Bogactwo Samorządów. Ranking dochodów JST 2015 opracowany dla pisma Wspólnota przez prof. Pawła Swianiewicza i dr Julitę Łukomską

Transkrypt

1 Bogactwo Samorządów Ranking dochodów JST 2015 opracowany dla pisma Wspólnota przez prof. Pawła Swianiewicza i dr Julitę Łukomską Kraków

2 WSTĘP W roku 2015, w porównaniu do roku 2014 dochody samorządowe wzrosły o około 2,5%. Wzrost ten był wolniejszy od zmiany PKB, jednak zestawiając go z inflacją (-0,9%) można stwierdzić, że był na całkiem dobrym poziomie. Najszybciej rosły dochody związków komunalnych (o ponad 15%). Od kilku lat widać wzrost wartości środków przeznaczanych na współpracę międzygminną, co jest o tyle pozytywnym sygnałem, iż brak umiejętności współpracy jest wskazywany jako znacząca bariera rozwojowa nie tylko w odniesieniu do samorządów, ale całego kraju. W 2015 roku o 4% wzrosły dochody gmin oraz o prawie 3,5% miast na prawach powiatu. O niecałe 0,5% obniżyły się za to dochody powiatów, a o prawie 4% zmniejszyły się dochody województw. Pewny niepokój samorządowców, oprócz pojawiających się nowych zadań do realizacji, ale również i do sfinansowania, budzą zapowiadane zmiany w prawie podatkowym. W chwili obecnej nie wiadomo jeszcze, jaki kształt one przyjmą, ale prawie każda z zapowiadanych zmian będzie miała wpływ na finanse samorządów. W nieunikniony sposób zmniejszy udziały samorządowe w PIT, skądinąd słuszne zwiększenie kwoty wolnej od podatku PIT. Również wprowadzony podatek od niektórych instytucji finansowych oraz podatek od sprzedaży detalicznej odbiją się na wpływach z CIT, co przede wszystkim wpłynie na dochody jednostek samorządowych szczebla wojewódzkiego. Zmiany w systemie podatkowym są dla samorządów o tyle istotne, gdyż mogą mieć duży wpływ na lokalne i regionalne budżety. W roku 2014 nastąpił wzrost wydatków majątkowych i z uwagi na napływ środków z kolejnej perspektywy finansowej Unii Europejskiej prognozowano dalszy wzrost tych wydatków w kolejnym roku. Jednakże rok 2015 przyniósł znaczące zmniejszenie się inwestycji samorządowych. Największy spadek został odnotowany w miastach na prawach powiatu (ponad 10%). Inwestycje rosły tylko w samorządach wojewódzkich (wzrost na poziomie poniżej 1%). W 2015 roku poziom długu samorządowego obniżył się w porównaniu z rokiem poprzednim o prawie 1% i wyniósł 71,4 mld zł. METODA RANKINGU Przy obliczaniu wskaźnika użytego w rankingu uwzględniono dochody własne i otrzymane subwencje, pominięto wpływy z dotacji celowych - taka konstrukcja wskaźnika lepiej oddaje zamożność jednostek samorządu terytorialnego. Ponadto wpływające do budżetu dochody zostały skorygowane na dwa sposoby: 1. odjęto składki przekazywane przez samorządy w związku z subwencją równoważącą (regionalną w przypadku województw) tak zwane Janosikowe, 2. do faktycznie zebranych dochodów dodano skutki zmniejszenia stawek, ulg i zwolnień w podatkach lokalnych. Ta poprawka odnosi się wyłącznie do samorządów gminnych. Skorygowane w ten sposób dochody podzielono przez liczbę ludności każdej jednostki samorządowej.

3 Tabela 1. Ranking województw w zakresie zamożności WOJEWÓDZTWO PER CAPITA 2015 (W ZŁ) mazowieckie 298, dolnośląskie 228, podkarpackie 223, lubuskie 216, warmińsko-mazurskie 215, śląskie 215, kujawsko-pomorskie 213, zachodniopomorskie 210, podlaskie 209, wielkopolskie 207, pomorskie 203, opolskie 198, świętokrzyskie 195, łódzkie 193, lubelskie 192, małopolskie 183,88 Województwo małopolskie jest czwartym najludniejszym polskim województwem, co w znacznej mierze przekłada się na miejsce regionu w zestawieniu. Oprócz województwa mazowieckiego - silny wpływ Warszawy - pozostałe województwa, które mają największą w kraju liczbę mieszkańców nie wypadają już tak dobrze. Województwo śląskie jest piąte a wielkopolskie dziesiąte. Pozycja województwa małopolskiego nie zmienia się w rankingu od 2010 roku. Nie jest ono jedynym województwem, które nie odnotowuje zmian lokaty w zakresie zamożności.

4 Tabela 2. Ranking miast w wojewódzkich w zakresie zamożności MIASTO PER CAPITA 2015 (W ZŁ) MIAST JAKO % ZAMOŻNOŚCI WARSZAWY Warszawa 6 763,83 100,00% Wrocław 4 958,57 73,31% Katowice 4 746,75 70,18% Opole 4 735,84 70,02% Olsztyn 4 724,31 69,85% Kraków 4 670,80 69,06% Gdańsk 4 629,49 68,44% Poznań 4 574,24 67,63% Szczecin 4 322,99 63,91% Rzeszów 4 288,29 63,40% Kielce 4 191,59 61,97% Łódź 4 121,89 60,94% Białystok 4 034,23 59,64% Toruń 3 960,01 58,55% Lublin 3 944,88 58,32% Zielona Góra 3 916,21 57,90% Bydgoszcz 3 761,36 55,61% Gorzów Wlkp 3 542,76 52,38% W zestawianiu najzamożniejszych miast Kraków lokuje się na 6. miejscu osiągając ponad 69% zamożności najbogatszej Warszawy, podczas gdy ostatnie miasto już tylko nieco powyżej 50% (Gorzów Wielkopolski 52,38%). Do drugiego w zestawieniu Wrocławia, stolica Małopolski traci tylko 4,25%.

5 Tabela 3. Miasta na prawach powiatu wybrane 15 najzamożniejszych z 48 miast MIASTO PER CAPITA 2015 (W ZŁ) Sopot 6 616, Płock 5 169, Gliwice 5 125, Konin 4 533, Ostrołęka 4 518, Krosno 4 487, Siedlce 4 457, Dąbrowa Górnicza 4 445, Świnoujście 4 385, Tarnów 4 261, Gdynia 4 249, Rybnik 4 120, Nowy Sącz 4 107, Bielsko Biała 4 084, Tychy 4 083,52 W zestawieniu miast na prawach powiatu, byłe stolice województw z terenu małopolski (Tarnów i Nowy Sącz) wypadają bardzo wysoko. I tak, Tarnów zamyka już drugi rok z rzędu pierwszą dziesiątkę najzamożniejszych miast na prawach powiatu, natomiast Nowy Sącz jest na trzynastej pozycji.

6 Tabela 4. Powiaty 10 najzamożniejszych oraz powiaty z województwa małopolskiego POWIAT WOJEWÓDZTWO PER CAPITA 2015 (W ZŁ) człuchowski pomorskie 1 294, przysuski mazowieckie 1 253, świdwiński zachodniopomorskie 1 045, mogileński kujawsko-pomorskie 1 021, milicki dolnośląskie 964, węgorzewski warmińsko-mazurskie 964, olecki warmińsko-mazurskie 959, lidzbarski warmińsko-mazurskie 958, kołobrzeski zachodniopomorskie 948, malborski pomorskie 948, miechowski małopolskie 816, oświęcimski małopolskie 714, gorlicki małopolskie 700, limanowski małopolskie 695, suski małopolskie 693, olkuski małopolskie 687, bocheński małopolskie 686, tatrzański małopolskie 644, wadowicki małopolskie 623, myślenicki małopolskie 621, nowotarski małopolskie 617, brzeski małopolskie 566, chrzanowski małopolskie 565, proszowicki małopolskie 531, dąbrowski małopolskie 510, krakowski małopolskie 500, tarnowski małopolskie 489, wielicki małopolskie 451, nowosądecki małopolskie 450,32 W pierwszej dziesiątce nie ma powiatów z Małopolski. Najwyższą lokatę, ale dopiero 45. zajmuje powiat miechowski. Kolejne 6 małopolskich powiatów uplasowało się w rankingu pomiędzy 122. a 154. lokatą. Następne 10. małopolskich powiatów zostało zaszeregowanych pomiędzy 205. i 299. lokatą lokatę zajął powiat wielicki, a ostatni z małopolski na 306. miejscu znalazł się powiat nowosądecki.

7 Tabela 5. Miasta powiatowe 10 najzamożniejszych oraz miasta z województwa małopolskiego MIASTO WOJEWÓDZTWO PER CAPITA 2015 (W ZŁ) Polkowice dolnośląskie 6 233, Piaseczno mazowieckie 4 093, Zakopane małopolskie 3 985, Kozienice mazowieckie 3 871, Mikołów śląskie 3 823, Goleniów Pruszcz Gdański Nowy Dwór Mazowiecki zachodniopomorski e 3 645,23 pomorskie 3 545,55 mazowieckie 3 511, Lubin dolnośląskie 3 502, Grodzisk Mazowiecki mazowieckie 3 409, Oświęcim małopolskie 3 269, Limanowa małopolskie 3 223, Sucha Beskidzka małopolskie 2 799, Bochnia małopolskie 2 729, Wieliczka małopolskie 2 725, Proszowice małopolskie 2 714, Chrzanów małopolskie 2 655, Brzesko małopolskie 2 629, Myślenice małopolskie 2 589, Nowy Targ małopolskie 2 536, Wadowice małopolskie 2 518, Olkusz małopolskie 2 424, Dąbrowa Tarnowska małopolskie 2 383, Miechów małopolskie 2 342, Gorlice małopolskie 2 260,61 Część miast powiatowych z terenu Małopolski radzi sobie bardzo dobrze. W zestawieniu najzamożniejszych miast powiatowych Zakopane jest na wysokim 3. miejscu, Oświęcim jest na 15. miejscu, a 18. jest Limanowa. Jednakże tylko te trzy wymienione miasta powiatowe z Małopolski osiągają dochód powyżej 3 tys. złotych na mieszkańca. Pozostałe mieszczą się

8 w przedziale od 2,3 do 2,8 tys. złotych na mieszkańca. Najbiedniejszym miastem powiatowym w Małopolsce są Gorlice zajmujące 250. miejsce z 267. W przypadku miast powiatowych rozwarstwienie w dochodach na mieszkańca jest znaczne. Najbogatsze są Polkowice, gdzie dochód per capita wynosi 6 233,74 zł i jest to jedyne miasto powiatowe, którego dochód na mieszkańca wynosi powyżej 5 tys. zł. Drugim najbogatszym miastem powiatowym jest Piaseczno z dochodem na mieszkańca na poziomie 4 093,66 zł. Najbiedniejszym jest Chełmno (województwo kujawsko-pomorskie) z dochodem 2 121,33 zł per capita. Generalnie tylko 37. miasta powiatowe osiągają dochód na mieszkańca powyżej 3 tys. zł. Pozostałe 230. miasta osiągają dochód w przedziale od 2 do 3 tys. zł. Tabela 6. Inne miasta 10 najzamożniejszych plus 10. najzamożniejszych z Małopolski na 582. miast w zestawieniu MIASTO WOJEWÓDZTWO PER CAPITA 2015 (W ZŁ) Krynica Morska pomorskie 7 701, Dziwnów zachodniopomorsk ie 6 581, Podkowa Leśna mazowieckie 6 326, Karpacz dolnośląskie 5 791, Międzyzdroje zachodniopomorsk ie 5 568, Jastarnia pomorskie 5 401, Łeba pomorskie 5 394, Ożarów Mazowiecki mazowieckie 5 296, Bogatynia dolnośląskie 5 180, Świeradów- Zdrój dolnośląskie 5 074, Krynica-Zdrój małopolskie 3 748, Niepołomice małopolskie 3 624, Czchów małopolskie 3 273, Zator małopolskie 3 225, Bukowno małopolskie 3 146, Skawina małopolskie 3 128, Świątniki Górne małopolskie 3 101, Dobczyce małopolskie 2 992, Szczawnica małopolskie 2 906, Trzebinia małopolskie 2 905,46

9 Pozostałe miasta z Małopolski (nie będące powiatowymi) zajmują zdecydowanie niższe miejsca pod względem zamożności. Najwyższą pozycję, ale dopiero 33. zajmuje Krynica-Zdrój z dochodem 3,7 tys. złotych na mieszkańca. Najbiedniejszym w Małopolsce jest Żabno z dochodami na poziomie 2,2 tys. zł per capita (551. lokata). 546 z dochodami w wysokości 2,3 tys. zł jest Wolbrom, a dwa miejsca wyżej uplasował się Maków Podhalański. Najbogatszym miastem (nie powiatowym) - podobnie jak w zestawieniu rankingów dochodów jest Krynica Morska, gdzie dochód na mieszkańca wynosi 7,7 tys. zł na mieszkańca. Najbiedniejsze miasto to Rudnik nad Sanem w woj. podkarpacki, gdzie dochód na mieszkańca wynosi 2 006,45 zł. Kolejne 4 najbiedniejsze miasta osiąga dochody poniżej 2,1 tys. zł. Poniższa tabela przedstawia liczbę miast nie powiatowych z Małopolski (łącznie 42.), przypisanych do kolejnych przedziałów zestawienia. Tabela 7. Liczba miast nie powiatowych z Małopolski w danym przedziale zamożności PRZEDZIAŁY RANKINGU LICZBA MIAST NIE POWIATOWYCH Z MAŁOPOLSKI W DANYM PRZEDZIALE PRZEDZIAŁ ZAMOŻNOŚCI PER CAPITA W 2014 (W ZŁ) , , , , , , , , , , , ,45

10 Tabela 8. Gminy wiejskie 10 najzamożniejszych plus 10. najzamożniejszych z Małopolski na gmin w zestawieniu GMINA WOJEWÓDZTWO PER CAPITA 2015 (W ZŁ) Kleszczów łódzkie , Rewal zachodniopomorskie , Rząśnia łódzkie 8 363, Lesznowola mazowieckie 7 239, Mielno zachodniopomorskie 6 876, Suchy Las wielkopolskie 6 859, Ustronie Morskie zachodniopomorskie 6 826, Jerzmanowa dolnośląskie 6 711, Tarnowo Podgórne wielkopolskie 6 646, Kobierzyce dolnośląskie 6 382, Bolesław małopolskie 3 989, Zabierzów małopolskie 3 666, Uście Gorlickie małopolskie 3 581, Wielka Wieś małopolskie 3 558, Pałecznica małopolskie 3 341, Łapanów małopolskie 3 257, Raciechowice małopolskie 3 216, Zielonki małopolskie 3 206, Bukowina Tatrzańska małopolskie 3 111, Chełmiec małopolskie 3 104,59 W grupie gmin wiejskich występuje największe zróżnicowanie zamożności. Najbogatszą gminą wiejską w Polsce jest Kleszczów, którego dochód wynosi 43,9 tys. zł. Kolejna gmina wiejska w zestawieniu to Rewal, której dochód na mieszkańca wynosi 13,2 tys. zł, stanowi zatem 30%dochodu na mieszkańca lidera rankingu. Najbiedniejszą gminą wiejską jest Mszana z województwa śląskiego, której zamożność per capita w 2015 r. wynosi 1 709,91 zł, co stanowi 3,89% zamożności najbogatszej gminy. Tylko 36. gmin wiejskich na gmin

11 w zestawieniu osiąga dochody na poziomie 10% dochodów per capita lidera, co jest bardzo słabym wynikiem. W odróżnieniu od zestawień dotyczących najzamożniejszych powiatów, miast powiatowych oraz innych miast żadna z małopolskich gminy wiejskich nie plasuje się względnie wysoko w rankingu. Najwyżej, bo na 52. miejscu jest gmina Bolesław, kolejny jest Zabierzów na pozycji 76. Tylko 8. gmin wiejskich z Małopolski znajduje się w pierwszych 10% najzamożniejszych gmin wiejskich. W części małopolskich gmin wiejskich dochody własne oraz subwencje są na bardzo niskim poziomie, jak np. w gminie Szczurowa będącej na pozycji na gminy ujęte w zestawieniu najzamożniejszych gmin wiejskich. W gminie tej dochód per capita wyniósł 2 041,16 zł. Poniższa tabela przedstawia liczbę gmin wiejskich z Małopolski (łącznie 120.), przypisanych do kolejnych przedziałów zestawienia. Tabela 9. Liczba gmin wiejskich z Małopolski w danym przedziale zamożności PRZEDZIAŁY RANKINGU LICZBA GMIN WIEJSKICH Z MAŁOPOLSKI W DANYM PRZEDZIALE PRZEDZIAŁ ZAMOŻNOŚCI PER CAPITA W 2015 (W ZŁ) , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , ,91

12 Pełny ranking do pobrania ze strony