Lęk przed wizytą stomatologiczną, stan uzębienia i zachowania prozdrowotne wybranych grupy studentów

Transkrypt

1 ROZDZIAŁ VI DOBROSTAN A STAN ZDROWIA 1 Zakład Anatomii Stomatologicznej Department of Stomatological Anatomy edical University of Wrocław 2 Centrum Stomatologiczne ordent w Skarbimierzu Stomatological Center ordent of Skarbimierz 3 Akademia uzyczna im. arola Lutosławskiego we Wrocławiu The arol Lipiński Academy of usic in Wrocław WIESŁAW URLEJ 1, AIL NELE 1, JOLANTA ORJAT 2, ALICJA STACHURA-PUŻYŃSA 3, NATALIA ANDZIOS 1, ATARZYNA STASZA 1 Lęk przed wizytą stomatologiczną, stan uzębienia i zachowania prozdrowotne wybranych grupy studentów Fear for dental visits, dental conditions and overall healthy behaviors of selected student group Słowa kluczowe: zachowania prozdrowotne, stan uzębienia ey words: health behaviors, dental conditions ontakt z lekarzem dentystą w zakresie świadczeń stomatologicznych jest nieuchronny podczas całego życia człowieka. Niezależnie od wieku i rodzaju świadczenia stomatologicznego często występuje u większości pacjentów negatywny stres spowodowany przede wszystkim lękiem przed bólem, który niekiedy jest nieunikniony, mimo stosowania procedur zapobiegających temu zjawisku (samo znieczulenie budzi czasami większy lęk niż ból bez znieczulenia). Zjawisko to zwane dentofobią stanowi istotny problem w relacjach pacjent-lekarz stomtolog i ma wpływ na proces leczenia stomatologicznego [2, 3, 6]. ożna temu zjawisku przeciwdziałać łagodząc nieco lęk związany z wizytą w gabinecie stomatologicznym [8]. Umożliwia to poznanie przyczyn powodujących lęk u pacjenta podczas zabiegów stomatologicznych, a także towarzyszących mu obaw przed tymi zabiegami. ożna również zbadać czy zróżnicowanie lęku u pacjentów przed zabiegami stomatologicznymi ma wpływ na stan ich uzębienia. Do oceny stanu uzębienia służą badania zmian próchnicowych. Stan uzębienia stanowi ważny element oceny zachowań prozdrowotnych

2 DOBROSTAN A STAN ZDROWIA człowieka i jest czułym wyznacznikiem wpływu czynników środowiskowych i behawioralnych na jego organizm [1, 12, 13]. onitorowanie stanu uzębienia różnych populacji ludzkich powinno być stale prowadzone ze względu na zmieniające się oddziaływania środowiskowe i zmiany nawykowe w zakresie spożywania pokarmów [4, 11]. Ocena prozdrowotnych zachowań ma w każdej grupie wiekowej, ważne znaczenie utylitarne i związana jest z implementacją programów edukacyjnych. Celem badań jest ocena przyczyn lęku przed wizytą stomatologiczną, ocena zmian próchnicowych u studentów Wydziału Stomatologicznego Uniwersytetu edycznego we Wrocławiu i studentów Wydziału Turystyki i Rekreacji Wyższej Szkoły Bankowej we Wrocławiu a także ich prozdrowotnych zachowań w zakresie higieny jamy ustnej. 76 ATERIAŁ I ETODY Badania przeprowadzono na 98 studentach Wydziału Lekarsko-Stomatologicznego Uniwersytetu edycznego we Wrocławiu (WL-S U) - 6 płci żeńskiej i 38 płci męskiej oraz 112 studentach Wydziału Turystyki i Rekreacji Wyższej Szkoły Bankowej we Wrocławiu (TiR WSB) - po 56 obu płci; w wieku od 2 do 22 lat życia. Do oceny lęku występującego u pacjenta przed badaniem stomatologicznym posłużono się oryginalną ankietą, która została przeprowadzona anonimowo wśród studentów i na bieżąco weryfikowana oraz uzupełniona bezpośrednim wywiadem. Ocenę zmian próchnicowych przeprowadzili stomatolodzy na podstawie badania poszczególnych zębów szczęki i żuchwy z uwzględnieniem lokalizacji tych zmian. W badaniach posłużono się wskaźnikiem PUW, który określa ilość zębów dotkniętych próchnicą, liczbę zębów z wypełnieniami i liczbę zębów usuniętych (z powodu zaawansowanej próchnicy) w odniesieniu do całkowitej liczby wyżętych zębów [5]. W badaniach uwzględniono działania ankietowanych związane z utrzymaniem higieny jamy ustnej, relacje ankietowanych z lekarzem stomatologiem; preferowany charter odżywiania. Testem stochastycznej korelacji oceniano siłę związku między analizowanymi cechami, a występowaniem próchnicy. WYNII BADAŃ Tabela I. Przyczyna odczuwania lęku przed wizytą u stomatologa Powód odczuwania lęku przed wizytą u stomatologa Złe wspomnienia z dzieciństwa Niewłaściwy przekaz otoczenia WYDZIAŁ PŁEĆ WL-S U WL-S U BRA 2/3,3 / 1/17,9 22/36,7 2/52,6 28/5, 2/33,3 38/63,3 1/26,3 28/73,7 32/57,1 2/35,7 26/46,4 27/45, 11/18,3 1/26,3 28/5, 3/5,4 6/1,7

3 Wiesław urlej, amil Nelke, Jolanta orjat, Alicja Stachura-Pużyńska, Natalia andzios, atarzyna Staszak Lęk przed wizytą stomatologiczną, stan uzębienia i zachowania prozdrowotne wybranych grupy studentów Powód odczuwania lęku przed wizytą u stomatologa Brak zaufania do lekarza Niekorzystne wrażenia akustyczne Charakterystyczny zapach oszt zabiegu Czas oczekiwania Inne doświadczenia (niekorzystne wrażenia z poprzednich wizyt, powikłania) WYDZIAŁ PŁEĆ WL-S U WL-S U WL-S U WL-S U WL-S U WL-S U TIRWSB BRA 32/53,3 2/52,6 32/57,1 3/53,6 22/36,7 28/5, 34/56,7 25/65,8 28/5, 17/44,7 2/33,3 1/26,3 22/36,7 1/26,3 2/35,7 2/33,3 15/39,5 2/35,7 2/33,3 1/26,3 2/35,7 18/3, 11/29, 2/33,3 2/52,6 27/48,2 29/51,8 6/1, 6/1,7 14/23,3 5/13,2 8/14,3 9/16,1 6/1, 3/7,9 12/21,4 8/14,3 42/7, 27/71,1 36/64,3 31/55,4 1/16,7 3/7,9 6/1,7 1/17,9 2/33,3 4/7,1 5/8,9 Nie stwierdzono istotnych różnic w zakresie lęku przed wizytą u stomatologa między wyróżnionymi grupami studentów niezależnie od ich płci (Tab. I). Istotnymi czynnikami potęgującymi ten lęk są wcześniejsze niekorzystne wspomnienia oraz przyczyny ekonomiczne - wysoki koszt świadczeń. Tabela II. Najbardziej stresujące zjawiska występujące w gabinecie stomatologicznym Przyczyny powodujące lęk Ból Znieczulenie WYDZIAŁ WL-S U WL-S U PŁEĆ BRA 1/16,7 15/39,5 1/17,9 1/17,9 2/35,7 35/58,3 2/52,6 36/54,3 34/6,7 5/13,2 21/37,5 77

4 DOBROSTAN A STAN ZDROWIA Przyczyny powodujące lęk Obawa przed kompetencjami lekarza Zranienie, zakażenie Zły stan uzębienia Poczucie bezsilności Inne przyczyny (wibracja urządzeń, pozycja przy wykonywanym zabiegu) WYDZIAŁ WL-S U WL-S U WL-S U WL-S U WL-S U PŁEĆ BRA 4/66,7 35/92,1 35/62,5 38/67,9 3/5, 28/73,7 3/53,6 35/62,5 15/25, 1/26,3 1/17,9 9/16,1 1/16,7 1/26,3 1/17,9 11/19,6 2/33,3 1/26,3 18/32,1 15/26,8 2/33,3 3/7,9 21/37,5 1/17,9 1/26,3 2/35,7 21/37,5 2/33,3 2/35,7 23/41,1 15/25, 2/52,6 2/35,7 27/45, 2/35,7 7/12,3 6/1,7 1/26,3 26/46,4 35/58,3 26/46,4 23/41,1 13/21,7 1/26,3 18/32,1 19/33,9 Obie grupy studentów, niezależnie od płci, bardzo wysoko oceniają kompetencje leczących ich stomatologów. Nie obawiają się również niezamierzonego urazu podczas wykonywanych procedur stomatologicznych (Tab. II). Tabela III. Czynniki wpływające na obniżenie lęku podczas wizyty w gabinecie stomatologicznym 78 Czynniki zmniejszające lęk WYDZIAŁ PŁEĆ olor ścian, urządzeń Aromaterapia Wyposażenie w telewizor gabinetu, poczekalni Relaksująca muzyka w gabinecie, poczekalni WL-S U WL-S U WL-S U WL-S U BRA 42/7, 33/86,8 38/67,9 38/67,9 49/81,7 35/92,1 39/69,6 42/75, 41/68,3 36/94,7 37/66,1 4/71,4 5/83,3 3/79, 39/69,6 42/75, 18/3, 5/13,2 18/42,1 18/42,1 11/18,3 3/7,9 17/3,4 14/25, 19/31,7 2/5,3 19/33,9 16/28,6 1/16,7 17/3,4 14/25,

5 Wiesław urlej, amil Nelke, Jolanta orjat, Alicja Stachura-Pużyńska, Natalia andzios, atarzyna Staszak Lęk przed wizytą stomatologiczną, stan uzębienia i zachowania prozdrowotne wybranych grupy studentów Czynniki zmniejszające lęk WYDZIAŁ PŁEĆ Czasopisma o tematyce ogólnej, stomatologicznej Elementy wyposażenia poczekalni Inne (sprzyjające edukacji stomatologicznej) WL-S U WL-S U WL-S U BRA 49/81,7 37/97,4 39/69,6 42/75, 44/73,3 37/97,4 37/66,1 39/69,6 48/8, 33/86,8 41/73,2 42/75, 11/18,3 1/2,6 17/3,4 14/25, 16/26,7 1/2,6 19/33,9 17/3,4 12/2, 5/13,2 15/26,8 14/25, Estetyka gabinetu stomatologicznego oraz jego dodatkowe wyposażenie w nieznacznym stopniu wpływają na obniżenie lęku podczas wizyty stomatologicznej (Tab. III). Respondenci odpowiadali retrospektywnie, dlatego tym bardziej w sytuacjach stresowych i przy bezpośrednim kontakcie ze stomatologiem, w łagodzenie lęku, wszystkie wymienione czynniki odgrywają drugorzędną rolę. Prawdopodobnie wszystkie te zabiegi adresowane są do dzieci z dodatkowym wyposażeniem o urządzenia zabawowo-edukacyjne. Wychodząc z założenia, że implementowanie zachowań z dzieciństwa, przyniesie korzyści w przyszłości. Tabela IV. Wpływ nowoczesnych metod leczenia na obniżenie lęku podczas wizyty stomatologicznej Stosowane metody Wyposażenie unitu Rodzaj znieczulenia Leczenie bez użycia wierteł Używanie lasera WYDZIAŁ PŁEĆ BRA WL-S U WL-S U WL-S U WL-S U 21/35, 2/52,6 26/46,4 2/3,3 15/39,5 2/33,3 1/26,3 29/48,3 14/36,8 27/48,2 26/46,4 22/36,7 1/26,3 1/17,9 26/43,3 19/5, 2/35,7 3/5, 2/52,6 32/57,1 29/51,8 4/1,5 3/5,4 4/7,1 26/43,3 32/57,1 45/8,4 7/11,7 4/1,5 9/16,1 11/19,6 BARDZO SILNY 1/16,7 1/26,3 2/3,3 1/2,6 79

6 DOBROSTAN A STAN ZDROWIA Stosowane metody Ozonoterapia Stosowanie mikroskopu Zorientowanie na profilaktykę Inne przyczyny WYDZIAŁ PŁEĆ BRA WL-S U WL-S U WL-S U WL-S U 24/4, 14/36,8 3/53,6 29/51,8 2/33,3 29/51,8 28/5, 3/5, 2/5,3 27/45, 19/5, 2/35,7 19/33,9 29/48,3 19/5, 2/35,7 19/33,9 21/35, 12/31,6 2/33,3 1/26,3 2/35,7 8/13,3 4/1,5 5/8,9 8/14,3 11/18,3 1/2,6 6/1,7 8/14,3 29/48,3 3/53,6 29/51,8 3/5, 2/52,6 28/5, BARDZO SILNY 1/1,7 1/2,6 7/1,7 6/15,8 Podstawowe wyposażenie gabinetu stomatologicznego obniża znacząco lęk pacjenta podczas wizyty u stomatologa, podobnie jak zorientowanie na profilaktykę - jest to związane z chwilowym odstąpieniem od czynności, które istotnie wpływają na poczucie lęku (Tab. IV). Tabela V. Zachowania lekarza obniżające lęk podczas wizyty stomatologicznej 8 Zachowania lekarza Uśmiech Przywitanie, rozpoznanie pacjenta Serdeczność Zrozumiałe tłumaczenie wykonywanych procedur WYDZIAŁ PŁEĆ WL-S U WL-S U WL-S U WL-S U BRA, 22/36,7 9/23,7 2/35,7 8/14,3 19/31,7 1/26,3 2/35,7 9/16,1 22/36,7 1/26,3 14/25, 24/4, 14/36,8 27/48,2 23/41,1 28/46,7 19/5, 34/6,7 47/83,9 19/5, 34/6,7 47/83,9 29/48,3 32/57,1 42/75, 28/46,7 19/5, 29/51,8 33/58,9 BARDZO SILNY 1/16,7 1/26,3 16/26,7 9/23,7 9/15, 1/26,3 8/13,3 5/13,2

7 Wiesław urlej, amil Nelke, Jolanta orjat, Alicja Stachura-Pużyńska, Natalia andzios, atarzyna Staszak Lęk przed wizytą stomatologiczną, stan uzębienia i zachowania prozdrowotne wybranych grupy studentów Zachowania lekarza Cierpliwość Inne powody (umycie rąk przed zabiegiem, zakładanie rękawiczek, płeć stomatologa) WYDZIAŁ PŁEĆ WL-S U WL-S U BRA, 24/4, 12/31,6 21/37,5 9/16,1 26/43,3 26/43,3 17/44,7 34/6,7 46/82,1 34/6,7 27/48,2 BARDZO SILNY 1/16,7 9/23,7 1/1/8 9/15, 12/31,6 5/8,9 Zachowanie lekarza podczas wizyty stomatologicznej ma bardzo istotny wpływ na badanych pacjentów w zakresie ich zaufania i wyzbywania się lęku - niezależnie od płci i uczelni (Tab. V). Tabela VI. Unormowane wartości wskaźnika PUW szczęki i żuchwy u badanych studentów WL-S U Położenie / płeć I1 I2 C Pm1 Pm Razem Szczęka p % 21,3 7,8 33,9 37,7 82,7 65,4 54,7 37,9 l % 3,6 6,8 25,6 29,3 82,8 69, 45,6 32,8 35,4 p % 21,3 29, 3,9 35,4 39,3 82,6 69,2 49,3 41,3 l % 7,9 14,9 1,2 33,8 39, 73,9 77,6 45,4 36,7 39, Żuchwa p % 2,9 29,2 9, 86,7 53,3 32,8 L % 6,7 25,8 95,6 92,8 39,1 32,5 32,7 p % 3,9 2,5 4, 12,1 29,2 9,7 9,4 6,3 36,7 l % 2,5 1,2 2,6 12,4 29,2 9,1 8,9 5,3 34,7 35,7 TiR WSB Szczęka p % 2,3 6,8 32,9 36,6 84,5 66,3 55,9 37,9 l % 3,4 6,8 25,9 3,2 83, 7,2 46,5 33,3 35,6 p % 21,2/ 3,8 4,5 35,6 41,2 82, 7,2 51, 42,1 l % 8,2 15,4 1,2 33,8 41,2 75,3 75,2 45,9 37, 39,6 Żuchwa p % 3,4 31, 92, 85,6 53,4 33,3 L % 5,9 27,4 95,6 92,5 41,3 32,8 33,1 p % 4,2 2,7 4,2 12,3 29,6 92, 91,2 6,9 37,1 l % 2,4 1,2 2,5 12,4 29, 92,4 81,8 52,3 34,3 35,7 Stwierdzono, że zmiany próchnicowe istotnie statystycznie częściej występują w obrębie zębów przedtrzonowych i trzonowych aniżeli w obrębie zębów siecznych i kłów. Obserwacje te są niezależne od położenia zębów i płci i uczelni badanych studentów. Na podstawie oceny wskaźnika PUW (Tab. VI) stwierdzono, że zmiany próchnicowe występują częściej u studentów niż u studentek badanych populacji. Zmiany próchnicowe wykazują tendencję do częstszego występowania po stronie 81

8 DOBROSTAN A STAN ZDROWIA prawej oraz częściej w obrębie szczęki niż żuchwy niezależnie od płci i badanej uczelni. Tabela. VII. Ocena higieny jamy ustnej u badanych studentów WL-S U Badane cechy Płeć % Badane cechy Płeć % 68,5 kamień nazębny 52,4 Płytka nazębna 56,2 poddziąsłowy 39, amień nazębny 5, 16,4 brak naddziąsłowy 3, 24,6 TiR WSB 78,8 kamień nazębny 52,4 Płytka nazębna 67,4 poddziąsłowy 41,6 amień nazębny 62, 19,8 brak naddziąsłowy 41 27,9 Tabela VIII. Częstość czynności związanych z utrzymaniem higieny jamy ustnej u badanych studentów WL-S U Badane czynności / płeć % % Częstość oczyszczania po każdym posiłku 14, 16,3 zębów przy użyciu szczoteczki dwa razy dziennie 66,7 79,7 i pasty raz dziennie / rzadziej 14,6 / 4,7 4 / Szczoteczka do zębów Używanie nici dentystycznych (a), płynów do płukania ust (b) Używanie gumy do żucia Częstość oczyszczania zębów przy użyciu szczoteczki i pasty Szczoteczka do zębów Używanie nici dentystycznych (a), płynów do płukania ust (b) Używanie gumy do żucia twarda / miękka 15,7 / 9,2 3, / 13,7 średnio-twarda 73,8 82,3 nie używam 1,3 1, a. tak / nie 11,5 / 88,5 38, / 62, b. tak / nie 19, / 81, 31, / 69, po każdym posiłku 11, 19, dwa razy dziennie 12,4 19, raz dziennie / rzadziej 34,3 / 42,3 26,7 / 35,3 TiR WSB po każdym posiłku 9,9 1,3 dwa razy dziennie 65,7 82,7 raz dziennie / rzadziej 17,4 / 7, 5, / 2, twarda / miękka 15,8 / 7,2 6, / 14,7 średnio-twarda 72, 79,3 nie używam 5, a. tak / nie 6,6 / 93,4 38, / 62, b. tak / nie 15,2 / 84,8 29, / 71, po każdym posiłku 8, 14, dwa razy dziennie 1,4 22, raz dziennie / rzadziej 25,3 / 56,3 3,7 / 33,3 82

9 Wiesław urlej, amil Nelke, Jolanta orjat, Alicja Stachura-Pużyńska, Natalia andzios, atarzyna Staszak Lęk przed wizytą stomatologiczną, stan uzębienia i zachowania prozdrowotne wybranych grupy studentów Tabela IX. Częstości wyróżnionych relacji stomatologicznych badanych studentów WL-S U Badane relacje / płeć % % Wizyty stomatologiczne związane z bólem zębów / 93,7 / 6,3 6,8 / 39,2 systematyczne Doświadczenia nieprzyjemne 29,2 24, związane z leczeniem obojętne, pozytywne 7,8 76, Odczucia poprzedzające negatywne (lęk) 94,6 92, leczenie pozytywne / obojętne 3,9 / 1,5 4,6 / 3,4 TiR WSB Wizyty stomatologiczne związane z bólem zębów / systematyczne 98,7 / 1,3 62,4 / 37,6 Doświadczenia nieprzyjemne 36,2 21, związane z leczeniem Odczucia poprzedzające leczenie obojętne, pozytywne 63,8 79, negatywne (lęk) 92,5 88,9, pozytywne / obojętne 3,5 / 4, 5,3 / 5,8 Przyczyny próchnicy są wielorakie [7]. Na podstawie uzyskanych rezultatów oceny higieny jamy ustnej (Tab. VII) i czynności związanych z jej utrzymaniem (Tab. VIII) można stwierdzić, że korzystniejsze są zachowania prozdrowotne u studentek każdego badanego wydziału. Również badania relacji stomatologicznych (Tab. IX) wykazały istotnie częstszy stomatologiczny kontakt profilaktyczny z dentystą u studentek. Tabela X. Częstości preferowanego charakteru odżywiania badanych studentów WL-S U Charakter odżywiania / płeć % % babcia / mama 6,2 / 47,6 5,6 / 2,9 dom / sam 68,6/ 36,7 85,8 / 59,7 gotuje Spożywanie obiadów Preferowana / dieta Spożywanie obiadów mama / sam 9,5 13,8 stołówka / bar fast food 14,9 / 6,4 4,2 / 3,9 zróżnicowane 1,1 6,1 brak / wegetariańska 97,6 / 2,4 99, / 1, TiR WSB Charakter odżywiania / płeć % % babcia / mama 4,7 / 46,8 5,7 / 22,9 dom / sam 87,5/ 38,7 93,5 / 54,7 gotuje Preferowana / dieta mama / sam 9,8 16,7 stołówka / bar fast food 1,8 / 2,5 1,2 zróżnicowane 8,2 5,3 brak / wegetariańska 97,2 / 2,8 95,4, / 4,6 83

10 DOBROSTAN A STAN ZDROWIA Z otrzymanych wyników charakteru odżywiania w badanej grupie studentów (Tab. X) na uwagę zasługuje preferencja domowego sposobu odżywiania się oraz prawie zupełny brak preferencji w odniesieniu do spożywanego pokarmu. Rezultaty korelacji pomiędzy zmianami próchnicowymi a prozdrowotnymi zachowaniami studentów okazały się istotne statystycznie jedynie w zakresie częstości oczyszczania zębów, brak natomiast istotnego statystycznie związku między występowaniem próchnicy, a pozostałymi zachowaniami związanymi z higieną jamy ustnej. Nie stwierdzono również istotnego związku między zmianami próchnicowymi, a preferowanym charakterem odżywiania. Uzyskane rezultaty badań różnią się nieznacznie od analogicznych wyników innych autorów [9, 1] ma to związek ze zróżnicowaniem badanych populacji oraz występującą tendencją dynamicznych procesów w zakresie uzębienia człowieka, które zachodzą w ostatnim okresie. Ankiety zostały przeprowadzone wśród studentów poza gabinetami stomatologicznymi, odpowiedzi podawane były zatem przez respondentów retrospektywnie. a to istotny wpływ na uzyskane rezultaty - najczęściej łagodzi wcześniejsze spostrzeżenia i doznania. Niemniej jednak są one silnie utrwalone w świadomości studentów o czym świadczy wynik przeprowadzonej ankiety. PODSUOWANIE WYNIÓW 1. Lęk przed wizytą u stomatologa jest powszechny - niezależnie od płci i grupy badanych studentów. 2. Pacjenci mają duże zaufanie do kompetencji lekarza dentysty a jego stosunek do pacjenta w istotny sposób wpływa na złagodzenie lęku podczas wizyty stomatologicznej. Dodatkowe zabiegi w gabinecie stomatologicznym łagodzą lęk pacjenta w niewielkim stopniu. 3. Zmiany próchnicowe występują: a. częściej w obrębie zębów przedtrzonowych i trzonowych aniżeli siekaczy i kłów; b. częściej w obrębie szczęki niż żuchwy oraz częściej prawostronnie; c. częściej u osobników płci męskiej. 4. Spośród wyróżnionych czynników prozdrowotnego zachowania w zakresie higieny jamy ustnej stwierdzono jedynie istotną zależność próchnicy z częstością oczyszczania zębów. PIŚIENNICTWO 1. Bołtacz-Rzepkowska E.: Zagadnienia korelacji między higieną jamy ustnej i stanem uzębienia. Wrocławska Stomatologia 1987, PTS, Bracha H. S. et al.: Posttraumatic dental-care ankiety (PTDA): Is dental phobia a misnomer? Hawaii. Dent. J. 26, 37(5), Bruzda-Zwiech A. i wsp.: Ocena poziomu lęku stomatologicznego, jego źródeł i wpływu na stan uzębienia młodzieży 18-letniej z województwa łódzkiego. Dent. ed. Probl. 27, 44,

11 Wiesław urlej, amil Nelke, Jolanta orjat, Alicja Stachura-Pużyńska, Natalia andzios, atarzyna Staszak Lęk przed wizytą stomatologiczną, stan uzębienia i zachowania prozdrowotne wybranych grupy studentów 4. Burt B. A., Ismail A. I.: Diet, nutrition and food cariogenicity. J. of Dent. Research 1986, 65, Dąbrowski P.: Ocena stanu narządu żucia u dzieci i młodzieży z Wrocławia i okolic. Praca doktorska, Uniwersytet Wrocławski, Wrocław Gruz E. i wsp.: Analiza poziomu lęku i czynników go modyfikujących oraz stereotypu stomatologa u pacjentów przed stosowaniem leczenia chirurgicznego. Dent. ed. Probl. 26, 43, önig. G.: Przyczyny próchnicy. W Stomatologia zachowawcza I, red. W. etterl, Urban & Partner, Wrocław 1998, rufczyk.: Dentofobia - jak oswoić przerażonego pacjenta. ag. Stom. 211, 21(1), urlej W. i wsp.: Estimate dental decay changes with a group of students. Ann. UCS 25, 4(16), ajda A. i wsp.: Stan higieny jamy ustnej i stomatologiczne zachowania zdrowotne studentów kierunków medycznych. Prob. Hig. Epidemiol. 214, 95(4), orthaler T..: Caries status in Europe and predictions of future trends. Caries Research 199, 24, Reisine S., Douglass. J.: Psychosocial and behavioral issues in early childhood caries. Community Dentistry and Oral Epidemiol. 1998, 26, Supplement 1, Szatko F.: Prace nad poprawą zdrowia jamy ustnej i rozwojem opieki stomatologicznej w Polsce. Czasopismo Stomatologiczne 1999, 52, 8, STRESZCZENIE Celem badań jest ocena lęku przed wizytą stomatologiczną, ocena stan uzębienia i zachowań prozdrowotnych studentów Wydziału Lekarsko-Stomatologicznego Uniwersytetu edycznego (6 studentek i 38 studentów) i Turystyki i Rekreacji Wyższej Szkoły Bankowej (po 56 studentów obu płci) we Wrocławiu w wieku od 2 do 22 lat. Lęk przed wizyta u stomatologa badano na podstawie oryginalnej ankiety. Przeprowadzono ocenę stanu uzębienia na podstawie oznaczenia częstości ognisk próchnicowych (P), ubytków zębowych (U) i wypełnień zębów (W) - w badaniach posłużono się wskaźnikiem PUW, który określa ilość zębów dotkniętych próchnicą, liczbę zębów z wypełnieniami i liczbę zębów usuniętych w odniesieniu do całkowitej liczby wyżętych zębów. Oceniano prozdrowotne zachowana w zakresie higieny jamy ustnej; relacje ankietowanych z lekarzem stomatologiem; preferowany charakteru spożywanego pokarmu. W badaniach uwzględniono różnice uzębienia szczęki i żuchwy oraz różnice bilateralne i międzypłciowe a także różnice między studentami WL-S U i TiR WSB. Stwierdzono, że 1. Lęk przed wizytą u stomatologa jest powszechny - niezależnie od płci i grupy badanych studentów

12 DOBROSTAN A STAN ZDROWIA Pacjenci mają duże zaufanie do kompetencji lekarza dentysty a jego stosunek do pacjenta w istotny sposób wpływa na złagodzenie lęku. 3. Dodatkowe zabiegi w gabinecie stomatologicznym (oprócz jakości wyposażenia) łagodzą lęk pacjenta w niewielkim stopniu. 4. Zmiany próchnicowe występują: a. częściej w obrębie zębów przedtrzonowych i trzonowych aniżeli siekaczy i kłów; b. częściej w obrębie szczęki niż żuchwy oraz częściej prawostronnie; c. częściej u osobników płci męskiej. 5. Spośród wyróżnionych czynników prozdrowotnego zachowania w zakresie higieny jamy ustnej stwierdzono jedynie istotną zależność próchnicy z częstością oczyszczania zębów. ABSTRACT Aim of study was an evaluation of fear factors before dental check-ups, evaluation of overall dental condition and healthy behaviors presented by students from the Faculty of Dentistry from edical University of Wrocław (WL-S U) (6 female and 38 men students) and from the Tourism and Recreation School of Banking from Wrocław (TiR WSB) (56 female and 56 men students) aged between 2-22 years of age. Fear factor before a dental visit was measured with usage of an original survey questionnaire. The assessment of dental condition was estimated according to the activity of dental caries (P), missing teeth (U) and dental fillings (W) - a PUW indicator (DF) was used to measure the activity of teeth caries, number of teeth with dental fillings or removed in relation to the total amount of erupted teeth. All healthy behaviors of oral cavity hygiene, respondents relations with a dental practitioner and preferred types of food intake were investigated. In this study, main differences between maxillary and mandibular dentition were included, along with selected bilateral differences and gender relations between students from WL-S U and TiR WSB. Study concludes, that; 1.Fear before a dental check-up is a very common finding - regardless gender and student study group. 2. Patients indicate a great confidence in their dental practitioner abilities and his relation towards every patients, which influences on lesser occurrence of anxiety. 3. Additional procedures in a dental office (except for quality of equipment) decrease patient s anxiety in a slight matter. 4. ostly found dental carries were present on: a) premolars and molars most often than canine and incisors; b) more often in the maxillary region on the right side; c) quite often found in men. 5. Among the highlighted healthy behavior factors in oral hygiene only a significant correlation with the incidence of caries and tooth cleaning was found. Artykuł zawiera znaki ze spacjami 86