Dr Sławomir Kościelak

Transkrypt

1 Dr Sławomir Kościelak

2 Gdańsk w latach znajdował się pod szczególną protekcją Rosji i carycy Katarzyny II (1767), miał również gwarancje innych państw europejskich, w tym Anglii, Danii, Francji, Holandii, Prus na ich straży rezydenci tych państw w mieście Formalnie w dalszym ciągu podlegał królom polskim, co również w tym czasie podkreślano, bardziej jednak, by uzasadnić niezależność (komisarze króla reprezentowali go) Był tak właściwie wolnym miastem, jednak bez formalnego stwierdzenia tego stanu

3

4

5 Konwencja rozbiorowa (w wyniku przegranej wojny polsko-rosyjskiej 1792 roku) z 23 stycznia 1793 roku. Rosja wyraziła zgodę na wchłonięcie przez Prusy także i Gdańska. Prusy szukają pretekstu żądanie ekstradycji kupca (byłego oficera) francuskiego, Jeana Josepha Garniera, oskarżonego o działania na rzecz rewolucyjnej Francji Gdańsk go jednak Prusakom wydał Zabiegi dyplomatyczne Gdańsk nie może uzyskać gwarancji od Rosji, że pozostanie wolny od okupacji

6 5 marca 1793 nieoficjalna wiadomość o zamierzonym rozbiorze 7 marca 1793 rezydent pruski, Johann Chrystian von Lindenowski przekazał Radzie, że gen. Karl Albrecht Raumer okrąży miasto 8 marca 1793 blokada Gdańska stała się faktem, odczytano deklarację Fryderyka Wilhelma II z 24 II 1793 o zamiarze zajęcia miasta ( bo są tu jakobini Garnier i inni zwolennicy republikanizmu), zażądano kapitulacji

7 11 marca 1793 Rada deklaruje, że gotowa jest poddać miasto za cenę zachowania przywilejów plebs i pospólstwo burzą się Atuty Gdańska: system fortyfikacji, dobrze zaopatrzony arsenał, 1400 żołnierzy, kilka tysięcy milicji miejskiej Prusacy przewaga militarna i psychologiczna: opór trwałby kilka miesięcy, ale na pomoc nie można było liczyć oblężenie i bezwarunkowa kapitulacja oznaczałyby katastrofę miasta

8 26 marca 1793 deklaracja Fryderyka Wilhelma II: Zwolnienie od służby wojskowej (Gdańsk - zbiorowy szlachcic ) i kwaterunków (zwolniono tylko Główne Miasto) Zachowanie prawa składu i praw portowych, przywilejów handlowych i cechowych

9 28 marca 1793 przejęcie części obwałowań i Wisłoujścia przez Prusaków, część żołnierzy i marynarze próbują oporu od strony fortyfikacji zachodnich (Nowe Ogrody), jednak Wisłoujście przejęto 4 kwietnia 1793 miasto ostatecznie się poddało 15 kwietnia 1793 symbole władzy pruskiej na gmachach publicznych 17 kwietnia 1793 przejęcie archiwum, rezydenci obcych państw opuszczają Gdańsk, rezydenci gdańscy obce stolice (Petersburg, Berlin, Haga, Londyn); Szeroka Rada zawiesza swoją działalność

10 17 kwietnia 1793 w miejsce Szerokiej Rady deputacja 18 reprezentantów 3 ordynków 7 maja 1793 złożenie hołdu i przysięgi wierności królowi Prus (na ręce Raumera i Schleunitza) 14 maja 1793 rozwiązanie deputacji, powołanie Tymczasowego Magistratu, ponieważ żaden ze starych burmistrzów nie zechciał w nim być, tymczasowym prezydentem został pruski rezydent, Johann Chrystian von Lindenowski

11 25 lipca 1794 wejście w życie nowego statutu Gdańska: Do państwa należy nakładanie podatków, obronność (obwarowania, budynki militarne) W stosunkach wewnętrznych nadal prawo chełmińskie i wilkierz z 1761 roku oraz gdańskie prawo wekslowe Zarząd ogólny miasta i jego posiadłości należał odtąd do Magistratu, mającego siedzibę w Ratuszu Głównego Miasta Kompetencje sądowe przejął jednolity odtąd Sąd Miejski (jego składowe: np. Wetę utrzymano)

12 Handel w mieście, w tym taksy na towary Zarząd i nadzór nad kasami miejskimi Nadzór nad cechami i gildiami, miarami, itp. Nadawanie prawa miejskiego Budownictwo miejskie, pozwolenia budowlane, w tym na zakładanie fabryk Sprawy komunalne: utrzymanie czystości ulic, wodociągi, bezp. przeciwpożarowe Sprawy zdrowotne, opieka nad biedotą Pobór do wojska (w posiadłościach)

13 Docelowo 12 osób - początkowo 18, bo tylu było deputatów w Magistracie Tymczasowym Na czele prezydent Jego zastępca czyli burmistrz policji 10 radców, z czego 2 było syndykami (przygotowanie dokumentów) 4 radców w pierwszym składzie otrzymało tytuły burmistrzów, ale bez uprawnień

14 Prezydenta mianował król Radców dobierał Magistrat, a zatwierdzało Generalne Dyrektorium (ministerstwo w Berlinie) Magistratowi podlegały komisje (np. finansów), miasto podzielono na 3 rejony (Główne M., Stare M. Przedmieścia) W latach prezydentem był nadal J. Ch. von Lindenowski

15 Król Generalne Dyrektorium (super-ministerstwo wojny i finansów) Kamera Wojenna i Domen w Kwidzynie Prezydent i Magistrat Gdańska

16 Po trwających 11 lat negocjacjach Berlin wyraził w 1805 roku zgodę na powołanie Rady Miejskiej, wybieranej przez ogół obywateli (około 10% mieszkańców miasta, swoich reprezentantów osobno wybierali kupcy, osobno rzemieślnicy, nie było cenzusu majątkowego) Rada Miejska składa się z 24 rajców [nie mylić z radcami z Magistratu!] każdego roku zmieniała się ¼ składu Jedyne miasto w Prusach, które miało taką reprezentację!

17 Nie byli związani odpowiedzialnością wobec swoich wyborców Prawo zgłaszania propozycji mających polepszyć życie mieszkańców Prawo składania skarg na nadużycia urzędników Głos doradczy

18 Niechęć do nowego państwa, spowodowana utratą swobód, włączeniem w system nieceniącego wolności państwa militarnego > obawa przed podatkami, poborem, restrykcyjnymi zarządzeniami Elity (patrycjat, uczeni ) obawiały się, nie bez słuszności, że ich miejsce zajmie zawodowa kadra urzędnicza Cechy obawiały się wzmożonej konkurencji Zmniejszył się budżet miasta (o 1/3) i wpływ mieszczan na jego kształt

19 Po 1793 zniesienie blokady miasta (restrykcyjnych ceł) Likwidacja konkurencyjnego Jarmarku Dominikańskiego w Starych Szkotach (działał w latach , w 1793 już się nie odbył) Po III rozbiorze (1795) przywrócenie łączności z polskim zapleczem Oddłużenie miasta państwo pruskie przejęło stopniowo większość zobowiązań miasta i je spłaciło

20