CHOROBY ZAKAZNE I ICH POWIKŁANIA SA CZESTSZE I GROZNIEJSZE NIZ NIEPOZADANE ODCZYNY POSZCZEPIENNE

Transkrypt

1 BADZMY POWAZNI. TRZEBA SIE SZCZEPIC!

2 1 CHOROBY ZAKAZNE I ICH POWIKŁANIA SA CZESTSZE I GROZNIEJSZE NIZ NIEPOZADANE ODCZYNY POSZCZEPIENNE Z zachorowaniem wiąże się ryzyko ciężkiego przebiegu zakażenia i poważnych powikłań. Bezpieczniej jest zdobyć odporność w kontrolowany sposób poprzez szczepienia. Nad bezpieczeństwem szczepień czuwają specjalne instytucje, zarówno krajowe, jak i międzynarodowe. W Polsce odpowiedzialny za to jest Narodowy Instytut Leków oraz Państwowy Zakład Higieny i Stacje Sanitarno-Epidemiologiczne (SANEPID), a także Europejska Agencja Leków i Światowa Organizacja Zdrowia. Zanim szczepionki zostaną zarejestrowane, przechodzą przez bardzo dokładne i wiarygodne badania bezpieczeństwa. Jak każdy produkt leczniczy, również szczepionki, mogą powodować działania niepożądane. Do najczęstszych,spodziewanych należą: zaczerwienienie, obrzęk i ból w miejscu wkłucia oraz gorączka. Objawy te świadczą o tym, że układ odpornościowy reaguje na podanie szczepionki i zaczyna produkować przeciwciała ochronne i komórki odpornościowe. Poważne działania niepożądane występujące po szczepieniach mają miejsce bardzo rzadko raz na kilka do kilkunastu tysięcy podanych dawek. Mogą to być np. natychmiastowa reakcja uczuleniowa, wysoka gorączka powyżej 40,5 stopni C, trudny do uspokojenia płacz dziecka czy drgawki. W przypadku ich wystąpienia należy natychmiast skontaktować się z lekarzem. Odczyny bardzo ciężkie występują raz na setki tysięcy, a nawet miliony podanych dawek. Ryzyko wystąpienia poważnych działań niepożądanych po szczepieniu jest wielokrotnie mniejsze niż ryzyko związane z zachorowaniem na chorobę zakaźną i jej powikłaniami Zieliński A., Plusy i minusy szczepionek, czyli szczepić czy nie szczepić?, pl/main.php?p=2&id=85&sz=275, dostępne grudzień Chybicka A, Dobrzańska A, Szczapa J, Wysocki J. Pierwsze 2 lata życia dziecka. Przewodnik dla rodziców. Medycyna Praktyczna, Kraków 2013, ,

3 2 SZCZEPIONKI NIE PRZECIAZAJA SYSTEMU IMMUNOLOGICZNEGO Każdego dnia niemowlę ma kontakt z ogromną liczbą drobnoustrojów, z którymi jego organizm radzi sobie wytwarzając przeciwciała. Układ immunologiczny, nawet u małych niemowląt, ma zdolność reagowania na olbrzymią liczbę antygenów jednocześnie. Szacuje się, że podanie jednoczasowo 11 szczepień powoduje zaangażowanie tylko 0,1% układu odpornościowego. Chociaż obecnie dzieci otrzymują więcej szczepień niż kilkadziesiąt lat temu, to rozwój biotechnologii i medycyny pozwolił zredukować liczbę składników (antygenów) w nowoczesnych szczepionkach. W składzie wielu szczepionek znajdują się jedynie małe, oczyszczone fragmenty wirusów lub bakterii. Wytworzenie przeciwciał do walki z nimi nie stanowi dla organizmu zdrowego dziecka dużego obciążenia. Wielokrotne szczepienia nie osłabiają układu odpornościowego szczepione i nieszczepione dzieci w ten sam sposób są narażone na zakażenia, przed którymi nie chronią szczepienia Offit PA, Quarles J, Gerber MA, et al. Addressing Parents Concerns: Do Multiple Vaccines Overwhelm or Weaken the Infant s Immune System? Pediatrics 2002; 109(1): Vaccination: 20 objections & 20 responses. Robert Koch-Institute and the Paul-Ehrlich-Institut, F31F5ACBE3807C9CB9E4E09E2ACCD12.2_cid390? blob=publicationfile. 2

4 BADZMY BADZMY POWAZNI. SZCZEPIENIE MMR POWAZNI. (PRZEC IW SWINC E, ODRZE I R OZYCZCE) NIE POWODUJE AUTYZMU SZCZEPIENIE MMR (PRZECIW SWINCE, ODRZE I RÓZYCZCE) NIE POWODUJE AUTYZMU

5 3 SZCZEPIENIE MMR (PRZECIW SWINCE, ODRZE I RÓZYCZCE) NIE POWODUJE AUTYZMU Wyniki wielu badań prowadzonych w wielu krajach wskazują na brak związku między szczepieniem MMR a autyzmem. 1-2 Autyzm ujawnia się zazwyczaj w miesiącu życia, co zbiega się czasowo z podawaniem tego szczepienia. Badanie, na podstawie którego wysnuto tezę o wywoływanie autyzmu przez szczepienia okazało się fałszerstwem naukowym. Badanie oparto na zaledwie 12 przypadkach zachorowań, bez zachowania standardów badawczych. 4-5 Wskutek tych fałszywych doniesień wielu rodziców odmawiało szczepienia dzieci, co doprowadziło m.in. w Wielkiej Brytanii i Holandii do gwałtownego wzrostu liczby zachorowań na odrę i jej groźnych powikłań. 2-3 W prowadzonych na szeroką skalę badaniach nie wykazano również, aby szczepienia były przyczyną częstszych zachorowań na choroby alergiczne, autoimmunologiczne bądź neurologiczne Centers for Disease Control and Prevention: Immunization Safety and Autism vaccinesafety/00_pdf/cdcstudieson VaccinesandAutism.pdf. 2. Chybicka A, Dobrzańska A, Szczapa J, Wysocki J. Pierwsze 2 lata życia dziecka. Przewodnik dla rodziców. Medycyna Praktyczna, Kraków 2013, Nastoletnia dziewczynka zmarła z powodu odry w Holandii, php?p=1&id=1249, dostępne grudzień Czajka H, Szczepienia u dzieci - mity i fakty, html?id=70468, dostępne grudzień 2013 (tekst pochodzi z Podręcznika Polskiego Forum Profilaktyki pod redakcją prof. dr. hab. Piotra Podolca, Medycyna Praktyczna, Kraków 2010). 5. Godlee F, Smith J, Marcovitch H. Artykuł Wakefielda wiążący szczepionkę MMR z autyzmem był oszustwem. BMJ 2011; 342: c7452. Tłumaczenie na stronie szczepieniaochronne/show.html?id=

6 4 SZCZEPIONKI NIE ZAWIERAJA SUBSTANCJI KONSERWUJACYCH W STEZENIACH NIEBEZPIECZNYCH DLA ZDROWIA W niektórych szczepionkach zawarte są substancje, które je konserwują i nie pozwalają na rozwój w nich szkodliwych bakterii, pleśni i innych drobnoustrojów, jednak żadna z nich nie jest obecna w dawce mającej wpływ na zdrowie. 1-3 Warto wiedzieć, że tylko szczepionka DTPw, jako jedyna szczepionka podawana dzieciom w ramach Programu Szczepień Ochronnych w Polsce (w ramach bezpłatnych szczepień obowiązkowych) zawiera śladowe ilości tiomersalu (związku etylortęci) Zieliński A., Co to są niepożądane odczyny poszczepienne?, php?p=2&id=88&sz=324 dostępne grudzień Vaccination: 20 objections & 20 responses. Robert Koch-Institute and the Paul-Ehrlich-Institut, F31F5ACBE3807C9CB9E4E09E2ACCD12.2_cid390? blob=publicationfile. 3. Offit PA et al. Addressing Parents Concerns: Do vaccines contain harmful preservatives, adjuvants, additives, or residuals. Pediatrics 2003; 112, Wysocki J., Fałszywe opinie i przesądy o szczepieniach show. html?id=53593, dostępne grudzień Charakterystyka Produktu Leczniczego, szczepionka DTP błoniczo-tężcowo-krztuścowa firmy Biomed. 5

7 BADZMY POWAZNI. SZCZEPIONKI NIE ZAWIERAJA SUBSTANCJI KONSERWUJACYCH W STEZENIACH NIEBEZPIECZNYCH DLA ZDROWIA

8 5 DANE O DZIALANIACH NIEPOZADANYCH PO PODANIU SZCZEPIONEK SA SCISLE NADZOROWANE Zgłaszanie wystąpienia niepożądanych odczynów poszczepiennych (NOP) jest regulowane przez polskie prawo w ustawie o zapobieganiu oraz zwalczaniu zakażeń i chorób zakaźnych u ludzi (Dz. U. z 2008 r. Nr 234) oraz rozporządzeniu Ministra Zdrowia w sprawie niepożądanych odczynów poszczepiennych oraz kryteriów ich rozpoznawania. 1 Lekarze mają obowiązek zgłoszenia każdego zaobserwowanego niepożądanego zdarzenia do Państwowego Powiatowego Inspektora Sanitarnego. Następnie dane o NOP przesyłane są do Zakładu Epidemiologii Państwowego Zakładu Higieny, gdzie są analizowane, opracowywane i publikowane w corocznym biuletynie Szczepienia ochronne w Polsce. 2-3 Wszyscy rodzice, którzy podejrzewają NOP u swojego dziecka, powinni zgłosić się do lekarza. Szczepienie, podobnie jak podanie leków, może wiązać się z ryzykiem wystąpienia działań niepożądanych. Wszystkie działania niepożądane leków należy zgłaszać do Departamentu Monitorowania Niepożądanych Działań Produktów Leczniczych Urzędu Rejestracji Produktów Leczniczych, Wyrobów Medycznych i Produktów Biobójczych, Al. Jerozolimskie 181C, Warszawa, tel.: , faks: , zgodnie z zasadami monitorowania bezpieczeństwa produktów leczniczych. Formularz zgłoszenia niepożądanego działania produktu leczniczego dostępny jest na stronie Urzędu lub do podmiotu odpowiedzialnego, którego to zgłoszenie dotyczy. 1. Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia w sprawie niepożądanych odczynów poszczepiennych oraz kryteriów ich rozpoznawania; m1&ms=904&ml=pl&mi=904&mx=0&mt&my=9&ma= Ustawa z dnia 5 grudnia 2008 r. o zapobieganiu oraz zwalczaniu zakażeń i chorób zakaźnych u ludzi, Dz. U. z 2008 r. Nr Wywiad z B. Bucholc, Sprawdzamy jakość każdej serii szczepionek trafiających do pacjentów 7

9 6 SZCZEPIEN NIE WARTO ODKLADAC W CZASIE W pierwszych miesiącach życia system odpornościowy dziecka jest jeszcze niedojrzały, a przeciwciała, które otrzymuje od matki niewystarczające i zanikające z czasem. 1-2 Dlatego pierwsze szczepienia noworodek otrzymuje tuż po urodzeniu 3, a większość szczepień obowiązkowych niemowlęta i małe dzieci otrzymują przed ukończeniem 2. roku życia. Rekomendowany wiek, w którym dziecko otrzymuje szczepionkę, jest tak dobrany, by zapewnić mu najwcześniejszą i najskuteczniejszą ochronę przed chorobami zakaźnymi zgodnie z istniejącą sytuacją epidemiologiczną Chybicka A, Dobrzańska A, Szczapa J, Wysocki J. Pierwsze 2 lata życia dziecka. Przewodnik dla rodziców. Medycyna Praktyczna, Kraków 2013, s. 183, CDC. Vaccine & Immunizations, dostępne na Program Szczepień Ochronnych na rok 2016; Komunikat Głównego Inspektora Sanitarnego z dnia 16 października 2015 r. w sprawie Programu Szczepień Ochronnych na rok 2016; Dziennik Urzędowy Ministra Zdrowia, dostępny na stronie: akt.pdf [dostęp na dzień ] 4. CDC. Why should infants and young children be vaccinated? infants-toddlers.html dostępne listopad

10 BADZMY POWAZNI. SZCZEPIENIA MAJA POZYTYWNY WPLYW NA ZDROWIE I ZYCIE DZIECI

11 7 SZCZEPIENIA MAJA POZYTYWNY WPLYW NA ZDROWIE I ZYCIE DZIECI W latach 50. XX wieku w Polsce umierało około 100 na 1000 urodzonych dzieci w ciągu 1. roku życia, wiele z nich z powodu chorób zakaźnych. W latach liczba zgonów niemowląt zmniejszyła się do mniej niż 6 zgonów na 1000 urodzonych dzieci. Wprowadzenie szczepień na masową skalę spowodowało, że obecnie w naszym kraju rzadko zdarza się zgon z powodu choroby zakaźnej. 1 O tym, że Polacy doceniają wartość szczepień, świadczy bardzo wysoki procent dzieci i młodzieży do 19 r.ż. otrzymujących szczepienia obowiązkowe w 2014 r. - aż 95% Chybicka A, Dobrzańska A, Szczapa J, Wysocki J. Pierwsze 2 lata życia dziecka. Przewodnik dla rodziców. Medycyna Praktyczna, Kraków 2013, s SZCZEPIENIA OCHRONNE W POLSCE W 2014 ROKU Raport NIZP-PZH oldpage/epimeld/2014/sz_2014.[dostęp z grudzień 2015]. 10

12 8 NALEZY SZCZEPIC RÓWNIEZ PRZECIW CHOROBOM, KTORE NIE WYSTEPUJA JUZ W POLSCE Eksperci stale analizują, czy w środowisku obecne są drobnoustroje wywołujące choroby, przeciw którym jesteśmy szczepieni. Dopóki stwierdza się ich obecność, obowiązkowe szczepienia nie są odwoływane, nawet jeśli nie obserwuje się zachorowań, co jest efektem zaszczepienia bardzo dużego odsetka ludzi. Nieprzestrzeganie obowiązku szczepień prowadzi do nawrotu zachorowań, gdy choroby te występują w innych krajach. W Polsce po 1991 r. odnotowano 25 przypadków zachorowań na błonicę przeniesioną z terenów byłego ZSRR, gdzie po zaprzestaniu szczepień wybuchła epidemia i zanotowano 4500 zgonów. 1 W ogarniętej wojną domową Syrii, gdzie odsetek zaszczepionych przeciw polio spadł z 95% w latach do 52% w 2012 roku, zanotowano w 2013 r. zachorowania na polio ciężką chorobę, która może doprowadzić do uszkodzenia nerwów, a w konsekwencji do niedowładu lub porażenia mięśni. 2-3 W niektórych krajach, np. w Anglii i Francji, pod wpływem ruchów antyszczepionkowych wielu rodziców odmawiało szczepienia dzieci przeciw odrze, śwince i różyczce z powodu nieprawdziwej informacji o wywoływaniu autyzmu przez szczepionkę MMR. Doprowadziło to do szybkiego nawrotu odry, wielu ciężkich powikłań i zgonów u dzieci. 4-5 Również w Polsce zaobserwowano podobny problem. W 2010 r. zanotowano 13 przypadków zachorowań na odrę, a w 2014 r. potwierdzono 110 przypadków Chybicka A, Dobrzańska A, Szczapa J, Wysocki J. Pierwsze 2 lata życia dziecka. Przewodnik dla rodziców. Medycyna Praktyczna, Kraków 2013, str Sekcja Aktualności, aktualizacja z dnia Stefanoff P., Szczepionka przeciwko poliomyelitis, 46dostępne grudzień Zieliński A., Plusy i minusy szczepionek, czyli szczepić czy nie szczepić?, main.php?p=2&id=85&sz=276 dostępne grudzień Godlee F, Smith J, Marcovitch H. Artykuł Wakefielda wiążący szczepionkę MMR z autyzmem był oszustwem. BMJ 2011; 342: c7452. Tłumaczenie na stronie szczepieniaochronne/show.html?id= NIZP-PZH. Choroby zakaźne i zatrucia w Polsce w 2010 roku. epimeld/2010/ch_2010.pdf. 7. CHOROBY ZAKAZ NE I ZATRUCIA W POLSCE W 2014 ROKU Raport NIZP-PZH gov.pl/oldpage/epimeld/2014/ch_2014.pdf [dostęp na dzień ]. 11

13 BADZMY POWAZNI. NALEZY SZCZEPIC ROWNIEZ PRZECIW CHOROBOM, KTORE NIE WYSTEPUJA JUZ W POLSCE

14 9 OBOWIAZKOWE POWSZECHNE SZCZEPIENIA CHRONIA RÓWNIEZ NIEZASZCZEPIONYCH Dzieci niezaszczepione korzystają z ochrony, jaką dają im osoby zaszczepione jest to tzw. odporność zbiorowiskowa. Chroni ona również te dzieci, które nie mogą być szczepione, np. z chorobami nowotworowymi. Jednak im więcej osób zrezygnuje ze szczepienia, tym mniej bezpieczne będą dzieci niezaszczepione, ponieważ nie zostanie wytworzona odporność zbiorowiskowa, którą zapewnia odpowiedni odsetek osób zaszczepionych (>90-95%) Zieliński A. Odporność zbiorowiskowa. [w] Magdzik W et al. Wakcynologia 2007; wyd. II: str Wywiad z B. Bucholc, Sprawdzamy jakość każdej serii szczepionek trafiających do pacjentów, dostępne grudzień Słownik Odporność zbiorowiskowa, dostępne grudzień Paradowska-Stankieiwcz I. Komentarz do artykułu: Szczepienia a odporność zbiorowiskowa opublikowanego w Medycynie Praktycznej Szczepienia 2012; 4: szczepienia/specjalne/show.html?id=81846 [dostęp na dzień ]. 13

15 10 SZCZEPIENIA BUDUJA NATURALNA ODPORNOSC ORGANIZMU Organizm zyskuje odporność przeciw chorobom zakaźnym w wyniku naturalnego zakażenia i przechorowania choroby lub dzięki szczepieniom. W obu przypadkach odporność jest wynikiem działania naturalnych mechanizmów organizmu. W przypadku szczepienia sztuczny jest tylko kontrolowany sposób kontaktu z zarazkiem Chybicka A, Dobrzańska A, Szczapa J, Wysocki J. Pierwsze 2 lata życia dziecka. Przewodnik dla rodziców. Medycyna Praktyczna, Kraków 2013, str

16 Dowiedz się więcej na: Treści zamieszczone w prezentacji mają wyłącznie charakter informacyjny, nie mogą być traktowane jako forma konsultacji medycznej i nie mogą zastąpić konsultacji lekarza, do którego należy ostateczna decyzja o sposobie i zakresie stosowanego leczenia. Szczepienie, podobnie jak podanie leku, może wiązać się z wystąpieniem działań niepożądanych. Wszystkie działania niepożądane produktów leczniczych należy zgłaszać do Departamentu Monitorowania Niepożądanych Działań Produktów Leczniczych Urzędu Rejestracji Produktów Leczniczych, Wyrobów Medycznych i Produktów Biobójczych, Al. Jerozolimskie 181C, Warszawa, tel. (22) , fax (22) , zgodnie z zasadami monitorowania bezpieczeństwa produktów leczniczych. Formularz zgłoszenia niepożądanego działania produktu leczniczego dostępny jest na stronie Urzędu lub Podmiotu Odpowiedzialnego za produkt, którego to zgłoszenie dotyczy. GSK Commercial Sp. z o.o. ul. Rzymowskiego 53, Warszawa, tel.: fax.: PL/IMM/0017/14(2) Data przygotowania: grudzień 2015