Instytut Pamięci Narodowej - Kraków

Transkrypt

1 Instytut Pamięci Narodowej - Kraków Źródło: ml Wygenerowano: Środa, 28 grudnia 2016, 02:49 15 lat działalności Oddziału Instytutu Pamięci Narodowej w Krakowie

2 Oddział Instytutu Pamięci w Krakowie ma siedziby w trzech miejscach: w Krakowie, przy ul. Reformackiej 3, gdzie mieści się Oddziałowa Komisja Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu w Krakowie oraz administracja oddziału, przy ul. Dunajewskiego 8 znajdują się Biuro Edukacji Publicznej oraz Biuro Lustracyjne, natomiast w Wieliczce ma siedzibę Biuro Udostępniania i Archiwizacji Dokumentów. Dyrektorami oddziału byli kolejno śp. prof. Janusz Kurtyka, prof. dr hab. Ryszard Terlecki, a aktualnie funkcję tę pełni dr Marek Lasota. Oddziałowe Biuro Edukacji Publicznej IPN w Krakowie Działalnością naukową i edukacyjną zajmuje się Oddziałowe Biuro Edukacji Publicznej IPN w Krakowie. Jego naczelnikami byli kolejno prof. dr hab. Ryszard Terlecki, dr Wojciech Frazik i dr Maciej Korkuć. Historycy zatrudnieni w Oddziale IPN w Krakowie uczestniczą w niemal wszystkich ogólnopolskich projektach badawczych Instytutu, realizują również oddziałowe projekty badawcze, zarówno o krajowej, jak i lokalnej tematyce. W wielu obszarach w Krakowie powstawały prekursorskie prace, stanowiące wzór dla pozostałych oddziałów IPN. Oddział wydał do tej pory łącznie ponad 160 publikacji, w tym monografie naukowe, tomy pokonferencyjne, a także książki popularnonaukowe i albumy. Opublikował także ponad 40 katalogów wystaw. Jako pierwszy spośród jedenastu oddziałów IPN zainicjował własną serię wydawniczą, zwaną potocznie z powodu przyjętej szaty graficznej czarną serią. Obecnie oddział stale współpracuje z kilkoma krakowskimi wydawnictwami, realizując kilka serii

3 wydawniczych. Szczególnie zaawansowane są w oddziale badania nad strukturą, metodami działania i obsadą personalną aparatu represji. W Krakowie powstała pierwsza publikacja o charakterze informatora personalnego, prezentującego obsadę kadry kierowniczej krakowskiego UB i SB, kilkakrotnie później uzupełniana. Tutaj przygotowano głośną wystawę Twarze krakowskiej bezpieki, dzięki której mieszkańcy Małopolski mogli obejrzeć zdjęcia i zapoznać się z przebiegiem służby tutejszych funkcjonariuszy UB i SB. Podobne publikacje i wystawy zaczęły później organizować pozostałe oddziały IPN. Tematy związane z metodologią pracy z archiwaliami byłego aparatu represji poruszane są w publikacjach ukazujących się w ramach serii Zagadnienia źródłoznawcze, a najważniejsze wewnętrzne dokumenty regulujące pracę UB i SB są publikowane w ramach serii Normatywy aparatu represji. W ramach badań nad Kościołem krakowski IPN wydał cztery tomy serii Niezłomni, poświęconej hierarchom Kościoła katolickiego, którzy służąc Bogu i Ojczyźnie niezłomnie odpierali skierowane przeciwko nim działania UB czy SB. W ramach serii ukazały się m.in. tomy zawierające dokumentację represji skierowanych przeciwko kard. Stefanowi Wyszyńskiego i kard. Karolowi Wojtyle. Historii Kościoła w PRL poświęcona jest specjalna seria wydawnicza oddziału Kościół w okowach. Krakowski IPN wydał również szereg publikacji poświęconych pozostałym najważniejszym tematom badawczym, wynikającym z misji Instytutu: wydarzeniom II wojny światowej, historii podziemia niepodległościowego i oporu społecznego po 1945 r., losom Żydów w Polsce, ze szczególnym uwzględnieniem Polaków udzielających im pomocy, strukturom i działalności PZPR, historii Solidarności i innych ugrupowań opozycyjnych, kulturze niezależnej. Wokół wybranych publikacji oddziału organizowane są spotkania dyskusyjne, zwłaszcza w ramach Krakowskiej Loży Historii Współczesnej, prowadzonej we współpracy z Wojewódzką Biblioteką Publiczną. Książki oddziału są regularnie prezentowane na Krakowskich Targach Książki, Targach Książki Historycznej w Warszawie, kiermaszach książek IPN w Warszawie. Obok najważniejszych instytucji naukowych Krakowa oddział bierze udział w krakowskim Festiwalu Nauki. Oddział IPN w Krakowie zorganizował ponad trzydzieści konferencji naukowych, również o wymiarze ogólnopolskim i międzynarodowym. Ich celem było przypomnienie najważniejszych rocznic polskiej i lokalnej historii (np. Do prześladowania nie daliśmy powodu, sesja naukowa w rocznicę tzw. procesu kurii krakowskiej w styczniu 1953 r., 3 II 2003 r.;»sen o wolności i głód nadziei«. Wokół 30 rocznicy protestu głodowego w Krakowie-Bieżanowie, II 2015 r.), podsumowanie stanu badań nad wybranymi działami historii najnowszej (np. Między Sierpniem a Grudniem. Solidarność w Krakowie i w Małopolsce w latach , 30 IX 2005 r.; Wojewódzki aparat bezpieczeństwa w Krakowie w latach , 24 X 2013 r.) czy też zaproponowanie nowego ujęcia wybranego aspektu polskich dziejów w XX

4 wieku (np. Polska Perspektywa sojuszników i wrogów, 17 X 2014 r.). W popularnej formie badania oddziału są prezentowane co wtorek na łamach krakowskiego Dziennika Polskiego w ramach kolumny Oddział IPN w Krakowie i»dziennik Polski«przypominają. Wykorzystując publikowane tam artykuły oraz teksty popularnonaukowe pracowników oddziału, ukazujące się w innych czasopismach, rozpoczęto wspólnie z Ośrodkiem Myśli Politycznej w Krakowie edycję popularyzatorskiej serii Z archiwum bezpieki nieznane karty PRL, w ramach której ukazały się już 23 tomy. Zaczęto również wydawać podobną serię poświęconą ściśle historii II wojny światowej: Z archiwów II wojny światowej. Oddział może się także poszczycić znacznym dorobkiem w popularyzacji wiedzy o najnowszych dziejach Polski. Na przestrzeni ostatnich piętnastu lat jego pracownicy przygotowali ponad 60 wystaw historycznych, które łącznie miały ponad 600 ekspozycji. Dla większości z nich przygotowane zostały też wersje multimedialne, które dostępne są w postaci płyt CD/DVD lub też zamieszczane są na stronach internetowych. Oddział przygotował również w porozumieniu z krakowskimi instytucjami kultury 3 wystawy stałe: Dzieje starsze i najstarsze gmachu Muzeum Archeologicznego w Krakowie, Kardynał Adam Stefan Sapieha. Człowiek, duszpasterz, mąż stanu oraz Monte. Kronika terroru Historycy z krakowskiego Biura Edukacji Publicznej są autorami programu edukacyjnego Historia w kolorach, skierowanego do najmłodszych odbiorców historii najnowszej. Jego głównym celem jest zainteresowanie dzieci i młodzieży dziejami Polski i Polaków oraz przybliżenie, w atrakcyjnej i przystępnej formie, polskich symboli narodowych godła, flagi i hymnu. W ramach programu powstały już film, książeczka dla przedszkolaków, puzzle oraz śpiewnik piosenek patriotycznych z płytą CD. Większość tych materiałów (w tym scenariusze lekcji) dostępna jest na portalu edukacyjnym IPN pamięć.pl. Sztandarowymi działaniami edukacyjnymi realizowanymi w Krakowie są także rajdy edukacyjne, gry miejskie oraz coroczne wyprawy akademickie. 6 edycji Rajdu Szlakami Żołnierzy 1. Pułku Strzelców Podhalańskich AK, 10 edycji Rajdu Szlakami Żołnierzy Wyklętych mjr. Józefa Kurasia»Ognia«, kilkanaście studyjnych wypraw akademickich do miejsc polskiej martyrologii poza dzisiejszymi granicami kraju, realizowane w Krakowie gry miejskie to łącznie kilka tysięcy młodych ludzi zaangażowanych w tę aktywną formę edukacji historycznej. Od lat realizowane są też cieszące się ogromnym zainteresowaniem konkursy historyczne o zasięgu wojewódzkim, organizowane we współpracy z Małopolskim Kuratorem Oświaty (m.in. dotyczące I wojny światowej, Kresów, losów ziemian małopolskich), oraz regionalnym. Oferta edukacyjna krakowskiego oddziału IPN skierowana jest także do nauczycieli, m.in. w ramach przygotowywanego razem z Małopolskim Centrum Doskonalenia Nauczycieli cyklu Spotkania z historią najnowszą. Od szeregu lat oddział realizuje też program Notacje, w ramach którego zbierane są unikatowe niekiedy relacje świadków historii zarówno osób pamiętających okres II wojny światowej, mieszkańców Kresów, żołnierzy powojennego podziemia niepodległościowego, jak

5 również ludzi zaangażowanych w opozycję niepodległościową z okresu PRL oraz niezależnych twórców kultury. W Archiwum Historii Mówionej krakowskiego IPN znajduje się w chwili obecnej ponad 300 nagrań takich rozmów. Oddział jest od czterech lat współorganizatorem koncertów muzyki klasycznej w Filharmonii Krakowskiej, które odbywały się z okazji m.in. Narodowego Dnia Pamięci Żołnierzy Wyklętych, okrągłej rocznicy wybuchu Powstania Styczniowego oraz rocznic związanych z Solidarnością. Jednocześnie otwieramy się też na popularną wśród młodzieży kulturę hiphopową, organizując co roku koncerty pod hasłem Tajne Komplety, podczas której popularni wykonawcy tego rodzaju muzyki przedstawiają utwory nawiązujące do najnowszej historii Polski. Historycy z krakowskiego oddziału IPN wykazują szczególna troskę o stan świadomości historycznej Polaków, o państwową politykę pamięci i właściwy stosunek do obecnych wciąż w przestrzeni publicznej form gloryfikacji totalitarnych ideologii. Przez krakowski oddział IPN koordynowana jest ogólnopolska akcja, polegająca na publicznym występowaniu do odpowiednich jednostek administracji z informacjami na temat wciąż istniejących w Polsce nazw ulic, placów, skwerów i obiektów architektonicznych oraz pomników, tablic i miejsc pamięci, a także patronów i imion instytucji publicznych, będących w swej istocie formą okazywania czci i szacunku dla ideologii nazistowskiej i komunistycznej. Na terenie województwa małopolskiego historycy z oddziału biorą bezpośredni udział w demontażu w porozumieniu z odpowiednimi władzami tablic i pomników gloryfikujących funkcjonariuszy aparatu represji bądź ideologię komunistyczną. W trosce o prawdę i właściwą ocenę polskiej historii za granicą oddział zaangażował się w popularyzację historii Polaków ratujących Żydów, m.in. prezentując poświęconą rodzinie Ulmów wystawę w USA i Kanadzie. W Oddziale IPN w Krakowie koordynowany jest również prowadzony wspólnie z Instytutem Historii PAN projekt Bibliografia Historii Polskiej. Oddział IPN bierze także udział w ogólnopolskim programie poszukiwań nieznanych miejsc pochówku ofiar zbrodni komunistycznych. Odbyły się już pierwsze ekshumacje na Cmentarzu Rakowickim w Krakowie oraz na Cmentarzu Komunalnym w Tarnowie-Krzyżu, oczekujemy na wyniki specjalistycznych badań genetycznych, które pozwolą potwierdzić tożsamość pochowanych Żołnierzy Wyklętych. Oddziałowa Komisja Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu w Krakowie W ciągu 15 lat funkcjonowania Oddziałowej Komisji w Krakowie pracowało w niej w różnych okresach czasu 22 prokuratorów. Obecnie w Komisji zatrudnionych jest 6 prokuratorów, którzy prowadzą 100 śledztw. Prokuratorzy Oddziałowej Komisji Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu w Krakowie od początku działalności w obecnej postaci, czyli od kwietnia 2000 roku, przeprowadzili i zakończyli 1511 śledztw dotyczących zbrodni nazistowskich oraz komunistycznych. Wiele spośród wskazanych powyżej decyzji merytorycznych stanowiły postanowienia o umorzeniu śledztw, przy czym ich istotna część zapadła wobec śmierci ustalonych sprawców

6 zbrodni. W tym miejscu podnieść należy, iż w śledztwach prowadzonych przez prokuratorów pionu śledczego IPN, odmiennie niż w postępowaniach prowadzonych przez prokuratorów prokuratury powszechnej, śmierć sprawcy przestępstwa nie tamuje dalszego postępowania, lecz wymaga jego kontynuowania w celu pełnego wyjaśnienia wszystkich okoliczności zbrodni. Wskazane na wstępie uprawnienia oskarżycielskie prokuratorów pionu śledczego IPN pozwoliły na wysunięcie wobec 60 osób zarzutów popełnienia zbrodni. W omawianym okresie prokuratorzy Oddziałowej Komisji skierowali do właściwych sądów 26 aktów oskarżenia przeciwko 54 sprawcom zbrodni. Wyżej wymienione akty oskarżenia dotyczyły zbrodni popełnionych na terenie Krakowa oraz województwa małopolskiego i świętokrzyskiego. W ramach prowadzonej działalności prokuratorzy krakowskiej OK osobiście przesłuchali 7821 osób. Istotna część tych przesłuchań, wobec wieku lub stanu zdrowia przesłuchiwanych świadków, została przeprowadzona w ich miejscu zamieszkania. Wielu świadków zamieszkujących na terenie województw małopolskiego i świętokrzyskiego zostało przesłuchanych przez prokuratorów w ramach pomocy prawnej, na potrzeby śledztw prowadzonych przez inne Oddziałowe Komisje z całego kraju Prokuratorzy Oddziałowej Komisji Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu w Krakowie prowadzą obecnie 100 postępowań przygotowawczych przy czym 64 z nich dotyczy zbrodni komunistycznych natomiast 36 zbrodni nazistowskich. Wiele spośród tych śledztw dotyczy niezwykle doniosłych zagadnień zarówno z okresu II wojny światowej, jak postępowanie w sprawie zbrodni popełnionych w KL Auschwitz-Birkenau, jak i zdarzeń mniej odległych, jak śledztwa w sprawie śmierci Stanisława Pyjasa, internowań działaczy opozycji demokratycznej w stanie wojennym. W ramach prowadzonych postępowań, prokuratorzy Oddziałowej Komisji podejmują współprace z zagranicznymi organami wymiaru sprawiedliwości. W ostatnich dwóch latach tego rodzaju współpraca została podjęta w ramach 37 śledztw. Powyższe dotyczy między innymi współpracy z niemieckimi prokuratorami w zakresie ścigania żyjących członków załogi KL Auschwitz-Birkenau. Prokuratorzy Oddziałowej Komisji Ścigania Zbrodni przeciwko Nardowi Polskiemu w Krakowie podejmują także działania pozaprocesowe, wpisujące się w działania statutowe Instytutu Pamięci Narodowej. Powyższe działania polegają na uczestnictwie w konferencjach naukowych, wygłaszaniu wykładów i prelekcji, spotkaniach okolicznościowych. W okresie od 2013 roku działania te realizowano we wskazany sposób: r. wystąpienie podczas konferencji zorganizowanej przez Stowarzyszenie Rodzin Oświęcimskich w sprawie obozu KL Auschwitz Birkenau, r. wykład w I LO w Tarnowie dot. 70 rocznicy ludobójstwa Polaków na kresach wschodnich, r. udział w prezentacji książki o żołnierzach wyklętych z powiatu myślenickiego, r. konferencja dot. Wojewódzkiego aparatu bezpieczeństwa w Krakowie w latach

7 organizowana przez IPN w Krakowie, r. konferencja w Krakowie dot. upamiętnienia zagłady Romów, r. uroczysty apel ku czci poległych ofiar gestapo z udziałem Wojska Polskiego na ul. Pomorskiej w Krakowie, r. uroczystość pochowania ciał ofiar pomordowanych przez hitlerowców w Glinniku w Przegorzałach w dniu r r. udział w wystawie dokumentalnej II czarna niedziela w Myślenicach r. w Muzeum Regionalnym w Myślenicach Dom Grecki, r. uroczystości w Oświęcimiu dot. zamordowania Romów w KL Auschwitz Birkenau, r. uroczystości związane z 95 rocznicą Bitwy Warszawskiej w 1920 r. w Wierzchosławicach Wincenty Witos, r. warsztat ekspercki Projekt International Justice for the Communist Crimes" Europejskiej Platformy Pamięci i Sumienia. Oddziałowe Biuro Udostępniania i Archiwizacji Dokumentów w Krakowie, czyli archiwum krakowskiego oddziału Instytutu Pamięci Narodowej Oddziałowe Biuro Udostępniania i Archiwizacji Dokumentów w Krakowie, czyli archiwum krakowskiego oddziału Instytutu Pamięci Narodowej stanowi jednostkę organizacyjną pionu archiwalnego Instytutu. Utworzone zostało, jako część krakowskiego oddziału Instytutu Pamięci Narodowej we wrześniu 2000 r. wraz z powołaniem na stanowisko dyrektora oddziału dr. hab. Janusza Kurtyki ( 2010), który funkcję tę sprawował do czasu objęcia w grudniu 2005 r. stanowiska Prezesa Instytutu Pamięci Narodowej. Archiwum krakowskiego oddziału Instytutu Pamięci Narodowej kieruje naczelnik (od kwietnia 2005 r. funkcję naczelnika pełni Rafał Dyrcz). Zadania związane z szeroko pojętym zarządzaniem zasobem realizowane są przez Referat Gromadzenia, Opracowywania i Obsługi Magazynów (kierownik dr Anna Czocher), zaś zadania związane z udostępnianiem dokumentów i informacji realizowane są przez dwa referaty Informacji i Sprawdzeń (kierownik Rafał Środa) oraz Udostępniania (kierownik Marcin Kapusta). Archiwum krakowskiego oddziału Instytutu Pamięci Narodowej mieści się w Wieliczce, w zaadaptowanym na potrzeby Instytutu w latach zabytkowym Pałacu Konopków. Archiwum Oddziału Instytutu Pamięci Narodowej w Krakowie realizuje wszystkie rodzaje zadań pionu archiwalnego Instytutu. Obok zadań związanych z gromadzeniem, przechowywaniem, opracowywaniem i udostępnianiem dokumentów, archiwum krakowskiego oddziału Instytutu realizuje zadania z zakresu edycji źródeł archiwalnych, edukacji i popularyzacji (m.in. prowadzenie lekcji i pokazów archiwalnych), a także organizuje praktyki studenckie i staże zawodowe. Archiwum wykonuje również zadania Instytutu związane z przygotowaniem wniosków o przyznanie przez Prezydenta Rzeczypospolitej odznaczeń Krzyż Wolności i Solidarności oraz zadania związane z realizacją ustawy o działaczach opozycji antykomunistycznej i osobach represjonowanych z

8 powodów politycznych. Pracownicy archiwum krakowskiego oddziału Instytutu Pamięci Narodowej uczestniczą w projektach badawczych Instytutu, biorą czynny udział w sympozjach i konferencjach naukowych (także międzynarodowych i zagranicznych), publikują w specjalistycznych periodykach naukowych (np. w 2014 r. opublikowano 16 artykułów naukowych, a także 10 artykułów popularnonaukowych autorstwa krakowskich archiwistów), uczestniczą w organizacji wystaw, np. przygotowanej we współpracy z krakowskim oddziałem Stowarzyszenia Szarych Szeregów wystawy czasowej Harcerze Szarych Szeregów w okupowanym Krakowie, prezentowanej w krakowskim Muzeum Armii Krajowej we wrześniu 2014 r. (autor scenariusza i kurator wystawy Maria Konieczna), czy prezentowanej w marcu 2014 r. w siedzibie Parlamentu Europejskiego w Strasburgu wystawy czasowej Twarze Krakowskich Żydów , przygotowanej we współpracy z krakowskim oddziałem Towarzystwa Społeczno-Kulturalnego Żydów (autor scenariusza i kurator wystawy Michał Zajda). Do najnowszych publikacji, które powstały w ramach realizacji przez archiwum zadań edukacyjnych i popularyzatorskich należy Niemiecki obóz w Płaszowie Przewodnik historyczny autorstwa Ryszarda Kotarby. Przewodnik został wydany w 2014 r., jednocześnie w języku polskim i angielskim (A Historical Guide to the German Camp in Płaszów ). W zasobie archiwum krakowskiego oddziału Instytutu Pamięci Narodowej zgromadzono ponad 6.275,5 metrów bieżących dokumentów ok akt i mikrofilmów, ponad 640 metrów bieżących kartotek, ok fotografii oraz ponad 60 godzin filmów i nagrań dźwiękowych. Proces gromadzenia zasobu nie został zakończony. Przydatne do realizacji ustawowych zadań Instytutu Pamięci Narodowej dokumenty odnajdywane są nadal, przede wszystkim w archiwach policyjnych oraz archiwach organów wymiaru sprawiedliwości. Rokrocznie (począwszy od 2005 r.) w archiwum krakowskiego oddziału Instytutu Pamięci Narodowej wszczynanych i załatwianych jest ok spraw, przy czym w roku 2014 r. przyjęto do realizacji rekordową liczbę spraw, z których wiele wymagało przeprowadzenia złożonych postępowań administracyjnych. Zgodnie z obowiązującymi przepisami dyrektor krakowskiego oddziału Instytutu jest właściwy do załatwienia uregulowanych w ustawie o Instytucie Pamięci Narodowej spraw mieszkańców miast i gmin w obszarze właściwości terytorialnej Sądu Apelacyjnego w Krakowie (okręgi sądowe: krakowski, nowosądecki, tarnowski i kielecki). Udostępnianie dokumentów stanowi jedno z najważniejszych zadań pionu archiwalnego Instytutu Pamięci Narodowej. Tylko w 2014 r. krakowskie archiwum Instytutu udostępniło jednostki archiwalne. Instytut Pamięci Narodowej udostępnia dokumenty: osobom, których dokumenty te dotyczą i najbliższym osób nieżyjących; dziennikarzom, publicystom oraz osobom prowadzącym badania naukowe; instytucjom realizującym zadania ustawowe, a także osobom fizycznym, które są w stanie

9 wykazać interes prawny. Instytut Pamięci Narodowej udostępnia ponadto dokumenty dotyczące: osób publicznych, w tym dokumenty postępowań lustracyjnych; funkcjonariuszy organów bezpieczeństwa państwa (także byłym funkcjonariuszom tych organów). Archiwalia zgromadzone w zasobie Instytutu Pamięci Narodowej stanowią cenne źródła do badań nad strukturami i metodami działań komunistycznego aparatu represji, życia politycznego, społecznego, dziejów gospodarki, kultury, nauki i sportu w PRL, badań nad dziejami II Rzeczypospolitej, II wojny światowej, biografistyki oraz badań genealogicznych. Oddziałowe Biuro Lustracyjne IPN w Krakowie Najmłodszy, lustracyjny pion Instytutu Pamięci Narodowej utworzony został na podstawie ustawy z dnia 18 października 2006 r. o ujawnianiu informacji o dokumentach organów bezpieczeństwa państwa z lat oraz treści tych dokumentów, zwanej ustawą lustracyjną. Założenia organizacyjne ustawodawca umieścił z kolei w ustawie z dnia 18 grudnia 1998 r. o Instytucie Pamięci Narodowej Komisji Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu. Stosownie do tych regulacji 15 marca 2007 r., tj. w dniu wejścia w życie ustawy lustracyjnej w centrali IPN w Warszawie utworzono Biuro Lustracyjne. Jednocześnie w 11 oddziałach IPN przystąpiono do tworzenia Oddziałowych Biur Lustracyjnych. Etap organizacyjny, pomimo rozmaitych trudności, został w decydującej części zakończony w 2007 r. Biuro Lustracyjne IPN wraz z Oddziałowymi Biurami Lustracyjnymi, zgodnie z zapisami ustawy lustracyjnej oraz ustawy o IPN, realizują zadania na trzech głównych płaszczyznach: przyjmowanie i rejestrację oświadczeń lustracyjnych (art. 52a pkt 1 ustawy o IPN); opracowanie i publikacje katalogów tematycznych (art. 52a pkt 6, 7 i 8 ustawy o IPN) oraz informacji w Biuletynie Informacji Publicznej IPN (art. 22 i 23 ustawy lustracyjnej); analizę oświadczeń lustracyjnych i zbieranie materiałów niezbędnych dla ich prawidłowej oceny, a także przygotowywanie i obsługę postępowań lustracyjnych (art. 52a pkt 3 ustawy o IPN). Bardzo ważnym zadaniem, również nakazanym ustawowo, jest ponadto sygnalizowanie organom wymienionym w art. 8 ustawy lustracyjnej o niewywiązywaniu się z obowiązku nadesłania do Biura Lustracyjnego oświadczeń lustracyjnych. Naczelnikiem Oddziałowego Biura Lustracyjnego w Krakowie od października 2008 r. jest prokurator Piotr Stawowy, a funkcję zastępcy naczelnika sprawuje Ewa Zając-Goleń (od listopada 2008 r.). Obecnie w krakowskim OBL zatrudnionych jest 3 prokuratorów (wraz z naczelnikiem) oraz 15 osób obsadzonych na etatach nieprokuratorskich (zastępca naczelnika, pracownicy merytoryczni i obsługa sekretariatu). Krakowski OBL wymienione wcześniej zadania realizuje zgodnie z kompetencją terytorialną

10 obejmującą województwa: świętokrzyskie i małopolskie (zgodnie z granicami okręgów sądowych dla województwa świętokrzyskiego i małopolskiego województwo świętokrzyskie podlega Sądowi Apelacyjnemu w Krakowie). Jednym z zadań pionu lustracyjnego jest przyjmowanie i rejestracja oświadczeń lustracyjnych osób, które pełnią funkcje publiczne w rozumieniu art. 4 ustawy lustracyjnej. Obowiązkowi temu podlegają osoby urodzone przed 1 sierpnia 1972 r. Od 2007 r. do chwili obecnej w Biurze Lustracyjnym IPN w Warszawie zarejestrowano prawie oświadczeń. Z liczby tej na OBL IPN w Krakowie (z racji miejsca zamieszkania osób, które oświadczenia złożyły), przypada ok oświadczeń. Największy ich napływ odnotowuje się w związku z wyborami samorządowymi. W wyborach samorządowych w 2010 r. pierwszych od czasu wejścia w życie ustawy lustracyjnej OBL w Krakowie przyjął z terytorialnych komisji wyborczych z województw świętokrzyskiego i małopolskiego i wprowadził do aplikacji Oświadczenie oświadczeń (brak danych z podziałem na województwa). Z kolei w wyborach samorządowych w 2014 r. do krakowskiego OBL wpłynęło 7846 oświadczeń lustracyjnych, z czego 2816 oświadczeń nadesłały komisje wyborcze z województwa świętokrzyskiego. W czasie wyborów pion lustracyjny jako dysponent oświadczeń lustracyjnych ma ponadto obowiązek udzielić komisjom wyborczym odpowiedzi na zapytanie o treści oświadczenia tych kandydatów, którzy w przeszłości już je złożyli. Treść tę, zgodnie z wolą ustawodawcy, podaje się do publicznej wiadomości w obwieszczeniu wyborczym. Wybory samorządowe z uwagi na ich zasięg, liczbę kandydatów do objęcia wyłanianych w tym trybie funkcji oraz krótki okres, w jakim zamyka się procedura rejestrowania kandydatów i składania przez nich oświadczeń, powodują znaczne spiętrzenie obowiązków pracowników pionu lustracyjnego. W wyborach z 2010 r. OBL w Krakowie w ciągu niespełna miesiąca udzielił pisemnie łącznie 3625 odpowiedzi, a w ostatnich wyborach było ich już Oświadczenia lustracyjne zgromadzone w Biurze Lustracyjnym są poddawane weryfikacji pod kątem ich zgodności z prawdą. W tym celu prowadzona jest kwerenda w zasobach archiwalnych IPN, której wyniki następnie są analizowane przez prokuratorów, w ramach postępowań lustracyjnych (Ppl). Od początku istnienia pionu lustracyjnego do końca września 2015 r. w krakowskim OBL zarejestrowano 5966 postępowań, z czego 5748 zostało zakończonych. W większości przypadków wydano zarządzenia o pozostawieniu sprawy bez biegu wobec braku wątpliwości co do prawdziwości złożonych oświadczeń lustracyjnych. Natomiast w razie powstania takich wątpliwości prokurator występuje z wnioskiem do sądu o wszczęcie postępowania lustracyjnego. Prokuratorzy z krakowskiego OBL w omawianym okresie skierowali do sądu 81 takich wniosków. Ustawa lustracyjna i ustawa o IPN zobowiązały pion lustracyjny do przygotowania i publikowania w Biuletynie Informacji Publicznej IPN czterech katalogów. Wpisy do Katalogu funkcjonariuszy przygotowywane są na podstawie zgromadzonych w archiwum IPN akt

11 osobowych i kart ewidencyjnych funkcjonariuszy organów bezpieczeństwa państwa w rozumieniu art. 2 ustawy lustracyjnej. W katalogu umieszczone są m.in. dane osobowe, przebieg służby wraz z kolejno zajmowanymi stanowiskami oraz stopnie służbowe. Od 2007 r. do końca września 2015 r. historycy krakowskiego OBL wprowadzili do powyższego katalogu informacje dotyczące 7781 osób. W Katalogu osób rozpracowywanych umieszczane są dane osób represjonowanych przez organy bezpieczeństwa PRL, pod dwoma wszakże warunkami. Po pierwsze, zgodnie z ustawą o IPN, wpisy dotyczą wyłącznie osób, wobec których zachowały się dokumenty świadczące o tym, że organy bezpieczeństwa państwa zbierały o nich informacje na podstawie celowo gromadzonych danych, w tym w sposób tajny, a jednocześnie nie stwierdzono istnienia dokumentów świadczących, że osoby te były pracownikami, funkcjonariuszami, żołnierzami lub współpracownikami tych organów. Po drugie, wpis jest dokonywany po uzyskaniu zgody osoby, której te informacje dotyczą, a w przypadku śmierci tej osoby zgody osoby najbliższej zmarłego. Podstawą wpisów jest dokumentacja zgromadzona w archiwach IPN. W przeważającej mierze są to akta spraw operacyjnych i śledczych, akta internowanych, dokumentacja więzienna oraz materiały ewidencyjno-kartoteczne. W przypadku osób, przeciwko którym prowadzone były sprawy sądowe, w katalogu publikowane są również informacje z akt spraw sądowych i postępowań prokuratorskich, o ile takowe zachowały się. Od początku działalności pracownicy OBL IPN w Krakowie do końca września 2015 r. przygotowali do publikacji dane dotyczące 1052 osób rozpracowywanych. Następnym katalogiem jest Katalog osób pełniących w PRL kierownicze stanowiska partyjne i państwowe. Publikowane są w nim dane osób wraz z przebiegiem ich kariery partyjnej lub zawodowej które zajmowały prominentne stanowiska w Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej, Stronnictwie Demokratycznym, Zjednoczonym Stronnictwie Ludowym oraz kierowały centralnymi organami administracji państwa komunistycznego do dnia 23 sierpnia 1989 r. Wpisy przygotowywane są na podstawie kwerend przeprowadzanych w Archiwum Narodowym w Krakowie i jego oddziałach (Bochnia, Nowy Sącz i Tarnów) oraz w Archiwum Państwowym w Kielcach. Pracownicy krakowskiego OBL do do końca września 2015 r. wprowadzili do powyższego katalogu informacje dotyczące 1271 osób. Podczas tych prac korzystają ponadto z wydawanej do 1989 r. prasy partyjnej, publikacji okolicznościowych oraz dokumentacji zgromadzonej w archiwach IPN, np. akt paszportowych, materiałów mobilizacyjno-obronnych (MOB) oraz opracowań historyków. Z kolei Katalog osób publicznych to wykaz osób pełniących funkcje publiczne wymienione w art. 22 ust. 1 ustawy z dnia 18 października 2006 r. o ujawnianiu informacji o dokumentach organów bezpieczeństwa państwa z lat oraz treści tych dokumentów. W katalogu tym, oprócz danych osobowych oraz zajmowanego stanowiska, zamieszczone są zgodnie z wymogiem ustawowym informacje zawarte w dokumentach wytworzonych przez organy bezpieczeństwa PRL, a odnoszące się do tych osób. Podstawą tych wpisów są materiały aktowe i kartoteczno-ewidencyjne zgromadzone w archiwach IPN. Wśród tych pierwszych należy w szczególności wymienić akta spraw operacyjnych różnych kategorii, materiały dotyczące tajnej współpracy oraz akta paszportowe. Ustawodawca zobowiązał Prezesa IPN do udostępnienia

12 wymienionych wyżej danych w Biuletynie Informacji Publicznej IPN w ciągu 30 dni od objęcia funkcji bądź wyrażenia zgody na kandydowanie lub objęcie funkcji publicznej. OBL w Krakowie do końca września 2015 r. wprowadził dane 1041 osób pełniących funkcje publiczne, jednakże część z tych wpisów już w BIP nie figuruje, ponieważ w myśl ustawy są one dostępne jedynie w okresie pełnienia funkcji publicznej przez osoby, których dotyczą. Dla osób zajmujących się zawodowo historią (pracowników naukowych, nauczycieli itp.), ale też dla jej pasjonatów, zainteresowanych zwłaszcza dziejami PRL, wszystkie ww. katalogi (dostępne pod adresem mogą stanowić cenne i bezprecedensowe źródło wiedzy. Dodatkowo, celem lepszego poruszania się po tych szczególnych bazach danych, historycy pionu lustracyjnego opracowali i zamieścili Słowniczek niektórych pojęć używanych w resorcie. Jest to miniprzewodnik, w którym m.in. omówiono zasady pracy operacyjnej, a także sposoby prowadzenia dokumentacji operacyjnej oraz wyjaśniona została w nim specyfika języka używanego w resorcie spraw wewnętrznych PRL.