów tekstu Tam, gdzie rosn¹ poziomki. Wybór w¹tków narracyjnych, opisy, interpretacja i wykonanie: Jadwiga Gibczyñska.,, Filmy Tam, gdzie rosn¹ poziomki i Persona uznano za wybitne dzie³a Bergmana, a nawet figuruj¹ na liœcie dziesiêciu najlepszych filmów wszechczasów, bêd¹cej wynikiem ankiety angielskiego kwartalnika Sight and Sound w 1972 roku wœród 81 krytyków z 20 krajów. Scenariusz do filmu Tam, gdzie rosn¹ poziomki obfituje w bogactwo tematów i wizji, zrodzonych w wyobraÿni Ingmara Bergmana i zrealizowanych perfekcyjnie dziêki znakomitym aktorom i ekipie filmowej. W przekazie Teatru Jednego Aktora, jako monodram, musi ograniczyæ siê do jednego w¹tku Sny, co mam nadziejê zainteresuje widzów Sceny Areno, których serdecznie zapraszam. Jadwiga Gibczyñska 6 V, godz Wieczór Snoba Poruszeni potrzeb¹ ubarwienia w³asnej codziennoœci zapraszamy wszystkich, na Pi¹ty Krakowski Wieczór Snoba, czyli na spotkanie, na którym bêdziesz mia³ okazjê: zakosztowaæ doœæ ekstremalnej aktywnoœci jak¹ jest czytanie i rozmowa o poezji; bez trudu wspó³tworzyæ legendarn¹ atmosferê os³awionej krakowskiej bohemy artystycznej i nurzaæ siê w jej oparach; zaistnieæ, przeczytaæ, przemówiæ ludzkim g³osem; poznaæ innych Snobów; a mo e... dziêki powy szym brawurowym dzia³aniom osi¹gn¹æ satysfakcjê intelektualn¹. Tym razem wszystkie chwyty dozwolone, a im mocniej nami potrz¹œniesz, tym wiêksz¹ masz szansê na nagrodê! Czekamy na wybrany przez Ciebie krwisty kawa³ek: wiersz lub fragment prozy poetyckiej i nie obawiaj siê przera enia, uniesienia lub zgorszenia na naszych twarzach. Przeczytaj nam to... 6 V, godz Zielony Dyskusyjny Klub Filmowy Przyroda a konflikty spo³eczne 7 V, godz Spotkanie grupy literackiej Ka dy Prowadzenie: Anna Kajtochowa 7 V, godz Salonik Pani Ewy Recital sopranistki Anny Lichorowicz, absolwentki Akademii Muzycznej w Krakowie. Przy fortepianie: Ewelina Markiel Prowadzenie: Ewa Warta-Œmietana i Jacek Chodorowski 7 V, godz Warsztaty Literackie ze Szczêsnym Wroñskim. Pierwsze spotkanie ze Szczêsnym Wroñskim. Podczas trzech, co dwutygodniowych warsztatów, poeta poruszy nastêpuj¹ce problemy: tradycja, poezja klasycyzuj¹ca a poezja budowana indywidualnym jêzykiem, oraz wykorzysta swoje doœwiadczenie i wprowadzi uczestników w tajniki sztuki recytacji. Plan zajêæ przewiduje tak e pracê nad utworami uczestników warsztatów. Wstêp: 5z³ 8 V, godz Krakowski Klub Podró ników. Francja Dolina Dordogne. Pokaz zdjêæ i komentarz: Zofia Zalewska Zofia Zalewska z zami³owania podró uj¹cy fotograf, z wykszta³cenia nauczyciel jêzyka rosyjskiego i angielskiego. Ulubione kontynenty: rodzinna Europa i goœcinna Ameryka. Jej fotografie mo na by³o ogl¹daæ na kilkunastu wystawach indywidualnych w Krakowie i Polsce Po³udniowej. Ostatnio swoje fotografie pokazywa³a w dwóch galeriach Nowego Jorku. 9 V, godz Mój debiut Wyst¹pi¹: Barbara Szczepañska Judyta, Alicja Zemanek, Lidia ukowska, Ignacy Stanis³aw Fiut. 1

2 Przy fortepianie: Krystyna Man Li Szczepañka Scenariusz i prowadzenie: Szczêsny Wroñski Mój debiut jest autorskim programem Szczêsnego Wroñskiego, wynik³ym z jego wieloletnich doœwiadczeñ w pracy z poetami. Podstawowe przes³anie to próba dotarcia do indywidualnego Ÿród³a, które sprawia, e poeta pisze swój pierwszy wiersz oraz refleksja nad tym, w jaki sposób przekszta³ca siê to w pasjê pisania. Do programu zaproszeni s¹ wci¹ publikuj¹cy poeci, których debiut prasowy mia³ miejsce co najmniej piêæ lat temu. W programie wiersze debiutanckie i wiersze najdojrzalsze, rozmowa z poetami, rozmowa wierszami. 10 V, godz Spektakl poetycki z tekstów Marcina Urbana pt: Myœli w wierszach zebrane. Spotkanie poprowadzi Urszula Guzikowska. Ilustracja muzyczna: Marek Cichoñ œpiew, gitara. Poezja Marcina Urbana jest konkretna i b³yskotliwa, a sam autor, wydobywaj¹c szczegó³y, które zas³uguj¹ na filozoficzne rozwa ania, choæ jest surowy w ocenach, nie stroni od humoru. Refleksje o wszelkich sferach ycia zosta³y zaskakuj¹co spuentowane i dla zachowania prostoty ujête kompozycyjnie w postaæ typowych wierszy stroficznych. Tradycyjna forma, wydobywaj¹ca piêkno rymu i rytmu, nadaje im niepowtarzalny urok, nawet przy bardzo nostalgicznej tematyce i dramatycznych motywach czyni tê poezjê wywarzon¹ i spokojn¹, a optymizm autora, wierz¹cego w zwyciêstwo dobra nad z³em, zaczyna udzielaæ siê czytelnikowi. Dziêki romantycznej stylistyce i klasycznej budowie wiersze te s¹ ³atwe w odbiorze oraz interpretacji w postaci piosenek. 10 V, godz Klub Przyjació³ Kota Filomen. Bracia mniejsi kochajmy i opiekujmy siê nimi spotkanie z Ma³gorzat¹ Kozubek, prezes SOS Sfora. Prowadzenie: Renata Fia³kowska 12 V, godz Wieczór autorski Aleksandry Zió³kowskiej-Boehm Otwarta rana Ameryki,Wydawnictwo Debit. Aleksandra Zió³kowska-Boehm: doktor nauk humanistycznych, pisarka, autorka licznych ksi¹ ek (Blisko Wañkowicza, Kaja od Rados³awa czyli historia Hubalowego Krzy a, Kanada Kanada, Nie tylko Ameryka, ulica ó³wiego Strumienia), asytentka Melechiora Wañkowicza. Stypendystka amerykañskiej fundacji Fulbrighta, cz³onek amerykañskiego Pen-Club. 13 V, godz Filmowy Klub Historyczny: Wyjœcie z cienia Tadeusz Pe³czyñski Film dokumentalny, re. J.Sawicki TVP 1999, 40 min. Film o generale Tadeuszu Pe³czyñskim, wspó³twórcy AK i Polskiego Pañstwa Podziemnego, o³nierzu Legionów Polskich, uczestniku wojny polsko-bolszewickiej w 1920 roku. Oficer wywiadu i kontrwywiadu, po œmierci pu³kownika Janusza Albrechta zostaje szefem sztabu Komendy G³ównej ZWZ-AK. By³ najbli szym wspó³pracownikiem Grota-Roweckiego i Bora-Komorowskiego. Po wojnie przebywa³ na emigracji, gdzie m.in. za³o y³ Ko³o AK w Londynie. 13 V, godz Krakowski Klub Wegetarian yj i pozwól yæ innym. W zwi¹zku z Ogólnopolskim Tygodniem Wegetariañskim prezentacja filmów prowegetariañskich. Prowadzenie: Renata Fia³kowska. 13 V, godz Przypadek Pana P. Impresja teatralno-filmowa. W roli Pana P. wystêpuje Pawe³ Brandys W filmie wyst¹puje Przemys³aw Pokrywka Scenariusz, film i re yseria: Bart³omiej Piotrowski Jest to autorski spektakl teatru. Tematem spektaklu jest kondycja wspó³czesnego artysty: jego lêki i rozterki duchowe, dylematy, które gnêbi¹c go staj¹ siê jednoczeœnie jego inspiracj¹.to tak e spektakl o cienkiej i nieuchwytnej granicy pomiêdzy aktem tworzenia i aktem zniszczenia, które bardzo czêsto przenikaj¹ siê tworz¹c nowe sensy i sytuacje w sztuce. 14 V, godz Koncert pieœni i arii operetkowych w wykonaniu Katarzyny Maksymowicz- Tokaj. Bilety:10z³ 14 V, godz Warsztaty Literackie ze Szczêsnym Wroñskim. 15 V, godz Poprzez Kresy. Zdjêcia i komentarz: Piotr Korpanty Ze Stanis³awowa przez Huculszczyznê Ostatnim miejscem noclegowym podczas wycieczki Ko³a Tarnopola by³ Stanis³awów równie miasto wojewódzkie. W po³udniowej czêœci województwa stanis³awowskiego le y Huculszczyzna, na któr¹ zrobiliœmy jednodniowy wypad. Po drodze zwiedziliœmy Skit Maniawski klasztor Bazyliañski malowniczo po³o ony wœród drzew górzystego terenu; zlikwidowany przez Austriaków, zrujnowany, dziœ jest systematycznie odbudowywany. Najbardziej znanymi miejscowoœciami letniskowymi Huculszczyzny by³y: Jaremcze i Worychta i do nich udaliœmy siê, aby zobaczyæ ich malownicze po³o enie w Beskidzie 2 3 Marek Cienkiewicz Ze wspomnieñ podró nika Na samym dachu Krakowa Cudze chwalicie, swego nie znacie mówi¹ ludzie. I maj¹ racjê! Po co jeÿdziæ w dalekie kraje, skoro jest w Krakowie tyle miejsc niezwyk³ych, wartych zobaczenia i polecenia. Niewiele jest jednak miejsc niezwyk³ych, których zwiedzenie zwi¹zane jest ze wspinaczk¹ w zdecydowanej wiêkszoœci s¹ to koœcielne wie e, w naszym mieœcie jednak przewa nie zamkniête dla turystów. W œcis³ym centrum miasta wie mamy kilkanaœcie jedna z nich jest dla Krakowa, ba! dla Polski nawet, szczególna: Wie a Mariacka. Jak powszechnie wiadomo, Bazylika Mariacka posiada dwie wie e. Legenda g³osi co równie wie ka dy krakowski przedszkolak e jeden z bracimurarzy, powodowany zawiœci¹ i chêci¹ przeœcigniêcia konkurenta, zabi³ drugiego podczas wznoszenia budowli (która powstawa³a ponad 100 lat, w XIII i XIV wieku), przez co wie e s¹ nierównej wysokoœci. Nó, narzêdzie zbrodni, wisi w przejœciu Sukiennic na elaznym ³añcuchu (o ile go ktoœ akurat nie ukradnie). Ile w tym prawdy nie wiadomo, natomiast faktem jest, e wie e s¹ nierównej wysokoœci: wy sza ma 81 metrów (pomieszczenie hejnalisty znajduje siê na metrze 59), a ni sza 69. Z ni sz¹ wie ¹ mia³em doœwiadczenie w dzieciñstwie. Otó pod koniec lat 80-tych (a mo e na pocz¹tku 90-tych?) odby³o siê tam œlubowanie dru yny zuchów, do której nale a³em. Pamiêtam wspinaczkê krêtymi schodami, coraz wy ej i wy ej, do których weszliœmy z wnêtrza koœcio³a. By³o ca³kiem ciemno, by³a to bowiem wie a ca³kiem nieprzystosowana do wizyt regularnych grup. Na samym szczycie, pod wielkimi belkami podtrzymuj¹cymi che³m, które to pamiêtam akurat bardzo dok³adnie by³y prawie niewidoczne spod zwa³ów go³êbiego ³ajna, zosta³em przyjêty do zuszej gromady. Sporz¹dziliœmy wtedy okolicznoœciowy dokument z naszymi nazwiskami i opisem wydarzenia. Zwiniêty w rulonik, zosta³ wepchniêty do butelki, któr¹ nastêpnie pieczo³owicie zalakowaliœmy i umieœciliœmy na jednej z belek. Gdzie spoczywa, mam nadziejê, do dziœ. Minê³o kilkanaœcie lat, zanim zobaczy³em Kraków z pomieszczenia hejnalisty na wie y wy szej. Z racji wspomnianego prze ycia w drugiej wie y zawsze intrygowa³o mnie, jak wygl¹da wnêtrze tej w³aœciwej Wie y Mariackiej. Jak dostaje siê do niej stra ak-hejnalista, który co godzinê gra na cztery strony œwiata hejna³ z przerwami od lat blisko szeœciuset. Czy nie mêczy siê wchodz¹c i schodz¹c codziennie w górê i w dó³. Jak wygl¹da jego mieszkanie, tam na górze. I wreszcie, dla mnie najciekawsze, bardzo chcia³em zobaczyæ moje miasto z góry: kamienice, okoliczne koœcio³y, s³ynne œredniowieczne za³o enie krakowskiego Rynku i tych ludzi mrówki na p³ycie, z którymi tyle razy s³ucha³em hejna³u wypatruj¹c z³otej tr¹bki wysoko w okienku. I uda³o siê. We wczesne, marcowe, sobotnie popo³udnie brzêczyk zamka zwolni³ zatrzask ma³e, elazne, czarne drzwiczki w œcianie na zewn¹trz koœcio³a, po lewej od g³ównego wejœcia (stoj¹c twarz¹ do niego) uchyli³y siê. Wszed³em do œrodka i od razu owia³o mnie zimniejsze powietrze, lekko wilgotne i nieco zatêch³e. Co tu kryæ poczu³em zapach przygody! Wszystkich schodków jest 239. Najpierw idzie siê krêtymi kamiennymi schodami, coraz wy ej i wy ej, w ciasnym korytarzu (a mo e raczej swego rodzaju szybie ). Te schody koñcz¹ siê na wysokoœci sklepienia g³ównej nawy. Dalej droga wiedzie ju we w³aœciwej wie y, przez kilka kondygnacji. Stropy, bêd¹ce pod³ogami piêtra wy szego, s¹ ju drewniane, podobnie jak schody. Same schody s¹ tu szerokie mniej wiêcej na dwie osoby, i zakrêcaj¹c kilkunastokrotnie prowadz¹ prosto na dach Krakowa do izdebki hejnalisty.

3 Na szczycie rzuci³em siê przede wszystkim do okien. Pomieszczenie jest oœmiok¹tne, ale wystarczy spojrzeæ tylko przez cztery okna, na ka d¹ stronê œwiata, przez te same, z których wygrywany jest hejna³. Chcia³em skonfrontowaæ prawdê z legend¹, wed³ug której z Wie y Mariackiej widaæ wszystkie polskie ziemie: na po³udniu Tatry (ogólnie prawda, choæ akurat w dzieñ mej wizyty pogoda nie by³a tak dobra), na zachodzie kominy Œl¹ska (có, nie dostrzeg³em), na pó³nocy Ba³tyk (ten widaæ by³o doskonale, nawet mo na by³o rozró niæ typy przybrze nych aglówek po kszta³tach masztów), a na wschodzie wie e koœcio³ów Lwowa (z tym równie, podobnie jak ze Œl¹skiem, by³ problem czy by zanieczyszczenie powietrza?). A tak naprawdê to zachwyci³a mnie panorama Krakowa. Pl¹tanina dachów kamienic Starego Miasta (nie wiedzia³em, e niektóre mieszkania maj¹ tarasy!), dachy zielone, jak omsza³e, czerwone-ceglane, stalowe; regularna siatka krzy uj¹cych siê pod k¹tem prostym ulic z wyj¹tkiem ³zawego rogu Grodzkiej. Tu obok kopu³a ni szej wie y, gdzie zawita³em kilkanaœcie lat temu. Wawel na swoim wzgórzu, który niczym s¹siad Wie y równie góruje nad miastem, zwarty koœció³ œw. Wojciecha, Adaœ, tu obok, Sukiennice jak z³oto z wy³aniaj¹c¹ siê zza nich Wie ¹ Ratuszow¹, parasole kwiaciarek, prosta jak strza³a Floriañska z koñcz¹c¹ j¹ Bram¹... a wszêdzie ludzie, ludzie, ludzie, ca³e strumienie ma³ych ludzików pod¹ aj¹cych w sobie wiadome strony. I oczywiœcie, w dalszej perspektywie, krakowskie blokowiska, osiedla, Szkieletor, kominy Huty... Po tych emocjach miejskich panoram, przyszed³ czas na skupienie uwagi na pomieszczeniu, w którym by³em. Tutaj od œredniowiecza czuwa stra nik od XIX stulecia stra ak-hejnalista, który podawa³ poranne i wieczorne has³o do otwarcia i zamkniêcia miejskich bram, a tak e uprzedza³ o gro ¹cych niebezpieczeñstwach (po arze czy zbli aj¹cych siê wojskach). Wiadomo, e w XIV i XV wieku hejna³ tr¹biony by³ tylko o poranku i zachodzie s³oñca, a prawdopodobnie od XVI stulecia zaprowadzono zwyczaj odgrywania tej melodii co godzinê na cztery strony œwiata. Sam kompozytor krakowskiego hymnu nie jest znany. Stra nicy odgrywali hejna³ z pamiêci, interpretuj¹c na w³asne sposoby, st¹d oryginalne brzmienie siê nie zachowa³o. Urwane koñcowe takty melodii s¹ nastêpstwem tatarskich najazdów w XIII w. Podczas jednego z nich (kolejna legenda) jeden z napastników przeszy³ strza³¹ alarmuj¹cego miasto stra nika i tak melodia pozosta³a ju na zawsze niedokoñczona. Pod sklepieniem izdebki wisi z³ota tuba. Od kilkudziesiêciu lat przekazuje ona w samo po³udnie, na ywo, krakowski hejna³ do nadajników Radia Kraków, sk¹d melodia wêdruje w œwiat. Po ka dej pe³nej godzinie (mia³em szczêœcie s³uchaæ hejna³u o 14-tej), hejnalista najpierw poci¹ga odpowiedni¹ iloœæ razy r¹czkê uruchamiaj¹c¹ dzwon, a póÿniej odgrywa hejna³: cztery razy, na cztery strony œwiata. Po ka dym razie nastêpuje chwila dla t³umu fanów : stra ak macha rêk¹ ku pokrzykuj¹cym z do³u grupkom turystów (widzia³em to zza jego pleców, widzia³em!). Do wyposa enia tej izdebki nale y te : kilka szaf, niewielki stó³, dwa krzes³a, pami¹tkowe dokumenty przybite do œcian. Œcian¹ odgrodzone jest te pomieszczenie wypoczynkowe gospodarzy tego miejsca: niewielki pokój z le ank¹ i a jak e telewizorem. Ca³oœæ malowniczo zak³ócaj¹ drewniane podpory-belki podtrzymuj¹ce kondygnacje wie y. Stoj¹c tam u góry, przypomnia³em sobie jeszcze jedno podanie zwi¹zane z Mariack¹ Wie ¹. Otó wieœæ niesie, e pary, które zarêcz¹ siê w³aœnie tutaj, czeka d³ugie i szczêœliwe po ycie... A wiêc, Panowie Kawalerowie do dzie³a! A dla wszystkich innych: jak co roku od roku 2002, Wie ê Mariack¹ bêdzie mo na zwiedzaæ od maja do sierpnia w ka dy wtorek, czwartek i sobotê, od 9:00 do 11:30 i od 13:00 do 17:30. Czy trzeba jeszcze jakiejœ zachêty, eby tam siê wybraæ? Huculskim. Przeje d aj¹c przez Huculszczyznê warto dojechaæ do prze³êczy tatarskiej rozdzielaj¹cej pasmo Gorgan od Czarnohory. Atrakcj¹ wymagaj¹ca wiêkszej kondycji jest wyjœcie na najwy szy w Karpatach Wschodnich szczyt Howerlê (2061 m.n.p.m). Wracaj¹c z Huculszczyzny do Stanis³awowa mo na przejechaæ przez Pokucie i zobaczyæ tam Kosów, Kuty i Ko³omyjê. 15 V, godz Krakowski Klub Podró ników. Jacek Sypniewski: Mongolia Jecek Sypniewski, absolwent etnologii i religioznawstwa UJ, studiowa³ w Amsterdam School for Social Science Research i London School of Economics and Political Sciences. Aktor, scenarzysta, re yser amatorskich teatrów w Polsce (Pod Krech¹ i Pod Baranami) i w Anglii. W pracy teatralnej korzysta z metod etiud psychoatletycznych i samoedukacji (Paulo Freiere, Gurdzijew i Artaud). Od kilku lat prowadzi szkolenia z zakresu technik efektywnej nauki i szybkiego czytania. Zajmuje siê równie szkoleniami z zakresu umiejêtnoœci komunikacji, wspó³pracy, negocjacji i zarz¹dzania czasem. Pasjonat podró y. Z jego wypraw na Daleki Wschód narodzi³a siê ksi¹ ka Mongolia. Tam i z powrotem. 16 V, godz Merce Rodoreda i jej opowiadania. Prezentacja twórczoœci jednej z najwybitniejszych pisarek kataloñskich XX wieku Merce Rodoredy. W ramach wieczoru Xavier Farre poprowadzi rozmowê z Barbar¹ uczak t³umaczk¹ najnowszego zbioru opowiadañ Merce Rodoredy. Przy fortepianie: Jaros³aw Kaganiec. Spotkanie zakoñczy poczêstunek winem. Wspó³organizatorzy: Fundacja ERAKIS. Partnerzy i sponsorzy: Institut Ramon Llull, Universitata d'alacant-ivitra, Ksiêgarnia Akademicka, Radio Kraków, TVP 3 Kraków. Merce Rodoreda ( ) pisarka kataloñska. Po hiszpañskiej wojnie domowej przebywa³a na emigracji we Francji, a od 1954 r. w Szwajcarii. Do Katalonii powróci³a w 1979 r. W 1980 r. otrzyma³a nagrodê Premi d'honor de les Lletres Catalanes jako wyraz uznania dla ca³ego dorobku pisarskiego. 17 V, godz Krakowski Teatr Faktu zaprasza na monodram Hefajstos w wykonaniu Niny Repetowskiej. Przy fortepianie: Pawe³ Bieñkowski. StudenckiTeatr Piosenki Hefajstos dzia³a³ w latach 60-tych w Studenckim Klubie Pod Jaszczurami. Piosenki z tekstami: Niny Repetowskiej, Wincentego Fabera, Zbigniewa Korwin-Piotrowskiego, Leszka Aleksandra Moczulskiego, Jana Polewki, z muzyk¹: Dudy Napieralskiej, Leszka D³ugosza, Romana Kowala, Mariana Nawrockiego, Krzysztofa Szwajgiera i Andrzeja Zaryckiego, wzruszaj¹, bawi¹ i œmiesz¹. Piosenki te zdobywa³y nagrody na wszystkich Gie³dach Piosenki, które odbywa³y siê w Klubie Dziennikarzy Pod Gruszk¹, na Festiwalach Piosenki Studenckiej, a tak e na Ogólnopolskich Festiwalach Piosenki Polskiej w Opolu. 18 V, godz Ludzie estrady œpiewane rozmowy z Ig¹ Cembrzyñsk¹ Teatr Groteska, ul. Skarbowa 2. Bilety: 25,00zl Prowadzenie: Nina Repetowska i ukasz Lech 19 V, godz Tetralogia ³emkowska wieczór autorski i promocja ksi¹ ek Jana Gajura (Wydawnictwo ARETE II). Seria liczy cztery tytu³y, utrzymane w jednorodnej stylistyce edytorskiej, zawieraj¹ce wiele unikatowych ilustracji, stanowi¹ce wzajemnie dope³niaj¹c¹ siê opowieœæ o przesz³oœci i wspó³czesnoœci emkowszczyzny. Pierwsza czêœæ podró y sentymentalnej Od Magury po Os³awê to podró po wschodniej emkowszczyÿnie, zaproszenie do odwiedzenia Chyrowej, Krempnej, Tylawy, Kermeszu w Olchowcu, Zyndranowej w czasie œwiêta od Rusal do Jana, czy Komañczy. Kolejny tom emkowskie Magury to podró po œrodkowej czêœci emkowszczyzny romantycznej krainy, w której czêsto spotykam nie tych ludzi i nie te wsie. Te same s¹ jednak wzgórza i lasy, rzeki z dolinami i o³nierskie cmentarze. Cerkiewne krzy e wo³aj¹ na mnie z pagórków; zapraszaj¹ w swe progi ostatnie chy e. Gdy zmêczony siadam przy p³ocie w O ennej, Œwiêta Rodzina uprzyjemnia mi czas rozmow¹. Wsie zachodniej emkowszczyzny znalaz³y siê na trasie podró y opisanej w trzecim tomie S³oñce zachodzi nad emkowszczyzn¹. W drodze spotkamy i cudown¹ Górê Jawor, ruskich zbójników, uzdrowiska w Wysowej i Krynicy, Nikifora, wypoczniemy nad Klimkowskim Morzem, ale przede wszystkim poznamy kolejne ³emkowskie miejscowoœci, cerkwie, ludzi, którzy odeszli, ale i tych, którzy nadal kontynuuj¹ tradycje przodków. Na kresach emkowszyzny to zamkniêcie ³emkowskiej tetralogii podró y sentymentalnej; po œwiecie który by³ i jeœli jest, nie jest ju taki sam. 19 V, godz Persona (wed³ug scenariusza I. Bergmana) spektakl dyplomowy w wykonaniu studentów Szko³y Aktorskiej SPOT. Adaptacja, scenariusz i re yseria: Katarzyna Nowak Wystêpuj¹: Anita Bogacz, Urszula Tylek Katarzyna Nowak w 2003 r. ukoñczy³a PWST w Krakowie. W latach bra³a udzia³ w produkcjach Narodowego Starego Teatru, a w latach wspó³pracowa³a z Teatrem Bagatela. Obecnie gra goœcinnie w Teatrze Ludowym. Od 2001r. zwi¹zana z Teatrem Lektur Szkolnych i ze scen¹ dla doros³ych w CK Dworek Bia³opr¹dnicki. Jest pedagogiem w Szkole Wokalno-Aktorskiej oraz w Szkole Aktorskiej i Telewizyjnej SPOT. Czêsto 3

4 4 ŒRÓDMIEJSKI OŒRODEK KULTURY INFORMATOR maj 2008 wciela w ycie w³asne projekty sceniczne. Od 2005 r. jest cz³onkiem ZASP-u. W 2007 r. wst¹pi³a do STENu i za³o y³a Teatr Forte. Urszula Tylek w trakcie edukacji i póÿniej jako absolwentka liceum w ramach Festiwalu Ma³ych Form Teatralnych w Teatrze Groteska zdoby³a wyró nienia za sztuki autorskie (w których równie zagra³a): Memento mei, Nikogo nie by³o oraz Poczwarka. Od 2005 r. zwi¹zana z Teatrem Lektur Szkolnych w CK Dworek Bia³opr¹dnicki. Studentka-dyplomantka Szko³y Aktorskiej i Telewizyjnej SPOT. Anita Bogacz studentka-dyplomantka Szko³y Aktorskiej i Telewizyjnej SPOT oraz studentka III roku Ochrony Œrodowiska na Uniwersytecie Jagieloñskim. Œpiewa w Chórze M³odzie owym Bel Canta. 19 V, godz Afrykañski Festiwal w Krakowie w ŒOK-u Otwarcie wystawy sztuki i kultury afrykañskiej Papy Samby z Galerii Teranga 20 V, godz Pokaz afrykañskich filmów dokumentalnych oraz dyskusja 21 V godz Wieczór poœwiêcony Sao Gambie (Szczegó³owy program tygodniowego festiwalu na stronach Afrykañskiego Ko³a Naukowego UJ: 20 V, godz Jak spêdzali wolny czas krakowianie u schy³ku XIX wieku promocja ksi¹ ki i wieczór autorski Agnieszki Kamusiñskiej Ksi¹ ka powsta³a jako owoc mi³oœci do czytania i do naszego piêknego miasta, g³ównie na bazie prasy i pamiêtników. Podzielona na 4 rozdzia³y jak 4 pory roku, opowiada o tym co robiono w czasie wolnym, czyli miêdzy innymi: pierwszych pokazach filmowych, emocjach jakie towarzyszy³y przedstawieniom teatralnym, zabawom cyganerii, festynach urz¹dzanych w parkach, ówczesnych czytelniach i stowarzyszeniach i wielu, wielu innych rozrywkach, bo pisz¹c t¹ ksi¹ kê mia³am wra enie, e tak jak dzisiaj zreszt¹, trudno by³o siê w Krakowie nudziæ. Agnieszka Kamusiñska z wykszta³cenia nauczycielka historii, obecnie pracuje jako m³odszy ksiêgowy, ale z zami³owania ci¹gle pozostaje historykiem. Moj¹ pasj¹ jest robienie zdjêæ lubiê patrzeæ na œwiat przez obiektyw aparatu czasami w ten sposób du o wiêcej widaæ, szczególnie szczegó³y, które umykaj¹ nam w poœpiechu codziennego ycia. Chcia³am pokazaæ wszystkim, e historia to nie tylko daty i nazwiska, ale przede wszystkim ludzie mówi Autorka. 21 V, godz Warsztaty Literackie ze Szczêsnym Wroñskim 22 IV, godz Czas Afryki: Rowerem i pieszo przez Czarny L¹d Wyk³ad i pokaz slajdów o listach z podró y afrykañskiej Kazimierza Nowaka w latach , autorstwa Juliany Gajdarskiej. 23 V, godz Promocja tomiku wierszy Zachwyt na pustyni o. Bart³omieja Kucharskiego Bart³omiej Józef Kucharski, karmelita bosy i kap³an. Urodzi³ siê w Sochaczewie w 1966 r. Od 1999 roku mieszka i pracuje w Krakowie. Obecnie jest redaktorem dwumiesiêcznika G³os Karmelu i krakowskiego Wydawnictwa Karmelitów Bosych. Rekolekcjonista i spowiednik. Publikowa³ na ³amach Goœcia Niedzielnego, Niedzieli i Toposu. Wyda³ dotychczas nastêpuj¹ce pozycje ksi¹ kowe: Notes grecki i inne wiersze ( Wyd. mtm Jugowice, 2006), Przyjacielska rozmowa. O modlitwie raz jeszcze (Wyd. Esprit, 2006), Kobiety Bo ego Mi³osierdzia (Wyd. Esprit, 2007), Wêdrówka do Ÿróde³ nadziei (o œw. Rafale Kalinowskim) Wydawnictwo Karmelitów Bosych, 2007). Autor antologii poezji karmelitanek bosych Przy Sercu Samotnoœci ( WKB, 2007). Ostatnio ukaza³ siê drugi tomik jego poezji Zachwyt na pustyni (WKB, 2008). 27 V, godz Pokaz slajdów i wyk³ad Lwów per³a Galicji autorstwa Przemys³awa W³odka. Przemys³aw W³odek, z zawodu lekarz, z zami³owania pasjonat Kresów Wschodnich, wielki popularyzator dawnej Wschodniej Polski, autor licznych prezentacji i wyk³adów w Œródmiejskim Oœrodku Kultury oraz dwóch przewodników Wilno oraz Lwów wydanych nak³adem Wydawnictwa Rewasz. 28 V, godz Tea time Spotkanie z Franciszkiem Makuchem, wieloletnim solist¹ Opery Krakowskiej. Przy fortepianie: Krzysztof Lewkowicz Prowadzenie: Ewa Warta-Œmietana i Jacek Chodorowski Sponsorem herbaty jest firma Herbalife 29 V, godz Krakowska Ksi¹ ka Miesi¹ca Anna Skoczylas Wêdrowaæ po ob³okach (Wydawnictwo SIGNO). Spotkanie z Autork¹, wrêczenie Nagrody. Prowadzenie: El bieta Zechenter-Sp³awiñska Anna Skoczylas polska pisarka, poetka, absolwentka krakowskiej ASP. 4 Krakowska Ksi¹ ka Miesi¹ca Anna Skoczylas Wêdrowaæ po ob³okach ci¹g dalszy ze str. 1 (...) i tê najnowsz¹ z wydanego (znów) po d³ugiej, tym razem dwunastoletniej przerwie zbioru dwudziestu oœmiu wierszy zatytu³owanego Przystanek œwiat, który tym razem szeroko dostrzeg³a krytyka przyznaj¹ jego wysok¹ rangê. Anna Skoczylas uniknê³a stereotypu ci¹ ¹cego na autorach zmuszonych przemilczaæ sw¹ obecnoœæ w latach 80. jej z rzadka og³aszane nowe wiersze s¹ bardziej nostalgiczne i niezmiennie potykaj¹ siê o mi³oœæ, i zawsze s¹ to œwie e rany. Utwory cechuje te stanowczoœæ i otwartoœæ na otaczaj¹cy œwiat i wci¹ j¹ zaskakuj¹cy. Refleksje z dalekich, niemal e nieistniej¹cych w naszej powszedniej codziennoœci stron s¹ niezwykle osobiste, czêsto pe³ne rozrachunku i ju ch³odne. l tym surowym ch³odem wype³ni³a dziœ Anna Skoczylas pustkê pod d³oni¹, gdy nie siêga ju ona skalnej œciany. Eryk Ostrowski Na wrêczenie Nagrody i spotkanie z Autork¹ zapraszamy 29 V o godz do Œródmiejskiego Oœrodka Kultury Studenckie Show Jaszczury! Sala Teatru 38 w Klubie pod Jaszczurami wróci³y wspomnienia. Zna³am j¹ jako widz i aktorka studencka, wystêpuj¹ca z Teatrzykiem Piosenki w œpiewanych spektaklach w latach 60-tych. Teatrem 38 zarz¹dza³ w tamtym czasie i gra³ w nim Andrzej Skupieñ, scenografiê tworzy³a Ewa Czuba. Z nimi wspó³pracowa³ Helmut Kajzer jako re yser i scenarzysta, wielki i znacz¹cy dla teatru polskiego artysta. Na tej samej scenie wystêpowa³ te goœcinnie Teatr 13 Rzêdów (póÿniej Laboratorium) znanego w ca³ym œwiecie maga teatru Jerzego Grotowskiego. Grali wtedy Idiotê Dostojewskiego, w roli Ag³aji wystêpowa³a Maja Komorowska! To Grotowski jako awangarda rozpocz¹³ w Polsce ruch teatru otwartego, przyjaÿni³ siê z Eugene Barb¹. Któ to dziœ pamiêta? Wzrusza mnie tamten piêkny czas, to by³y dla kultury studenckiej bo taka istnia³a s³odkie lata 60-te. Kwit³y wprost teatry, kabarety, festiwale piosenki, gie³dy piosenki, jazz, kluby filmowe. Nad wszystkim czuwa³a Komisja Kultury Okrêgowej Zrzeszenia Studentów Polskich, mieszcz¹ca siê na piêtrach w tej samej kamienicy. Jaszczury by³y klubem œrodowiskowym, ale jednak aktywnym obowi¹zywa³y karty klubowe, które posiadali g³ównie studenci tworz¹cy kulturê. Przy wejœciu czuwali surowi bramkarze. Kiedyœ nawet nie wpuszczono do klubu samej Heleny Majdaniec, bardzo wtedy popularnej piosenkarki nie mia³a legitymacji. Pod Jaszczurami narodzi³ siê tak e debiutuj¹cy na scenie w 1961 roku teatr Salamandra. Za³o y³ go i re yserowa³ programy Wojciech Jesionka. Wystêpowa³ Teatr STU Krzysztofa Jasiñskiego, a tak e Studencki Teatr Piosenki Hefajstos, który w 1964 roku powo³a³am do ycia wraz ze Zbigniewem Korwin-Piotrowskim. Zapraszani byli do Jaszczurów wielcy ludzie, politycy, dzia³acze spo³eczni, artyœci. Tych ostatnich by³o najwiêcej. Pamiêtam rewelacyjne spotkanie z genialn¹ re yser Starego Teatru Lidi¹ Zamkow-S³omczyñsk¹. Przyjecha³a do nas wprost z Ameryki, gdzie re yserowa³a Cichy Don Szo³ochowa, z ogromnym sukcesem. Pamiêtam równie spotkanie w³aœnie ze wspomnianym wy ej Jerzym Grotowskim, w czasie którego s³ynny krakowski aktor Zbigniew Wójcik roztrzaska³ jaszczurowy stolik ze szklanym blatem. Spotykaliœmy siê z Tadeuszem Kudliñskim i Krystyn¹ Zbijewsk¹ za³o ycielami Klubu Mi³oœników Teatru. Teatry by³y w modzie. Ale wspania³e bywa³y te bale jaszczurowe, najpiêkniej wspominam Bal Szalonego Arlekina. To by³ nasz bal bal dzia³aczy kultury ZSP. Ten bal by³ balem kostiumowym, a scenografiê projektowa³ Marek Grabowski, dziœ znajduj¹cy siê w czo³ówce scenografów polskich. Rzeczywiœcie by³o szaleñczo, cudnie i zawsze by³a Kronika Filmowa. Jaszczury by³y klimatyczne, panowa³a tam atmosfera niepowtarzalna, pe³na muzyki, zw³aszcza jazzu. Koloryt obowi¹zuj¹cy w klubie to by³a zawsze czerwieñ i czerñ. W tym zestawie kolorów rozkocha³am siê i w tej mi³oœci trwam co widaæ! Jestem wzruszona i zachwycam siê, e Telewizja TVN (dzia³ Historia) zainteresowa- ³a siê yciem studencko-jazzowym. Po cichu marzy mi siê, e mo e znów wróci moda na Jaszczury. W³aœnie dlatego grywam mój monodram Hefajstos, w którym przedstawiê zatrzymany czas z tamtych lat. Spektakl jest z³o ony ze wspomnieñ, piosenek lat studenckich. Zapraszam. Nina Repetowska Spektakl odbêdzie siê 17 V o godz w Œródmiejskim Oœrodku Kultury

5 Pierwsi Amerykanie Aleksandra Zió³kowska-Boehm doktor nauk humanistycznych, pisarka licznych ksi¹ ek dotycz¹cych wspó³czesnej doœæ skomplikowanej historii Polski, asystentka Melchiora Wañkowicza, autorka wielu publikacji na jego temat. Stypendystka amerykañskiej fundacji Fulbrighta, uhonorowana nagrod¹ stanu Delaware (USA) w dziedzinie literatury/ creative non-fiction, cz³onek amerykañskiego Pen-Clubu. Od 1990 roku przebywa w Stanach Zjednoczonych, gdzie jak wielu uleg³a wielkiej fascynacji pierwszymi mieszkañcami kontynentu, Indianami. Odby³a wiele podró y wraz ze swoim mê em, Normanem Boehm, po rezerwatach indiañskich, szukaj¹c dawnych, dumnych w³adców tych bezkresnych obszarów rozci¹gaj¹cych siê miêdzy oceanem Atlantyckim a Pacyfikiem. Zderzenie czasu obecnego z wyidealizowanym œwiatem Indian wyniesionym z m³odzieñczych lektur sta³o siê bakcylem do powstania wielu artyku³ów publikowanych w prasie: Polityce, Odrze, Przegl¹dzie Polskim, Arkuszu czy nowojorskim Przegl¹dzie Polskim, New Horizon. Pod wp³ywem namowy mê a oraz dziêki inspiracji wynikaj¹cej z historii rodziny, a dotycz¹cej stryja Korczaka ió³kowskiego (stryj by³ rzeÿbiarzem, który pracowa³ w górach Czarne Wzgórza w Dakocie Po³udniowej nad monumentalnym dzie³em, a mianowicie rzeÿb¹ wielkiego wodza Indian Siuksów, Crazy Horse'a czyli Szalonego Konia) po 17 latach postanowi³a napisaæ ksi¹ kê. Otwarta rana Ameryki, bo o niej tu mowa, mia³a swój debiut na zesz³orocznych targach ksi¹ ki w Krakowie. Pozycja ta jest zbiorem opowieœci reporta owych, poœwiêconych wspó³czesnemu yciu, sytuacji amerykañskich Indian. Ksi¹ ka jest napisana prostym jêzykiem, adekwatnym dla publikacji reporta owych, w sposób ³atwy i przystêpny dla czytelnika. Autorka przybli a nam œwiat pierwotnych mieszkañców Ameryki, ich bol¹czki, radoœci, jak i tê szar¹ rzeczywistoœæ rezerwatow¹. Opisuje miêdzy Warto przeczytaæ.....jest taka opowieœæ Indian Czerokezów. Stary Indianin opowiada swemu wnukowi o z³u i dobru. Mówi, e w cz³owieku s¹ dwa wilki, sk³ócone i walcz¹ce ze sob¹. Jednego charakteryzuje gniew, zazdroœæ, ¹dza posiadania, arogancja, fa³szywa duma i inne negatywne cechy. Z drugiego emanuje radoœæ, pokój, mi- ³oœæ, nadzieja, skromnoœæ, yczliwoœæ, dobroczynnoœæ, wiara i inne pozytywne cechy. Wnuk myœla³ przez chwilê i potem spyta³: Dziadku, który wilk zwyciê y? Ten, którego bêdziesz karmiæ-odpowiedzia³ dziadek.... (ze wstêpu do ksi¹ ki) innymi szko³y indiañskie, losy kobiet które zreszt¹ nazywa indiañskimi ksiê niczkami, ale mówi tak- e o szyfrantach z okresu II wojny œwiatowej, zapomnianych bohaterach Ameryki. Porusza równie doœæ dra liwe tematy, np.: ubóstwo rezerwatów, gdzie szerzy siê narkomania, bezrobocie, pijañstwo. Opowiada te o ludziach i to nie tylko Indianach, którzy zmieniaj¹ swój w³asny œwiat na lepszy, szerz¹c oœwiatê, staraj¹c siê o inwestycje. Jest to lektura o fortunach wyros³ych na kasynach gry, otwieranych w ka dym prawie rezerwacie, o dumie z w³asnej przynale noœci plemiennej. Ksi¹ ka sk³ada siê z dwóch czêœci, pierwsza to zbiór reporta y, druga to rozmowy przeprowadzone nie tylko z Indianami, ale te bia³ymi, którzy zwi¹zali swe ycie z pierwszymi Amerykanami. Mamy tu miêdzy innymi wywiad z Brucem E. Johansenem, znakomitym znawc¹ problematyki indiañskiej, profesorem na wydziale Komunikacji i Studiów Tubylczo-Amerykañskich na Uniwersytecie w Omaha, Linwoodem Tall Bullem z plemienia Szejenów Pó³nocnych, nauczycielem, uzdrawiaczem, szamanem czy Jamesem A. Humesem z plemienia Chickasaw, przedsiêbiorc¹. Warto siêgn¹æ po tê pozycjê, ³atwy, przystêpny jêzyk porwie czytelników w zawi³e tematy koegzystencji bia³ych i Indian, szukaj¹cych porozumienia, mo liwosci zgodnego ycia w jednym przecie pañstwie. Marek Górka Aleksandra Zió³kowska-Boehm OTWARTA RANA AMERYKI Wydawnictwo DEBIT Bielsko Bia³a Debiutowa³a w 1971 r., tomikiem opowiadañ Bocianie gniazdo, dobrze przyjêtym przez krytykê. Jest równie autork¹ zbiorów poezji Na cztery wiatry wydanego w 1976 i Powietrze, orzech, ziarnko pisaku wydanego w Jej najpoczytniejsz¹ ksi¹ k¹ by³ Kram pod czerwonym grzybem, który ukaza³ siê w 1980, nak³adem Wydawnictwa Literackiego. Ksi¹ ka sk³ada siê z dwóch odrêbnych opowiadañ, tytu³owego Kramu pod czerwonym grzybem oraz Zabawy w odbijanego i stanowi rodzaj analizy problemów ycia i mi³oœci kobiety w œrednim wieku. Ostatnio ukaza³ siê jej tomik poezji Wêdrowaæ po ob³okach. 30 V, godz Transpoetica: Wêgry Wêgierska poezja dawna i wspó³czesna; w jêzyku oryginalnym i w przek³adzie. W programie m.in.: poeta renesansu Bálint Balassi, Michály Vörösmarty, uczestnik powstania wêgierskiego Sándor Petõfi, oraz poeci dwudziestego wieku Attila József, János Pilinszky. Wybór wierszy Emília Fórizs Nagyné z Uniwersytetu Jagielloñskiego. Wstêp wolny Wspó³organizatorzy: Katedra Filologii Wêgierskiej Uniwersytetu Jagielloñskiego Patronat: Dziennik Polski, Radio Kraków, TVP Kraków. 31 V, godz Flamenco. Koncert zespo³u Tajo de Plata. Goœcinnie wyst¹pi Micha³ Czachowski gitara, cajon. Tajo de Plata zespó³ flamenco dzia³aj¹cy od 1999 r. W repertuarze tanecznym i muzycznym grupy s¹ nastêpuj¹ce formy flamenco: alegrias, bulerias, guajira, fandangos de Huelva, tangos, tangos de Malaga, tientos, garrotin, sevillanas, solea, zorongo, siguiriya, solea por buleria, taranta i petenera. W tañcu wykorzystywane s¹ wachlarze, kapelusze i chusty. Klub KAZIMIERZ ul. Krakowska 13, Kraków, tel klub.kazimierz@op.pl 5, 12,19, 26 V, godz ,,Przygoda z fotografi¹" warsztaty fotograficzne prowadz¹ Ma³gorzata Pióro i Zygmunt Novak. W dniach 1-4 maja lub maja organizowane s¹ Majówki z fotografi¹ w Starym Domu Zdrojowym w Wysowej Zdroju. Wszelkie informacje: z.novak@art-photography.pl 8 V, godz.17.00,,malowane koperty otwarcie wystawy Ogólnopolskiego Konkursu Plastycznego dla osób przebywaj¹cych w jednostkach penitencjarnych. Od koñca grudnia 2007 r. do 14 marca 2008 r. osadzeni z ca³ej Polski nadsy³ali swoje prace w dwóch kategoriach: 1. Œwiêta Bo e Narodzenie, Wielkanoc i 2. Open tematyka dowolna. Jury, pod przewodnictwem prof. Adama Wsio³kowskiego z krakowskiej ASP (wœród cz³onków Jury by³ m.in. Adam Macedoñski oraz pracownicy Teatru Groteska), wybiera³o laureatów spoœród 189 uczestników i analizowa³o oko³o 700 nades³anych przez nich prac. Tak wiêc niniejsza wystawa to tylko cz¹stka tego, co nades³ali wiêzienni twórcy. Patrz¹c na te prace nale y pamiêtaæ, e ich autorzy to w zdecydowanej wiêkszoœci twórcy amatorzy, co nie znaczy, e nie pozbawieni talentu. Fina³em konkursu bêdzie aukcja nades³anych dzie³ (planowana na jesieñ br.) na rzecz Caritas, a ewentualne wp³ywy zostan¹ przeznaczone dla potrzebuj¹cych pomoc. 10 V, godz ,,Praca z cia³em taniec, joga, choreoterapia. Zajêcia prowadzi Barbara Sokó³ i Edilson de Lima Libeiro. 12 V, godz.18.00,,florystyczna bi uteria warsztaty w ramach spotkañ Grupy Kobiet Alternatywnych poprowadzi Lidia Grzegorzak. 12 V, godz Udzia³ Dzieci Kazimierza w konkursie recytatorskim,,poezja XX i XXI wieku organizowanym przez DK Podgórze. 20 V, godz Turniej Krakowskiego Klubu Szaradzistów,,Agora przygotowany przez Jerzego Buczka. 26 V godz Uroki Roztocza prelekcja Gra yny Pietroñ w ramach spotkañ Grupy Kobiet Alternatywnych po³¹czona z prezentacj¹ fotografii uczestników wyjazdu na Roztocze V Udzia³,,Agory w XI Biesiadzie z Rozrywk¹ w azach. k. Koszalina, organizowanej przez Koszaliñski Klub Szaradzistów Diagram i Redakcjê Rozrywki ZAJÊCIA STA E: Klub Bryd owy codziennie Klub Szachowy codziennie Klub Seniora codziennie Na spotkanie z Autorka zapraszamy 12 V o godz do Œródmiejskiego Oœrodka Kultury 5

6 Klub Szaradzistów Krakowskich Agora wtorek, godz Chór Hejna³ œrody i pi¹tki, godz Próby duetu Retro Max czwartki, godz Warsztaty teatralne (Dzieci Kazimierza) œrody, czwartek, godz Warsztaty teatralne m³odzie y œrody, Zajêcia TAI CHI wtorki, czwartki Biblioteka codziennie Klub Strych ul. Masarska 14, Kraków tel , klubstrych@interia.pl ZAJÊCIA STA E KLUB INTERNETOWY STRYCH czynny: poniedzia³ek czwartek, godz pi¹tek, godz KRAKOWSKI KLUB KOMIKSU * porady dla tworz¹cych komiksy * dyskusje o komiksach z innymi fanami spotkania: czwartek, godz KO O MANGA ANIME YOKAI * pokazy anime, co miesi¹c program pokazów * przygotowanie programu i wyjazdy na konwenty i imprezy mangowe spotkania: œroda, godz , pi¹tek, godz KO O FANTASTYKI DRAMA * gra fabularna na ywo spotkania: poniedzia³ek, godz KO O GIER STRATEGICZNYCH * rozgrywanie bitew, kampanii i specjalnych scenariuszy klubowych do Warhammera, Warzone, Main Panzera, Mordheima, Konfrontacji i Warmachine: Hordes * dysponujemy gotowymi sto³ami do gry i szerokim asortymentem makiet * spotkania: wtorek, czwartek godz V Liga gry strategicznej Infinity 6-29 V Liga gry strategicznej Warhammer Fantasy Battle 30 V Dzieñ Dziecka w klubie internetowym - gry i konkursy dla dzieci 30 V Dzieñ Dziecka w klubie internetowym - Turniej gry komputerowej Counter Strike dla m³odzie y Klub Muzyki Wspó³czesnej Malwa ul. Dobrego Pasterza 6, Kraków tel./faks , klubmw@poczta.onet.pl Klub czynny jest od poniedzia³ku do pi¹tku w godz V, godz Klub Seniora. Wernisa wystawy malarstwa Mieczys³awa Sowiñskiego z udzia³em Micha³a Palucha gitara. 10 V, godz Salon Artystyczny Dettloffów. Wiosna w Salonie. Wykonawcy: Weronika Mokrzycka skrzypce Wstêp za zaproszeniami 15 V, godz Audycja muzyczna Wykonawcy: Uczniowie Szko³y Muzycznej z klasy fortepianu Aleksandry Spisak. 23 V, godz Wystêp Agnieszki Rösner 24 V, godz Koncert Helsingin Suomalaisen Klubin Kuoro (mêski chór z Norwegii) Dyrygent Henrik Lamberg W programie m.in. J. Sibelius, G. Verdi, W.A. Mozart, J. Maklakiewicz Wstêp wolny 29 V, godz Muzykolandia Zaplecze Muzykolandii Wyczarowaæ scenê. Koncert dla dzieci Wstêp 5 z³. Bilety do nabycia przed koncertem. Wykonawcy: Ma³gorzata Zwoliñska scenograf Katarzyna S³ota-Marciniec œpiew, prowadzenie Uczniowie Studium Muzyki KMW Malwa ZAJÊCIA STA E Studium Muzyki kursy gry na instrumentach (dla dzieci): fortepianie, skrzypcach, flecie, gitarze, saksofonie, keyboardzie). Zajêcia indywidualne, zajêcia umuzykalniaj¹c, koncerty umuzykalniaj¹ce Muzykolandia. Taniec dla dzieci œroda, (grupa m³odsza pocz¹tkuj¹ca), (grupa zaawansowana) Gimnastyka dla pañ œroda, godz Ko³o historyczne IV pi¹tek miesi¹ca, godz Krakowskie Kalendarium Rocznicowe 1 maja 1938 r. w ososinie Górnej urodzi³ siê o. Stanis³aw Musia³ S.I. (jezuita), filozof, publicysta, dzia³aj¹cy na rzecz wspó³pracy katolicko- ydowskiej, autor wielu interesuj¹cych ksi¹ ek. Zmar³ 5 marca 2004 r. w Krakowie. 1 maja 1948 r. urodzi³ siê w Krakowie Tadeusz Huk, aktor teatralny i filmowy. Po studiach pracowa³ w Teatrze im. J. S³owackiego, a od 1974 r. zwi¹zany jest ze scen¹ Teatru Starego. 3 maja 1888 r. urodzi³ siê w Ruszkowcu pod Opatowem W³adys³aw Zygmunt Belina-Pra mowski, oficer Legionów Polskich, organizator i dowódca 1 Pu³ku U³anów Legionów Polskich, uczestnik wojen polskoukraiñskiej i polsko-bolszewickiej. W 1929 r. zamieszka³ w Krakowie w latach by³ Prezydentem Miasta Krakowa. Zmar³ 13 paÿdziernika 1938 r. w Wenecji, pochowany jest na Cmentarzu Rakowickim. 4 maja 1888 r. zmar³ w Krakowie prof. Emil Czyrniañski (ur. 20 stycznia 1824 r. we wsi Florynka), chemik, rektor Uniwersytetu Jagielloñskiego w latach maja 1948 r. w Muszynie urodzi³ siê Adam Ziemianin, poeta, dziennikarz. Debiutowa³ na ³amach ycia Literackiego w 1968 r. wierszem Œwiêty Jan z Kasiny Wielkiej. Jego wiersze œpiewaj¹ m.in. Stare Dobre Ma³ eñstwo, El bieta Adamiak, Wolna Grupa Bukowina. (oprac. jmp) Wbrew doœæ powszechnemu mniemaniu, kluby szaradzistów nie s¹ elitarne i chêtnie przyjmuj¹ nowych cz³onków, s³u ¹c im kole eñsk¹ rad¹ i pomoc¹. Nie jest przy tym istotny poziom szaradziarskich umiejêtnoœci nowych cz³onków ani to, czy maj¹ ju oni jakiœ autorski dorobek. Dziœ przedstawiam Pañstwu takiego m³odego sta em (jeden rok) cz³onka klubu Agora, in yniera i wyró niaj¹cego siê szaradzistê Tadeusza Basiagê. Tadeusz uk³ada zadania ró norodne, a niektóre z nich s¹ publikowane na ³amach pism Rozrywki lub w klubowym biuletynie. Z prac Tadeusza wybra³am dla Pañstwa dwie powi¹zane tematycznie (góry) drobne formy homonim (odgadywane wyrazy s¹ identyczne, jednak maj¹ ró ne znaczenia) i metagram (trzeba znaleÿæ s³owa ró ni¹ce siê jedn¹ tu pierwsz¹ liter¹). Homonim WyjdŸ, bracie, na. Us³ysz wiatru. Zabaw siê w szaradzistê Metagram Zdobywaæ w trampkach? Tak robi¹ tylko. Barbara Sudo³ Prawid³owe numeru Prawid³owe nades³a³a rozwiazanie rozwiazanie Pani Krystyna szarady zagadek Wierz z poprzedniego numeru ( kopie ) nades³a³a Pani Krystyna Wierzchowska. Serdecznie z poprzedniego gratulujemy! Nagroda 2 zaproszenie na spotkanie z Ig¹ Cembrzyñk¹ z cyklu Ludzie estrady. 9

7 LUDZIE ESTRADY ROZMOWY ŒPIEWANE 18 V Iga Cembrzyñska bêdzie goœciem Niny Repetowskiej Najwa niejsze jest, eby w jakimœ momencie nie zachwyciæ siê zanadto sob¹. Stale szukaæ, szukaæ i jeszcze raz szukaæ. Nie powielaæ siê i nie powtarzaæ. I jeœli ju stworzy siê rolê, która usatysfakcjonowa³a nas i publicznoœæ, przy nastêpnej podobnej propozycji nie powielaæ œrodków wyrazu. Iga Cembrzyñska Maria El bieta Cembrzyñska (imiê Iga artystka przybra³a na pierwszym roku studiów w ho³dzie dla wielkiej aktorki Igi Mayr) jest aktork¹ filmow¹, teatraln¹ i estradow¹. Urodzi³a siê w Radomiu. Po zaliczeniu dwóch semestrów na wydziale filozoficznym Uniwersytetu Miko³aja Kopernika w Toruniu, przerwa³a studia i zda³a egzaminy do Pañstwowej Wy szej Szko³y Teatralnej w Warszawie. Naukê ukoñczy³a w 1962 roku. Aktorka od dziecka uczy³a siê w radomskiej szkole muzycznej gry na fortepianie. Poniewa zapowiada³a siê na œwietny sopran koloraturowy, lekcji œpiewu udziela³ jej profesor Bukowiecki, który uczy³ wczeœniej Mariê Fo³tyn. Jeszcze jako studentka œpiewa³a standardy z orkiestr¹ jazzow¹ Eskulap. Ju w 1962 ta wszechstronna artystka b³yskotliwie zadebiutowa³a jako piosenkarka oraz jako aktorka w teatrze i w telewizji, a nieco póÿniej w filmie fabularnym. Najwiêksz¹ popularnoœæ na pocz¹tku lat szeœædziesi¹tych przynios³y jej nagrania piosenek. Moj¹ mi³oœci¹ by³ fortepian, œpiewanie przy nim, wymyœlanie w³asnych wokaliz. Œpiew by³ moj¹ pasj¹, moim hobby, moim wszystkim mówi Iga Cembrzyñska. Agnieszka Osiecka zaproponowa³a jej wykonanie piosenki Intymny œwiat. Utwór ten zyska³ tak du ¹ popularnoœæ, e aktorkê zaproszono na festiwal do Opola, gdzie zdoby³a III nagrodê. Wkrótce nagra³a inne przeboje: Kochasia, który odszed³ w sin¹ dal, Mówi³am artem, elazn¹ bramê. W latach szeœædziesi¹tych prezentowa³a siê na wielu koncertach w kraju i za granic¹ dla Polonii w Stanach Zjednoczonych, w Moskwie i republikach ZSRR. Najwiêkszym jednak jej osi¹gniêciem by³y trwaj¹ce dwa miesi¹ce wystêpy w paryskiej Olimpii (1965). W 1970 roku nagra³a p³ytê Iga Cembrzyñska œpiewa. Wed³ug pomys³u aktorki powsta³ niezwyk³y spektakl muzyczny Cztery dialogi z sumieniem do wierszy jej ulubionej poetki Mariny Cwietajewej, wykonywany z towarzyszeniem zespo³u jazzowego SESJA 72. W Teatrze Telewizji debiutowa³a rol¹ Lukrecji w Spazmach modnych Wojciecha Bogus³awskiego (1962) w re yserii Bohdana Trukana. Ogó³em zagra³a ponad czterdzieœci ról w spektaklach teatralnych i telewizyjnych. W filmie aktorka zadebiutowa³a u Wojciecha Jerzego Hasa rol¹ Eminy, ksiê niczki mauretañskiej w Rêkopisie znalezionym w Saragossie (1964). Prze- ³omowy w jej karierze okaza³ siê udzia³ w telewizyjnym filmie komediowym Hydrozagadka (1970). Film re yserowa³ Andrzej Kondratiuk, który do chwili obecnej jest partnerem yciowym i zawodowym aktorki. S¹ oni niezwykle twórcz¹ par¹. Monika Dudek Patronat honorowy Ksi¹dz Infu³at Jerzy Bry³a Patroni medialni: TVP 3 Kraków, Dziennik Polski, Radio Kraków Ma³opolska, Karnet, Echo miasta, Miasto kobiet. Sponsorzy: Hotel Campanile, Towarzystwo S³owaków w Polsce, Kuchnia Staropolska U Babci Maliny, Aryton Salon Firmowy, Hotel Ostoya Palace Projekt zrealizowano przy udziale finansowym Wydzia³u Kultury i Dziedzictwa NarodowegoUrzêdu Miasta Krakowa Klub Seniora I czwartek miesi¹ca, godz Klub Zau³ek ul. Poselska 9, Kraków tel V, godz O ojcu i wojnie prof. Danuta Quirini-Pop³awska 8 V, godz Charles le Brun mistrz propagandy Ludwika XIV wyk³ad dra Piotra Krasnego. 9 V, godz Otwarcie wystawy haftu regionalnego Brzegiem Wis³y niæ siê wije Stowarzyszenie Mi³oœników Tradycyjnego Rêkodzie³a Lud - Art przy Muzeum Etnograficznym w Krakowie. 12 V, godz Konsultacje plastyczne Urszula Tatrzañska 15 V, godz Dieto Velazquez wzorcowy artysta ancien regime'u wyk³ad dra Piotra Krasnego. 29 V, godz Watteau smutny obraz piêknej epoki wyk³ad dra Piotra Krasnego. 29 V, godz Technika gumy dla zaawansowanych cz. III Miros³aw Dylski Koncerty 11 V, godz Oprawa muz. mszy œw. ku czci œw. Stanis³awa w Katedrze wawelskiej Zespó³ Muzyki Dawnej Canticum Novum. 31 V, godz Koncert z cyklu Œwiêty szlak Almae Matris Zespó³ Muzyki Dawnej Canticum Novum œpiew, komentarz s³owny Stanis³aw Dziedzic, Muzeum Archidiecezjalne w Krakowie, ul. Kanonicza Wystawy 5 31 V, godz Brzegiem Wis³y niæ siê wije wystawa haftu regionalnego Stowarzyszenia Mi³oœnikówTradycyjnego Rêkodzie³a Lud - Art przy Muzeum Etnograficznym w Krakowie Spotkania klubowe poniedzia³ki godz nauka gry na fortepianie godz Stowarzyszenie Plastyków Nieprofesjonalnych Ziemi Krakowskiej godz Bractwo Rycerskie Zakon Soko³a nauka tañca dawnego œrody godz Polskie Towarzystwo Ziemiañskie godz próby i nabór do Zespo³u Canticum Novum czwartki godz grupa fotografików KontraZ pi¹tki godz rozmówki angielskie godz próby i nabór do Zespo³u Canticum Novum 2 V, godz Klub Z³oczowski 6 V, godz Towarzystwo Mi³oœników Lwowa i Kresów P³d. - Wsch. 13 V, godz Ko³o TML Tarnopol i Ko³o TML Stryj 21 V godz spotkanie sympatyków diety niskowêglowodanowej 23 V godz Stowarzyszenie Mi³oœników Jaros³awia 27 V, godz Macierz Ziemi Cieszyñskiej Oœrodek Dokumentacji i Inicjatyw Artystycznych Piwnica pod Baranami ul. œw. Tomasza 26, tel , V godz , 10, 17, 24 i 31 V, godz Kabaret Piwnica Pod Baranami 13 V, godz Recital Doroty Œlêzak 23 V, godz Recital Zbigniewa Raj 26 V, godz Recital Piotra Kubowicza 30 V, godz Recital Tamary Kalinowskiej 7

8 Mercè Rodoreda ( ) najwybitniejsza prozaiczka, poetka i dramatopisarka kataloñska. Urodzi³a siê w Barcelonie, mieœcie które, jako przestrzeñ mityczna, niezwykle czêsto pojawia siê w jej utworach. I nie bez przyczyny. Do czasów hiszpañskiej wojny domowej, Barcelona stanowi³a centrum kultury kataloñskiej, oœrodek twórczoœci literackiej i artystycznej, który dopiero zniszczy³a bezwzglêdna polityka gen. Franko, zwalczaj¹cego niezale noœæ jêzykow¹ i polityczn¹ Katalonii. Zwi¹zek pisarki i miasta jest silnie odczuwalny w jej twórczoœci. W jednym ze swoich ostatnich opowiadañ, Kawa, Rodoreda opisuje dramat niemo - noœci powrotu do utraconej przestrzeni dzieciñstwa i m³odoœci, dramat niedaj¹cej siê niczym zag³uszyæ têsknoty za przestrzeni¹ nieistniej¹cego ju miasta. Koœció³ Sagrada Familia staje siê tu symbolem Barcelony: Patrz¹c na czubki wie Sagrada Família, wróci³ do myœli, e gdyby Barcelona by³a jego... Gdyby chocia by³ jej burmistrzem. Olbrzymi i kuk³y o wielkich g³owach Olbrzymi zachwycali go ju w dzieciñstwie. Wielu nie mia³o pojêcia o tym, e byli dziedzictwem innej epoki, w której ludzie wznosili œwi¹tynie, ludzie olbrzymi, ludzie tak wysocy jak wie- e Sagrada Família, olbrzym, olbrzymka, gigantyczna olbrzymka przekraczaj¹ca zwyczajne wymiary, wszelk¹ miarê. Baœniowe stworzenia o ogromnej posturze i sile. Ogromni. Byli na tyle ogromni, by przenieœæ do Vallès wie e Sagrada Família, jedn¹ po drugiej, i ustawiæ poœrodku pola. To w³aœnie zrobi³by on, gdyby móg³, wyniós³by katedrê z miasta, z upa³u, z zanieczyszczeñ wyrzucanych przez przeje d aj¹ce przed ni¹ samochody. Otoczy³by j¹ strumykiem, do którego nie móg³by siê zbli- yæ aden samochód, strumykiem z czerwonymi rybami, abami, by œpiewa³y noc¹, i nenufarami, by g³osi³y chwa³ê dnia. (M.Rodoreda, Kawa, t³um. B. uczak) Bart³omiej Józef Kucharski * * * Zaproszenie * * * Portret poety Siedzia³em ramiê w ramiê z Adamem Zagajewskim po spotkaniu na temat poezji, któr¹ nazywa mistyk¹ dla pocz¹tkuj¹cych i uwa nie œledzi³em jego twarz. Jest w niej zapis trwalszy ani eli ten, którym zape³nia kolejne wersy swoich wyznañ, zapis cierpienia i ekstazy, wobec których ka de ludzkie s³owo pokornie milknie. ŒRÓDMIEJSKI OŒRODEK KULTURY INFORMATOR maj 2008 W1939 roku Rodoreda wyjecha³a na emigracjê razem z grup¹ kataloñskich intelektualistów, najpierw do Francji, a póÿniej do Genewy. Do tego czasu wyda³a ju piêæ powieœci, z których jedna, Aloma, otrzyma³a presti- ow¹ nagrodê literack¹ - Premi Crexells, w 1937 roku. Okres wojny i lata emigracji okaza³y siê byæ najciê sz¹ prób¹ dla jej pisarstwa. Doznane i zaobserwo- wane okropnoœci wojenne sparali owa³y si³ê twórcz¹ Rodoredy, zaœ Rozalya Sasor Mercè Rodoreda nosi ogromny sukces literacki, publikuj¹c powieœæ Diamentowy plac (La plaça del Diamant) uznan¹ za najlepsz¹ kataloñsk¹ ksi¹ kê okresu powojennego. Diamentowy plac to monolog wewnêtrzny m³odej kobiety, w którym opowiedziano tragediê czasów hiszpañskiej wojny domowej. Stylistyka strumienia œwiadomoœci, ulubiony œrodek literacki Rodoredy, pozwala na precyzyjne, choæ czêsto wyra one nie wprost, oddanie prze yæ bohaterów, ich myœli, wra eñ i odczuæ. A w³aœnie niedopowiedzenie i poetyckoœæ wyrazu s¹ znakami rozpoznawczymi prozy Rodoredy. W latach szeœædziesi¹tych autorka wypracowuje koncepcjê estetyczn¹ swojej twórczoœci: stopniowo odchodzi od realizmu, akcjê utworów osadza chêtnie w rzeczywistoœci mitycznej, w przestrzeni fantastycznej lub nieokreœlonej, luÿno zwi¹zanej z realiami codziennoœci. Zabieg ten pozwala jej wydobyæ z opisywanych zdarzeñ, przefiltrowanych przez emocje postaci, uniwersalne i ponadczasowe elementy bytu ludzkiego, z których dominuj¹cym jest g³êbokie poczucie samotnoœci. Bohaterowie Rodoredy czêsto ulegaj¹ metamorfozom, poddaj¹c siê nieprzychylnej im rzeczywistoœci lub pod¹ aj¹c za niezaspokojonym pragnienim szczêœcia. Jedyn¹ nagrod¹, jak¹ mog¹ otrzymaæ jest spokój: P³omienie wznosi³y siê w œlad za dymem, a ja patrzy³am na wszystko poprzez strumieñ czerwonej wody. A za t¹ wod¹ ka dy mê czyzna, ka da kobieta i ka de dziecko by³o jak szczêœliwy cieñ, bo ja siê pali³am. Brzeg mojej spódnicy poczernia³, czu³am ogieñ w krzy u i od czasu do czasu jakiœ p³omieñ gryz³ mnie w kolano. Wyda³o mi siê, e spali³y siê sznury, którymi mnie przywi¹zano. A wtedy emigracyjne ycie w odciêciu od rodzimej kultury i jêzyka kataloñskiego, a brak kontaktu z ywym jêzykiem odczuwa³a najboleœniej, powodowa³y u niej uczucie wyobcowania i samotnoœci: Nikomu nie udaje siê wyraziæ prawdziwego ycia. Usi³owania, próby. Starania. Potyczki Siuksa, najprzebieglejszego Indianina. Nic. Sonata na adapterze i do pióra! Mówiê o sobie. I wcale nie mówiê o sobie. Gdy ktoœ bardzo inteligentny powie: No i mamy j¹ z jej wszystkimi fortelami pisarza, co to chce, a nie potrafi i jeszcze o tym opowiada, mój Bo e!... odejdzie z pustymi rêkami... Do niczego nie dojdê. Bêdê mówiæ bez przerwy o sobie i do niczego nie dojdê. Parali to ja. (M. Rodoreda, Parali, t³um. B. uczak) Wtym czasie Rodoreda poœwieca siê malarstwu, oddaj¹c w obrazach stany ducha, których nie potrafi- ³a oddaæ s³owem i w ten sposób walczy ze swoj¹ pisarsk¹ niemoc¹. Jej pierwsza powojenna ksi¹ ka ukazuje siê dopiero w 1958 roku, jest to zbiór opowiadañ Vint-i-dos contes (Dwadzieœcia dwa opowiadania), w których autorka podsumowuje swoje wojennoemigracyjne doœwiadczenia. Cztery lata póÿniej, w roku 1962, Rodoreda odsta³o siê coœ przeraÿliwego: moje ramiona i nogi zaczê³y kurczyæ siê jak rogi œlimaka, których kiedyœ dotknê- ³am palcem, a poni ej g³owy, w miejscu gdzie szyja ³¹czy siê z plecami, czu³am k³ucie, bo coœ we mnie ros³o. A ogieñ trzaska³ i ywica kipia³a... Zobaczy³am, e niektórzy z tych, co na mnie patrzyli, wznosili ramiona, zaœ inni biegli i zderzali siê z tymi, którzy jeszcze stali, a stos z jednej strony zawali³ siê poœród wielkiego wybuchu iskier. Ogieñ znów zacz¹³ trawiæ drewno, a mnie zdawa³o siê, e s³yszê, jak ktoœ mówi: to salamandra. I zaczê³am iœæ poprzez ar, bardzo wolno, bo ci¹ y³ mi ogon. (M. Rodoreda, Salamandra, W t³um. B. uczak) 1979 Rodoreda wraca do Katalonii. Rok póÿniej otrzymuje presti ow¹ nagrodê Premi d Honor de les Lletres Catalanes, jako wyraz uznania dla ca³oœci jej dorobku. W 1980 wydaje powieœæ Quanta, quanta guerra (Wojna, ile wojny ) oraz zbiór krótkich utworów napisanych w baœniowo-onirycznej estetyce, Viatges i flors (Podró e i kwiaty). Po œmierci pisarki ukaza³y siê powieœci La mort i la primavera (Œmieræ i wiosna) oraz Isabel i Maria (Izabela i Maria); zbiór utworów dramatycznych El torrent de les flors (Kwietny potok), tom opowiadañ Un cafè i altres narracions (Kawa i inne opowiadania), oraz zbiór poezji Agonia de llum (W agonii œwiat³a) wraz z reprodukcjami malarskich dzie³ pisarki. Oprócz Diamentowego placu, prze³o onego przez Zofiê Ch¹dzyñsk¹ (1970), w jêzyku polskim ukaza³y siê równie wybrane opowiadania Rodoredy, w t³umaczeniu Barbary uczak (2008). Serdecznie zapraszamy na promocjê najnowszego zbioru opowiadañ Mercè Rodoredy w t³umaczeniu Barbary uczak 16 maja, godz. 18:00. Partnerzy i sponsorzy: Fundacja ERA- KIS, Institut Ramon Llull i Unversitat d'alacant-ivitra, Ksiêgarnia Akademicka. Spacer nad Wis³¹. Lekcja przemijania Idê wzd³u brzegu Rzeki i uczê siê przemijania od powolnego nurtu wody zawsze p³yn¹cej w tym samym kierunku, wci¹ i niezmiennie od Ÿród³a ku ujœciu, dostojnie i bez poœpiechu. Miarowy rytm wody, miarowy krok i oddech, miarowy szept ró añcowych modlitw, wszystko w nieœpiesznym rytmie zgody na ruch od pocz¹tku do koñca, od narodzin do œmierci, od Ÿród³a ku ujœciu, od chwili do chwili Widzia³em w niej pejza nieustannej wêdrówki przez œwiat z uwag¹ skupion¹ na drodze prowadz¹cej na wy yny blasku i olœnienia, które dane s¹ nielicznym, jak On, wybrañcom. A jednoczeœnie widzia³em te zwyczajny uœmiech, siwe w³osy, zmarszczki i yczliwy b³ysk w oczach mówi¹cy mi dyskretnie: jestem tylko cz³owiekiem, który uwierzy³ w to, e ycie ma sens. 8 Kraków, r. Bart³omiej Józef Kucharski, karmelita bosy i kap³an. Urodzi³ siê w Sochaczewie w 1966 r. Od 1999 roku mieszka i pracuje w Krakowie. Obecnie jest redaktorem dwumiesiêcznika G³os Karmelu i krakowskiego Wydawnictwa Karmelitów Bosych. Rekolekcjonista i spowiednik. Publikowa³ na ³amach Goœcia Niedzielnego, Niedzieli i Toposu. Wyda³ dotychczas nastêpuj¹ce pozycje ksi¹ kowe: Notes grecki i inne wiersze ( Wyd. mtm Jugowice, 2006), Przyjacielska rozmowa. O modlitwie raz jeszcze (Wyd. Esprit, 2006), Kobiety Bo ego Mi³osierdzia (Wyd. Esprit, 2007), Wêdrówka do Ÿróde³ nadziei (o œw. Rafale Kalinowskim) Wydawnictwo Karmelitów Bosych, 2007). Autor antologii poezji karmelitanek bosych Przy Sercu Samotnoœci (WKB, 2007). Ostatnio ukaza³ siê drugi tomik jego poezji Zachwyt na pustyni (WKB, 2008). Zapraszamy na spotkanie z Autorem po³¹czone z promocj¹ Zachwytu na pustyni 23 maja, godz. 18:00 9

9 Anna Czyrska * * * Prezentacje * * * To Tango Boga Sklepieni w jednej równinie Oczekujemy Bieli ale biel to nie tylko suknia Kilka relikwi u³o onych, w przeddzieñ tysi¹ca lat a od wieków byliœmy zwi¹zani Co dalej? Za du o pytañ za ma³o odpowiedzi, Te kilka okr¹ eñ Otwiera nowe nieznane przejœcie Sklepieni w jednej równinie Zmieniamy kolor bieli Mówi siê e ciekawe, tajemnicze historie maj¹ miejsce g³ównie w dzieciñstwie albo w zapomnianej, odleg³ej przesz³oœci, e czas dodaje im magii i nowych, zakrytych znaczeñ, a teraz to w³aœciwie nic siê nie dzieje. Dupa Jaœ. Historia, któr¹ opowiem mia³a miejsce w roku ubieg³ym, a wiêc we francowatym dwudziestym pierwszym wieku. Z po³udniowej strony bloku Stefka rozci¹ga siê widok niesamowity. Stefek nigdy nie podziela³ tego zdania. Na dole droga, potem okaza³e zag³êbienie boiska treningowego i asfaltowego do rêcznej, a dalej, a po horyzont wielki, ciemnozielony las. Sosny, klony, buki i co tam jeszcze. Pewnego popo³udnia ojciec Stefka - czyli Stary Stefek - chudy, wzglêdnie elegancki mê - czyzna o radiowym g³osie Krzysztofa Zanussiego, przypala³ na balkonie fajeczkê podziwiaj¹c piêkno przyrody. Stary Stefek to by³ ciekawy egzemplarz: dotrwa³ kiedyœ do pi¹tego roku fizyki, potem zaprzesta³ nauki. Od tej pory ywot jego przesta³ byæ ³atwy. Z³y los co prawda zabra³ Staremu Stefkowi bardzo wiele wstawiaj¹c w yciorysie rozmaite, szemrane pauzy wa ne jednak, co mu pozostawi³: doskonale analityczny, ostry jak brzytewka w zak³adzie fryzjerskim umys³ wolnomyœliciela. T e g o w³aœnie popo³udnia Stary Stefek, na ogólnie przewidywalnym planie horyzontu zobaczy³ d r z e w o. Niby wszystko by³o okej: Stefek (syn starego Stefka) kiepowa³ do kibelka markuj¹c defekacje jak to mia³ w zwyczaju, Stefka i starsza Stefka (czyli siostra Stefka i matka Stefka) dar³y siê na siebie jak to mia³y w zwyczaju, Billy (jamnik Stefka) zlizywa³ charki z chodnika jak to mia³ w zwyczaju, a stary Stefek wci¹ wpatrywa³ siê w drzewo i zastanawia³ Co tu do cholery nie gra?. Nie gra³o bardzo wiele. Stary Stefek, który od lat lubi³ obserwowaæ rozwój cywilizacji w³aœnie ze swojego balkonu nigdy wczeœniej nie zauwa y³ d r z e w a. By³o to zastanawiaj¹ce wiêc siê zastanowi³. Jaki to runiczny kod ta dziwna roœlina chce mu przekazaæ? Dlaczego w œrodku lasu, w centrum horyzontu, tam gdzie równiutko rosn¹ sobie ró - ne drzewa i adne siê nie wychyla, nagle wyrasta drzewo tak osobne, z nienaturalnie roz³o ystymi ga³êziami, niewiadomego gatunku i grupy, drzewo tak inne Z tamtej strony mg³y Zbudowali ruiny i chodz¹ po nich, go³ymi stopami. S³owa s¹ jak lód, roztapiaj¹ siê w ³unach codziennoœci w oknach, nie pomaga valeriana ani inny œrodek uspokojaj¹cy. Zbudowali Zamki ale zapomnieli o wnêtrzu, rozpadli siê a dalej przygotuj¹ s³on¹ wodê, bêd¹ czekaæ a woda zmieni smak. S³owa siê powtarzaj¹ w tysi¹cach ust, ³ucznicy licz¹ na teraÿniejszoœæ. TeraŸniejszoœæ w ka dej strofie naszego ycia w œmierci i w barwie s³owa wiecznoœci. Po której stronie mg³y bêdziemy bezpieczni? Anna Czyrska ur r. w Kêdzierzynie KoŸlu. Trzy lata spêdzi³a w Opolu. Obecnie mieszka we Wroc³awiu, studiuje biblioterapiê. Szuka swojego miejsca, mo e to nie Wroc³aw. Interesuje siê scen¹ muzyki punk, pisze powieœæ, prozê, eseje. Nie lubi, kiedy mówi siê o niej poetka - dziœ to s³owo jest nadu ywane. Pracuje nad kilkoma projektami animacji kultury. i zagadkowe, e nawet Karol Linneusz szybciej by siê zesra³ w swoje szwedzkie gacie ni okreœli³ jego po³o enie w tabelkach klasyfikacji flory. Stary Stefek wyszed³ z balkonu, min¹³ pokoje (dwa) i z min¹ szaleñca wybieg³ z domu. Wczeœniej naturalnie w³o y³ buty. W jego wygl¹dzie mo na by³o wyczytaæ stan ducha, ale nikt nie mia³ czasu na lektury. Stefka i matka Stefka przesta³y siê k³óciæ, a Stefek (ci¹gle markuj¹cy defekacjê) zakiepowa³ nieostro nie miêdzy ukasz Dêbski Drzewo nogi i choæ wczeœniej zawsze bezb³êdnie trafia³ niczym naczelny snajper z Komando Foki, tym razem chybi³. Pomimo bólu, z majtkami Atlantic w rêku wybieg³ na balkon by wspólnie z matk¹ i siostr¹ popatrzeæ na ojca, tego podstarza³ego demiurga, który przy pomocy marszobiegu zag³êbia³ siê w las. Znowu mu coœ odwali³o powiedzia³a Stefka, nigdy nie maj¹ca szacunku dla ojca. Cicho b¹dÿ odpowiedzia³a matka, która tez nie mia³a szacunku dla starego Stefka, ale lubi³a mieæ ostatnie zdanie. Podkreœlam jeszcze raz lini¹ ci¹g³¹ i dodatkow¹ przerywan¹: nie jest to jakaœ tam literacka histeryjka, ani knajpiana wymyœlanka-zgadywanka to jest najprawdziwsza prawda czyli real truth. Stary wróci³ wieczorem. Nie znalaz³em powiedzia³ z rozpacz¹ i zarz¹dzi³ zebranie w kuchni. Okaza³o siê, e zab³¹dzi³ w lesie, nie znalaz³ d r z e w a, e w ogóle odk¹d je zobaczy³ czuje siê dziwnie. Pokaza³ drzewo rodzinie i kilku s¹siadom. Oni te poczuli siê dziwnie. Przez kolejne dni, ³¹cznie z Billym chodziliœmy po lesie nie mog¹c go (d r z e w a) znaleÿæ, ka dy bardzo chcia³ rozwik³aæ zagadkê, byæ pierwszym, napiêcie ros³o jak podczas gor¹czki z³ota. Tylko Stefka nie szuka³a. Problem stawa³ siê powa ny. Nie mog³o byæ tak, e jakieœ niesamowite, tajemnicze drzewo roœnie sobie w Innuendo pokrywy œwiat³a wzburzone kochaniem drzew, roœlin i ogrodów. pokrywy bez celu i zapachy wydobywaj¹ce siê z twojego cia³a. Czy moje po ¹danie zamknie kr¹g po ¹dania wszechœwiata? Czy mój Chrystus zagra na harfie i powie, e nie zna tych kilku nut, poprosi abym go nauczy³a? pokrywy umiejêtnoœci wzbogacone zbo em i mlekiem poca³unki, przez chwilê bardziej bolesne od zwierciad³a? bardziej bolesne od kawa³ków szk³a, szk³o w nas inny organizm, nieobecny chce siê przedostaæ w ludzkie tajemnice, w jego ycie kawa³ek szk³a w tle wyznanie ostaniego s³owa ze szk³a a kilometrów unicestwienie. pokrywy œwiat³a jak wzburzone morze. czy mój Chrystus mi odpowie? czy mój Chrystus pozbawi mnie lêku przed ostatecznym. pokrywy ze œwiat³a zdobi¹ korony Dalej znajduje tylko ebraka z wiecznoœci¹, pada, œnieg a ponad jêzyk wynurza siê ju dosyæ, dosyæ naszym lesie, a my nie mo emy do niego podejœæ, zobaczyæ go, pomacaæ mu kory. Stary Stefek sprowadzi³ z osiedla domków jednorodzinnych swojego przyjaciela, Pana Jarzynkê. Gruby i rudy Pan Jarzynka, prywatnie zapalony szachista, nie maj¹cy nic wspólnego z handlem warzywami, wpad³ na genialny pomys³: Da³ Staremu Stefkowi bia³o-czerwon¹ flagê na kilkumetrowym patyku by ten przedziera³ siê przez las, a sam stoj¹c na balkonie przez telefon komórkowy udziela³ mu instrukcji którêdy iœæ. Wszystko sz³o dobrze: kibice z kilku s¹siednich balkonów trzymali kciuki i rozk³adali grille (w odwrotnej kolejnoœci) zaczêto polewaæ wódeczkê ( Lodow¹ ), grube baby porozk³ada³y sobie na parapetach poduszki pod ³okcie, a Stary Stefek konsekwentnie szed³, szed³ i szed³. By³ ju blisko, bardzo blisko kiedy sta³o siê coœ dziwnego w³aœciwie to normalne tylko w tej sytuacji dziwne cholerny pech: w ci¹gu kilku minut rozpêta³a siê burza z piorunami, ³¹cznoœæ zosta³a przerwana bez odbioru, a strugi deszczu i b³yskawice spowi³y las, który niczym Hern Robin Hooda, zabra³ Starego Stefka do g³êbi niezbadanych czeluœci. Odnalaz³ siê na drugi dzieñ. G³odny i chudy (chudy w³aœciwie by³ ju wczeœniej) dotar³ do domu. Nie znalaz³ d r z e w a. Wszyscy chodzili przygnêbieni i nerwowi. Pan Jarzynka pokaza³ z balkonu co siê sta³o: podczas burzy piorun powali³ d r z e w o. Zniknê³o, byæ mo e na zawsze, bo ju nikomu póÿniej nie uda³o siê go odnaleÿæ. Ca³e bloki zastanawia³y siê potem co to wszystko znaczy? Czy drzewo to by³ siódmy czakram, znak obcej cywilizacji, a mo e ukryta bramka do Matrixa? Kto wie? Natura do spó³ki z Jahwe, Wisznu i Sziw¹ karze œmia³ków, którzy chc¹ wydrzeæ jej tajemnice. Czêsto o tym myœlê patrz¹c i na naszego Jezuska, który nie raz grozi³ mi z obrazka w otoczeniu trzody chlewnej. Po tym wszystkim Stary Stefek jeszcze bardziej siê przygarbi³. Za 3 tysi¹ce kupi³ sobie ultraprofesjonalny wykrywacz metali by razem z Billym szukaæ skarbów w starych, pogórniczych ha³dach za miastem. Tylko sk¹d on wzi¹³ 3 tysi¹ce? 9 T a z n P d c F z O g K 9

10 Zaproszenie * * * Mój debiut * * * Mój debiut * * * Lidia ukowska Jest taka cisza jest taki œwit którego nie zobaczê taki szczyt nigdy na niego nie wejdê taka dolina któr¹ omijam s¹ pragnienia które musz¹ sp³on¹æ cisza której nie us³yszê i taka mi³oœæ której nikt nie chce Jak daleko jak daleko jesteœ skoro pamiêtam uderzenia skrzyde³ o skrawek ziemi jak daleko jesteœ skoro nie czujê ciemnej oddali tutaj czekanie trwo nym ptakiem Gliniany dzban los spokojnie lepi³ szczêœcie w glinie namiêtnoœci dzban chcia³ nam ofiarowaæ ale g³usi na wo³anie nie wyci¹gnêliœmy r¹k pozosta³y rozsypane skorupy Lidia ukowska poetka, marszand, re yser, scenograf, autor ksi¹ ki Teatr wspania³y i coœ wiêcej Twórca teatru jednego aktora (30 premier), filmów TV, m.in. Urodzi³a siê jak wróbel (o Edith Piaf), Uk³ucie serca (o Marynie Cwietajewej), Teatr wspania³y. Jest autork¹ kilkunastu tomików poetyckich. Prowadzi galeriê Kocio³ Artystyczny. Jest wiceprezesem Krakowskiego Oddzia³u ZLP. Strona internetowa: Ignacy S. Fiut Hendrix gitara naprê a muskulaturê strun jej krêgos³up pêka z metalicznym jêkiem plastikowej pustki zwêglony narkotyk uœmiechu siêga po subteln¹ wiecznoœæ bytu 10 Pegaz i mrówka wiersze me jak znoszone sanda³y w nich na chwilê czas do snu siê utuli³ rozœwietlaj¹ gwiazdy nadziei na wysokim niebie wiersze me jak wzburzona rzeka po ulewie w nich pielgrzymuj¹ otoczaki wspomnieñ wyrzeÿbione wirami po dna kamiennej glebie wiersze me jak gniazda z chmur zlepione w nich jastrz¹b serca oskubuje z ciep³ych i bezpiecznych piór sensu s³owa go³êbie i tylko muza - bezwstydna ladacznica niby strach na wróble odpêdza stado myœli o nieuchronnym œwiata wyrêbie a pracowita mrówka strachu jak ten r¹czy pegaz zwartym lasem wspomnieñ nieustannie czuwa we mnie i podpowiada: pisz liryki bez polityki liryki brodate cyniki Prof. Ignacy S. Fiut poeta, krytyk literacki, medioznawca i filozof. Debiutowa³ w roku 1983 na ³amach Magazynu Kulturalnego. Autor szeœciu tomików wierszy: Próba zapytywania (1989), Prawo Natury (1991), Zoologia Rozumu (1993), Logika Serca (1996), Wyznania Ró owej Pantery (1999) i Czas na egzorcystê (2004). W 1996 r. wyda³ ksi¹ kê krytyczno-literack¹ pt. Œwiaty poetów. Szkice literacko-filozoficzne z lat Cz³onek redakcji pism Nowa Krytyka. czasopismo filozoficzne i Forum Myœli Wolnej. Opublikowa³ 20 pozycji ksi¹ kowych o charakterze naukowym. Alicja Zemanek Chwila prawdy Chwila prawdy na brzegu zachód bezgraniczny dzieñ zamkniêty na promieñ przejmuj¹cy gong up³ywaj¹cej ciszy dok¹d p³yniemy zatrzaœniêci w chwili dr ¹cy na wodzie wœród promieni czasu na horyzoncie lampa mo e to z³udzenie w miejscu gdzie kwit³o miasto przed tysi¹cem lat blask latarni rozdaje ja³mu nê nadziei na skalnym brzegu ciemnoœæ tylko jakieœ s³owa wiecznej mi³oœci rozlane na wodzie b³yszcz¹ jak z³oty szlafrok zrzucony przez kapryœne s³oñce Jak wiosenne œniegi W sobotê przywracam porz¹dek w ma³ym wszechœwiecie pokoju myœlê o Tobie który powo³a³eœ ten œwiat na przekór rozk³adowi i oczekujesz od nas pomocy bo kurz wdziera siê do wnêtrza p³uc zasypuje planety ogrody a œwiat³o dobro piêkno ³atwo topniej¹ jak wiosenne œniegi wystarczy e na chwilê poddamy siê ciemnoœci wystarczy e na chwilê przestaniemy wierzyæ Alicja Zemanek - poetka, historyk nauki, absolwentka Wydzia³u Biologii i Nauk o Ziemi Uniwersytetu Jagielloñskiego, historyk nauk przyrodniczych, profesor Uniwersytetu Jagielloñskiego. Od 1992 r. cz³onek ZLP oraz Teatru Poetyckiego Stygmator. Debiutowa³a w 1987 r. w Poezji. Opublikowa³a tomiki wierszy: Dzieñ w którym zniknê³am (Kraków 1990), Wakacje w Krakowie (Kraków 1991), Podobni do zagajnika olch (Kraków 1993), Modlitwa do têczy (Kraków 1996), Œcie ki Ogrodu Botanicznego (Kraków 2000), Medytacje o zmierzchu (Kraków 2001). Autorka ponad 250 prac naukowych i popularnonaukowych dotycz¹cych historii nauk przyrodniczych. Barbara Szczepañska Judyta Taka sobie znajomoœæ bêdziesz dla mnie dobry kupisz mi œliczny czerwony samochodzik i mo e inne drobiazgi postaram siê zdaæ maturê a jak nie zdam to nie powiesz mi e jestem g³upia prawda mój ty s³odki zwierzaczku weÿmiesz mnie na wycieczkê do Meksyku albo na inn¹ wyspê z lasem palmowym obsypiesz mnie bi uteri¹ z bia³ego z³ota bo ja lubiê ³adne drogie rzeczy taki mam charakter i bêdziesz mnie mocno kocha³ mój ty nienasycony drapie niku obiecaj i nie zjesz mnie jak inne mówi³a wtulaj¹c swój naiwny króliczy pyszczek w szorstki tors wilka Barbara Szczepañska Judyta - architekt, poetka, prozaiczka, autorka scenariuszy i piosenkarka. Autorka tomików wierszy: Salon gier mi³osnych (1995), Kochankowie wiedÿmy (1996), Amoralne dzielnice (2001), Miasto po ¹dañ (2006), a tak e dwóch musicali dla dzieci oraz tomu opowiadañ (2007). Wyda³a dwie autorskie p³yty oraz nakrêci³a dwa teledyski do swoich piosenek. Nale y do Stowarzyszenia ZAIKS, Zwi¹zku Polskich Autorów i Kompozytorów ZAKR oraz do Zwi¹zku Literatów Polskich. Strona internetowa: Poeci Barbara Szczepañska, Alicja Zemanek, Lidia ukowska i Ignacy S. Fiut wezm¹ udzia³ w kolejnym wieczorze z cyklu "Mój debiut" - prowadzenie Szczêsny Wroñski. Zapraszamy 9 maja, godz. 18:00. 11

11 Transpoetica: Wêgry Endre Ady niepokorny bohater Jutra Endre Ady P³ynê po nowych wodach Nie bój siê, Jutra bohater na tobie, Niech z pijanego wioœlarza drwi¹ sobie, Mój statku, p³yñ, Nie bój siê: Jutra bohater na tobie. eglowaæ, eglowaæ, eglowaæ stale, Na nowe wci¹ wody, dziewicze fale, Mój statku, p³yñ, eglowaæ, eglowaæ, eglowaæ stale. Nowy horyzont ku tobie siê chyli, ycie jest groÿne, nowe w ka dej chwili, Mój statku, p³yñ, Nowy horyzont ku tobie siê chyli. Ja snów wyœnionych ju nie potrzebujê, Po wodzie nowych m¹k, têsknot eglujê, Mój statku, p³yñ, Ja snów wyœnionych ju nie potrzebujê. Nie bêdê nigdy skrzypkiem ludzi szarych. Niech gna mnie Duch Œwiêty lub karczmy opary: Mój statku, p³yñ, Nie bêdê nigdy skrzypkiem ludzi szarych. (t³um. Bohdan Zadura, z: Jerzy E. Nowak Endre Ady. Poezje ) Endre Ady ( ), jeden z czo³owych twórców tzw. pierwszego pokolenia Nyugatu (najwa niejszego wêgierskiego czasopisma literackiego z pierwszej po³owy dwudziestego wieku), to postaæ wielce charakterystyczna dla poezji wêgierskiej. Jego sposób myœlenia i postrzegania œwiata, a tak e bezkompromisowoœæ w przekazywaniu swych pogl¹dów i uczuæ na sta³e zmieni³y oblicze liryki na Wêgrzech. W tak znamienitym poecie, a wed³ug niektórych i wizjonerze, jakim by³ Endre Ady, potrzeba sprowokowania g³êbokich przemian w jego zdaniem tragicznie zacofanym kraju musia³a pojawiæ siê ju wczeœniej, ale jego horyzonty zdecydowanie poszerzy³ pobyt w Pary u ( ). Tam jeszcze dotkliwiej dostrzeg³ przepaœæ dziel¹c¹ Wêgry od zachodniej Europy. Nie mog¹c siê z tym pogodziæ, postanowi³ obudziæ ojczyznê; zaraz po powrocie z Pary a wyda³ tomik pt. Nowe wiersze obrazoburczy, pe³en buntu i œmia³ych hase³. Jego ostra krytyka ówczesnych Wêgier, pogarda dla zaœciankowoœci, zak³amania i stagnacji oraz ca³kowity brak pokory spotka- ³y siê z niezrozumieniem, oburzeniem i odrzuceniem. Ówczeœni odbiorcy nie dostrzegli w jego surowej ocenie i propozycjach reform prawdziwego patriotyzmu zosta³ uznany za osobê pozbawion¹ szacunku do ojczyzny i tradycji. Nie zmienia to jednak faktu, i data wydania tego tomiku (1906 rok) sta³a siê niemal symbolem pocz¹tku rozwoju nowoczesnej literatury wêgierskiej, a sam Ady uwa any jest dziœ za najwiêkszego poetê XX wieku na Wêgrzech. Ady zajmowa³ siê jednak nie tylko problemami spo³ecznymi, politycznymi i kulturalnymi by³ tak- e piewc¹ mi³oœci, jednak w jej zupe³nie odmienionej postaci. Jego wiersze mi³osne to œmia³e jak na owe czasy erotyki, ukazuj¹ce potêgê i wagê ¹dzy i zmys³ów. Wiersze te kierowa³ g³ównie do Adél Brüll, któr¹ uwieczni³ w nich jako Lédê. W lirykach tych zawarta jest niemal ca³a historia ich zakazanej mi³oœci (Adél by³a mê atk¹), ukazuj¹ca jej poszczególne etapy: ich wzajemn¹ fascynacjê, namiêtnoœæ, cierpienie i w koñcu rozstanie. Jednak e silne emocje towarzyszy³y poecie nie tylko w wierszach mi³osnych, lecz tak e w trakcie jego rozmów z Bogiem. Ady wci¹ poddawa³ siê gwa³townym uczuciom jego poezja religijna odzwierciedla zmienny stosunek do wiary i samego Boga, który raz jawi siê jako ³agodny i kochaj¹cy ojciec, b¹dÿ dobrotliwy starzec, a gdzie indziej z kolei jako wszechmocny i nieub³agany pan œwiata. Równie wielkie piêtno na twórczoœci poety pozostawi³y rozwa- ania dotycz¹ce sensu ycia, po³¹czone z obsesyjnymi powrotami tematyki œmierci i przemijania. Omawiaj¹c znaczenie Adyego dla literatury wêgierskiej, nie sposób nie wspomnieæ tak e o nowatorstwie jêzykowym oraz kunszcie poety jako symbolisty. Na jego wczesn¹ twórczoœæ szczególny wp³yw wywarli francuscy symboliœci (Baudelaire, Verlaine), oni to zainspirowali go do poszukiwañ nowych form ekspresji jego wiersze s¹ gwa³towne i mocne w wyrazie, pe³ne jaskrawych kolorów. Rewolucja, jakiej dokona³ w polu znaczeñ i rytmiki, sta³a siê jego znakiem rozpoznawczym Ady uwa- a³, e elementy, które stanowi¹ o duszy wiersza, to ar i wewnêtrzny rytm i wiernie realizowa³ to za³o enie w swych utworach. Obok twórczoœci Endre Adyego nie da siê przejœæ obojêtnie mo na go albo nienawidziæ za egoizm i samouwielbienie oraz przekonanie o swej nieomylnoœci b¹dÿ te go nie rozumieæ, albo fascynowaæ siê jego proroczymi s³owami, buntem i odwag¹. Niezale nie jednak od subiektywnej oceny poezji Adyego, nie mo na nie doceniæ jego wp³ywu na rozwój poezji wêgierskiej i jej silne zaanga owanie polityczne i spo³eczne. Ady inspiruje artystów po dziœ dzieñ i to jest w³aœnie jego zwyciêstwo, w ten sposób z niedocenianego i ods¹dzonego od czci i wiary buntownika sta³ siê bohaterem Jutra. Anna Butrym Endre Ady urodzi³ siê 22 listopada 1877 r. w Érmindszent. Do szko³y œredniej uczêszcza³ pocz¹tkowo w miejscowoœci Nagykároly, póÿniej w Zilah. Edukacjê kontynuowa³ na Uniwersytecie w Debreczynie, gdzie studiowa³ prawo, jednak nie ukoñczy³ studiów. Zacz¹³ pisaæ do gazet w Debreczynie, póÿniej w Nagyváradzie. Jego pierwszy tom wierszy Versek (Wiersze) ukaza³ siê w 1899 r. Kolejny tom wierszy Még egyszer (Jeszcze raz) pojawi³ siê 4 lata póÿniej w 1903 r., jednak prawdziw¹ popularnoœæ przynios³a mu trzecia ksi¹ ka Új versek (Nowe wiersze), wydana w 1906 r. Du y wp³yw na tematykê utworów mia³a Adél Brüll, zamê na kobieta, któr¹ poeta w swych wierszach nazywa³ Léd¹. Wiersze mi³osne kierowane do Lédy zaliczane s¹ do jednych z najpiêkniejszych w literaturze wêgierskiej. Ady du o podró owa³, wielokrotnie bywa³ w Pary u, tak e we W³oszech, gdzie zapoznawa³ siê z europejskimi nurtami literatury. Na twórczoœæ poety du y wp³yw wywar³ francuski symbolizm. W 1907 r. ukaza³ siê zbiór wierszy Vér és arany (Krew i z³oto), póÿniej kolejne tomy: Az Illés szekerén (Eliaszowe wozy, 1908), Szeretném, ha szeretnének (Chcia³bym, eby mnie kochali, 1909), A minden titkok versei (Wiersze wszystkich tajemnic, 1910), A menekülõ élet (Uciekaj¹ce ycie, 1912), A magunk szerelme (Mi³oœæ nas samych, 1913), Ki látott engem? (Któ mnie widzia³?, 1914), A halottak élén (Na czele umar³ych), Az utolsó hajók (1923). W 1912 r. Ady rozsta³ siê z Léd¹, a w 1915 r. o eni³ siê z Bert¹ Boncza, któr¹ nazwa³ Csinszk¹. Wraz z on¹ przeprowadzi³ siê do Budapesztu, gdzie zmar³ w 1919 r. Anna Garpiel Serdecznie zapraszamy na spotkanie Transpoetica: Wêgry w pi¹tek 30 maja, godz. 18:00. W programie poezja Endre Adyego, Bálint Balassi, Michály Vörösmarty, Sándor Petõfi, Attila József, János Pilinszky. Wybór wierszy: Emilia Nagyne Fórizs. Wspó³organizatorzy: Katedra Filologii Wêgierskiej UJ. Judyta TaŸbierska * * * Prezentacje * * * We mnie Mieszka we mnie wszystko i nicoœæ zarazem. W œwiecie paradoksów i oksymoronów Jestem dla ka dego, a jednak nikomu Serca nie oddam Nie bêdziemy razem Jest we mnie nieœmia³oœæ ukryta g³êboko I pod³oœæ chowana pod p³aszczem zgryzoty; Jest we mnie ob³uda oraz boskie cnoty. Nic dla mnie nie znaczy mêdrca szk³o i oko. Jest we mnie niepokój o ciebie siê trwo ê; Jest mi³oœæ i zawiœæ, jest szczêœcie i smutek. Jest serce cierpi¹ce mi³oœci¹ zatrute. Od œmierci z mi³oœci uchowaj mnie, Bo e! Mieszka we mnie pamiêæ, co nie chce pamiêtaæ; Jest wœciek³oœæ, bezsilnoœæ, s¹ ³zy i g³upota. Jest dobro i prawda, jest serce ze z³ota. Taka jestem grzeszna, jaka jestem œwiêta. Mieszka we mnie pustka wype³niona wszystkim I wieczna têsknota zupe³nie bez sensu. To ja! Popatrzcie na mnie królowa nonsensu Usiad³am na tronie zniszczonym i niskim. Mieszkanka œwiêtokrzyskiej wsi, Fa³kowa. Studentka III roku politologii na Akademii Pedagogicznej w Krakowie. Swoj¹ przygodê z poezj¹ rozpoczê³a w liceum, wygrywaj¹c jeden z powiatowych konkursów poetyckich. G³ównym zagadnieniem, jakie porusza w swoich lirykach jest kwestia moralnoœci i emocji. Jej zainteresowania obejmuj¹ ponadto kwestie dotycz¹ce polityki, antropologii kulturowej i publicystyki filozoficznej. 11

12 Teraz kiedy Teraz kiedy patrzê w s³oñce widzê ciebie który zawsze czeka³eœ a zajdzie za ostatni¹ chmurkê œledzi³eœ ostatnie blaski czerwon¹ ³unê na skraju nieba Siedzieliœmy nad wod¹ o tej godzinie zawsze pe³n¹ spokoju i nie chcia³eœ wracaæ do domu po co mówi³eœ kiedy tam nic nie ma zostañmy do koñca Anna Skoczylas Zanim przybiegn¹ sny O czym myœlisz noc¹ nim zapadniesz w czarn¹ otch³añ czekasz eby przysz³y góry niebosiê ne do wêdrówki eby iœæ daleko œcie kami mijaj¹c po drodze lasy i polany zielone z³ote znaleÿæ siê w schronisku eby by³o jak kiedyœ czekasz na przyjació³ na to co znajome ciep³e i bezpieczne trwa i siê nie koñczy czekasz na radoœæ Na spotkanie z Poetk¹, laureatk¹ Nagrody Krakowska Ksi¹ ka Miesi¹ca, zapraszamy 29 V o godz do Œródmiejskiego Oœrodka Kultury Galeria Lamelli Strom Wernisa : 5 maja 2008, godz Wystawa czynna do 16 maja Strom jest miêdzynarodow¹ wystaw¹ fotografii ekologicznej. Za³o eniem projektu jest ukazanie natury, przede wszystkim lasu i drzewa, w z³o onych ekologicznych i artystycznych relacjach. afrykañskie Wernisa : 19 V 2008, godz Wystawa czynna do 25 maja Eksponaty na wystawê afrykañsk¹ u yczy Papa Samba Ndiaye, Senegalczyk mieszkaj¹cy w Polsce od 13 lat, który razem z on¹ Marzen¹ prowadzi Centrum Kultury i Sztuki Afrykañskiej Galeria Teranga, w Krakowie przy ul. Kalwaryjskiej 48. Galeria sprzedaje równie wyroby afrykañskiego rêkodzie³a m.in. instrumenty muzyczne, rzeÿby, amulety, bi uteriê, tkaniny, kosze oraz wyroby z tykwy (roœliny z rodziny dyniowatych). Zbyszek Carewicz, Gracze Miesi¹c fotografii w Krakowie Wernisa : 6 maja 2008, godz Wystawa czynna do 31 maja Mini Galeria FOTOGRAFIA MIESI CA 12 Fot. Agnieszka Marek (Kurs Fotografii Artystycznej) Gracze jest to opowieœæ o miejscu z dusz¹, w którym czas zatrzyma³ siê dawno temu. Niewiele pozosta³o takich miejsc, które zachowuj¹ klimat dawnej Warszawy. To w³aœnie na ich gruzach powstaj¹ nowe apartamentowce oraz centra handlowe. Projekt powstaje od 2004 roku i jest ho³dem z³o onym prawdziwym fanom wyœcigów konnych, ludziom, którzy w ka dy weekend od wielu lat spêdzaj¹ w taki sam sposób. Tytu³owi gracze to stara gwardia, o wyœcigach wiedz¹ wszystko, znaj¹ konie, d okejów, mog¹ opowiedzieæ, kto dobrze zarobi³ na wyœcigach. Œródmiejski Oœrodek Kultury, Kraków, ul. Miko³ajska 2 tel. (+12) , , fax , lamelli@lamelli.com.pl; Numer przygotowali: Magdalena Jankosz, Teresa Feliks, Anna Koœciuszko (red. str. 8-11), Agnieszka Kwiecieñ, Janusz M. Paluch, Ewa Torbus. Drukarnia Towarzystwa S³owaków w Polsce, ul. œw. Filipa 7, Kraków, tel.: (+12) ISSN