Czy preparaty robione wciąż mają miejsce we współczesnym lecznictwie dermatologicznym?

Transkrypt

1 Czy preparaty robione wciąż mają miejsce we współczesnym lecznictwie dermatologicznym? Waldemar Placek Katedra i Klinika Dermatologii Chorób Przenoszonych Drogą Płciową i Immunologii Klinicznej Uniwersytet Warmińsko-Mazurski (Olsztyn)

2 Preparaty robione Lek galenowy zwyczajowa nazwa leku aptecznego, sporządzonego z surowców roślinnych, zwierzęcych i/lub mineralnych według przepisu zamieszczonego w farmakopei lub receptariuszu (np. Receptarium polonicum Głowackiego). Dawniej terminem tym określano wszystkie leki sporządzane w aptece. Obecnie leki galenowe są stosowane głównie jako środki pomocnicze przy wyrobie leków recepturowych Nazwa pochodzi od nazwiska rzymskiego lekarza Galena, który opracował i podał wiele receptur przygotowania takich leków. Wilkipedia

3 Preparaty robione Lek apteczny (preparat galenowy) "produkt leczniczy sporządzony w aptece zgodnie z przepisem przygotowania zawartym w Farmakopei Polskiej lub farmakopeach uznawanych w państwach członkowskich Unii Europejskiej przeznaczony do wydawania bezpośrednio w tej aptece." Leki apteczne nie są podobnie jak leki recepturowe lekami gotowymi, wyprodukowanymi w fabryce farmaceutycznej, ale w odróżnieniu od recepturowych, sporządzane są według receptur opracowanych i opublikowanych w farmakopei krajowej lub któregoś z państw UE. Leki takie nie są zatem sporządzane - w odróżnieniu od recepturowych - na zapotrzebowanie konkretnego pacjenta, zapisane na receptę od lekarza, tylko "na skład", po to, aby w razie pojawienia się zapotrzebowania były natychmiast dostępne. 1. definicja według ustawy z dnia 27 sierpnia 2004 r. Dz. U. z 2004 r. Nr 210, poz. 2135

4 Lek robiony Lek recepturowy produkt leczniczy sporządzony w aptece według recepty lekarskiej lub jej odpisu, zgodnie z posiadaną przez farmaceutę wiedzą fachową i zasadami dobrej praktyki aptekarskiej. Przepisanie leku recepturowego umożliwia lekarzowi dobranie składu jakościowego i ilościowego preparatu do stopnia zaawansowania choroby i indywidualnych cech chorego. Ustawa z dnia 27 sierpnia 2004 r. o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych, art. 5 ust. 11, Dz. U. z 2004 r. Nr 210, poz. 2135

5 Lek recepturowy do niedawna od zawsze - podstawowy arsenał terapeutyczny w dermatologii sporządza się na podstawie recepty, na której lekarz (lub felczer) określa skład leku oraz jego formę końcową. Leki te sporządzane są z chemicznych lub roślinnych surowców farmaceutycznych, na przykład ziół, a także z niektórych leków gotowych. Pełna lista leków, które mogą stanowić surowce farmaceutyczne, znajduje się w rozporządzeniu ministra zdrowia z dnia 24 kwietnia 2003 roku. Dz. U. z 2003 r. Nr 90, poz. 855

6 Leki recepturowe obecnie sporządzane są wyłącznie w aptekach dysponujących odpowiednim zapleczem lokalowym wraz z wyposażeniem, jak również uprawnionym do tego personelem. Leki recepturowe nie mogą być przygotowywane w punktach aptecznych gdyż w wykazie produktów leczniczych dopuszczonych do obrotu w punktach aptecznych nie umieszcza się surowców do wykonywania leków recepturowych. Dz. U. z 2009 r. Nr 24, poz. 151

7 Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 11 września 2014 r. zmieniające rozporządzenie w sprawie recept lekarskich, Dz.U. z 2014 poz Sposób przepisywania Na jednej recepcie można wypisać tylko jeden lek recepturowy (natomiast może być przepisana jego podwójna ilość a w przypadku maści nawet dziesięciokrotna, czyli 1 kg, jeżeli będzie zachowana trwałość w okresie stosowania przez pacjenta). Skład leku recepturowego powinien być podany w języku łacińskim. Nazwy każdego składnika są zapisywane od nowego wiersza od dużej litery w dopełniaczu (np. wazelina biała: Vaselini albi mianownik: Vaselinum album)

8 Skład musi uwzględniać następującą kolejność substancji: Leki główne (basis) Leki wspomagajace (adiuvans) Substancje nadające smak, zapach lub wyglad (corrigens) Podstawę, podłoża, rozpuszczalniki (vehiculum, constituens, excipiens, solvens, menstruum) Renata Jachowicz (red.): Receptura apteczna. Podręcznik dla studentów farmacji. Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 2007

9 Sposób preskrypcji Ilości składników podaje się cyframi arabskimi w gramach (np. Acidi salicilici 3,0). Na końcu preskrypcji pojawia się formuła Misce fiat (w skrócie M.f.) na przykład M.f.ung., czyli sporządź maść (zmieszaj, niech się stanie maść). Przy ilości składników recepturowych często pojawiają się skróty aa, czyli w równych częściach, lub aa ad, czyli w równych częściach do. Przykład: Rp. Eucerini Aquae dest. aa ad 100,0 M.f. ung. Powyższe oznacza, że należy zmieszać z sobą po 50 g euceryny (podłoża maściowego) i wody destylowanej.

10 Sposób sporządzenia Sporządzenie leku recepturowego polega na: 1. połączeniu w odpowiedni sposób składników: - rozpuszczeniu lub zdyspergowaniu substancji leczniczych i pomocniczych w odpowiednim rozpuszczalniku lub podłożu - rozdrobnieniu, zmieszaniu składników stałych - zmieszaniu składników płynnych 2. przeniesieniu do opakowania właściwego dla danej postaci leku 3. zaetykietowaniu Leki w aptece sporządza farmaceuta lub technik farmaceutyczny. Technik farmaceutyczny nie może sporządzać leków z substancjami bardzo silnie działającymi (wykaz A), odurzającymi (wykaz N) oraz leków w warunkach aseptycznych.

11 Postaci leków recepturowych Roztwór (solutio, sol.) Okłady rozgrzewajace i chłodzące (kompresy) Barwniki Krople (guttae, gtt.) Zawiesina, papka, puder płynny, (suspensio, susp. lotio) Emulsja (emulsio, eml) Maść (unguentum, ung) Krem (creamor) Mazidło (linimentum, lin.) Żel (gel) Puder i zasypka (pulvis, pulv.) Pasta (pasta) Kleina

12 Leki recepturowe niezastapione Dithranolum ( anthralinum, cignolinum, 1,8- dihydroksy-9(10h)-antracenon) Maść Cygnolinowa stężenia od 0.10% do 5% Klasyczna Cygnolina, cygnolina połączona z kwasem salicylowym i wazeliną. Kwas Salicylowy zwiększa trwałość i skuteczność Cygnoliny. Rp. Cignolini od 0,10 do 5,0 Acidi Salicyli od 1,0 do 5,0 Vaselini flavi ad 100,0 M.f.ung.

13 Pasta cynkowa stężenia 0.15%, 0.2% i 0.4% Pasta cygnolinowa Cygnolina na podłożu pasty cynkowej. Pierwsza receptura najsłabsza różni się nieco składnikami. Pasty cynkowe mniej brudzą i można je mieć nałożone na zmiany znacznie dłużej. Pasty z Cignolinum, w których skład wchodzi Zincum oxydatum, muszą odznaczać się odczynem kwaśnym (np. dodatek min. 0,1 % Acidum salicylicum) Rp. 1 Cignolini 0,15 Acidi salicylici 3,0 Paraffini liquidi 4,0 Pastae Zinci ad 100,0 M.f.pasta Rp. 2 Cignolini od 0,2-0,5 Acidi salicylici od 0,3 do 0,5 Paraffini solidi od 5,0 do 10,0 Pastae Zinci ad 100,0 M.f.pasta Pasta Farbera Pasta Farbera analogicznie do past cynkowych jest mniej brudząca i zalecana do długiego trzymania na zmianach. Rp. Cignolini od 0,1 do 0,4 Acidi salicylici 2,5 Ol. paraffini 5,0 Pastae Zinci ad 100,0 M.f.pasta

14 Cygnolina płynna - do stosowania na skórę głowy - dwa stężenia Cygnolina płynna jest zalecana do stosowania na głowę. Cignolini od 1,25 do 5,0 Collodi elastici ad 250,0 M.f.sol. Cignolini od 0,15 do 0,2 Acidi salicylici 1,0 30% Spir. Vini ad 100,0 M.f susp M.D.S. Zewn. Cignolini 0,4 Acidi salicylici 0,5 Paraffini liquidi 70,0 Butyri Cacao ad 100,0 Mf. Lin. Cignolini 0,1 Acidi salicilici 0,5 Liquor Carb. Det. 15,0 Aetheri Spir. Vini 96 o aa ad 100,0 Mf sol. DS. do smarowania głowy

15 Preparaty mieszane Maść Cygnolinowa z dodatkiem Proderminy (Pix lithanthracis dziegieć, smoła pogazowa, Pix liquida Pini dziegieć sosnowy), większa skuteczność kuracji, zmniejsza odczyn rumieniowy. Rp. Cignolini od 0,1 do 5,0 Acidi salicylici 2,5 Prodermini (s. Picis liq. Pini)10,0 Vaselini flavi ad 100,0 Mf: ung DS.: zewnetrznie

16 Preparaty mieszane Hydrocortisoni 0,5 Ac. Salicilici 3,0 Pixi liq. Pini 2,0 Vaselini albi ad 100,0 Mf ung. DS., 2 x dziennie na ogniska łuszczycowe w miejscach delikatnych Sulfuris ppti Acidi salicilici Pixi liq. Pini aa 5,0 Vaselini flavi ad 100,0 Mf ung. DS., 2 x dziennie na miejsca chorobowe

17 Leki złuszczające skóra owłosiona głowy Rp,: Ac. Salicilici 10,0 in Ol. Ricini solv. q.s. Adipis suilis ad 100,0 Mf.:ung Ac salicilici 10,0 in Ol. Ricini solv. q.s. Sulfuris ppti 5,0 Pixi Liq, Pini 15,0 Adipis suilis ad 100,0 Mf ung Pixi Liq.Pini 15,0 Saponis Kalini 30,0 Spir vini 96 o ad 100,0 Mf.: lin Rp.: Acidi salicilici 10,0 in Ol. Ricini solv. q.s. Acidi lactici Ureae aa 10,0 in aquae dest solv. q.s. Eucerini anhydrici Adipis suilis ad 100,0 Mf ung

18 Leki złuszczające paznokcie Ureae 40,0 in Aquae dest. solv. q.s. Acidi salicilici 15,0 in Ol. Ricini solv. q.s. Lanolini Vaselini flavi ad 100,0 Mf ung Ds. na paznokcie 1 x dziennie przez minimum 5 dni Picis liq. Pini Acidi salicilici aa 5,0 Prednisoloni 0,25 Pastae Zinci ad 100,0 Mf. Pasta Ds. 1 x dziennie na wały paznokciowe przez 2 tygodnie

19 Leki przeciwświądowe Anesthesini 5,0-10,0 Mentholi 2,0-5,0 3% sol acidi borici Eucerini anhydrici Vaselini albi ad 100,0 Mf: ung DS.: przeciwświądowo zewnętrznie na skórę kilka razy dziennie Anestezini 5,0 Mentholi 1,0 Glycerini 30,0 Spir. Vini 70 o ad 100,0 Mf. sol. DS.: przeciwświądowo zewnętrznie na skórę owłosioną głowy kilka razy dziennie

20 Leki przeciwświądowe Mentholi Thymoli Phenoli aa 0,5 Spir. vini 70% ad 100,0 Mf.: sol. DS. zewnętrznie przeciwświądowo Resorcini 3,0 Crotalgini 10,0 Spir. vini 70% ad 100,0 Mf.: sol. DS.: zewnętrznie przeciwświądowo Resorcini 3,0 Trae. Capsici 5,0 Spir. vini 70% ad 100,0 Mf sol. DS.: zewnętrznie

21 Leki przeciwświądowe i odkażające Mentholi 1,0 Anastezini 5,0 Pyoctyanini 0,5 Zinci oxydati Talci veneti aa 20,0 Glyceroli 10,0 Aq. purificatae ad 100,0 M.f.lin. Ds. smarować całe ciało 2 x dziennie w przebiegu ospy wietrznej Rp. Zinci oxydati Talci veneti Glyceroli Spiritus Vini Aq.purificea aa ad 100,0 M.f.lin.

22 Protopic, Elidel od 2 r. życia Sterydy od 1 lub 2 roku życia (Advantan, Locoid, Laticort, Elocom ) Leki robione nie mają ograniczeń AZS 2% sol. Acidi borici Vaselini albi Eucerini anhydrici aa ad 100,0 Mf. Ung Ds. zewnętrznie Hydrocortisoni 1,0 Ichthioli Oleum Pixi aa 2,0 Pastae zinci ad Mf. Pasta Ds. zewnetrznie

23 Rosacea Ung metronidasoli # 20% acidi azelaici gel # 15% acidi azelaici ung Zinci sulfurici 70,0 Cupri sulfurici 20,0 Camphorae tritae 10,0 in spir. vini solve q.s. Saphrani 4,0 Aquae dest. 1000,0 Mf Aqua Dalibour Ds. do przemywania 3 x dziennie Ammoni sulfobituminici Metronidasoli subst. Acidi salicilici aa 2.0 Pastae zinci Lekobasae aa ad 100,0 Mf pasta DS. na noc na twarz

24 Occular rosacea Hydrargii ppti albi 0,1 Vehiculum ad 10,0 Mf. Ung occularis DS. smarować brzegi powiek 2 x dziennie 2% sol. Arg. Nitrici Da 10,0 MDS, zakraplać po 1 kropelce do oka

25 Emolienty Aquae dest 40,0 Ung Cholesteroli ad 100 Mf crem DS. na całą skórę kilka razy dziennie Ureae 5,0-10,0 in Aquae dest. solv. q.s. Ung Cholesteroli ad 100,0 Mf.: ung DS. na całą skórę kilka razy dziennie Paraffini liquidi 30,0 Eucerini od 100,0 Mf crem DS. na skórę całego ciała przynajmniej 2 x dziennie Siloli 1,0 Glyceroli 10,0 Ung Cholesteroli ad 100,0 Mf ung DS. co najmniej 2 x dziennie

26 ANTIHYDROTICA Remedium antyhydroticum Rp. Urotropini 15,0 Spir. Lavandulae 10,0 Aq. purificatae ad 100,0 M.f.sol. DS. naciera ć pocące się części ciała 2 x dz. Tannini 0,25 Acidi acetici glac. 2,75 Ol. Lavandulae gtt Nr X Spir. Vini 70º ad 100,0 Mf. Spiritus antihydroticus DS. płyn do przecierania rąk kilka razy dz.

27 ANTIPARASITICA Rp. : Saponis Kalini 30,0 Adepis suilli 30,0 Sulfuris ppt. 15,0 Calcii carbonici ppt. 10,0 Picis Liquidae Pini 15,0 M.f.ungt. Unguentum Wilkinsonii Ungt. Sulfuratum comp. Wykonanie: Sapo i Pix Liquida Pini ogrzewać stale mieszając do utworzenia jednolitej masy Pozostałe składniki można wygodnie dodawać recepturowo na zimno. Rp. Butapirazoli Natrii 0,02 Aq. purificatae ad 100,0 M.f. Solutio antipediculosi (płyn p. wszawicy w/g Barwińskiego ) DS. wcierać w skórę głowy Uwaga: Przygotowywać ex tempore. Nie stosować żadnych dodatków

28 Preparaty niegdyś bardzo modne Rp. : Camphorae Gummi acaciae aa 6,0 Sulfuris ppt. 25,0 Aq. Calcis ad 200,0 Mf.: Lotio cosmetica Kummerfeld S. do smarowania Przed u życiem zmieszać Argenti nitrici 0,2 Balsami Peruviani 2,0 Vaselini flavi ad 20,0 Mf.: Unguentum Mikulicz (Ungt. nigrum. Ungt. Bilrothi ) DS. zewnętrznie

29 Preparaty dostosowane do potrzeb pacjenta Acnemycin plus lg 1 Erythromycini subst 3,0 Glyceroli 85% 30,0 Spir vini 70 o od 100,0 Mf.: sol Ds.: smarować buzię i plecy 2 x dziennie Sol Clindamycini 1% Acnatac aa 30,0 MDS smarować buzie 2 x dziennie

30 Linimentum Ol. Lini Aquae Calcis aa ad 100,0 Mf. Linimentum Camphorae tritae 2.0 Ol Raphae, Ol Lini Aquae Calcis aa ad 100,0 Mf. linimentum Erytrodermia Odmroziny

31 Płyny drażniace Tr-a Chinae Tr-a Capsici aa10,0 Resorcini 1,0 Ac. Salicilici 3,0 Glycerini 30,0 Spir vini ad 100,0 Mf.: sol DS. wcierać 2 x dziennie Cignolini 0,1 1,0 Acidi salicilici 0,5 1,0 Aetheri Spir vini aa ad 100,0 Mf sol Ds. wcierać 1 x dziennie na noc rano zmyć

32 Najczęściej stosowane składniki Cygnolina Kwas salicylowy Kwas borny Ichtiol Cholesterol Eyceryna Lanolina Wazelina Smalec wieprzowy Oliwa z oliwek Olej rycynowy Olej rzepakowy Olej lniany Parafina stała Parafina ciekła Glicerol Woda wapienna Etanol

33 Najczęściej stosowane składniki Mentol Anastezyna Mydło potasowe Kwas mlekowy Siarka strącona Rezorcyna Dziegieć sosnowy Dziegieć brzozowy Prodermina Prednizolon Hydrocortizon Mleczan etakrydyny Siarczan miedzi Siarczan cynku Tlenek cynku Metronidazol Talk Detreomycyna

34 Najczęściej stosowane składniki Siarczan neomycyny Siarczan gentamycyny Nystatyna T-ra Capsici T-ta Chinae Rezorcyna Tlenek rtęci biały Mocznik Tymol Fenol Azotan srebra Żelatyna

35 Podsumowanie Leki recepturowe są niezastąpione w leczeniu, na pewnym etapie, niektórych postaci łuszczycy Atopowego zapalenia skóry Trądziku różowatego Trądziku pospolitego Świądu Świerzbu Łysienia plackowatego

36 Dziękuję Państwu za uwagę