PROCEDURY POSTĘPOWANIA INTERWENCYJNEGO W SYTUACJACH KRYZYSOWYCH ZWIĄZANYCH Z PRZEMOCĄ W RODZINIE

Transkrypt

1 ZACHODNIOPOMORSKI URZĄD WOJEWÓDZKI W SZCZECINIE PROCEDURY POSTĘPOWANIA INTERWENCYJNEGO W SYTUACJACH KRYZYSOWYCH ZWIĄZANYCH Z PRZEMOCĄ W RODZINIE Bardzo dziękuję za pomoc przy opracowywaniu procedur koordynatorom powiatowym, Paniom: Dominice Apanasik, Leili Ćwiklińskiej, Joannie Maciejewskiej-Błachewicz, Gabrieli Poniedziałek-Petruk, ElŜbiecie Rudnickiej, Mirosławie Zielony i Panu Mirosławowi Woźniakowi Renata Karwowska Wojewódzki Koordynator Realizacji Krajowego Programu Przeciwdziałania Przemocy w Rodzinie SZCZECIN 2008

2 SZANOWNI PAŃSTWO, Rodzina jest miejscem, gdzie kaŝdy jej członek, a szczególnie ten najsłabszy, powinien czuć się bezpiecznie. Słowo rodzina kojarzy się z ciepłem, miłością, odpowiedzialnością. Niestety zdarza się, Ŝe rodzina to piekło, miejsce gdzie najbliŝsi stają się katami. Powszechnie obowiązujący stereotyp, Ŝe w Ŝycie rodziny nie naleŝy ingerować traci na aktualności. Coraz częściej i głośniej mówi się o tym, Ŝe ingerencja w Ŝycie rodziny jest niezbędna. Problem ten zauwaŝyły równieŝ osoby tworzące w naszym kraju prawo i dzięki temu powstała ustawa o przeciwdziałaniu przemocy w rodzinie. Aktem tym ustawodawca nałoŝył na poszczególne szczeble administracji samorządowej i rządowej zadania, które jesteśmy zobowiązani realizować, aby zmniejszyć przemoc w rodzinie. Są kampanie reklamowe, liczne narady, informacje w mediach, ale tak naprawdę zjawisko przemocy w rodzinie ciągle dotyka zbyt wielu osób, szczególnie tych najbardziej bezbronnych: dzieci, kobiet, osób starszych i niepełnosprawnych. Coraz częściej ofiarami przemocy domowej są równieŝ męŝczyźni. PrzeraŜająca jest dynamika zjawiska przemocy w rodzinie. Jest coraz więcej instytucji pomagających ofiarom, są programy pomagające sprawcom przemocy, zdecydowanie podnosi się świadomość społeczna, ale ciągle jeszcze trwają dyskusje od którego momentu zaczyna się przemoc i na ile wolno nam ingerować w Ŝycie rodziny. Dopóki będziemy zadawać sobie to pytanie, przemoc w rodzinie będzie się miała całkiem dobrze. Tylko razem jesteśmy w stanie zmniejszyć cierpienie zadawane w rodzinie. śadne przepisy, nawet najlepsze nie są w stanie sprawić, aby pomagający był wraŝliwym człowiekiem. To od naszego zaangaŝowania, wiedzy, chęci pomagania i oddania temu czym się zajmujemy bardzo często zaleŝy, czy zjawisko przemocy w rodzinie będzie ulegało zmniejszeniu. Mamy prawo i obowiązek walczyć o godność i bezpieczeństwo kaŝdego człowieka. Przekazuję Państwu procedury postępowania interwencyjnego, które nie są niczym odkrywczym, a jedynie systematyzują to, co juŝ od wielu lat funkcjonuje. Jest to tryb postępowania poprzedzającego procedury niebieskich kart. śyczę powodzenia w realizacji zadań związanych z przeciwdziałaniem przemocy w rodzinie.

3 1. Podstawy prawne przeciwdziałania przemocy w rodzinie Zgodnie z ustawą z dnia 29 lipca 2005 r. o przeciwdziałaniu przemocy w rodzinie ( Dz. U. Nr 180, poz ) przemoc w rodzinie definiowana jest jako jednorazowe albo powtarzające się umyślne działanie lub zaniechanie naruszające prawa lub dobra osobiste osób najbliŝszych oraz wspólnie zamieszkujących lub gospodarujących w szczególności naraŝające te osoby na niebezpieczeństwo utraty Ŝycia, zdrowia, naruszające ich godność, nietykalność cielesną, wolność, w tym psychiczną, a takŝe wywołujące cierpienia i krzywdy moralne u osób dotkniętych przemocą. Ustawa nakłada na poszczególne szczeble administracji samorządowej i rządowej wymienione poniŝej zadania: zadania własne gminy: 1) tworzenie gminnego systemu przeciwdziałania przemocy w rodzinie, 2) prowadzenie poradnictwa i interwencji w zakresie przeciwdziałania przemocy w rodzinie, 3) opracowywanie i realizacja programów ochrony ofiar przemocy w rodzinie, 4) prowadzenie gminnych ośrodków wsparcia, zadania własne powiatu: 1) tworzenie i prowadzenie ośrodków wsparcia dla ofiar przemocy w rodzinie, 2) prowadzenie ośrodków interwencji kryzysowej, zadania z zakresu administracji rządowej realizowane przez powiat: 1) tworzenie i prowadzenie specjalistycznych ośrodków wsparcia dla ofiar przemocy w rodzinie, 2) opracowywanie i realizacja programów korekcyjno-edukacyjnych dla osób stosujących przemoc w rodzinie,

4 zadania własne samorządu województwa: 1) inspirowanie i promowanie nowych rozwiązań w zakresie przeciwdziałania przemocy w rodzinie, 2) opracowywanie programów ochrony ofiar przemocy w rodzinie oraz ramowych programów korekcyjno-edukacyjnych dla osób stosujących przemoc w rodzinie, 3) organizowanie szkoleń dla osób realizujących zadania związane z przeciwdziałaniem przemocy w rodzinie, zadania wojewody: 1) opracowywanie materiałów instruktaŝowych, zaleceń, procedur postępowania interwencyjnego w sytuacjach kryzysowych związanych z przemocą w rodzinie dla osób realizujących te zadania, 2) monitorowanie zjawiska przemocy w rodzinie, zadania ministra właściwego do spraw zabezpieczenia społecznego: 1) zlecanie i finansowanie badań, ekspertyz i analiz dotyczących zjawiska przemocy w rodzinie, 2) organizowanie akcji promujących podnoszenie świadomości społecznej w zakresie przyczyn i skutków przemocy w rodzinie, 3) monitorowanie realizacji Krajowego Programu Przeciwdziałania Przemocy w Rodzinie. W celu stworzenia warunków do bardziej skutecznego przeciwdziałania przemocy w rodzinie Rada Ministrów 25 września 2006 r. przyjęła Uchwałą Nr 162/206 Krajowy Program Przeciwdziałania Przemocy w Rodzinie. Główne cele programu to: 1) zmniejszenie skali zjawiska przemocy w rodzinie, 2) zwiększenie skuteczności ochrony ofiar przemocy w rodzinie i zwiększenie dostępności pomocy,

5 3) zwiększenie skuteczności działań interwencyjnych i korekcyjnych wobec osób stosujących przemoc w rodzinie. Zgodnie z art. 12 ustawy z dnia 29 lipca 2005 r. o przeciwdziałaniu przemocy w rodzinie, osoby, które w związku z wykonywaniem swoich obowiązków słuŝbowych powzięły podejrzenie o popełnieniu przestępstwa z uŝyciem przemocy wobec członków rodziny, powinny niezwłocznie zawiadomić o tym Policję lub prokuratora. W przedstawianych procedurach postępowania proponuję Państwu dodatkowo informowanie właściwego ośrodka pomocy społecznej, poniewaŝ jest to instytucja działająca najbliŝej rodziny. Przygotowana została karta zgłoszenia w przypadku podejrzenia występowania przemocy w rodzinie, która ma pomóc instytucjom reagować, oszczędzając ich czas.

6 2. Zjawisko przemocy w rodzinie ( opracowane w oparciu o materiały PARPA ) przemoc w rodzinie to działanie: 1) intencjonalne i skierowane przeciwko innym członkom rodziny 2) naruszające prawa i dobra osobiste ofiar 3) wykorzystujące wyraźną asymetrię sił 4) powodujące ból i cierpienie Rodzaje przemocy: Przemoc fizyczna wszelkiego rodzaju działania bezpośrednie z uŝyciem siły, których rezultatem jest nieprzypadkowe zranienie, np. popychanie, obezwładnianie, policzkowanie, szczypanie, kopanie, duszenie, bicie otwartą ręką, pięścią lub przedmiotami, oblewanie wrzątkiem lub substancjami Ŝrącymi, uŝycie broni. Przemoc psychiczna prowadzi do zniszczenia pozytywnego obrazu własnej osoby, wykorzystuje mechanizmy psychologiczne, np. wyśmiewanie, poniŝanie, upokarzanie, zawstydzanie, narzucanie własnych poglądów, ciągłe krytykowanie, kontrolowanie, ograniczanie kontaktów z innymi ludźmi, stosowanie gróźb, szantaŝowanie. Przemoc seksualna wymuszanie róŝnego rodzaju niechcianych zachowań w celu zaspokojenia potrzeb seksualnych sprawcy, np. nieakceptowanych pieszczot i praktyk seksualnych, seksu z osobami trzecimi, sadystycznych form współŝycia, a takŝe krytykowanie zachowań seksualnych. Przemoc ekonomiczna prowadzi do całkowitego uzaleŝnienia finansowego od sprawcy, np. poprzez odbieranie zarobionych pieniędzy, uniemoŝliwianie podjęcia pracy, niezaspokajanie podstawowych potrzeb materialnych rodziny, okradanie, zaciąganie kredytów i zmuszanie do zaciągania poŝyczek wbrew woli współmałŝonka. Zaniedbanie ciągłe niezaspokajanie podstawowych potrzeb fizycznych i emocjonalnych. Cykle przemocy: Faza narastania napięcia początkiem cyklu jest zwykle wyczuwalny wzrost napięcia, narastają sytuacje konfliktowe. Faza ostrej przemocy następuje wybuch agresji, sprawca przemienia się w kata, moŝe dokonać strasznych czynów, nie zwracając uwagi na krzywdę innych. Faza miodowego miesiąca to czas skruchy i okazywania miłości. Sprawca zaczyna dostrzegać to, co się wydarzyło. Próbuje załagodzić sytuację, przeprasza, obiecuje poprawę, staje się uczynny i miły. Pozwala ofiarom uwierzyć, Ŝe teraz będzie inaczej.

7 Mity o przemocy w rodzinie: Przemoc w rodzinie to prywatna sprawa, nikt nie powinien się wtrącać tymczasem przemoc, wykorzystywanie, bicie, gwałcenie, okradanie bliskich jest przestępstwem ściganym przez prawo, tak samo groźnym jak przemoc wobec obcych. Fakt zawarcia małŝeństwa czy mieszkania pod jednym dachem nie stanowi okoliczności zezwalającej na krzywdzenie innych. Przemoc zdarza się tylko w rodzinach z marginesu społecznego tymczasem przemoc domowa występuje we wszystkich grupach społecznych, niezaleŝnie od poziomu wykształcenia czy sytuacji materialnej. Przemoc ma miejsce wtedy, gdy są widoczne ślady na ciele ofiary tymczasem przemoc występuje w róŝnych formach, są to nie tylko działania pozostawiające siniaki, złamania czy oparzenia, lecz takŝe poniŝanie, obelgi, zmuszanie do określonych zachowań, groŝenie, zastraszanie. Jeśli ktoś jest bity, to znaczy, Ŝe na to zasłuŝył tymczasem nikt nie zasługuje na bicie, krzywdzenie, maltretowanie bez względu na to, co zrobił czy powiedział. Nikt nie ma prawa znęcać się, poniŝać, bić innych. Nikt nie powinien interweniować w sprawach rodzinnych tymczasem przemoc domowa nie jest sprawą rodzinną, lecz przestępstwem ściganym przez prawo. KaŜdy, kto się o niej dowiaduje, ma obowiązek poinformować o tym odpowiednie słuŝby, a one są zobowiązane do podjęcia działań zmierzających do ochrony ofiar i udzielania im wszechstronnej pomocy. Ofiary przemocy w rodzinie akceptują przemoc tymczasem ofiary zawsze próbują się bronić, ich działania są jednak mało skuteczne. Wypróbowują róŝne, często nieracjonalne strategie obronne, które w konsekwencji powodują nasilenie przemocy. To był jednorazowy incydent, który się nie powtórzy tymczasem przemoc w rodzinie rzadko pojawia się tylko raz. JeŜeli nie zostaną podjęte stanowcze działania wobec sprawcy, przemoc się powtarza. Ofiary zwykle proszą o pomoc w ekstremalnych sytuacjach, gdy mają juŝ za sobą długą historię przemocy. Gdyby sytuacja była taka okropna, ofiara odeszłaby od sprawcy tymczasem przemoc doznawana od bliskiego człowieka jest rzeczą naprawdę straszną, ofiary rzeczywiście cierpią, a to, Ŝe nie odchodzą, wynika zwykle z ich zaleŝności od sprawcy, trudności mieszkaniowych, przekonań dotyczących małŝeństwa, z nacisków, jakie wywiera sprawca, a takŝe rodzina, koledzy, sąsiedzi.

8 Przyczyną przemocy w rodzinie jest alkohol tymczasem picie alkoholu, chociaŝ towarzyszy przemocy często, jednak nie zawsze. Ale nawet uzaleŝnienie od alkoholu nie zwalnia od odpowiedzialności za czyny dokonywane pod jego wpływem. Ułatwia on jedynie stosowanie przemocy: sprawcy często piją po to, Ŝeby znęcać się nad swoimi bliskimi i bić ich, a stanem nietrzeźwości próbują usprawiedliwiać swoje zachowania, Ŝeby uniknąć odpowiedzialności. Często obserwuje się, Ŝe utrzymywanie abstynencji i podjęcie leczenia odwykowego nie powstrzymują od stosowania przemocy wobec bliskich. Gwałt w małŝeństwie nie istnieje tymczasem w rozumieniu prawa gwałtem jest doprowadzenie innej osoby do poddania się czynowi nierządnemu lub wykonania takiego czynu, stosując przemoc, groźbę bezprawną lub podstęp (art.197 k.k.). Nie ma takiego przepisu, który mówi, Ŝe nie dotyczy to bliskich napastnika. KaŜdy ma prawo do decydowania o swoim Ŝyciu intymnym, akt ślubu i wspólne Ŝycie nikomu tego prawa nie odbierają. Osoby stosujące przemoc wobec bliskich są chore psychicznie tymczasem nie ma bezpośredniego związku między przemocą a chorobami psychicznymi. Przemoc to demonstracja siły i chęć przejęcia całkowitej kontroli i władzy nad drugą osobą. Ofiary przemocy w rodzinie wyolbrzymiają problem tymczasem w Ŝadnym razie nie moŝna uznać za wyolbrzymianie problemu szukanie pomocy przez kogoś, kto został dotkliwie pobity, ma siniaki, okaleczenia, złamania, uszkodzenia narządów wewnętrznych czy jest systematycznie głodzony, wyrzucany z domu, straszony i poniŝany. Przemoc w rodzinie jest zjawiskiem rzadkim tymczasem statystyki i badania pokazują, Ŝe prawda jest inna: przemoc domowa jest zjawiskiem coraz częściej ujawnianym w wielu róŝnych krajach i występuje we wszystkich warunkach społeczno-ekonomicznych.

9 3. Procedury postępowania interwencyjnego dla instytucji oświatowych ofiara przemocy w rodzinie szkoła, ośrodek szkolno wychowawczy, specjalny ośrodek szkolno wychowawczy, internat, poradnia psychologiczno-pedagogiczna, świetlica policja ośrodek pomocy społecznej NIEBIESKIE KARTY

10 4. Procedury postępowania interwencyjnego dla instytucji słuŝby zdrowia ofiara przemocy w rodzinie lekarz pielęgniarka szkolna instytucja słuŝby zdrowia pielęgniarka środowiskowa policja ośrodek pomocy społecznej NIEBIESKIE KARTY

11 5. Procedury postępowania interwencyjnego dla instytucji pomocy społecznej ofiara przemocy w rodzinie świetlica środowiskowa placówka opiekuńczo-wychowawcza - całodobowa środowiskowy dom samopomocy ośrodek adopcyjno-opiekuńczy inne instytucje pomocy społecznej policja ośrodek pomocy społecznej NIEBIESKIE KARTY

12 KARTA ZGŁOSZENIA PODEJRZENIA WYSTĘPOWANIA PRZEMOCY W RODZINIE pieczątka instytucji miejscowość i data Ośrodek Pomocy Społecznej w imię i nazwisko osoby doświadczającej przemocy adres zamieszkania zaobserwowane sygnały: a)... b)... c)... d) podjęte działania: a)... b)... c)... d) dane osoby zgłaszającej* a) imię i nazwisko... b) miejsce zatrudnienia... c) zajmowane stanowisko... * nie są konieczne... podpis osoby składającej notatkę

13 6. Specjalistyczne ośrodki wsparcia dla ofiar przemocy w rodzinie na terenie województwa zachodniopomorskiego. Na terenie województwa zachodniopomorskiego funkcjonują 2 specjalistyczne ośrodki: 1. Specjalistyczny Ośrodek Wsparcia dla Ofiar Przemocy w Rodzinie ul. Grunwaldzka Białogard tel. ( 094 ) Specjalistyczny Ośrodek Wsparcia dla Ofiar Przemocy w Rodzinie ul. Dąbrowskiego Świnoujście tel. ( 091 ) Ośrodki zapewniają: 1) schronienie ofiarom przemocy w rodzinie nocleg i wyŝywienie, 2) ochronę przed osobą stosująca przemoc w rodzinie, 3) pomoc psychologiczną, medyczną, prawną, socjalną oraz wsparcie. W realizacji swoich zadań ośrodki współpracują z instytucjami zajmującymi się przeciwdziałaniem przemocy w rodzinie. Zasady funkcjonowania Ośrodków: 1) do ośrodka przyjmowane są osoby ofiary przemocy w rodzinie, niezaleŝnie od posiadanego dochodu, 2) do ośrodka powinny trafiać osoby, dla których wyczerpane zostały wszystkie formy pomocy dostępne na poziomie gminy i powiatu, 3) przyjęcie następuje bezpośrednio na wniosek osoby potrzebującej lub za pośrednictwem gminnej lub powiatowej instytucji udzielającej dotychczasowego wsparcia, 4) instytucja zgłaszająca osobę do specjalistycznego ośrodka ma obowiązek wcześniejszego ustalenia z kierownikiem ośrodka

14 moŝliwości przyjęcia tej osoby w danej chwili. Ponadto przekazuje dokumentację wraz z diagnozą oraz szczegółową informacją o udzielonej pomocy w gminie / powiecie, 5) w trybie interwencyjnym osoby przyjmowane są do czasu rozpoznania ich sytuacji., 6) czas pobytu w ośrodku wynosi 3 miesiące. Schronienia w specjalistycznym ośrodku wsparcia udziela się na Ŝądanie osoby dotkniętej przemocą w rodzinie.

15 WZÓR WNIOSKU O PRZYJĘCIE DO SPECJALISTYCZNEGO OŚRODKA WSPARCIA DLA OFIAR PRZEMOCY W RODZINIE imię i nazwisko... adres zameldowania /ostatniego pobytu miejscowość i data Specjalistyczny Ośrodek Wsparcia dla Ofiar Przemocy w Rodzinie w... Proszę o przyjęcie mnie z dniem... do Specjalistycznego Ośrodka Wsparcia dla Ofiar Przemocy w Rodzinie w.... Nie mogę przebywać w dotychczasowym miejscu pobytu ze względu na stosowaną wobec mnie przemoc. Proszę równieŝ o przyjęcie moich dzieci. Lp. Imię i nazwisko dziecka Wiek dziecka podpis osoby przyjmującej podpis osoby składającej wniosek

16 7. WaŜne telefony i adresy: 1. niebieska linia: wykaz koordynatorów zajmujących się przeciwdziałaniem przemocy w rodzinie na poziomie powiatów i województwa Lp. powiat Imię i nazwisko, zajmowane stanowisko 1. białogardzki Mirosław Woźniak 2. choszczeński Maria Jędrzejczyk 3. drawski Anna Tyma 4. goleniowski Krystyna Jaworska 5. gryficki Monika Nowosad 6. gryfiński Marianna Kołodziejska- Nowicka 7. kamieński Marzena Krakowska-Duda Adres, dane do kontaktu Ośrodek Wspierania Rodziny Dom pod Świerkiem ul. Grunwaldzka Białogard tel. ( 94 ) owr@poczta.neostrada.pl ul. B. Chrobrego Choszczno ( 095 ) pcprchoszczno@wp.pl ul. Obrońców Westerplatte Drawsko Pomorskie ( 094 ) pcprdrawsko@wp.pl ul. Pocztowa Goleniów tel. ( 091 ) k-jaworska@o2.pl ul. Dworcowa Gryfice ( 091 ) monia7603@vp.pl ul. ŁuŜycka Gryfino tel. ( 091 ) pcpr.gryfino@gryfino.home.pl ul. Szpitalna Kamień Pomorski tel. ( 091 ) pcpr.kamienpomorski@wp.pl

17 8. kołobrzeski Liliana Korzeniewska 9. koszaliński Mirosława Zielony 10. łobeski Katarzyna Błaszczyk 11. myśliborski Magdalena Hryniewiecka- Rubinowska 12. policki Fani Sochanowska 13. pyrzycki Leila Ćwiklińska 14. sławieński ElŜbieta Rokosz 15. stargardzki Ryszard Falkowski 16. szczecinecki Magdalena Mazur 17. świdwiński Marta Walicka ul. Kamienna Kołobrzeg tel. ( 094 ) pcprkol@poczta.onet.pl ul. Racławicka Koszalin tel. ( 094 ) m.zielony@powiat.koszalin.pl ul. Bema Łobez ( 091 ) kb.blaszczyk@wp.pl ul. Północna Myślibórz tel. ( 095 ) pcpr@mysliborz.neostrada.pl ul. Tanowska Police tel. ( 091 ) fani.sochanowska@pcpr.police.pl ul. Poznańska Pyrzyce tel. ( 091 ) pcprleila@tlen.pl ul. Sempołowskiej 2a Sławno tel. ( 059 ) zroz@powiatslawno.pl ul. Skarbowa Stargard Szczeciński tel. ( 091 ) / 07 pcpr@powiatstargardzki.pl ul. 28 Lutego Szczecinek tel. ( 094 ) , madziorka55@wp.pl ul. Koszalińska Połczyn Zdrój tel. ( 094 ) pcpr_polczynzdroj@op.pl

18 18. wałecki Katarzyna Wierzbińska 19. Koszalin ElŜbieta Rudnicka 20. Szczecin Adrian Guranowski 21. Świnoujście Dominika Apanasik 22. Zachodnio pomorskie 23. Zachodnio pomorskie 24. Koordynator Gminny Krzysztof Faliński koordynator Wojewódzkiego Interdyscyplinarnego Zespołu ds. Przeciwdziałania Przemocy w Rodzinie Renata Karwowska wojewódzki koordynator realizacji Krajowego Programu Przeciwdziałania Przemocy w Rodzinie ul. Południowa 10b Wałcz tel. ( 067 ) interwencjawalcz@op.pl Miejski Ośrodek Pomocy Społecznej ul. Monte Casino Koszalin tel. ( 094 ) elarudnicka@o2.pl Urząd Miejski Wydział Zdrowia i Polityki Społecznej Plac Armii Krajowej Szczecin ( 091 ) aguran@um.szczecin.pl Urząd Miejski Wydział Zdrowia i Polityki Społecznej ul. Wojska Polskiego 1/ Świnoujście tel. ( 091 ) wzd@um.swinoujscie.pl Urząd Marszałkowski Województwa Zachodniopomorskiego Wydział Współpracy Społecznej Plac Hołdu Pruskiego Szczecin tel. (091) kfalinski@wzp.pl Zachodniopomorski Urząd Wojewódzki Wydział Polityki Społecznej Wały Chrobrego Szczecin tel. ( 091 ) lub rkarwowska@szczecin.uw.gov.pl lub renata-karwowska@wp.pl