Analiza zdarzeń w ruchu drogowym pojazdów pożarniczych

Transkrypt

1 SZYSZKO Grzegorz 1 DROŹDZIEL Paweł 2 Analiza zdarzeń w ruchu drogowym pojazdów pożarniczych WSTĘP Bezpieczeństwo obywateli i ochrona mienia to jedno z najważniejszych zadań Straży Pożarnej. W celu sprawnego działania i koordynacji realizowanych działań utworzono Krajowy System Ratowniczo-Gaśniczy, w którym główną rolę odgrywają jednostki Państwowej i Ochotniczej Straży Pożarnej. Jednym z głównych filarów Krajowego Systemu Ratowniczo-Gaśniczego jest logistyka transportu. Przy każdej akcji ratowniczej, szkoleniu czy działaniach prewencyjnych wykorzystywany jest sprzęt transportowy, a to wymaga zintegrowanych działań w celu utrzymania go w stałej gotowości i najwyższej sprawności. Za całość tych działań odpowiadają specjalnie do tego celu powołane wydziały lub sekcje logistyki w każdej komendzie Państwowej Straży Pożarnej. Analizując system transportowy Krajowego Systemu Ratowniczo-Gaśniczego (KSRG) możemy zauważyć, że istnieją sytuacje w których pojazdy pożarnicze są uczestnikami kolizji czy wypadków drogowych. Ze względu na skutki tych zdarzeń prowadzące do czasowego wyłączenia z gotowości pojazdów postanowiono przyjrzeć się bliżej temu zagadnieniu. W publikacji autorzy przeanalizowali zdarzenia drogowe, jakie wystąpiły na terenie województwa lubelskiego w roku 2013, w których uczestniczyły pojazdy pożarnicze. Omówili także wpływ jaki odgrywają na te zdarzenia: umiejętności oraz uprawnienia kierujących pojazdami, rodzaj prowadzonego pojazdu oraz warunki atmosferyczne. W podsumowaniu zawarto wnioski i spostrzeżenia z przeprowadzonej analizy. 1. KRAJOWY SYSTEM RATOWNICZO-GAŚNICZY Krajowy System Ratowniczo-Gaśniczy zaczął działać w 1995 roku na podstawie Ustawy o ochronie przeciwpożarowej z dnia 24 sierpnia 1991 r. (Dz. U. nr 81 poz. 351) [6]. Minister Spraw Wewnętrznych i Administracji wydał Rozporządzenie w sprawie szczegółowych zasad organizacji krajowego systemu ratowniczo gaśniczego z dnia 18 lutego 2011 r. (Dz. U. nr 46 poz. 239) [3], które określa całość zasad funkcjonowania systemu na poziomie powiatu, województwa i kraju. W chwili obecnej w ramach KSRG funkcjonuje Komenda Główna, 16 komend wojewódzkich, 335 powiatowych/miejskich i 500 jednostek ratowniczo-gaśniczych Państwowej Straży Pożarnej. Dodatkowo siły PSP uzupełnia 3916 jednostek ochotniczych straży pożarnych oraz 4 zakładowe straże pożarne. Na zasadzie porozumień system jest wspierany przez różnego rodzaju służby, straże i inspekcje. Zgodnie z podziałem administracyjnym w województwie lubelskim w systemie działa 20 komend powiatowych (miejskich) Państwowej Straży Pożarnej oraz 290 jednostek ochotniczych straży pożarnych nad którymi nadzór sprawuje Lubelski Komendant Wojewódzki Państwowej Straży Pożarnej w Lublinie. W roku 2013 na terenie województwa strażacy byli wzywani do zagrożeń, z czego to pożary, to miejscowe zagrożenia, a 553 to alarmy fałszywe. Działania strażaków to nie tylko gaszenie pożarów i ratowanie ludzi w wypadkach drogowych, ale również ćwiczenia, pokazy, kontrole przestrzegania przepisów przeciwpożarowych, zawody, szkolenia oraz prace gospodarcze przy jednostkach i sprzęcie. Do wszystkich tych działań 1 Politechnika Lubelska, Wydział Mechaniczny, Instytut Transportu, Silników Spalinowych i Ekologii, Lublin, ul. Nadbystrzycka 36. Tel: , Fax: , gszyszko@op.pl 2 Politechnika Lubelska, Wydział Mechaniczny, Instytut Transportu, Silników Spalinowych i Ekologii, Lublin, ul. Nadbystrzycka 36. Tel: , Fax: , p.drozdziel@pollub.pl 6224

2 wykorzystywanych jest 870 pojazdów pożarniczych, jako podstawowy element logistyki KSRG służący do transportu ratowników, sprzętu i środków gaśniczych. 2. PROCEDURA POSTĘPOWANIA W PRZYPADKU WYSTĄPIENIA KOLIZJI LUB WYPADKU PODMIOTU KSRG W przypadku wystąpienia wypadu lub kolizji drogowej z udziałem pojazdu straży pożarnej, zdarzenie zostaje zgłoszone do stanowiska kierowania komendanta powiatowego (miejskiego) PSP do którego należał pojazd. Do każdego zdarzenia drogowego w którym nastąpiło znaczne uszkodzenie pojazdu strażackiego wzywany jest patrol policji, który określa okoliczności zdarzenia. W przypadku braku możliwości dalszego użytkowania pojazdu jest on wycofywany z podziału bojowego i nie może być wysyłany do kolejnych działań. Pojazd uszkodzony należy zastąpić pojazdem w pełni sprawnym o podobnych parametrach. Z zaistniałego zdarzenia zgodnie z Rozporządzeniem dowódca sporządza meldunek o wypadku lub kolizji pojazdu podmiotu ratowniczego, według wzoru stanowiącego załącznik nr 10 do tego rozporządzenia [3]. Następnie wypełniony załącznik przesyłany jest do wydziału logistyki komendy wojewódzkiej PSP, który ewidencjonuje wszystkie zdarzenia pojazdów pożarniczych krajowego systemu ratowniczo-gaśniczego na terenie województwa. 3. ANALIZA ZDARZEŃ DROGOWYCH Z UDZIAŁEM POJAZDÓW PSP W codziennej pracy straży pożarnej wykorzystywane są różne rodzaje pojazdów; od samochodów osobowych wykorzystywanych najczęściej jako pojazdy operacyjne lub rozpoznawcze, poprzez auta tupu bus, do samochodów ciężarowych o dopuszczalnej masie całkowitej do 40 ton. Samochody ciężarowe są dysponowane głównie jako samochody gaśnicze do przewożenia środków gaśniczych i sprzętu oraz jako samochody specjalne wykorzystywane jako drabiny mechaniczne, nośniki kontenerowe, żurawie samojezdne itp. Ze względu na masę rzeczywistą pojazdu Norma PN-EN z czerwca 2000 roku [2] określa podział na pojazdy lekkie do 3,5 t, pojazdy średnie 3,5-14t i pojazdy ciężkie pow. 14 t. Województwo Lubelskie dysponuje łącznie 870 pojazdami pożarniczymi z czego 294 to pojazdy lekkie, 401 średnie, a pojazdy ciężkie. Wymienione pojazdy straży pożarnej podczas usuwania zagrożeń często poruszają się jako pojazdy uprzywilejowane w ruchu. Podczas dojazdu do miejsca zagrożenia lub uczestnicząc przy jego likwidacji, pojazd straży pożarnej powinien mieć włączone sygnały świetlne i dźwiękowe. W przeprowadzonej analizie pojazdy powracające z akcji (bez włączonych sygnałów) zostały uznane również jako zdarzenia związane z usuwaniem zagrożeń. Na terenie województwa lubelskiego w roku 2013 wystąpiło 13 zdarzeń drogowych z udziałem z pojazdów straży pożarnej z czego 11 dotyczyło pojazdów PSP, a 2 pojazdów OSP. Wszystkie zdarzenia możemy zakwalifikować jako kolizje drogowe, przy których nie było osób rannych oraz ofiar śmiertelnych. Z wykonanej analizy wynika, że tylko 4 pojazdy w chwili kolizji poruszały się jako uprzywilejowane, kolejne dwa pojazdy nie były uprzywilejowane, ale brały udział w usuwaniu i likwidacji zagrożeń. Wynika z tego że 46% zaistniałych zdarzeń drogowych z udziałem pojazdów straży pożarnej jest związanych bezpośrednio z usuwaniem i likwidacją zagrożeń. Z analizy posiadanych informacji wynika także, że pojazdy, które najczęściej wyjeżdżają do zdarzeń, czyli średnie i ciężkie samochody ratowniczo-gaśnicze mają najmniejszy udział w kolizjach drogowych. Udział procentowy samochodów operacyjnych oraz innych lekkich do 3,5t masy rzeczywistej stanowi aż 61 % wszystkich zarejestrowanych zdarzeń drogowych. Prawie we wszystkich zdarzeniach w chwili kolizji w pojazdach tego typu znajdował się tylko kierowca. Na rysunku 1 zaprezentowano wykres przedstawiający procentowy udział zdarzeń drogowych pojazdów straży pożarnej w funkcji rzeczywistej masy pojazdu. 6225

3 do 3,5 t 3,5-14 t pow 14 t Rys. 1. Udział procentowy zdarzeń drogowych w funkcji masy rzeczywistej pojazdu Kolejnym czynnikiem branym pod uwagę, podczas analizy zdarzeń drogowych, były uprawnienia kierującego do prowadzenia pojazdów. Wymagania stawiane dla kandydata na stanowisko kierowcy w Państwowej Straży Pożarnej to między innymi prawo jazdy kat. C i wzorowa sprawność fizyczna. Powoduje to, że najlepsze wyniki podczas naboru do służby uzyskują kandydaci w wieku do 25 lat. Przyczynia się to do tego, że na stanowisko kierowcy w straży pożarnej są przyjmowane osoby, które posiadają prawo jazdy kategorii C przez bardzo krótki czas i nie zdobyły jeszcze żadnego doświadczenia w prowadzeniu specjalistycznych pojazdów. Kolejną grupę kierujących pojazdami strażackim stanowią osoby zajmujące inne stanowiska służbowe (dowódcy, specjaliści, ratownicy, itp.) i posiadające kategorię B. Osoba taka, aby prowadzić służbowy samochód PSP musi dodatkowo posiadać upoważnienie do jego prowadzenia wydane przez kierownika jednostki. Pojazdem Ochotniczej Straży Pożarnej może kierować osoba, która posiada jedynie odpowiednią kategorię w zależności od rodzaju pojazdu i najczęściej są to osoby posiadające prawo jazdy od wielu lat. Oczywiście wszyscy kierowcy, aby prowadzić pojazd uprzywilejowany powinni uzyskać zezwolenie na kierowanie pojazdem uprzywilejowanym po uprzednim badaniu lekarskim i psychotechnicznym. Z przeprowadzonej analizy posiadanych danych wynika że, najczęściej zdarzenia drogowe powodują kierowcy posiadający jedynie kategorię B uprawniającą do kierowania pojazdami do 3,5t. W analizowanym okresie było to 54 %. Na rysunku 2 zaprezentowano wykres procentowy zdarzeń drogowych przy uwzględnieniu kategorii praw jazdy kierujących pojazdami strażackimi B B+C B+C+D Rys. 2. Udział procentowy zdarzeń drogowych w funkcji kategorii prawa jazdy 6226

4 Kolejnym parametrem branym do analizy był kwartał w którym wystąpiło zdarzenie drogowe z udziałem pojazdów strażackich. Na podstawie danych można stwierdzić, że okresy jesienno-zimowe (z uwagi na panujące warunki atmosferyczne) charakteryzują się zwiększoną liczbą zdarzeń drogowych. W dokumentacji powypadkowej często pojawiało się stwierdzenie o śliskiej nawierzchni lub trudnych warunkach atmosferycznych. Brak jest informacji o przygotowaniu pojazdu do takich warunków (np. posiadanie opon zimowych). Jednocześnie możemy zauważyć zwiększoną ilość zdarzeń w II kwartale roku, co jest też prawdopodobnie spowodowane zwiększoną ilością zagrożeń pożarowych (wiosenne wypalanie traw) w analizowanym okresie. Ilość zdarzeń z pojazdami straży pożarnej w rozłożeniu na poszczególne kwartały roku 2013 przedstawia wykres na rysunku 3. 45% 4 35% 3 25% 15% 5% kw I kw II kw III kwiv Rys. 3. Udział procentowy zdarzeń drogowych w zależności od kwartału 2013 PODSUMOWANIE Podsumowując artykuł należy stwierdzić, że powinien zostać zmieniony system szkolenia kierowców pojazdów pożarniczych. W nowym systemie należy przede wszystkim zwrócić szczególną uwagę na doskonalenie techniki jazdy w trudnych warunkach atmosferycznych oraz dodatkowo przeszkolić osoby posiadające jedynie kategorię B prawa jazdy. Wprowadzenie tego typu szkoleń znacznie zmniejszyłoby ilość wypadków i kolizji pojazdów straży pożarnej, a w kolejności ograniczyło koszty napraw oraz potrzebę utrzymywania pojazdów, które zastąpią uszkodzone pojazdy w podziale bojowym. Z uwagi na specyfikę prowadzonych działań oraz całość systemu opartą w głównej mierze na logistyce i transporcie należy rozważyć możliwość podnoszenia kwalifikacji prawa jazdy przez słuchaczy szkół pożarniczych oraz motywować ratowników zatrudnionych w jednostkach PSP i OSP do podwyższania swoich uprawnień. Jednocześnie należy pamiętać o konieczności właściwego przygotowania pojazdów pożarniczych do jazdy w okresie jesienno-zimowym. Obligatoryjnym powinno być stosowanie opon zimowych zarówno w pojazdach osobowych jak i ciężarowych. Niniejsza analiza może być obarczona pewnym błędem, z uwagi na korzystanie z danych jednego województwa w okresie jednego roku kalendarzowego. Należałoby przyjrzeć się obszerniejszemu materiałowi z kilku województw oraz z dłuższego okresu czasu. Obiektywne wnioski z takiej analizy mogłyby przyczynić się do zmniejszenia ilości zdarzeń, w których uczestniczą pojazdy Państwowej Straży Pożarnej. Autorzy w kolejnych badaniach zamierzają zająć się tym tematem. 6227

5 Streszczenie Zdarzenia drogowe z udziałem wozów strażackich występują bardzo rzadko, jednak ich skutki dla ludzi i otoczenia mogą być tragiczne. W ramach Krajowego Systemu Ratowniczo-Gaśniczego funkcjonuje wiele pojazdów specjalnych, a w razie zdarzenia istnieje konieczność wyłączenia tych pojazdów z gotowości bojowej. Jest to znaczne obciążenie dla jednostek straży pożarnej zarówno pod względem logistycznym jak i finansowym. Identyfikacja czynników wpływających na ich występowanie pozwala opracować metody działań prewencyjnych mogących skutecznie im zapobiegać. W artykule przeanalizowano i opisano dokumentację zdarzeń drogowych z udziałem pojazdów pożarniczych na terenie województwa lubelskiego, które wydarzyły się w 2013 roku. Rozpatrzono różne czynniki mogące mieć wpływ na wypadkowość samochodów takie jak: rodzaj pojazdu, uprawnienia kierującego, warunki atmosferyczne. Wnioski, jakie się nasuwają mogą być podstawą do dalszego zajęcia się tym tematem. The analysis of accidents of road traffic of fire-fighting vehicles Abstract Road traffic incidents involving fire-fighting vehicle very rarely occur, but their effect on humans and the environment can be tragic. Within the National Firefighting and Rescue System operates a great number of special vehicles and in the case of such incidents they cannot be available. This is a significant problem for fire service units, both logistically and financially. Identification of factors causing traffic events allows to design activities which can prevent them effectively. This article is intended to analyse and describe the documentation of the road accidents involving fire-fighting vehicles in Lublin Province in The various factors that may affect the car accidents such as vehicle type, driver's licence or weather conditions have been taken into account. The conclusions can be the basis to further examination of this issue. BIBLIOGRAFIA 1. Dane pozyskane z Wydziału Logistyki Komendy Wojewódzkiej PSP w Lublinie. 2. Polska Norma PN-EN Rozporządzenie Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji w sprawie szczegółowych zasad organizacji krajowego systemu ratowniczo gaśniczego z dnia 18 lutego 2011 r. (Dz. U. nr 46 poz. 239). 4. Strona internetowa Komendy Głównej Państwowej Straży Pożarnej w Warszawie 5. Strona internetowa Komendy Wojewódzkiej Państwowej Straży Pożarnej w Lublinie 6. Ustawa o ochronie przeciwpożarowej z dnia 24 sierpnia 1991 r. (Dz. U. nr 81 poz. 351). 6228