Bydgoszcz, Autoreferat. 1. Imię i Nazwisko: Marek Romaniuk

Transkrypt

1 Bydgoszcz, Autoreferat 1. Imię i Nazwisko: Marek Romaniuk 2. Posiadane dyplomy, stopnie naukowe / artystyczne z podaniem nazwy, miejsca i roku ich uzyskania oraz tytułu rozprawy doktorskiej. a/ tytuł naukowy magistra historii, specjalność archiwalna, Wydział Nauk Humanistycznych Uniwersytetu Mikołaja Kopernika w Toruniu, 1979 r. b/ dyplom ukończenia Podyplomowego Studium Archiwistyki w zakresie kartografii historycznej, Uniwersytet Mikołaja Kopernika w Toruniu, 1981 r. c/ dyplom ukończenia Podyplomowego Studium Archiwistyki w zakresie informacji naukowej, Uniwersytet Mikołaja Kopernika w Toruniu, 1982 r. d/ stopień naukowy doktora nauk humanistycznych w zakresie historii nadany uchwałą Rady Wydziału Historycznego Uniwersytetu Warszawskiego r. na podstawie rozprawy doktorskiej Likwidacja skutków wpisu ludności Bydgoszczy na niemiecką listę narodową Informacje o dotychczasowym zatrudnieniu w jednostkach naukowych / artystycznych. a/ Od r. jestem zatrudniony w Archiwum Państwowym w Bydgoszczy. Od r. pracowałem na stanowisku archiwisty, od 1980 r. na stanowisku asystenta naukowo-badawczego, od r. na stanowisku adiunkta. Po likwidacji etatów naukowych w archiwach państwowych w 1984 r. objąłem stanowisko starszego archiwisty, a od 1988 r. kustosza. Od r. do chwili obecnej pełnię funkcję kierownika Oddziału Gromadzenia, Opracowania i Zabezpieczenia Archiwaliów. b/ W okresie od 2004 r. do 2014 r. byłem zatrudniony na umowę-zlecenie w Instytucie Historii i Stosunków Międzynarodowych Uniwersytetu Kazimierza Wielkiego w Bydgoszczy. c/ W latach byłem zatrudniony na umowę-zlecenie w Instytucie Kulturoznawstwa Wyższej Szkoły Gospodarki w Bydgoszczy.

2 4. Wskazanie osiągnięcia* wynikającego z art. 16 ust.2 ustawy z dnia 14 marca 2003 r. o stopniach naukowych i tytule naukowym oraz stopniach i tytule w zakresie sztuki (Dz.U. nr 65, poz. 595 ze zmianami): a/ tytuł osiągnięcia naukowego/artystycznego: Niemcy w Bydgoszczy w XIX i XX wieku b/ publikacje A/ monografie, rozdziały w monografiach 1. Marek Romaniuk, Podzwonne okupacji. Deutsche Volksliste w Bydgoszczy ( ), Bydgoszcz 1993, ss Marek Romaniuk, Mniejszość niemiecka w Bydgoszczy ( ), [w:] Historia Bydgoszczy, t. 2, cz. 1, , Bydgoskie Towarzystwo Naukowe, Bydgoszcz 1999, s Marek Romaniuk, Niemiecka Lista Narodowa w Bydgoszczy , [w:] Historia Bydgoszczy, t. 2, cz. 2, , Bydgoskie Towarzystwo Naukowe, Bydgoszcz 2004, s Marek Romaniuk, Szkolnictwo i oświata w Bydgoszczy w okresie okupacji, [w:] Historia Bydgoszczy, t. 2, cz. 2, , Bydgoskie Towarzystwo Naukowe, Bydgoszcz 2004, s Marek Romaniuk, Mniejszość niemiecka w Bydgoszczy , [w:] Bydgoszcz. 3-4 września Studia i dokumenty, (red. T. Chinciński, P. Machcewicz), Instytut Pamięci Narodowej w Warszawie, Warszawa 2008, s Marek Romaniuk, Sztuka królewska w Bydgoszczy. 230 lat tradycji wolnomularskich. Archiwum Państwowe w Bydgoszczy - Instytut Sztuka Królewska w Polsce, Bydgoszcz, 2014, ss. 67 (29 nlb.) B/ artykuły naukowe 1. Marek Romaniuk, Z dziejów masonerii bydgoskiej, Kronika Bydgoska, t. 9, 1988, s Marek Romaniuk, Niemcy bydgoscy wobec powrotu miasta do Polski w 1920 r., Kronika Bydgoska, t. 10, 1990, s Marek Romaniuk, Burmistrzowie miasta Bydgoszczy , Kronika Bydgoska, t. 11, 1991, s Marek Romaniuk, Napływ Niemców do Bydgoszczy w latach , Kronika Bydgoska, t. 12, 1992, s

3 5. Marek Romaniuk, Niemcy patroni ulic międzywojennej Bydgoszczy, Kronika Bydgoska, t. 14, 1994, s Marek Romaniuk, Die deutschen Persönlichkeiten in den Strassennamen der Stadt Bromberg ( ), Westpreussen-Jahrbuch, 1994, Band 44, s Marek Romaniuk, Archivalien zur Geschichte der deutschen Minderheit in Bromberg in den Jahren im Bestand des Staatsarchivs Bromberg, Beiträge zur Geschichte Westpreussens, Nr 14, 1995, s Marek Romaniuk, Źródła archiwalne do dziejów niemieckiej mniejszości narodowej w zasobie Archiwum Państwowego w Bydgoszczy, Kronika Bydgoska, t. 16, 1996, s Marek Romaniuk, Niemcy bydgoscy w okresie międzywojennym. Uwagi ogólne, [w:] Bydgoszcz 650 lat praw miejskich, red. M. Grzegorz, Z. Biegański, Wyższa Szkoła Pedagogiczna w Bydgoszczy, Bydgoszcz 1996, s Marek Romaniuk, Oblicze polityczne niemieckiej mniejszości narodowej w Bydgoszczy w latach , [w:] Polska między Niemcami a Rosją, red. W. Borodziej, P. Wieczorkiewicz, Instytut Historyczny Uniwersytetu Warszawskiego Fundacja im. Friedricha Eberta, Warszawa 1997, s Marek Romaniuk, Bydgoskie rzeźby Ferdinanda Lepckego, Materiały do dziejów kultury i sztuki Bydgoszczy i regionu, z. 3, 1998, s Marek Romaniuk, Honorowi obywatele Bydgoszczy , Kronika Bydgoska, t. 20, 1999, s Marek Romaniuk, Pomnik konny cesarza Wilhelma I w Bydgoszczy, Materiały do dziejów kultury i sztuki Bydgoszczy i regionu, z. 4, 1999, s Marek Romaniuk, Pomnik króla Fryderyka II Wielkiego w Bydgoszczy, Materiały do dziejów kultury i sztuki Bydgoszczy i regionu, z. 5, 2000, s Marek Romaniuk, Wieża Bismarcka w Bydgoszczy, Materiały do dziejów kultury i sztuki Bydgoszczy i regionu, z. 6, 2001, s Marek Romaniuk, Bydgoski Pomnik Poległych, Materiały do dziejów kultury i sztuki Bydgoszczy i regionu, z. 7, 2002, s Marek Romaniuk, Jeszcze o bydgoskich pomnikach z doby rozbiorów, Materiały do dziejów kultury i sztuki Bydgoszczy i regionu, z. 8, 2003, s Marek Romaniuk, Wiesław Trzeciakowski, Bydgoscy volksdeutsche o sobie. "Memoriał" Ferdinanda Langa z dnia 1 maja 1940 r., Kronika Bydgoska, t. 25, 2004, s Marek Romaniuk, Deutsche Volksbank w Bydgoszczy, [w:] Dzieje pieniądza i 3

4 bankowości regionu kujawsko-pomorskiego. Stan i perspektywy badań, red. W. Garbaczewski, R. Kabaciński, Bydgoskie Towarzystwo Naukowe, Bydgoszcz 2006, s Marek Romaniuk, Likwidacja Deutsche Volksliste podstawy prawne rehabilitacji, [w:] Rok 1945 na Kujawach i Pomorzu: koniec wojny początek nowej rzeczywistości, Prace Komisji Historii Bydgoskiego Towarzystwa Naukowego, t. 19, 2006, s Marek Romaniuk, Polacy i Niemcy w Bydgoszczy w latach , [w:] Polacy i Niemcy w Bydgoszczy Katalog wystawy, Muzeum Okręgowe im. Leona Wyczółkowskiego w Bydgoszczy, Bydgoszcz 2006, s Marek Romaniuk, Rodzina Petersonów z Bydgoszczy, [w:] Bydgoski Węzeł Wodny, red. S. Malinowski, Bydgoszcz 2006, s Marek Romaniuk, Erich Schmidt historyk staropolskiej Bydgoszczy, [w:] Polska w kręgu polityki, kultury i gospodarki europejskiej, red. Z. Zyglewski, Wydawnictwo Uniwersytetu Kazimierza Wielkiego w Bydgoszczy, Bydgoszcz 2007, s Marek Romaniuk, Profesor Hugo Hergesell. Pod znakiem badań i prognoz meteorologicznych, Prace Komisji Historii Bydgoskiego Towarzystwa Naukowego, t. 20, 2007, s Marek Romaniuk, Niemiecka lista narodowa w Bydgoszczy , [w:] Polityka germanizacyjna Trzeciej Rzeszy na Pomorzu Gdańskim w latach , red. K. Minczykowska, J. Sziling, Fundacja Archiwum i Muzeum Pomorskie Armii Krajowej oraz Wojskowej Służby Polek, Toruń 2007, s Marek Romaniuk, W kręgu symboli masońskich, Materiały do dziejów kultury i sztuki Bydgoszczy i regionu, z. 15, 2010, s Marek Romaniuk, Bydgoszcz Odniemczenie czy repolonizacja?, [w:] W kręgu spraw pomorskich. Rozważania i badania z perspektywy 90. rocznicy powrotu Pomorza i Kujaw do Macierzy, Prace Komisji Historii Bydgoskiego Towarzystwa Naukowego, t. 22, 2011, s Marek Romaniuk, Niemiecka lista narodowa w Bydgoszczy. Na rozdrożu tożsamości narodowej, [w:] W cieniu wojny. Bydgoszcz i jej mieszkańcy w czasie II wojny światowej. Katalog wystawy. Muzeum Okręgowe im. Leona Wyczółkowskiego w Bydgoszczy, Bydgoszcz 2014, s Marek Romaniuk, Ferdinand Lepcke w Bydgoszczy, [w:] Ferdinand Lepcke (katalog wystawy), Bydgoszcz 2014, s C/ biogramy: 4

5 1. Marek Romaniuk, Aronsohn Lewin Louis, [w:] S. Błażejewski, J. Kutta, M. Romaniuk, Bydgoski słownik biograficzny (dalej cyt. BSB), t. 1, 1993, s Marek Romaniuk, Bachmann Julius Maximilian Peter, [w:] BSB, t. 1, 1993, s Marek Romaniuk, Bollert Martin, [w:] BSB, t. 1, 1993, s Marek Romaniuk, Brenckenhoff Franz Balthazar Schönberg von, [w:] BSB, t. 1, 1993, s Marek Romaniuk, Franke Hermann August Robert, [w:] BSB, t. 1, 1993, s Marek Romaniuk, Franke Konrad Moritz Ernst, [w:] BSB, t. 1, 1993, s Marek Romaniuk, Gamm Friedrich Emil, [w:] BSB, t. 1, 1993, s Marek Romaniuk, Gamm Heinrich Julius, [w:] BSB, t. 1, 1993, s Marek Romaniuk, Heyne Friedrich Hermann, [w:] BSB, t. 1, 1993, s Marek Romaniuk, Hippel Theodor Gottlieb von, [w:] BSB, t. 1, 1993, s Marek Romaniuk, Knobloch Alfred Karl Ernst, [w:] BSB, t. 1, 1993, s Marek Romaniuk, Maybach Albert von, [w:] BSB, t. 1, 1993, s Marek Romaniuk, Minde-Pouet Georg, [w:] BSB, t. 1, 1993, s Marek Romaniuk, Assmann Julius Rudolf Friedrich, [w:] BSB, t. 2, 1995, s Marek Romaniuk, Baerwald Moritz, [w:] BSB, t. 2, 1995, s Marek Romaniuk, Boie Reinhold, [w:] BSB, t. 2, 1995, s Marek Romaniuk, Deinhardt Johann Heinrich, [w:] BSB, t. 2, 1995, s Marek Romaniuk, Dietz Ernst Heinrich, [w:] BSB, t. 2, 1995, s Marek Romaniuk, Dietz Hermann Ernst Georg, [w:] BSB, t. 2, 1995, s Marek Romaniuk, Foller Karl Wilhelm Theodor Ernst von, [w:] BSB, t. 2, 1995, s Marek Romaniuk, Gerber Gustav Eduard, [w:] BSB, t. 2, 1995, s Marek Romaniuk, Gieryn Narcyz Stanisław, [w:] BSB, t. 2, 1995, s Marek Romaniuk, Graebe Richard Theodor Albert Marcell Kurt, [w:] BSB, t. 2, 1995, s Marek Romaniuk, Guderian Mathias, [w:] BSB, t. 2, 1995, s Marek Romaniuk, Hann von Weyhern Otto Rudolf Benno, [w:] BSB, t. 2, 1995, s Marek Romaniuk, Hersegell Leopold Hugo, [w:] BSB, t. 2, 1995, s Marek Romaniuk, Leistikow Walther Rudolph, [w:] BSB, t. 2, 1995, s Marek Romaniuk, Pankratz Arthur Bruno Adolf, [w:] BSB, t. 2, 1995, s Marek Romaniuk, Peterson Carl Julius, [w:] BSB, t. 2, 1995, s Marek Romaniuk, Peterson Ernst Conrad, [w:] BSB, t. 2, 1995, s

6 31. Marek Romaniuk, Peterson Ernst Emil, [w:] BSB, t. 2, 1995, s Marek Romaniuk, Peterson Ernst Henrich Wilhelm Franz, [w:] BSB, t. 2, 1995, s Marek Romaniuk, Schnee Lina Ottilie Martha, [w:] BSB, t. 2, 1995, s Marek Romaniuk, Tischner Karl Gustav, [w:] BSB, t. 2, 1995, s Marek Romaniuk, Abicht Carl Ferdynand Gustav, [w:] BSB, t. 3, 1996, s Marek Romaniuk, Bauer Louis Eduard Gottlieb, [w:] BSB, t. 3, 1996, s Marek Romaniuk, Blumwe Carl, [w:] BSB, t. 3, 1996, s Marek Romaniuk, Blumwe Franz Julius Wilhelm, [w:] BSB, t. 3, 1996, s Marek Romaniuk, Braesicke Hugo Eugen Alexander, [w:] BSB, t. 3, 1996, s Marek Romaniuk, Damaschke Willi Fritz, [w:] BSB, t. 3, 1996, s Marek Romaniuk, Fiebrandt Carl Johann Jacob, [w:] BSB, t. 3, 1996, s Marek Romaniuk, Friedländer Dagobert, [w:] BSB, t. 3, 1996, s Marek Romaniuk, Friedländer Theobald Martin, [w:] BSB, t. 3, 1996, s Marek Romaniuk, Kohnert Hans Joachim Peter, [w:] BSB, t. 3, 1996, s Marek Romaniuk, Kolwitz Adolf Max, [w:] BSB, t. 3, 1996, s Marek Romaniuk, Kolwitz Emil Johann Friedrich Karl, [w:] BSB, t. 3, 1996, s Marek Romaniuk, Kolwitz Ludwig Siegfried, [w:] BSB, t. 3, 1996, s Marek Romaniuk, Schleinlitz Georg Emil Gustav, [w:] BSB, t. 3, 1996, s Marek Romaniuk, Schmidt Erich, [w:] BSB, t. 3, 1996, s Marek Romaniuk, Staemmler Siegfried, [w:] BSB, t. 3, s Marek Romaniuk, Starke Gotthold Wilhelm, [w:] BSB, t. 3, s Marek Romaniuk, Titze Hans Berthold Gustav, [w:] BSB, t. 3, s Marek Romaniuk, Bocksch Heinrich Daniel, [w:] BSB, t. 4, 1997, s Marek Romaniuk, Buchholz Ludwig Kasimir, [w:] BSB, t. 4, 1997, s Marek Romaniuk, Dietz Sophie Wilhelmine Gertrud, [w:] BSB, t. 4, 1997, s Marek Romaniuk, Dittmann August, [w:] BSB, t. 4, 1997, s Marek Romaniuk, Eberhard Carl Friedrich Wilhelm Ferdinand, [w:] BSB, t. 4, 1997, s Marek Romaniuk, 1997, Eberhardt Friedrich Wilhelm August Theodor, [w:] BSB, t. 4, 1997, s Marek Romaniuk, Groschke Gottfried, [w:] BSB, t. 4, Bydgoszcz 1997, s Marek Romaniuk, Grünauer Andreas Friedrich, [w:] BSB, t. 4, 1997, s

7 62. Marek Romaniuk, Jendrike Paul Emil, [w:] BSB, t. 4, Bydgoszcz 1997, s Marek Romaniuk, Kopka Ferdynand Adolph Marcell, [w:] BSB, t. 4, 1997, s Marek Romaniuk, Kruse Francis, [w:] BSB, t. 4, 1997, s Marek Romaniuk, Kühnast Ludwig Christoph Franz, [w:] BSB, t. 4, 1997, s Marek Romaniuk, Kupffender Alfred, [w:] BSB, t. 4, 1997, s Marek Romaniuk, Kupffender Louis Emil, [w:] BSB, t. 4, 1997, s Marek Romaniuk, Löhnert Hermann Otto, [w:] BSB, t. 4, 1997, s Marek Romaniuk, Lüdtke Franz Emil Otto, [w:] BSB, t. 4, 1997, s Marek Romaniuk, Schleinitz Juliusz Karl Leopold Freiherr von, [w:] BSB, t. 4, 1997, s Marek Romaniuk, Schwiedetzky Georg, [w:] BSB, t. 4, 1997, s Marek Romaniuk, Senff Emil, [w:] BSB, t. 4, 1997, s Marek Romaniuk, Spitzer Wilhelm Adolf Stillfried, [w:] BSB, t. 4, 1997, s Marek Romaniuk, Tank Kurt Waldemar, [w:] BSB, t. 4, 1997, s Marek Romaniuk, Werckmeister Carl Emil, [w:] BSB, t. 4, 1997, s Marek. Romaniuk, Weckmeister Georg August Wilhelm, [w:] BSB, t. 4, 1997, s Marek Romaniuk, Winterfeld Wilhelm von, [w:] BSB, t. 4, 1997, s Marek Romaniuk, Wolff Karl Hugo Heinrich, [w:] BSB, t. 4, 1997, s Marek Romaniuk, Adamek Karl Wilhelm, [w:] BSB, t. 5, 1998, s Marek Romaniuk, Augschun Wilhelm David, [w:] BSB, t. 5, 1998, s Marek Romaniuk, Boethke Carl August Wilhelm, [w:] BSB, t. 5, 1998, s Marek Romaniuk, Brandrup Wilhelmine Marie Emilie, [w:] BSB, t. 5, 1998, s Marek Romaniuk, Breda Carl Friedrich Simon, [w:] BSB, t. 5, 1998, s Marek Romaniuk, Buchholz Johann Theodor, [w:] BSB, t. 5, 1998, s Marek Romaniuk, Günther Georg Richard, [w:] BSB, t. 5, 1998, s Marek Romaniuk, Guttmann Wilhelm, [w:] BSB, t. 5, 1998, s Marek Romaniuk, Heidelck Friedrich Franz, [w:] BSB, t. 5, 1998, s Marek Romaniuk, Holsche August Carl, [w:] BSB, t. 5, 1998, s Marek Romaniuk, Koch Friedrich Matthaeus, [w:] BSB, t. 5, 1998, s Marek Romaniuk, Liman Oskar Franz, [w:] BSB, t. 5, 1998, s Marek Romaniuk, Mitzlaff Paul Wilhelm Gustav, [w:] BSB, t. 5, 1998, s Marek Romaniuk, Prochownik Berthold, [w:] BSB, t. 5, 1998, s Marek Romaniuk, Rademacher Hugo, [w:] BSB, t. 5, 1998, s

8 94. Marek Romaniuk, Rademacher Julius Oskar Hugo Leo, [w:] BSB, t. 5, 1998, s Marek Romaniuk, Roquette Hermann Louis, [w:] BSB, t. 5, 1998, s Marek Romaniuk, Roquette Jean Louis, [w:] BSB, t. 5, 1998, s Marek Romaniuk, Roquette Otto Wilhelm, [w:] BSB, t. 5, 1998, s Marek Romaniuk, Roskowski Friederike Wilhelmine Clara, [w:] BSB, t. 5, 1998, s Marek Romaniuk, Sekura Hieronimus Johannes, [w:] BSB, t. 5, 1998, s Marek Romaniuk, Sekura Paul Anton, [w:] BSB, t. 5, 1998, s Marek Romaniuk, Tiedemann Christoph Willers von, [w:] BSB, t. 5, 1998, s Marek Romaniuk, Wegner Anton Pius Gustav Wilhelm, [w:] BSB, t. 5, s Marek Romaniuk, Westphal Johann Julius Theodor Hermann, [w:] BSB, t. 5, 1998, s Marek Romaniuk, Wissmann Carl Christian Ferdinand, [w:] BSB, t. 5, 1998, s Marek Romaniuk, Angermann August Friedrich Emil, [w:] BSB, t. 6, 2000, s Marek Romaniuk, Dombrowski Ludwig Heinrich, [w:] BSB, t. 6, 2000, s Marek Romaniuk, Hepke Marian, [w:] BSB, t. 6, 2000, s Marek Romaniuk, Kunowski Anna Gertrud, [w:] BSB, t. 6, 2000, s Marek Romaniuk, Lang Ferdinand, [w:] BSB, t. 6, 2000, s Marek Romaniuk, Lepcke Ferdinand, [w:] BSB, t. 6, 2000, s Marek Romaniuk, Löwe Friedrich August Leopold, [w:] BSB, t. 6, 2000, s Marek Romaniuk, Löwe Johann Carl, [w:] BSB, t. 6, 2000, s Marek Romaniuk, Löwe Johann Heinrich, [w:] BSB, t. 6, 2000, s Marek Romaniuk, Maurach Friedrich Wilhelm Lebrecht, [w:] BSB, t. 6, 2000, s Marek Romaniuk, Mautz Heinrich Ernst, [w:] BSB, t. 6, 2000, s Marek Romaniuk, Naumann Johann Gottlieb August, [w:] BSB, t. 6, 2000, s Marek Romaniuk, Nemitz Francisca Anna, [w:] BSB, t. 6, 2000, s Marek Romaniuk, Niepel Ernst Wilhelm Martin, [w:] BSB, t. 6, 2000, s Marek Romaniuk, Picht Oskar, [w:] BSB, t. 6, 2000, s Marek Romaniuk, Rantzau Lilly Marie Agnes Elisabeth Fanny, [w:] BSB, t. 6, 2000, s Marek Romaniuk, Riese Wilhelm, [w:] BSB, t. 6, 2000, s Marek Romaniuk, Romberg Jacob Heinrich Ferdinand, [w:] BSB, t. 6, 2000, s Marek Romaniuk, Runge Gustav Wilhelm, [w:] BSB, t. 6, 2000, s

9 124. Marek Romaniuk, Schattschneider Arnold Heinrich, [w:] BSB, t. 6, 2000, s Marek Romaniuk, Schönbeck Otto, [w:] BSB, t. 6, 2000, s Marek Romaniuk, Springer Johann Gottfried, [w:] BSB, t. 6, 2000, s Marek Romaniuk, Stadie Alfons Erich, [w:] BSB, t. 6, 2000, s Marek Romaniuk, Stadie Emil Wilhelm, [w:] BSB, t. 6, 2000, s Marek Romaniuk, Steinbrunn Samuel Traugott, [w:] BSB, t. 6, 2000, s Marek Romaniuk, Stoessel (Stössel) Paul, [w:] BSB, t. 6, 2000, s Marek Romaniuk, Tornow Wilhelm Ernst August, [w:] BSB, t. 6, 2000, s Marek Romaniuk, Trossin (Trossien) Robert Wilhelm Eckardt, [w:] BSB, t. 6, 2000, s Marek Romaniuk, Bartsch Hugo, [w:] BSB, t. 7, 2006, s Marek Romaniuk, Beisert Max Eduard, [w:] BSB, t. 7, 2006, s Marek Romaniuk, Budjuhn Gustav, [w:] BSB, t. 7, 2006, s Marek Romaniuk, Bundschu Julius, [w:] BSB, t. 7, 2006, s Marek Romaniuk, Conrad Alfred Anton Robert, [w:] BSB, t. 7, 2006, s Marek Romaniuk, Dahrenstaedt Gustav Rudolph Felix, [w:] BSB, t. 7, 2006, s Marek Romaniuk, Fechner Heinrich, [w:] BSB, t. 7, 2006, s Marek Romaniuk, Fechner Samuel Julius, [w:] BSB, t. 7, 2006, s Marek Romaniuk, Gebhardi Carl Friedrich Benjamin, [w:] BSB, t. 7, 2006, s Marek Romaniuk, Georgi Wilhelm Hermann Paul, [w:] BSB, t. 7, 2006, s Marek Romaniuk, Geissler August Carl Ulrich, [w:] BSB, t. 7, 2006, s Marek Romaniuk, Gildemeister Eugen Eduard Heinrich, [w:] BSB, t. 7, 2006, s Marek Romaniuk, Gottwald Hugo Gustav Georg, [w:] BSB, t. 7, 2006, s Marek Romaniuk, Heybowitz Paul Georg Valerius Heinrich von, [w:] BSB, t. 7, 2006, s Marek Romaniuk, Höffner Agnes Clara Willy, [w:] BSB, t. 7, 2006, s Marek Romaniuk, Jarchow Hans Emil Otto, [w:] BSB, t. 7, 2006, s Marek Romaniuk, Klose Friedrich (Fritz) Wilhelm, [w:] BSB, t. 7, 2006, s Marek Romaniuk, Kopp Felix Ernst Max, [w:] BSB, t. 7, 2006, s Marek Romaniuk, Kopp Paul Robert Johannes, [w:] BSB, t. 7, 2006, s

10 152. Marek Romaniuk, Kopp Wilhelm Gottlieb, [w:] BSB, t. 7, 2006, s Marek Romaniuk, Leunert Johann Gottlieb, [w:] BSB, t. 7, 2006, s Marek Romaniuk, Metzger Heinrich Rudolf Eduard, [w:] BSB, t. 7, 2006, s Marek Romaniuk, Nehlipp Georg Otto Adolf, [w:] BSB, t. 7, 2006, s Marek Romaniuk, Pfefferkorn Johann Gottlieb, [w:] BSB, t. 7, 2006, s Marek Romaniuk, Schenk Heinrich Eduard Paul, [w:] BSB, t. 7, 2006, s Marek Romaniuk, Stein Bruno, [w:] BSB, t. 7, 2006, s Marek Romaniuk, Uhlenthuth Eduard Ludwig, [w:] BSB, t. 7, 2006, s Marek Romaniuk, Wappenhans-Marinack Friedrich, [w:] BSB, t. 7, 2006, s Marek Romaniuk, Weidner Ernst Friedrich Wilhelm, [w:] BSB, t. 7, 2006, s Marek Romaniuk, Wilske Carl August Emil, [w:] BSB, t. 7, 2006, s c/ omówienie celu naukowego/ artystycznego ww. pracy/ prac i osiągniętych wyników wraz z omówieniem ich ewentualnego wykorzystania Wskazanym osiągnięciem jest cykl publikacji poświęconych zagadnieniu historycznej obecności i funkcjonowaniu Niemców w Bydgoszczy w XIX i XX wieku. Zamierzeniem badawczym było zatem przedstawienie zasadniczego znaczenia i roli, jaką bydgoscy Niemcy odegrali w dziejach miasta w omawianym okresie historycznym. Ich liczebność, status narodowy i społeczny ulegał dość zasadniczym zmianom. Wątki niemieckie w dziejach Bydgoszczy pojawiają się od samych jej początków. Król Kazimierz Wielki, lokując miasto r., zasadźcami uczynił Johanna Kiesselhutta i Konrada, a lokował je na prawie magdeburskim. Nadał mu nazwę Kunigesburg. Większy napływ Niemców do miasta spowodowały migracje wywołane represjami kontrreformacji. Niemcy przez stulecia stanowili ważny element w strukturze społecznej Bydgoszczy, pełniąc różne funkcje publiczne i mając poważny udział w pomyślnej sytuacji ekonomicznej miasta. Nową jakościowo sytuację przyniósł I rozbiór Polski i włączenie miasta do Królestwa Prus rządzonego przez Fryderyka II, monarchę oświeconego, wielkiego reformatora państwa. Oznaczało ono awans administracyjny miasta, w którym znalazły siedzibę władze nowej jednostki podziału administracyjnego, obwodu nadnoteckiego. Przyniósł on nową falę osadnictwa, tzw. fryderycjańskiego. Niemieccy imigranci stali się naturalną bazą kadrową dla tworzonych urzędów pruskiej administracji, garnizonu, różnorodnych instytucji państwowych, a także rzemiosła i usług zapewniających funkcjonowanie organizmu miejskiego. Wiele spośród osiadłych wówczas rodzin na ponad stulecie związało swoje losy z miastem. Niemcy na 148 lat, jeśli nie liczyć okresu Księstwa Warszawskiego, zawładnęli Bydgoszczą. Występowali w roli narodu rządzącego, 10

11 wypełniającego władztwo pruskie i ze względu na narodowość uprzywilejowanego. Początkowy liberalizm w kwestiach narodowych po powstaniu listopadowym i Wiośnie Ludów ustąpił miejsca polityce germanizacji, której symbolem stały się rządy kanclerza Ottona von Bismarcka w latach Stopniowo zmieniała się struktura narodowościowa mieszkańców, w której przewagę liczebną uzyskała ludność niemiecka. Wspomniane zagadnienia były przedmiotem opisu historycznego, który przybrał kształt syntezy dziejów miasta w postaci I tomu Historii Bydgoszczy do 1920 roku, wydanego w 1991 roku. Wymieniona monografia dziejów miasta, zapewne z braku systematycznych badań, które zaowocowałyby opracowaniami przyczynkarskimi, nie uwzględniała wielu wątków szczegółowych. Problematyka ta niemal nie była podejmowana w badaniach historycznych. Zatem za zasadne uznałem zainteresowanie się tym okresem w dziejach Bydgoszczy. Charakterystyczną cechą wspomnianej monografii Bydgoszczy było jej odpersonifikowanie. Z tego względu podjąłem badania elity miasta w XIX i XX wieku, przedstawiając najpierw portret zbiorowy osób pełniących funkcje nadburmistrza i burmistrza w Bydgoszczy w latach Badania w tym zakresie uzupełniłem analizą sylwetek osób wyróżnionych godnością honorowego obywatela Bydgoszczy w latach Wyniki wspomnianych badań opublikowałem w formie artykułów na łamach Kroniki Bydgoskiej. Szczególnym rozwinięciem moich badań we wskazanym zakresie była praca nad Bydgoskim słownikiem biograficznym. Dotychczas ukazało się siedem tomów tego wydawnictwa. Mój udział w tej publikacji polegał na opracowaniu ogółem 162 biogramów bydgoskich Niemców. Poświęciłem je osobom, które pozostawiły trwały ślad swojej obecności w Bydgoszczy, a przez piastowane funkcje i działalność polityczną, gospodarczą i społeczną odegrały poważną rolę w dziejach miasta. W przeważającej części biogramy dotyczą Niemców żyjących w mieście w okresie niemieckiego władztwa państwowego, najpierw Królestwa Prus, a następnie Rzeszy Niemieckiej. W opracowanych biogramach, mając na uwadze szczupłość opisu historycznego tego okresu w dziejach miasta, oprócz typowych danych biograficznych uwzględniałem szerszy kontekst historyczny odnoszący się do dziejów niemieckiego Wschodu i samej Bydgoszczy. Prezentacji wybitnych postaci z tego okresu dziejów Bydgoszczy poświęciłem także kilka odrębnych artykułów. Wśród wspomnianych osób znalazła się rodzina Petersonów, budowniczych Kanału Bydgoskiego, profesorowie Erich Schmidt, pierwszy historyk, badacz staropolskiej Bydgoszczy, oraz Hugo Hergesell, twórca aerologii, nauki badającej kształtowanie się pogody w niższych warstwach atmosfery. Zająłem się także problematyką postaw i zachowań bydgoszczan Niemców w dniach poprzedzających powrót Bydgoszczy do Polski po korzystnych dla Polaków postanowieniach traktatu wersalskiego. Wśród Niemców domi- 11

12 nowała wrogość lub co najmniej niechęć oraz poczucie krzywdy wyrządzonej Niemcom w Wersalu. Zwrócenie miasta Polsce poprzedziły najpierw protesty Niemców, a następnie ekscesy Grenzschutzu i nielegalny wywóz majątku państwowego do Niemiec. Zajmując się osiadłymi w mieście Niemcami, badaniami objąłem również dzieje bydgoskiej loży wolnomularskiej Janus na Wschodzie, stowarzyszenia o jednoznacznie niemieckim charakterze, skupiającym członków elity społecznej miasta. Pierwszy z artykułów został zamieszczony w Kronice Bydgoskiej w 1988 r. Poświęciłem go opisowi dziejów loży od jej złożenia w 1784 r. do rozwiązania w 1938 r. Kolejny szkic, opublikowany w 2010 r. w Materiałach do dziejów kultury i sztuki Bydgoszczy i regionu, dotyczył historii siedziby loży bydgoskiej. Okazją ponownego podjęcia tematu stała się wystawa przygotowana z okazji jubileuszu 230-lecia wolnomularstwa bydgoskiego. W opracowanym wydawnictwie Sztuka królewska w Bydgoszczy. 230 lat tradycji wolnomularskich, wykraczającym zawartością poza typowy katalog, zamieściłem szkic dotyczący historii loży, opublikowałem inwentarz majątku lożowego z 1910 r. oraz przewodnik po źródłach archiwalnych przechowywanych w zasobie Archiwum Państwowego w Bydgoszczy, zbiorach falerystycznych w Muzeum Okręgowym im. Leona Wyczółkowskiego w Bydgoszczy oraz rękopisach i zabytkach bibliotecznych ze zbiorów Wojewódzkiej i Miejskiej Biblioteki Publicznej im. Witolda Bełzy w Bydgoszczy. Podjąłem także badania w dziedzinie kształtowania przez władze zaborcze pruskiej świadomości historycznej. Oznaką takich działań było szczególne honorowanie, utrwalanie pamięci o wydarzeniach historycznych i osobach zasłużonych dla państwa i miasta. Formą takiej nadzwyczajnej nobilitacji było stawianie pomników. W Bydgoszczy na piedestał trafili Fryderyk II i cesarz Wilhelm I. Wzniesiono także wieżę Bismarcka i pomnik poległych na wojnie z Danią i Francją. Szczególne, albowiem uniwersalne znaczenie zachowały dwie rzeźby: Łuczniczka, która stała się symbolem Bydgoszczy, oraz fontanna Potop, autorstwa wybitnego berlińskiego artysty Ferdinanda Lepckego. Wspomnianym pomnikom i innym tablicom pamiątkowych poświęciłem szkice opublikowane w zeszytach 3-8 Materiałów do dziejów kultury i sztuki Bydgoszczy i regionu w latach Naturalną konsekwencją zainteresowania bydgoskimi Niemcami było rozszerzenie obszaru badawczego o losy ludności narodowości niemieckiej, która zrezygnowała z wyjazdu do Niemiec i pozostała w Bydgoszczy. W latach tworzyła niemiecką mniejszość narodową, największą liczebnie, ustabilizowaną ekonomicznie i zdecydowanie najbardziej aktywną społecznie. Bydgoszcz stała się bowiem silnym ośrodkiem niemczyzny, a w mieście swoją siedzibę ulokowało kilka central krajowych organizacji mniejszościowych. Moje zainteresowanie badawcze skupiła kwestia postaw polskiej ludności Bydgoszczy wobec niemczy- 12

13 zny po doświadczeniach zaborczych. W pierwszych latach po powrocie miasta do Polski przeważała atmosfera, jeśli nie wrogości, to z pewnością niechęci do wszystkiego co niemieckie. Wraz z exodusem ludności niemieckiej i realizowanym w trybie administracyjnym (optanci) odniemczaniem miasta postępowała polonizacja Bydgoszczy. Doszło do zjawiska uznanego przez historyków za bydgoski fenomen. W pruskiej Bydgoszczy zamieszkałej w 80% przez Niemców proporcje narodowościowe mieszkańców uległy odwróceniu. W krótkim czasie liczba Niemców spadła do 20%, a miasto zasiliła ludność polska. Postępowała normalizacja wzajemnych relacji, przynajmniej do czasu, gdy Adolf Hitler został kanclerzem Niemiec. Ich wyrazem było m. in. zachowanie jako patronów ulic kilku Niemców, osób szczególnie zasłużonych dla miasta. Zagadnieniu temu poświęciłem artykuły opublikowane w Kronice Bydgoskiej, a w języku niemieckim zamieszczone w czasopiśmie Westpreussen Jahrbuch w 1994 r. Swoje badania skupiłem także na rozpoznaniu archiwalnej bazy źródłowej. Pierwszą, niemieckojęzyczną wersję artykułu dotyczącego źródeł archiwalnych do dziejów niemieckiej mniejszości narodowej przechowywanych w zasobie Archiwum Bydgoskiego zamieściłem w czasopiśmie Beiträge zur Geschichte Westpreussens w 1995 r. Wersja polska została opublikowana na łamach Kroniki Bydgoskiej w 1996 r. Podjąłem wówczas próby całościowej analizy i oceny mniejszości niemieckiej zamieszkującej w Bydgoszczy w okresie międzywojennego dwudziestolecia. Ich rezultatem były artykuły: Niemcy bydgoscy w okresie międzywojennym. Uwagi ogólne, zamieszczony w wydawnictwie Bydgoszcz. 650 lat praw miejskich pod red. M. Grzegorza i Z. Biegańskiego w 1996 r., oraz Oblicze polityczne niemieckiej mniejszości narodowej w Bydgoszczy w latach , zamieszczony w pracy poświęconej prof. dr. hab. Marianowi Wojciechowskiemu Polska między Rosją a Niemcami pod red. W. Borodzieja i P. Wieczorkiewicza wydanej w 1997 r. Dotychczasowe badania umożliwiły mi całościowe opracowanie dziejów niemieckiej mniejszości w postaci szkicu Mniejszość niemiecka w Bydgoszczy , zamieszczonego w pierwszej części 2. tomu Historii Bydgoszczy , który ukazał się drukiem w 1999 r. W 2004 r. przy współpracy z Wiesławem Trzeciakowskim opublikowałem na łamach Kroniki Bydgoskiej Memoriał Ferdinanda Langa z 1 maja 1940 r. Autor, reprezentant mniejszości, działacz polityczny, poseł do Sejmu RP, w latach pełnił funkcję dyrektora Biblioteki Miejskiej Bydgoszczy. Opublikowany memoriał, poświęcony dokonaniom bydgoskiej mniejszości niemieckiej w zakresie kultywowania i utrzymania odrębności narodowej, jest interesującym dokumentem źródłowym dla tej problematyki, wskazującym na jednoznaczne zdystansowanie się władz okupacyjnych miasta do miejscowych Niemców. Swoim zainteresowaniem badawczym objąłem również działalność Deutsche Volksbank w Bydgoszczy. Wspomniana najważniejsza 13

14 instytucja finansowa bydgoskich Niemców pełniła rolę głównego dysponenta środków finansowych przekazywanych z Niemiec na wspieranie działalności mniejszości i udzielanie preferencyjnych kredytów. Efekty badań przedstawiłem w artykule Deutsche Volksbank w Bydgoszczy opublikowanym w 2006 r. na łamach wydawnictwa Dzieje pieniądza i bankowości regionu kujawsko pomorskiego. Stan i perspektywy badań pod red. W. Garbaczewskiego i R. Kabacińskiego. W 2008 r. zamieściłem szkic poświęcony niemieckiej mniejszości narodowej w Bydgoszczy w latach w publikacji wydanej przez IPN w Warszawie Bydgoszcz 3 4 września Studia i dokumenty pod red. T. Chincińskiego i P. Machcewicza. W 2011 r. zainteresowanie badawcze skupiłem na uwarunkowaniach odniemczenia miasta po 1920 r. przeprowadzanego w trybie administracyjnym, zwracając jednocześnie uwagę na toczącą się w znacznie wolniejszym tempie polonizację Bydgoszczy, dla której niezbędne były zmiany świadomości narodowej, mierzone kolejnymi pokoleniami funkcjonującymi bez obcych narodowo obciążeń kulturowych stanowiących schedę pozaborczą, np. język, szkoła itp. Wbrew oczekiwaniom na tempo tych zmian nie wpływała w sposób bezpośredni i zasadniczy wymiana ludności miasta na polską, uznana za bydgoską specyfikę. Główną falę imigracyjną stanowili bowiem ludzie wywodzący się z dawnych niemieckich prowincji, Poznańskiej i Prus Zachodnich, a więc przez ponad stulecie pozostający w sferze intensywnego oddziaływania kultury niemieckiej ze wszystkimi tego konsekwencjami w sferze świadomości narodowej. Trzecim zasadniczym blokiem zagadnień, które mieszczą się w moim obszarze badawczym są okupacyjne dzieje miasta, w których Niemcy odegrali tragiczną rolę. Posiadają one dość bogaty opis historyczny. Moją szczególną uwagę skupiły różnorodne skutki okupacji niemieckiej, zwłaszcza w sferze narodowościowej. Dały one o sobie znać tuż po zakończeniu wojny i stanowiły swoiste jej podzwonne. Ponownie pojawiły się po wielu latach przy okazji emigracji Polaków do Niemiec w latach 80. XX stulecia. Pierwszym podjętym zagadnieniem były zmiany w strukturze narodowościowej ludności Bydgoszczy w latach Przeanalizowałem ruch migracyjny Niemców przybyłych do Bydgoszczy z Rzeszy właściwej (Altreich), którzy zapewnili głównie obsadę urzędów i instytucji państwowych, Niemców krajów bałtyckich (Baltendeutsche) szukających w mieście szans na karierę i dorobek (zwłaszcza nauczycieli) i sporadycznych niemieckich repatriantów ze Wschodu (Bessarabiendeutsche). Rezultaty tej analizy przedstawiłem w artykule Napływ Niemców do Bydgoszczy w latach zamieszczonym na łamach Kroniki Bydgoskiej w 1992 r. Przygotowanie rozprawy doktorskiej poświęconej likwidacji skutków wpisu bydgoszczan na niemiecką listę narodową w latach wymagało podjęcia badań szczegółowych w zakresie 14

15 samego wpisu na listę. Oba zjawiska, co oczywiste, pozostawały w związku przyczynowoskutkowym. W rozważaniach zwróciłem uwagę na wątpliwości co do powszechnego stosowania faktycznego przymusu wpisu na listę, zwłaszcza podczas składania wniosków o wpis w trybie odwoławczym (zażaleniowym). Przedstawiłem pełny statystyczny obraz wpisu bydgoszczan na niemiecką listę narodową. Przeprowadzone badania umożliwiły mi opracowanie szkicu Niemiecka Lista Narodowa w Bydgoszczy zamieszczonego w drugiej części 2. tomu Historii Bydgoszczy , wydanego w 2004 r. We wspomnianym wydawnictwie opublikowałem także szkic Szkolnictwo i oświata w Bydgoszczy w okresie okupacji, w którym przedstawiłem strukturę i działalność szkolnictwa niemieckiego oraz funkcjonowanie polskiego tajnego nauczania. Podkreśliłem straty wojenne wśród nauczycieli bydgoskich. Dotychczas przedmiotem opisu historycznego były przede wszystkim wątki martyrologii bydgoskich pedagogów. Do problematyki niemieckiej na liście narodowej w Bydgoszczy powróciłem, publikując szkic zamieszczony w tomie Polityka germanizacyjna III Rzeszy na Pomorzu Gdańskim wydanym w 2007 r. przez Fundację Archiwum i Muzeum Pomorskie Armii Krajowej oraz Wojskowej Służby Polek. Syntetyczne rozważania dotyczące problematyki niemieckiej listy narodowościowej (nln) w Bydgoszczy pt. Niemiecka lista narodowa w Bydgoszczy. Na rozdrożu tożsamości narodowej ukazały się w katalogu wystawy W cieniu wojny. Bydgoszcz i jej mieszkańcy w czasie II wojny światowej wydanym w 2014 r. W 2006 r. podjąłem próbę podsumowania obecności Niemców w Bydgoszczy w dłuższej perspektywie historycznej, wyodrębniając ich funkcjonowanie w latach jako mniejszości narodowej stale upominającej się o swój status i prawa oraz w latach , gdy występowali w roli agresora, okupanta i oprawcy. Swoje spostrzeżenia sformułowałem w szkicu pt. Polacy i Niemcy w Bydgoszczy zamieszczonym w katalogu wystawy Polacy i Niemcy w Bydgoszczy Efektem moich kilkuletnich badań okupacyjnych i pookupacyjnych dziejów Bydgoszczy była rozprawa doktorska Likwidacja skutków wpisu ludności Bydgoszczy na niemiecką listę narodową opublikowana w 1993 r. pt. Podzwonne okupacji. Deutsche Volksliste w Bydgoszczy ( ). Dotąd zagadnieniu rozwiązania problemu wpisu na nln była poświęcona jednie publikacja Juliana Radosa pt. Rehabilitacja na Pomorzu Gdańskim wydana w 1969 r. Jednak autor w zasadzie ograniczył się do prezentacji aktów prawnych i opisu procedury rehabilitacyjnej. Moja rozprawa była pierwszą pracą, która w kompleksowy sposób podjęła problem wpisu na nln oraz likwidacji skutków związanych z uregulowaniem statusu prawnego i społecznego osób wpisanych. Szczegółowo przedstawiłem faktyczny przebieg i skutki prawne wpisu na nln traktowanego jako narzędzie polityki germanizacyjnej. Z kolei uwagę skoncentrowałem na podstawach prawnych likwidacji skut- 15

16 ków wpisu, początkowo opartych na procedurze rehabilitacji w trybie administracyjnym dla grup III i IV oraz sądowym dla grupy II nln, a następnie przestawienie jej na tory postępowania karnego w stosunku do osób winnych odstępstwa od narodowości. Omówiono także procedurę wyłączania ze społeczeństwa osób narodowości niemieckiej i ich wysiedlanie do stref okupacyjnych w Niemczech. Zasadnicza część pracy dotyczy faktycznego przebiegu likwidacji skutków wpisu na nln zakończonej wydaniem dekretu amnestyjnego w 1950 r. W podsumowaniu przedstawiłem uwarunkowania polityczne i społeczne przebiegu akcji i odniesienia do współczesnej emigracji Polaków do RFN, gdzie sprawa wpisu na volkslistę znowu stała się aktualna. W badaniach podstaw prawnych procedury rehabilitacyjnej zastosowanej w stosunku do osób wpisanych na niemiecką listę narodową powróciłem w artykule Likwidacja Deutsche Volksliste podstawy prawne rehabilitacji, zamieszczonym w Pracach Komisji Historii BTN w 2006 r. Przygotowałem również większy szkic dotyczący rozwiązania problemu osób wpisanych na nln pt. Sprawa volkslisty w Bydgoszczy w przekazanej do druku w pierwszej części 3. tomu Historii Bydgoszczy, którego wydanie zaplanowano na 2015 r. Szeroko rozumiana tematyka historycznej obecności Niemców w dziejach XIXi XX-wiecznej Bydgoszczy pozostaje nadal w kręgu moich zasadniczych zainteresowań naukowo-badawczych. 5. Omówienie pozostałych osiągnięć naukowo-badawczych (artystycznych) Archiwistyka. Do innych dziedzin nauki obranych przeze mnie jako przedmiot dociekań naukowych należy archiwistyka. Wybór tego obszaru nauki w sposób oczywisty łączył się z podjętymi studiami historycznymi o specjalności archiwalnej na UMK w Toruniu. Uczestniczyłem w seminarium magisterskim prof. dr. hab. Andrzeja Tomczaka. Swoją rozprawę poświęciłem wybitnemu polskiemu archiwiście doc. dr. Witoldowi Suchodolskiemu, który w latach pełnił funkcję Naczelnego Dyrektora Archiwów Państwowych w Polsce. W okresie okupacji niemieckiej był niekwestionowanym autorytetem i konspiracyjnym szefem polskich archiwistów, szczególnie zasłużonym w akcji ratowania ocalałych polskich dóbr kultury. Po wojnie, po krótkim powrocie na zajmowane przedtem stanowisko, stał się ofiarą wymiany kadry fachowej na pożądaną politycznie. Praca magisterska pozwoliła mi na połączenie dwóch pasji historycznych: archiwoznawstwa i biografistyki. Wyniki badań w postaci artykułu zatytułowanego Witold Suchodolski sylwetka archiwisty zostały opublikowane w 1986 r. na łamach 81. tomu czasopisma Archeion wydawanego przez Naczelną Dyrekcję Archiwów Państwowych. Zainteresowanie problematyką archiwalną było związane także z pracą w Archiwum Państwowym w Bydgoszczy. Dotyczyło ono zwłaszcza opracowania zasobu 16

17