WYBRANE ELEMENTY ATRAKCYJNOŚCI TURYSTYCZNEJ POWIATÓW WOJEWÓDZTWA OPOLSKIEGO SELECTED ELEMENTS OF TOURIST ATTRACTIONS IN THE DISTRICT OF OPOLE

Transkrypt

1 Wybrane elementy atrakcyności INFRASTRUKTURA I EKOLOGIA TERENÓW WIEJSKICH INFRASTRUCTURE AND ECOLOGY OF RURAL AREAS Nr 1/2010, POLSKA AKADEMIA NAUK, Oddział w Krakowie, s Komisa Techniczne Infrastruktury Wsi Daniel Puciato WYBRANE ELEMENTY ATRAKCYJNOŚCI TURYSTYCZNEJ POWIATÓW WOJEWÓDZTWA OPOLSKIEGO SELECTED ELEMENTS OF TOURIST ATTRACTIONS IN THE DISTRICT OF OPOLE Streszczenie Wiele gmin traktue obecnie turystykę ako niezwykle istotny czynnik aktywizaci gospodarcze oraz swoisty stymulator rozwou gospodarczego. Jest to szczególnie widoczne na obszarach charakteryzuących się wysoką atrakcynością turystyczną, którą determinuą w sposób komplementarny: walory turystyczne, dostępność komunikacyna oraz stan zagospodarowania turystycznego. Celem poznawczym pracy est ocena wybranych elementów atrakcyności turystyczne powiatów woewództwa opolskiego. Realizowane badania maą również cel praktyczny, gdyż ich wyniki zostaną wykorzystane przez ekspertów rozpatruących wnioski o dofinansowanie proektów w ramach RPO WO Materiał badawczy w niniesze pracy ma charakter wtórny i został pozyskany w wyniku studiowania materiałów statystycznych oraz literatury i opracowań bibliograficznych. Zastosowano metodę opisową, należącą do grupy metod badawczych o charakterze indukcynym. Zakres przestrzenny badań obemował 12 powiatów woewództwa opolskiego, a czasowy rok Przedmiotem analizy są wybrane elementy atrakcyności turystyczne badanego obszaru. W badaniu uwzględniono: powierzchnię obszarów chronionych, liczbę obiektów muzealnych, długość dróg publicznych, liczbę wypadków drogowych, liczbę obiektów noclegowych oraz liczbę miesc noclegowych. Do oceny atrakcyności turystyczne badanych powiatów posłużono się wielowymiarową analizą porównawczą metodą wzorca rozwou. Biorąc pod uwagę analizowane w pracy cechy diagnostyczne, zagregowane do miary rozwou, nabardzie atrakcyne turystycznie na terenie Opolszczyzny są powiaty: nyski, opolski i strzelecki, zaś namnie: krapkowicki i kędzierzyńskokozielski. Do powiatów o wysokie atrakcyności turystyczne zaliczyć można tylko powiat nyski, do średnie zaś opolski. Pozostałe powiaty woewództwa należy uznać za obszary o niskie atrakcyności turystyczne. Duże znaczenie poznawcze 187

2 Daniel Puciato i aplikacyne poruszanych w pracy kwestii powodue, że niezwykle istotne wydae się być prowadzenie dalszych, pogłębionych badań nad atrakcynością turystyczną. Niezbędne wydae się ednak znaczne rozszerzenie zbioru cech diagnostycznych, opisuących atrakcyność turystyczną oraz zastosowanie bardzie wyrafinowanych metod analizy statystyczne. Słowa kluczowe: atrakcyność turystyczna, powiaty, woewództwo opolskie Summary These days many communes treat tourism as a maor factor for economic activation and a simulator to economic growth. This is well visible in areas that are attractive in terms of tourism as follows: tourist values, access by transportation and status of tourist development. The obective of the paper was to assess selected elements of tourist attractiveness of the districts in the province of Opole. The research has an additional practical obective since the results will be used by experts reviewing co-financing applications for proects under ROP OV The research material used in this paper is secondary and has been acquired as a result of studies of statistics as well as bibliographic literature and studies. A descriptive method was applies which is one of induction research methods. The research covered 12 districts of the province of Opole and the year of The analysis covered selected elements of tourist attractiveness of the investigated area. The research included: protected areas, number of musealia, length of public roads, number of road accidents, number of hotels and number of hotel beds. A development template method which is multidimensional comparative analysis was applied to assess the tourist attractiveness of the studied district. Considering the diagnostic features analysed in the paper, aggregated as development measures, The following districts were found to be the most attractive in the province of Opole: Nysa, Opole and Strzelce, the least attractive districts were: Krapkowice and Kędzierzyn-Koźle. The district of Nysa can be classified as a highly attractive district in terms of tourism while Opole has medium attractiveness. The other districts of the province are little attractive in terms of tourism. Since the issues studied in the paper provide much information and can be practically applied, it seems necessary to continue in-depth studies of tourism attractiveness. However, it is necessary to expend the set of the diagnostic features describing the tourism attractiveness and to apply more sophisticated methods of statistical analysis. Key words: tourist attractiveness, districts, province of Opole 188 WSTĘP Turystyka z raci szerokiego oddziaływania na wiele sfer gospodarki narodowe est nie tylko edną z form aktywności człowieka, ale również ważnym zawiskiem o charakterze społeczno-ekonomicznym [ Rapacz 2005]. Wiele gmin traktue obecnie turystykę, ako niezwykle istotny czynnik aktywizaci gospodarcze, wzrostu dochodów budżetu lokalnego oraz zatrudnienia mieszkańców, a także swoisty stymulator rozwou gospodarczego [Gryszel 2005]. Jest to

3 Wybrane elementy atrakcyności szczególnie widoczne na obszarach charakteryzuących się wysoką atrakcynością turystyczną, którą determinuą w sposób komplementarny trzy główne składowe: walory turystyczne, dostępność komunikacyna oraz stan zagospodarowania turystycznego. Walory turystyczne, to takie elementy środowiska przyrodniczego i kulturowego, które są przedmiotem zainteresowania turystów. Można wśród nich wydzielić: walory przyrodnicze, powstałe w wyniku działania sił natury (np. osobliwości flory i fauny, skały, wąwozy, doliny, askinie, groty, głazy i inne obiekty geologiczne) oraz walory antropogeniczne, do których wytworzenia przyczynił się człowiek (np. muzea, skanseny, zabytki, obiekty historyczne, miesca martyrologii i pamięci narodowe, miesca kultu religinego oraz wydarzenia o charakterze kulturalnym, religinym, czy sportowym). Zagospodarowanie turystyczne to elementy zapewniaące prawidłowe funkconowanie miesca recepcynego oraz maksymalne zaspokoenie potrzeb turystów. W ramach zagospodarowania turystycznego wyróżnić można bazy: noclegową (obiekty hotelarskie oraz inne obiekty zakwaterowania zbiorowego), gastronomiczną (zakłady i punkty gastronomiczne znaduące się w obiektach noclegowych oraz poza nimi), komunikacyną (sieci dróg i połączeń komunikacynych, szlaki, wyciągi) oraz towarzyszącą (obiekty sportowo-rekreacyne, pialnie wód, tarasy widokowe, miesca na pikniki). Dostępność komunikacyna natomiast wiąże się z możliwością dotarcia do obszaru recepcynego (dostępność zewnętrzna) oraz poruszania się po nim (dostępność wewnętrzna) [Kaczmarek i in. 2005]. Rozwó turystyki oraz kreowanie funkci turystycznych na danym obszarze zależy przede wszystkim od występowania walorów turystycznych. Dopiero na podstawie tych zasobów podmioty zarządzaące gminą czy regionem mogą wpływać na atrakcyność turystyczną poprzez modernizacę uż istnieące oraz budowę nowe infrastruktury [Kornak, Rapacz 2001; Wilczak 2006]. CEL PRACY Celem poznawczym pracy est ocena wybranych elementów atrakcyności turystyczne powiatów woewództwa opolskiego. Artykuł ma charakter doniesienia z badań nad atrakcynością turystyczną Opolszczyzny. Do e oceny wyodrębniono kilkadziesiąt cech diagnostycznych, charakteryzuących walory turystyczne, dostępność komunikacyną oraz zagospodarowanie turystyczne analizowanych ednostek przestrzennych. Realizowane badania maą również cel praktyczny. Ich wyniki posłużą bowiem ako materiał poglądowy dla ekspertów, rozpatruących wnioski o dofinansowywanie proektów złożonych w ramach Regionalnego Programu Operacynego Woewództwa Opolskiego na lata Jednym z kryteriów oceny merytoryczne II stopnia, w ramach działania 1.4 Rozwó infrastruktury turystyczne i rekreacyno-sportowe, est atrakcyność turystyczna obszaru, na którym zlokalizowany będzie obiekt. 189

4 Daniel Puciato 190 MATERIAŁ I METODY BADAŃ Materiał badawczy w niniesze pracy ma charakter wtórny i został pozyskany w wyniku studiowania materiałów statystycznych oraz literatury przedmiotu i opracowań bibliograficznych. Zastosowano metodę opisową, należącą do grupy metod badawczych o charakterze indukcynym. Zakres przestrzenny badań obemował 12 powiatów woewództwa opolskiego, a czasowy rok Wykaz badanych powiatów wraz z ich powierzchnią i liczbą mieszkańców podano w tabeli 1. Tabela 1. Powierzchnia i liczba mieszkańców powiatów woewództwa opolskiego w roku 2008 Table 1. Surface area and number of inhabitants in the districts in the province of Opole in 2008 Lp. Powiat Powierzchnia Liczba mieszkańców [km 2 ] [tys.] 1 brzeski 876,52 92,1 2 głubczycki 673,10 49,6 3 kędzierzyńsko-kozielski 625,28 100,9 4 kluczborski 851,59 69,0 5 krapkowicki 442,35 66,8 6 miasto Opole 96,55http://pl.wikipedia.org/wiki/Opole - cite_note-ludnosc_polski-0 126,2 7 namysłowski 747,67 43,8 8 nyski 1223,87 144,3 9 oleski 973,62 67,4 10 opolski 1586,82 134,6 11 prudnicki 571,16 59,0 12 strzelecki 744,28 79,4 Źródło: opracowanie własne na podstawie: Rocznik Statystyczny Woewództwa Opolskiego 2008, Główny Urząd Statystyczny Warszawa 2009 Przedmiotem analizy są wybrane elementy atrakcyności turystyczne badanego obszaru. Dane charakteryzuące rozpatrywane zawisko pochodzą z Roczników Statystycznych Woewództwa Opolskiego, bazy danych regionalnych GUS oraz baz danych Instytutu Turystyki w Warszawie. W badaniu uwzględniono następuące cechy diagnostyczne: powierzchnia obszarów chronionych w hektarach cecha charakteryzuąca walory turystyczne (przyrodnicze) stymulanta, liczba obiektów muzealnych cecha charakteryzuąca walory turystyczne (antropogeniczne) stymulanta, długość dróg publicznych w kilometrach cecha charakteryzuąca dostępność komunikacyną stymulanta, liczba wypadków drogowych w ciągu roku cecha charakteryzuąca, w sposób pośredni (korelaca z akością dróg), dostępność komunikacyną destymulanta,

5 Wybrane elementy atrakcyności liczba obiektów noclegowych cecha charakteryzuąca zagospodarowanie turystyczne stymulanta, liczba miesc noclegowych cecha charakteryzuąca zagospodarowanie turystyczne stymulanta. Do oceny atrakcyności turystyczne badanych powiatów posłużono się wielowymiarową analizą porównawczą (WAP), która zamue się badaniem zawisk złożonych, a więc takich, które są opisywane za pomocą co namnie dwóch (a przeważnie większe liczby) zmiennych [Borys 1994; Dziechciarz 2003]. Do wielowymiarowe analizy porównawcze należą tzw. metody taksonomiczne, umożliwiaące [Dziechciarz 2003]: badanie podobieństw obiektów pod względem poziomu zawiska złożonego z wykorzystaniem metod grupowania, uszeregowanie obiektów pod względem poziomu zawiska złożonego z wykorzystaniem metod porządkowania liniowego zbioru obiektów. Jedną z metod porządkowania liniowego, która została wykorzystana w niniesze pracy, est metoda wzorca rozwou. Wartość zmienne, charakteryzuące w sposób syntetyczny atrakcyność turystyczną badanych powiatów, uzyskano w drodze następuących czynności [Dziechciarz 2003]: 1. W celu uednolicenia rzędów wielkości zmiennych przeprowadzono standaryzacę: x z i = x i x s średnia arytmetyczna zmienne x, zmienne x., ( i = 1, 2,..., n; = 1, 2,..., m), (1) s odchylenie standardowe 2. Wyznaczono abstrakcyny obiekt, tzw. wzorzec rozwou z 0, o nalepszych wartościach dla każde zmienne: z 0 = [ z01 z02 z0 z0m], (2) max zi gdy zmienna z to stymulanta i z0 = (3) min zi gdy zmienna z to destymulanta i i obiekt abstrakcyny, tzw. antywzorzec z 0 o nagorszych wartościach każde zmienne: z 0 [ m = z z z z ], (4) 191

6 Daniel Puciato min zi gdy zmienna z to stymulanta i z 0 = (5) max zi gdy zmienna z to destymulanta i 3. Następnie zbadano podobieństwo obiektów do abstrakcynego nalepszego obiektu przez obliczenie odległości euklidesowe każdego obiektu od wzorca rozwou: d 2 ( z z0 ), ( i 1, 2,..., n), m i 0 = i = = 1 (6) d i0 odległość euklidesowa i-tego obiektu od wzorca rozwou Im bardzie podobny do wzorca (mnie odległy od niego) est obiekt, tym wyższy est poziom zawiska złożonego dla tego obiektu. 4. Na ostatnim etapie wyznaczono dla każdego obiektu tzw. miarę rozwou według wzoru: di0 m = 1,( i 1, 2,..., n), (7) d i = 0 m i miara rozwou dla i-tego obiektu, d 0 odległość między wzorcem i antywzorcem: m ( z z ) d0 = 0 0 (8) = 1 Miara rozwou est tak skonstruowana, aby mogła posiadać następuące własności: im wyższy est poziom zawiska złożonego, tym wyższa wartość miary rozwou, wartości miary rozwou są zawarte w przedziale [0; 1], przy czym miara rozwou obliczona dla wzorca rozwou równa się eden, dla antywzorca zaś zero. Następnie zbudowano szereg rozdzielczy przedziałowy według wartości miary rozwou, zgodnie z metodologią podaną w literaturze [Pułaska-Turyna 2008] oraz podzielono badane ednostki przestrzenne na powiaty o niskie, średnie i wysokie atrakcyności turystyczne

7 Wybrane elementy atrakcyności WYNIKI BADAŃ Na terenie woewództwa opolskiego nawiększą powierzchnią obszarów chronionych charakteryzuą się powiaty: opolski (88 170,9 ha), namysłowski (34 873,5 ha) oraz strzelecki (31 396,1 ha), namnieszą zaś powiat kędzierzyńsko-kozielski (4658 ha) oraz miasto Opole, które nie posiada tego rodzau przyrodniczych walorów turystycznych. Nawiększym nasyceniem obiektami muzealnymi cechue się miasto Opole (3) oraz powiaty: oleski (2), prudnicki (2) i nyski (2). Na terenie powiatów: namysłowskiego, kędzierzyńsko-kozielskiego, krapkowickiego oraz opolskiego tego rodzau obiekty nie występuą. Nalepie rozwiniętą sieć dróg publicznych posiadaą powiaty: opolski (1108,7 km) i strzelecki (626,7 km), a nagorze miasto Opole (172,2 km). Namniesza liczba wypadków drogowych w roku 2008 wydarzyła się na terenie powiatów: głubczyckiego (35), prudnickiego (43), kędzierzyńsko-kozielskiego (45) i strzeleckiego (46), a nawiększa w mieście Opolu (200). Nawiększa liczba obiektów noclegowych znadue się na obszarze powiatów: nyskiego (37), opolskiego (17) oraz w mieście Opolu (16), zaś namniesza w powiatach: namysłowskim (3) i brzeskim (4). Biorąc pod uwagę liczbę miesc noclegowych, nakorzystnie wypadaą powiaty: nyski (3424), opolski (799) i miasto Opole (782), zaś namnie korzystnie powiaty: namysłowski (782) i oleski (132) (tab. 2). Tabela 2. Wartości zmiennych charakteryzuących atrakcyność turystyczną powiatów woewództwa opolskiego w roku 2008 Table 2. The variables characterizing tourist attractiveness of the districts in the province of Opole in 2008 Walory turystyczne Lp. Powiat obszary chronione [ha] muzea [liczba] Dostępność komunikacyna drogi publiczne [km] wypadki [liczba] Zagospodarowanie turystyczne obiekty miesca noclegowe noclegowe [liczba] [liczba] 1 brzeski , głubczycki 8 415, , kędzierzyńskokozielski , kluczborski , krapkowicki 9 380, , miasto Opole , namysłowski , , nyski , oleski 8 754, , opolski , , prudnicki 1 656, , strzelecki , , Źródło: opracowanie własne na podstawie: Rocznik Statystyczny Woewództwa Opolskiego 2008, Główny Urząd Statystyczny Warszawa 2009; Bank Danych Regionalnych, Instytut Turystyki, 193

8 Daniel Puciato Biorąc pod uwagę wszystkie analizowane w te pracy cechy diagnostyczne, zagregowane do miary rozwou, nabardzie atrakcyne turystycznie na terenie Opolszczyzny są powiaty: nyski, opolski i strzelecki, zaś namnie: krapkowicki i kędzierzyńsko-kozielski. Do powiatów o wysokie atrakcyności turystyczne zaliczyć można tylko powiat nyski, do średnie opolski. Pozostałe powiaty woewództwa opolskiego należy uznać za obszary o niskie atrakcyności turystyczne (tab. 3). Tabela 3. Wartości miary rozwou oraz ocena atrakcyności turystyczne powiatów woewództwa opolskiego w roku 2008 Table 3. Development measures and assessment of tourist attractiveness of the districts in the province of Opole in 2008 Lp. Powiat Wartości miary rozwou Koleność powiatów według atrakcyności turystyczne Ocena atrakcyności turystyczne 1 brzeski 0, niska 2 głubczycki 0, niska 3 kędzierzyńsko-kozielski 0, niska 4 kluczborski 0, niska 5 krapkowicki 0, niska 6 miasto Opole 0, niska 7 namysłowski 0, niska 8 nyski 0, wysoka 9 oleski 0, niska 10 opolski 0, średnia 11 prudnicki 0, niska 12 strzelecki 0, niska Źródło: opracowanie własne na podstawie: Rocznik Statystyczny Woewództwa Opolskiego 2008, Główny Urząd Statystyczny Warszawa 2009; Bank Danych Regionalnych, Instytut Turystyki, PODSUMOWANIE I WNIOSKI Istotna rola turystyki, ako czynnika rozwou lokalnego i regionalnego, warunkowana est głównie odpowiednio wysoką atrakcynością turystyczną obszarów recepcynych. Jednostki przestrzenne, charakteryzuące się dużym nasyceniem walorów turystycznych, dobrą dostępnością komunikacyną oraz odpowiednią infrastrukturą turystyczną i paraturystyczną, mogą minimalizować dysfunkcę oraz maksymalizować funkcę turystyki. Biorąc pod uwagę zaproponowane cechy diagnostyczne nabardzie atrakcyną turystycznie częścią Opolszczyzny są powiaty: nyski i opolski, namnie zaś krapkowicki. Pozostałe powiaty cechuą się niską atrakcynością turystyczną. Duże znaczenie aplikacyne poruszanych w pracy kwestii sprawia, że niezwykle istotne wydae się być prowadzenie dalszych badań nad atrakcynością turystyczną. Niezbędne wydae 194

9 Wybrane elementy atrakcyności się ednak znaczne rozszerzenie zbioru cech diagnostycznych oraz zastosowanie bardzie wyrafinowanych metod analizy statystyczne. BIBLIOGRAFIA Bank Danych Regionalnych, Główny Urząd Statystyczny 2009, Bazy Danych Baza Noclegowa, Instytut Turystyki w Warszawie, Warszawa 2008, com.pl Borys T. Zastosowanie metod taksonomicznych [w:] T. Borys, M. Walesiak (red.) Zastosowanie metod taksonomicznych w gospodarce, Wydawnictwo Akademii Ekonomiczne we Wrocławiu, Wrocław 1994, s Dziechciarz J. Ekonometria. Metody, przykłady, zadania, Wydawnictwo Akademii Ekonomiczne we Wrocławiu, Wrocław Gryszel P. Działania samorządu terytorialnego na rzecz kształtowania regionalne i lokalne polityki turystyczne [w:] A. Panasiuk (red.) Polityka turystyczna, Wydawnictwo Uniwersytetu Szczecińskiego, Szczecin-Kopenhaga 2005, s Kornak A., Rapacz A. Zarządzanie turystyką i e podmiotami w miescowości i regionie, Wydawnictwo Akademii Ekonomiczne we Wrocławiu, Wrocław Kaczmarek J., Stasiak A., Włodarczyk B. Produkt turystyczny, Polskie Wydawnictwo Ekonomiczne, Warszawa Pułaska-Turyna B. Statystyka dla ekonomistów, Wydawnictwo Difin, Warszawa Rapacz A. Rola samorządu lokalnego w pobudzaniu przedsiębiorczości w turystyce [w:] A. Panasiuk (red.) Polityka turystyczna, Wydawnictwo Uniwersytetu Szczecińskiego, Szczecin- Kopenhaga 2005, s Rocznik Statystyczny Woewództwa Opolskiego 2008, Główny Urząd Statystyczny, Warszawa Wilczak T. Wpływ turystyki na rozwó regionalny [w:] A. Dąbrowski, R. Rowiński (red.) Strategia Rozwou Turystyki na lata Założenia teoretyczne ako inspiraca dla praktyki, Wydawnictwo Akademii Wychowania Fizycznego w Warszawie, Warszawa 2006, s Dr Daniel Puciato Katedra Geografii i Ekonomiki Turystyki Politechnika Opolska Opole, ul. Prószkowska 76 d.puciato@po.opole.pl Recenzent: Prof. dr hab. Władysława Stola 195