Prawo karne w tablicach część ogólna

Transkrypt

1 Szkoła Policji w Katowicach Nauki Prawne i Taktyka Kryminalna Prawo karne w tablicach część ogólna Opracowanie: nadkom. Krzysztof Majeran Zakład Prawa i Taktyki Kryminalistycznej SZKOŁA POLICJI Wydawnictwo Szkoły Policji w Katowicach 2006

2 Wszelkie prawa zastrzeżone Szkoła Policji w Katowicach 2006 Książki nie wolno reprodukować (adaptować) ani w całości, ani w części, niezależnie od zastosowanej techniki (druk, fotografia, komputer, kserograf, fonografia itd.), bez pisemnej zgody Wydawcy. Druk i oprawa: Szkoła Policji w Katowicach

3 WSTĘP Publikacja ta jest kontynuacją zapoczątkowanego w roku 2002 cyklu skryptów, których przedmiotem są zagadnienia części ogólnej i szczególnej kodeksu karnego. W pierwszym etapie nauki słuchacz kursu podstawowego ma za zadanie opanować wiedzę z zakresu prawa karnego materialnego. Dla znacznej większości słuchaczy wykłady w Szkole Policji w Katowicach to zetknięcie się po raz pierwszy z takimi pojęciami, jak przestępstwo, wina, ustawowe znamiona czynu zabronionego, obrona konieczna, stan wyższej konieczności. Biorąc pod uwagę własne doświadczenie, jak i dydaktyczną zasadę poglądowości nauczania, autor niniejszego opracowania postanowił pokazać treść programu szkolenia kursu podstawowego z zakresu części ogólnej kodeksu karnego w sposób analogiczny do poprzednich publikacji, tj. w formie tablic. Takie ujęcie opisywanej problematyki powinno przyczynić się przede wszystkim do ciekawszego przedstawienia treści merytorycznych, jak też usprawnić proces uczenia się słuchaczy. Należy podnieść, że przedstawione treści kierowane są również do słuchaczy innych kursów, w celu przypomnienia i ugruntowania już zdobytej wiedzy. Publikacja w stosunku do poprzedniej została wzbogacona o tablice rozszerzające treści dotyczące zagadnienia przestępstwa, uzupełniono informacje dotyczące ustawowych znamion przestępstwa jak też form stadialnych i zjawiskowych, a przede wszystkim wskazano wiele przykładów praktycznych, które umożliwiają łatwiejsze przyswojenie zawartych treści. Przy doborze zagadnień przedstawionych w formie tablic kierowano się przede wszystkim programem szkolenia kursu podstawowego, choć dla reprezentatywności zawartych treści nie pominięto pozostałych programów nauczania. Tworząc tablice poglądowe do niniejszego opracowania oparto się na kodeksie karnym, jak również na publikacji Lecha Gardockiego, Prawo karne /wydanie 9/ oraz na publikacji Romana Górala Kodeks Karny praktyczny komentarz. Stąd też skrypt ten nie powinien być traktowany jako jedyne źródło wiedzy, ale przede wszystkim jako synteza treści zawartych w powyższych publikacjach, jako lektura pomocnicza. Oddając w ręce słuchaczy kolejną część tablic, poświęconych części ogólnej kodeksu karnego autor liczy, że przyczyni się ona w wymierny sposób do lepszego zrozumienia treści wykładów, a przede wszystkim pozwoli na szybkie i łatwe opanowanie przedmiotowego materiału.

4 SPIS TABLIC Wstęp 5 Podział prawa karnego 6 Budowa kodeksu karnego 7 Budowa normy prawnej 8 Zasady odpowiedzialności karnej 9 Obowiązywanie ustawy pod względem czasu 10 Kolizja ustaw w czasie 11 Zasada terytorialności 12 Zasada narodowości podmiotowej 13 Zasada narodowości przedmiotowej ograniczona 14 Zasada narodowości przedmiotowej nieograniczona 15 Elementy przestępstwa 16 Czyn człowieka 17 Czyn zabroniony 18 Zbrodnia i występek 19 Czyn bezprawny 20 Czyn zawiniony 21 Społeczna szkodliwość czynu 22 Ustawowe znamiona czynu zabronionego 24 Przedmiot ochrony 25 Strona przedmiotowa przestępstwa 26 Podmiot przestępstwa 27 Strona podmiotowa przestępstwa 28 Podział przestępstw 29 Formy popełnienia przestępstwa 30 Zamiar 31 Przygotowanie 32 Przygotowanie zasady odpowiedzialności karnej 33 Usiłowanie 34 Usiłowanie zasady odpowiedzialności karnej 35 Podżeganie 36 Pomocnictwo 37 Pomocnictwo i podżeganie zasady odpowiedzialności karnej 38 Definicja dokumentu 39 Pojęcia nieletni, młodociany, małoletni 40 Tryby ścigania przestępstw 41 Okoliczności wyłączające odpowiedzialność karną 42 Okoliczności wyłączające bezprawność czynu 43 Obrona konieczna 44 Stan wyższej konieczności 45 Przekroczenie granic obrony koniecznej 46 Przekroczenie granic stanu wyższej konieczności 47 Okoliczności wyłączające winę 48 Wiek 49 Niepoczytalność 50 Błąd 51 Kary zasadnicze 52 Środki karne 53 Zbieg przestępstw 54 Zbieg przepisów ustawy 55

5 TABLICA NR 1 PODZIAŁ PRAWA KARNEGO PODZIAŁ PRAWA KARNEGO PRAWO KARNE MATERIALNE To dziedzina prawa określająca czyny będące przestępstwami, kary grożące za ich popełnienie, a także zasady odpowiedzialności karnej PRAWO KARNE PROCESOWE To dziedzina prawa regulująca postępowanie organów państwa w procesie karnym, a także określająca prawa i obowiązki jego uczestników PRAWO KARNE WYKONAWCZE Przepisy prawne regulujące tryb wykonywania kar orzeczonych za przestępstwo oraz uprawnienia osób skazanych

6 TABLICA NR 2 - BUDOWA KODEKSU KARNEGO BUDOWA KODEKSU KARNEGO część ogólna art k.k. część szczególna art k.k. część wojskowa art k.k.

7 TABLICA NR 3 BUDOWA NORMY PRAWNEJ BUDOWA NORMY PRAWNEJ HIPOTEZA DYSPOZYCJA SANKCJA ODPOWIADA NA PYTANIA: KTO I W JAKIEJ SYTUACJI DAJE ODPOWIEDŹ NA PYTANIE: JAK ADRESAT NORMY POWINIEN SIĘ ZACHOWAĆ MÓWI: JAKA KARA GROZI W PRZYPADKU ZACHOWANIA SIĘ NIE ZGODNEGO Z DYSPOZYCJĄ

8 TABLICA NR 4 ZASADY ODPOWIEDZIALNOŚCI KARNEJ OBOWIĄZYWANIE USTAWY KARNEJ POD WZGLĘDEM CZASU OSÓB TERYTORIUM zasada narodowości podmiotowej zasada represji wszechświatowej zasada narodowości przedmiotowej ograniczona zasada narodowości przedmiotowej nieograniczona zasada odpowiedzialności zastępczej

9 TABLICA 5 OBOWIĄZYWANIE USTAWY POD WZGLĘDEM CZASU OBOWIĄZYWANIE USTAWY KARNEJ POD WZGLĘDEM CZASU USTAWA OBOWIĄZUJE OD MOMENTU WEJŚCIA W ŻYCIE, DO CHWILI JEJ UCHYLENIA USTAWA WCHODZI W ŻYCIE Z DNIEM JEJ OGŁOSZENIA USTAWA SAMA OKREŚLA DATĘ WEJŚCIA W ŻYCIE USTAWA PRZESTAJE OBOWIĄZYWAĆ Z CHWILĄ: - WEJŚCIA W ŻYCIE NOWEJ USTAWY - SAMA OKREŚLA TERMIN KOŃCOWY VACATIO LEGIS CZAS POMIĘDZY DNIEM OGŁOSZENIA USTAWY, A DNIEM WEJŚCIA JEJ W ŻYCIE

10 TABLICA NR 6 KOLIZJA USTAW W CZASIE KOLIZJA USTAW W CZASIE STARA USTAWA CZAS CZYN A NOWA USTAWA czyn A wg starej ustawy nie był przestępstwem nowa ustawa nie ma zastosowania czyn A wg starej ustawy był przestępstwem, ale nie zapadł jeszcze prawomocny wyrok zastosowanie ma nowa ustawa, chyba że stara jest dla sprawcy względniejsza czyn A wg starej ustawy był przestępstwem i zapadł już prawomocny wyrok nowa ustawa nie ma zastosowania, chyba że czyn przestał być przestępstwem bądź jest zagrożony łagodniejszą karą

11 TABLICA 7 ZASADA TERYTORIALNOŚCI ZASADA TERYTORIALNOŚCI POLSKĄ USTAWĘ KARNĄ STOSUJE SIĘ DO CZYNÓW POPEŁNIONYCH NA: TERYTORIUM RP POLSKIM STATKU POWIETRZNYM I WODNYM obszar lądowy wyznaczony granicami wraz z wodami wewnętrznymi tj. rzeki, jeziora morskie wody przybrzeżne tj. morskie wody wewnętrzne, zatoki i porty oraz morze terytorialne tj. pas wody szerokości ok. 12 mil morskich statki, platformy morskie i samoloty zarejestrowane w Polsce słup powietrza /ok. 90 km/ nad ww. obszarami i wnętrze ziemi pod nimi

12 TABLICA 8 ZASADA NARODOWOŚCI PODMIOTOWEJ ZASADA NARODOWOŚCI PODMIOTOWEJ / OBYWATELSTWA/ OBYWATEL POLSKI ODPOWIADA ZA WSZELKIE CZYNY POPEŁNIONE ZA GRANICĄ WARUNEK WYJĄTEK czyny te muszą być przestępstwami zarówno wg prawa polskiego, jak i prawa obowiązującego w miejscu popełnienia czynu polski funkcjonariusz publiczny popełni za granicą przestępstwo w związku z wykonywaniem swojej funkcji przestępstwo popełniono w miejscu nie podlegającym jurysdykcji żadnego państwa

13 TABLICA 9 ZASADA NARODOWOŚCI PRZEDMIOTOWEJ OGRANICZONA ZASADA NARODOWOŚCI PRZEDMIOTOWEJ /OCHRONNA/ OGRANICZONA Cudzoziemiec, za czyn popełniony za granicą podlega polskiej ustawie karnej, jeżeli czyn jest skierowany przeciwko: INTERESOM RP OBYWATELOWI RP POLSKIEJ OSOBIE PRAWNEJ POLSKIEJ JEDNOSTCE ORGANIZACYJNEJ NIE POSIADAJĄCEJ OSOBOWOŚCI PRAWNEJ WARUNEK I WYJĄTEK JAK PRZY ZASADZIE OBYWATELSTWA

14 TABLICA 10 ZASADA NARODOWOŚCI PRZEDMIOTOWEJ NIEOGRANICZONA ZASADA NARODOWOŚCI PRZEDMIOTOWEJ /OCHRONNA/ NIEOGRANICZONA Polska ustawa karna jest stosowana bez względu na przepisy obowiązujące w miejscu popełnienia czynu i obywatelstwo sprawcy, jeżeli popełniono: przestępstwo przeciwko bezpieczeństwu wewnętrznemu lub zewnętrznemu RP przestępstwo przeciwko polskim urzędom lub funkcjonariuszom publicznym przestępstwo przeciwko istotnym polskim interesom gospodarczym przestępstwo fałszywych zeznań złożonych wobec urzędu polskiego

15 TABELA 11 ELEMENTY PRZESTĘPSTWA PRZESTĘPSTWO CZYN CZŁOWIEKA ZABROBIONY PRZEZ USTAWĘ JAKO ZBRODNIA ALBO WYSTĘPEK BEZPRAWNY ZAWINIONY SPOŁECZNIE SZKODLIWY W STOPNIU WIĘKSZYM NIŻ ZNIKOMY

16 TABELA 12 CZYN CZŁOWIEKA CZYN CZŁOWIEKA Czynem człowieka jest ruch lub zespół ruchów, motywowany dążeniem do realizacji określonego celu, nad którym to dążeniem człowiek zdolny jest zapanować. W pewnych sytuacjach również zahamowanie ruchów zewnętrznych może być traktowane jako czyn. DZIAŁANIEM jest podjęcie jakiejkolwiek czynności przez człowieka (ruch, zespół ruchów). Czynem człowieka nazywać będziemy zewnętrzne zachowanie się człowieka w postaci działania bądź zaniechania poparte jego wolą. NIE JEST CZYNEM ZANIECHANIEM jest powstrzymanie się od czynności nakazanej, do której wykonania osoba była zobowiązana normą prawną. Zachowanie się człowieka pod wpływem przymusu bezwzględnego (vis absoluta), np. niezamknięcie przejazdu kolejowego przez dróżnika, które doprowadziło do katastrofy, jeżeli dróżnik był związany. Zachowanie się człowieka spowodowane przymusem względnym (vis compulsiva), np. stosowanie tortur w celu ujawnienia przez osobę tajemnicy państwowej, czy wydanie z kasy przez kasjera pieniędzy w wyniku zastosowania groźby zastrzelenia go.

17 TABELA 13 CZYN ZABRONIONY ZABRONIONY Oznacza to, że musi odpowiadać opisowi ustawowemu określonego typu przestępstwa (kradzież, zniszczenie mienia). Znamiona ocenne: stwierdzenie ich wymaga stosowania ocen, np.: mienie w wielkich rozmiarach, uporczywie, przemoc. Opis składa się z elementów, które nazywamy ustawowymi znamionami przestępstwa (patrz tabela 19). Muszą one wystąpić łącznie, aby można było sprawcy przypisać popełnienie określonego typu przestępstwa, np. art k.k.: sprawca (podmiot) musi umyślnie (strona podmiotowa) dokonać zaboru w celu przywłaszczenia (strona przedmiotowa) cudzej rzeczy ruchomej, której wartość przekracza 250 zł (przedmiot) /wyjątki co do wartości i przedmiotu/. Znamiona opisowe: stwierdzenie ich nie wymaga stosowania ocen, np.: uderza, pieniądz.

18 TABELA 14 ZBRODNIA I WYSTĘPEK ZABRONIONY jako zbrodnia lub występek ZBRODNIA Czyn zagrożony karą pozbawienia wolności na czas nie krótszy od lat 3 albo karą surowszą (25 lat pozbawienia wolności lub karą dożywotniego pozbawienia wolności). Zawsze umyślnie. WYSTĘPEK Czyn zabroniony zagrożony karą grzywny powyżej 30 stawek dziennych, karą ograniczenia wolności albo karą pozbawienia wolności przekraczającą miesiąc. Umyślnie lub nieumyślnie. Nadzwyczajne zaostrzenie kary nie powoduje zaliczenia występku do zbrodni, podobnie jak nadzwyczajne złagodzenie nie pozbawia czynu charakteru zbrodni.

19 TABELA 15 CZYN BEZPRAWNY BEZPRAWNY Jest to sprzeczność między faktycznym zachowaniem się człowieka a zachowaniem, które ustawa określa jako zakazane. Pojęcie to występuje we wszystkich dziedzinach prawa (prawo cywilne, karne, administracyjne). Fakt, iż jakiś czyn człowieka wypełnia znamiona określonego typu przestępstwa nie przesądza jeszcze ostatecznie, że mamy do czynienia z przestępstwem tak jest z zasady. Zdarza się tak, że przepisy prawa karnego lub przepisy innej dziedziny prawa zezwalają, w pewnym zakresie, na zachowanie się wypełniające znamiona przestępstwa. Przykłady: - Funkcjonariusz policji, który działając zgodnie z prawem zatrzymał sprawcę kradzieży z włamaniem nie będzie odpowiadał z art. 189 k.k. pozbawienie wolności człowieka. - Funkcjonariusz policji, który użył w ramach swoich uprawnień pałki służbowej i spowodował uszczerbek na zdrowiu osoby nie będzie odpowiadał w zależności od skutku - z art. 217, 157, 156 k.k. - Funkcjonariusz, który w ramach posiadanych uprawnień i zgodnie z obowiązującymi warunkami użyje broni służbowej, czym doprowadzi do skutku w postaci śmierci osoby nie będzie odpowiadał z art. 148 czy 155 k.k.

20 TABELA 16 CZYN ZAWINIONY CZYN ZAWINIONY Bez winy nie ma przestępstwa art. 1 3 k.k. Wina zachodzi wówczas, gdy sprawcy możemy postawić zarzut popełnienia danego czynu zabronionego. Przede wszystkim przesłanką winy jest tzw. strona podmiotowa przestępstwa (umyślność i nieumyślność). Konieczne jest też ustalenie czy chodzi o osobę zdolną do ponoszenia winy, tzn. osobę, która osiągnęła określony wiek, jest poczytalna w chwili popełnienia czynu lub czy nie zachodzi okoliczność wyłączająca odpowiedzialność w postaci błędu. Na winę składa się: - motyw przeżycia o charakterze intelektualnym, to cel, do którego sprawca zmierza. - pobudka przeżycia o charakterze emocjonalnym (wysokie i niskie).

21 TABELA 17 SPOŁECZNA SZKODLIWOŚĆ CZYNU SPOŁECZNA SZKODLIWOŚĆ CZYNU Każde przestępstwo jest zjawiskiem ujemnym, niebezpiecznym i szkodliwym ze względu na ujemną wartość społeczną. Jest to termin umowny służący do pomiaru wagi czynu. Społeczna szkodliwość jest to cecha czynu, wyrażająca się w tym, że jest on szkodzący komuś, konkretnej osobie lub szerszej społeczności. Społeczna szkodliwość może występować w różnym stopniu, może ona być: WYSOKA ZNACZNA NIEZNACZNA ZNIKOMA

22 TABELA 18 SPOŁECZNA SZKODLIWOŚĆ CZYNU SPOŁECZNA SZKODLIWOŚĆ CZYNU Do okoliczności mających wpływ na ocenę społecznej szkodliwości czynu zaliczamy: OKOLICZNOŚCI PRZEDMIOTWE: - rodzaj i charakter naruszonego dobra (im cenniejsze dobro, tym wyższa szkodliwość), - rozmiary wyrządzonej lub grożącej szkody (im większa szkoda, tym wyższa szkodliwość), - wagę naruszonych przez sprawcę obowiązków czy rodzaj naruszonych reguł ostrożności ( im ważniejsze społecznie są te reguły, tym wyższa szkodliwość). OKOLICZNOŚCI PODMIOTOWE: - zamiar (zamiar bezpośredni, a zwłaszcza przemyślany, znamionuje wyższą szkodliwość zamiar ewentualny, niekiedy powstały przypadkowo pod wpływem emocji czy impulsu, wskazuje na szkodliwość niższą), - motywację negatywną (im motywy czynu są bardziej naganne, niskie, godne potępienia, tym wyższa szkodliwość), - motywację pozytywną (czyn wypływający z motywacji zasługującej na uwzględnienie, z jakichś szlachetnych pobudek, wskazuje na mniejszą społeczną szkodliwość).

23 TABELA 19 - USTAWOWE ZNAMIONA CZYNU ZABRONIONEGO USTAWOWE ZNAMIONA CZYNU ZABRONIONEGO to opisany w ustawie zespół cech charakteryzujących dany typ przestępstwa, koniecznych, a zarazem wystarczających do uznania określonego zdarzenia za czyn przestępczy. Wyróżniamy następujące ustawowe znamiona przestępstwa: PRZEDMIOT OCHRONY STRONA PRZEDMIOTOWA PRZESTĘPSTWA PODMIOT PRZESTĘPSTWA STRONA PODMIOTOWA PRZESTĘPSTWA

24 TABELA 20 - PRZEDMIOT OCHRONY PRZEDMIOT OCHRONY /ZAMACHU/ to dobro prawnie chronione np. życie, własność, zdrowie. Dzieli się na: OGÓLNY w takim ujęciu chroniony jest przez całe prawo karne i jest pojęciem bardzo abstrakcyjnym, trudnym do określenia, np. własność, dobra osobiste RODZAJOWY chroniony przez grupę przepisów karnych, z reguły zamieszczonych w tym samym rozdziale np. mienie, życie i zdrowie, rodzina i opieka INDYWIDUALNY chroniony jest pojedynczym przepisem, np. cudze mienie ruchome

25 TABELA 21 - STRONA PRZEDMIOTOWA PRZESTĘPSTWA STRONA PRZEDMIOTOWA PRZESTĘPSTWA CZYN /ZACHOWANIE SIĘ SPRAWCY/ działanie (278 k.k. - kradzież) lub zaniechanie (art. 209 k.k. niealimentacja), jak też działanie z zaniechaniem (art. 149 k.k. dzieciobójstwo). SKUTEK Przestępstwa materialne (skutkowe art. 156 k.k. ciężkie uszkodzenie ciała) Przestępstwa formalne (bezskutkowe art. 162 k.k. - nieudzielenie pomocy). SPOSÓB POPEŁNIENIA I PRZEDMIOT WYKONAWCZY CZYNU Przemoc, groźba, niebezpieczne narzędzie, broń. CZAS I MIEJSCE CZYNU Działanie pod wpływem porodu art. 149 k.k. dzieciobójstwo, cudzy dom art. 193 k.k. naruszenie miru domowego SYTUACJA, W JAKIEJ CZYN POPEŁNIONO Będąc pozbawionym wolności art k.k.

26 TABLICA 22 - PODMIOT PRZESTĘPSTWA PODMIOT PRZESTĘPSTWA /SPRAWCA/ CECHY RODZAJE OSOBA FIZYCZNA OGÓLNY tj. opisany cechą ogólną, najczęściej zwrotem kto MAJĄCA UKOŃCZONE 17 LAT WYJĄTKI: - OD 15 ROKU ŻYCIA, art k.k. - OD 18 ROKU ŻYCIA, art k.k. INDYWIDUALNY tj. opisany dodatkową cechą, np. matka, funkcjonariusz publiczny.

27 TABLICA 23 - STRONA PODMIOTOWA PRZESTĘPSTWA STRONA PODMIOTOWA PRZESTĘPSTWA to zjawiska psychiczne towarzyszące czynowi i wyrażające stosunek psychiczny sprawcy do czynu. Mogą przybrać postać: UMYŚLNOŚĆ NIEUMYŚLNOŚĆ ZAMIAR BEZPOŚREDNI ZAMIAR EWENTUALNY nie mając zamiaru, sprawca popełnia czyn zabroniony, na skutek niezachowania ostrożności wymaganej w danych okolicznościach, pomimo że sprawca chce i popełnia czyn zabroniony sprawca przewidując możliwość popełnienia czynu zabronionego, godzi się na to możliwość popełnienia czynu zabronionego przewidywał możliwość popełnienia czynu zabronionego mógł przewidzieć

28 TABLICA 24 - PODZIAŁ PRZESTĘPSTW PODZIAŁ PRZESTĘPSTW ze względu na: działanie zaniechanie forma czynu działanie lub zaniechanie zbrodnia waga przestępstwa występek umyślne forma winy nieumyślne skutkowe /materialne/ znamię skutku bezskutkowe /formalne/ publicznoskargowe tryb ścigania prywatnoskargowe typ podstawowy typ przestępstwa typ uprzywilejowany typ kwalifikowany

29 TABLICA 25 - FORMY POPEŁNIENIA PRZESTĘPSTWA FORMY POPEŁNIENIA PRZESTĘPSTWA STADIALNE OKREŚLAJĄ STADIA ZAAWANSOWANIA CZYNU ZJAWISKOWE OKREŚLAJĄ ROLĘ POSZCZEGÓLNYCH OSÓB W POPEŁNIENIU CZYNU ZAMIAR PODŻEGANIE PRZYGOTOWANIE POMOCNICTWO USIŁOWANIE SPRAWSTWO DOKONANIE WSPÓŁSPRAWSTWO SPRAWSTWO KIEROWNICZE

30 TABLICA 26 - ZAMIAR ZAMIAR Polskie prawo nie przewiduje odpowiedzialności karnej za zamiar popełnienia czynu zabronionego. W myśl zasady nikt nie może być karany za myśli. Pierwszy element pochodu przestępstwa - zamiar, nie może być uznany za formę stadialną popełnienia przestępstwa, ponieważ przestępstwo musi być czynem, a nie wyłącznie nastawieniem psychicznym człowieka. Do form stadialnych zaliczamy więc tylko przygotowanie, usiłowanie i dokonanie.

31 TABLICA 27 - PRZYGOTOWANIE PRZYGOTOWANIE ART k.k. ELEMENTY FORMY PRZYGOTOWANIA SPRAWCA W CELU POPEŁNIENIA CZYNU ZABRONIONEGO PODEJMUJE DZIAŁANIE MAJĄCE STWORZYĆ WARUNKI DO PRZEDSIĘWZIĘCIA CZYNU ZMIERZAJĄCEGO BEZPOŚREDNIO DO DOKONANIA CZYNU W SENSIE ŚCISŁYM zbieranie informacji sporządzanie planu uzyskiwanie środków WEJŚCIE W POROZUMIENIE porozumienie z inną osobą, uzgodnienie zamiaru dokonania konkretnego czynu

32 TABLICA 28 - PRZYGOTOWANIE ZASADY ODPOWIEDZIALNOŚCI KARNEJ PRZYGOTOWANIE - ZASADY ODPOWIEDZIALNOŚCI KARNEJ KARANE NIE KARANE CZYNNY ŻAL TYLKO, GDY USTAWA TAK STANOWI dobrowolne odstąpienie od przygotowania podjęcie istotnych działań zmierzających do zapobieżenia skutkowi

33 TABLICA 29 - USIŁOWANIE USIŁOWANIE ART. 13 k.k. ELEMENTY ART k.k. FORMY USIŁOWANIA zamiar popełnienia czynu zachowanie się zmierzające bezpośrednio ku dokonaniu brak dokonania UDOLNE sprawca obiektywnie mógł zrealizować wszystkie ustawowe znamiona czynu (zatrzymanie sprawcy na gorącym uczynku przestępstwa) NIEUDOLNE sprawca nie uświadamia sobie, że dokonanie nie jest możliwe, ze względu na: brak przedmiotu czynu (sięgnięcie do pustej kieszeni celem dokonania kradzieży pieniędzy), użycie nieadekwatnego środka (próba przepiłowania kłódki pilnikiem do paznokci celem włamania się do sklepu).

34 TABLICA 30 USIŁOWANIE ZASADY ODPOWIEDZIALNOŚCI KARNEJ USIŁOWANIE ZASADY ODPOWIEDZIALNOŚCI KARNEJ USIŁOWANIE UDOLNE USIŁOWANIE NIEUDOLNE odpowiedzialność w granicach zagrożenia karą jak za przestępstwo dokonane jeżeli sprawca starał się zapobiec skutkowi sąd może zastosować nadzwyczajne złagodzenie kary jak za usiłowanie udolne, lecz sąd może zastosować nadzwyczajne złagodzenie kary a nawet odstąpić od jej wymierzenia nie podlega karze jeżeli dobrowolnie odstąpił od czynu lub zapobiegł skutkowi stanowiącemu znamię czynu zabronionego

35 TABLICA 31 - PODŻEGANIE PODŻEGANIE ART k.k. ELEMENTY BEZPOŚREDNI ZAMIAR PISMEM NAKŁONIENIA INNEJ OSOBY MOWĄ PROŚBA GROŹBA DO DOKONANIA CZYNU ZABRONIONEGO GESTEM

36 TABLICA 32 - POMOCNICTWO POMOCNICTWO ART k.k. ELEMENTY FORMY POMOCNICTWA SPRAWCA W ZAMIARZE FIZYCZNE, np.: PSYCHICZNE, np.: ABY INNA OSOBA DOKONAŁA CZYNU ZABRONIONEGO SWOIM ZACHOWANIEM UŁATWIA JEGO POPEŁNIENIE dostarcza narzędzi dostarcza środka transportu zaniecha szczególnego, prawnego obowiązku udziela informacji udziela rady

37 TABELA 33 - POMOCNICTWO I PODŻEGANIE ZASADY ODPOWIEDZIALNOŚCI KARNEJ POMOCNICTWO I PODŻEGANIE ZASADY ODPOWIEDZIALNOŚCI KARNEJ podlegają karze w granicach zagrożenia za sprawstwo, jednak za pomocnictwo sąd może zastosować: jeżeli czynu tylko usiłowano dokonać, odpowiadają jak za usiłowanie jeżeli czynu nawet nie usiłowano dokonać sąd może zastosować: nie podlegają karze, jeżeli dobrowolnie zapobiegli popełnieniu czynu zabronionego /skuteczny czynny żal/ jeżeli dobrowolnie usiłowali zapobiec popełnieniu czynu zabronionego /nieskuteczny czynny żal/, sąd może zastosować: nadzwyczajne złagodzenie kary odstąpić od wymierzenia kary

38 TABLICA 34 DEFINICJA DOKUMENTU DOKUMENT TO KAŻDY przedmiot zapis na komputerowym nośniku informacji z którym związane jest określone prawo, albo który ze względu na zawartą w nim treść stanowi dowód prawa stosunku prawnego okoliczności mającej znaczenie prawne

39 TABLICA 35 POJĘCIA NIELETNI, MŁODOCIANY, MAŁOLETNI NIELETNI art. 1 1 ustawy o postępowaniu w sprawach nieletnich MŁODOCIANY art k.k. MAŁOLETNI art. 10 k.c. w zakresie zapobiegania i zwalczania demoralizacji osoby, które nie ukończyły 18 lat w zakresie postępowania w sprawach o czyny karalne - osoby, które dopuściły się takiego czynu po ukończeniu lat 13, ale nie ukończyły lat 17 w zakresie wykonywania środków wychowawczych lub poprawczych - osoby, względem których środki te zostały orzeczone, nie dłużej jednak niż do ukończenia przez te osoby lat 21 to sprawca, który posiada następujące cechy: w chwili popełnienia czynu zabronionego nie ukończył 21 lat w czasie orzekania w pierwszej instancji nie ukończył 24 lat osoba, która nie ukończyła 18 lat i nie zawarła związku małżeńskiego

40 TABLICA 36 TRYBY ŚCIGANIA PRZESTĘPSTW TRYBY ŚCIGANIA PRZESTĘPSTW PUBLICZNOSKARGOWY PRYWATNOSKARGOWY np. art. 212, 216, 217 k.k. Z URZĘDU np. art k.k. NA WNIOSEK Ściganie odbywa się z oskarżenia prywatnego (skarga osoby pokrzywdzonej). WZGLĘDNY np. art k.k. Przepis w 1 przewiduje ściganie z urzędu, a w przypadku, gdy sprawcą jest osoba najbliższa - na wniosek. BEZWZGLĘDNY np. art. 190, 197, k.k. Przepis przewiduje tylko ściganie na wniosek.

41 TABLICA 37 - OKOLICZNOŚCI WYŁĄCZAJĄCE ODPOWIEDZIALNOŚĆ KARNĄ OKOLICZNOŚCI WYŁĄCZAJĄCE ODPOWIEDZIALNOŚĆ KARNĄ OKOLICZNOŚCI WYŁĄCZAJĄCE BEZPRAWNOŚĆ CZYNU TZW. KONTRATYPY OKOLICZNOŚCI WYŁĄCZAJĄCE WINĘ ZNIKOMA SPOŁECZNA SZKODLIWOŚĆ CZYNU

42 TABLICA 38 - OKOLICZNOŚCI WYŁĄCZAJĄCE BEZPRAWNOŚĆ CZYNU /KONTRATYPY/ OKOLICZNOŚCI WYŁĄCZAJĄCE BEZPRAWNOŚĆ CZYNU USTAWOWE KONTRATYPY OBRONA KONIECZNA RYZYKO NOWATORSTWA STAN WYŻSZEJ KONIECZNOŚCI ROZKAZ PRZEŁOŻONEGO POZAUSTAWOWE KONTRATYPY KARCENIE WYCHOWAWCZE RYZYKO SPORTOWE ZGODA POKRZYWDZONEGO ZABIEGI LECZNICZE ZWYCZAJ

43 TABLICA 39 - OBRONA KONIECZNA OBRONA KONIECZNA ART k.k. ODPARCIE ZAMACHU WARUNKI OBRONY BEZPOŚREDNIEGO teraz, w tej chwili BEZPRAWNEGO sprawca nie posiada tytułu prawnego WSPÓŁMIERNA zastosowano odpowiedni środek obrony WSPÓŁCZESNA w trakcie zamachu NA JAKIEKOLWIEK DOBRO PRAWNIE CHRONIONE dobro musi być chronione normą prawną JEST REAKCJĄ NA ZAMACH zamach nie jest urojony, jest realny

44 TABLICA 40 - STAN WYŻSZEJ KONIECZNOŚCI STAN WYŻSZEJ KONIECZNOŚCI - art k.k. DZIAŁANIE W CELU UCHYLENIA NIEBEZPIECZEŃSTWA ZASADY STANU WYŻSZEJ KONIECZNOŚCI BEZPOŚREDNIEGO Jak przy obronie koniecznej SUBSYDIARNOŚCI niebezpieczeństwa nie można było inaczej uniknąć Jedyny adekwatny sposób zachowania się GROŻĄCEGO JAKIEMUKOLWIEK DOBRU PRAWNIE CHRONIONEMU PROPORCJONALNOŚCI dobro poświęcone przedstawia wartość niższą od ratowanego Zachowanie nie może naruszać dysproporcji wartości dóbr

45 TABLICA 41 - PRZEKROCZENIE GRANIC OBRONY KONIECZNEJ PRZEKROCZENIE GRANIC OBRONY KONIECZNEJ EKSCES INTENSYWNY EKSCES EKSTENSYWNY SPOSÓB OBRONY, KTÓRY NIE BYŁ KONIECZNY DO ODPARCIA ZAMACHU OBRONA SPÓŹNIONA ALBO PRZEDWCZESNA MOŻLIWOŚĆ NADZWYCZAJNEGO ZŁAGODZENIA KARY A NAWET ODSTĄPIENIE OD JEJ WYMIERZENIA SĄD ODSTĘPUJE OD WYMIERZENIA KARY, JEŻELI PRZEKROCZENIE GRANIC BYŁO WYNIKIEM STRACHU LUB WZBURZENIA USPRAWIEDLIWIONEGO OKOLICZNOŚCIAMI ZAMACHU

46 TABLICA 42 - PRZEKROCZENIE GRANIC STANU WYŻSZEJ KONIECZNOŚCI PRZEKROCZENIE GRANIC STANU WYŻSZEJ KONIECZNOŚCI EKSCES INTENSYWNY EKSCES EKSTENSYWNY NARUSZENIE ZASADY SUBSYDIARNOŚCI LUB PROPORCJONALNOŚCI Wyważenie ściany domu celem zgaszenia pożaru nie jest jedynym adekwatnym sposobem zachowania się można wyważyć drzwi lub wybić okno. Poświęcenie życia człowieka dla ratowania jakiegokolwiek innego dobra narusza bezwzględnie proporcjonalność dóbr. NIEBEZPIECZEŃSTWO NIE BYŁO BEZPOŚREDNIE Niebezpieczeństwo grożące jakiemukolwiek dobru jeszcze nie powstało lub już nie istnieje. SĄD MOŻE ZASTOSOWAĆ NADZWYCZAJNE ZŁAGODZENIE KARY, A NAWET ODSTĄPIĆ OD JEJ WYMIERZENIA

47 TABLICA 43 OKOLICZNOŚCI WYŁĄCZAJĄCE WINĘ OKOLICZNOŚCI WYŁĄCZAJĄCE WINĘ WIEK NIEPOCZYTALNOŚĆ BŁĄD STAN WYŻSZEJ KONIECZNOŚCI OKREŚLONY W ART k.k.

48 TABLICA 44 - WIEK WIEK CAŁKOWITE WYŁĄCZENIE ODPOWIEDZIALNOŚCI KARNEJ OSOBY DO 13 ROKU ŻYCIA CZĘŚCIOWE WYŁĄCZENIE ODPOWIEDZIALNOŚCI KARNEJ OSOBY MIĘDZY 13 a 17 ROKIEM ŻYCIA WYJĄTEK -ART i 4 k.k. BRAK WYŁĄCZENIA ODPOWIEDZIALNOŚCI KARNEJ OSOBY POWYŻEJ 17 ROKU ŻYCIA

49 TABLICA 45 - NIEPOCZYTALNOŚĆ NIEPOCZYTALNOŚĆ W CHWILI CZYNU U SPRAWCY ZACHODZI BRAK MOŻLIWOŚCI ROZPOZNANIA ZNACZENIA SWOJEGO CZYNU BRAK MOŻLIWOŚCI POKIEROWANIA SWOIM POSTĘPOWANIEM STANY TE SPOWODOWANE SĄ: UPOŚLEDZENIE UMYSŁOWE CHOROBA PSYCHICZNA INNE ZAKŁÓCENIE CZYNNOŚCI PSYCHICZNYCH np. kretynizm np. schizofrenia np. działanie w amoku

50 TABLICA 46 - BŁĄD 1 BŁĄD CO DO FAKTU zachodzi rozbieżność między rzeczywistością a wyobrażeniem o niej sprawcy. Dotyczy jednego ze znamion ISTOTNY dotyczy okoliczności stanowiącej znamię czynu zabronionego wyłącza odpowiedzialność tylko za przestępstwa umyślne Zastrzelenie człowieka, który został uznany za zwierzynę podczas polowania. NIEISTOTNY dotyczy kwestii nie mających znaczenia dla bytu czynu nie wyłącza odpowiedzialności karnej Oddanie strzału do człowieka, który wpadł do wody, a następnie się utopił. CO DO PRAWA Oznacza, że sprawca nie ma świadomości, iż jego czyn jest bezprawny wyłącza odpowiedzialność karną, jeżeli błąd jest usprawiedliwiony a sprawca nie mógł błędu uniknąć CO DO KONTRATYPU LUB OKOLICZNOŚCI WYŁĄCZAJĄCEJ WINĘ Sprawca mylnie sądzi, iż ma miejsce bezprawny atak na dobro chronione prawem (obrona konieczna), lub powstało niebezpieczeństwo dla dobra chronionego prawem (stan wyższej konieczności).

51 TABLICA 47 - KARY ZASADNICZE KARY art. 32 k.k. GRZYWNA od 10 do 360 stawek dziennych DOŻYWOTNIE POZBAWIENIE WOLNOŚCI OGRANICZENIE WOLNOŚCI od 1 do 12 miesięcy POZBAWIENIE WOLNOŚCI od 1 miesiąca do 15 lat 25 LAT POZBAWIENIA WOLNOŚCI

52 TABLICA 48 - ŚRODKI KARNE ŚRODKI KARNE art. 39 k.k. pozbawienie praw publicznych nawiązka zakaz prowadzenia pojazdów obowiązek naprawienia szkody podanie wyroku do publicznej wiadomości zakaz zajmowania określonego stanowiska, wykonywania określonego zawodu lub prowadzenia określonej działalności gospodarczej przepadek świadczenie pieniężne

53 TABLICA 49 - ZBIEG PRZESTĘPSTW ZBIEG PRZESTĘPSTW RZECZYWISTY ten sam sprawca popełnia 2 lub więcej przestępstw przed wydaniem pierwszego wyroku, nawet nieprawomocnego, za którekolwiek z tych przestępstw POZORNY sytuacja, która ma pewne podobieństwo do rzeczywistego zbiegu przestępstw, którego jednak faktycznie nie ma PRZESTĘPSTWA WIELOCZYNOWE np. znęcanie się, na które składa się groźba karalna, naruszenie nietykalności cielesnej PRZESTĘPSTWA WIELOODMIANIOWE dyspozycja przewiduje dwa lub więcej możliwych zachowań WSPÓŁUKARANE CZYNNOŚCI UPRZEDNIE I NASTĘPCZE PRZESTĘPSTWO CIĄGŁE art. 12 k.k.

54 TABLICA 50 - ZBIEG PRZEPISÓW USTAWY ZBIEG PRZEPISÓW USTAWY RZECZYWISTY czyn sprawcy stanowi JEDNO przestępstwo, ale dla jego pełnego opisu musimy użyć ustawowych znamion wszystkich naruszonych artykułów np. zgwałcenie osoby poniżej lat 15 narusza przepisy art. 197 k.k. i art. 200 k.k. REGUŁA REGUŁA KONSUMPCJI - przepis pochłaniający wyłącza przepis pochłonięty np. art k.k. wyłącza art k.k. POZORNY pozornie mamy do czynienia ze zbiegiem przepisów ustawy, zastosowanie jednak znajduje jedna z trzech niżej wymienionych reguł: REGUŁA SPECJALNOŚCI - przepis szczególny wyłącza przepis ogólny, np. art wyłącza art k.k. REGUŁA SUBSYDIARNOŚCI - przepis główny wyłącza przepis posiłkowy, np. art. 228 k.k. wyłącza stosowanie art k.k.