Podstawowe informacje o wybranym sprzęcie wspinaczkowym. Liny

Transkrypt

1 Podstawowe informacje o wybranym sprzęcie wspinaczkowym Liny Budowa Współczesne liny wspinaczkowe to tzw. liny rdzeniowe składające się z rdzenia (wiązki luźno skręconych poliamidowych włókien) oraz koszulki otaczającej rdzeń. Rdzeń przenosi zdecydowanie większą część obciążeń, a także odpowiada za właściwości dynamiczne liny tj. zdolność do rozciągania się liny i związaną z nią możliwość absorpcji energii powstałej podczas odpadnięcia. 1) podział lin na statyczne i dynamiczne Rodzaje lin - liny statyczne: bardzo rzadko wykorzystywane we wspinaniu. Liny te mają bardzo mała rozciągliwość pod wpływem obciążenia, choć mają podobną budowę i wytrzymałość jak liny dynamiczne. Skutkuje to tym, że liny statyczne minimalnie pochłaniają energię powstałą przy odpadnięciu. Ten rodzaj lin wykorzystywany jest głównie przez grotołazów, a także w ratownictwie górskim. UWAGA!!! Lin statycznych w żadnym wypadku nie wolno używać do wspinania się z dołem!!! Można z nich korzystać tylko i wyłącznie przy wspinaniu na wędkę!!! - liny dynamiczne: stworzone do wspinania ;) Posiadają zdolność do pochłaniania energii powstałej podczas odpadnięcia. 2) podział lin na pojedyncze, połówkowe i bliźniacze - liny pojedyncze: [oznaczane (1)] mają średnicę 9,4-11 mm. Standardowa lina do wspinaczki w skałkach ma średnicę 10,5-11 mm. Coraz częściej producenci oferują liny o mniejszej średnicy (9,4-10,5 mm), a co za tym idzie, lżejsze, zachowując przy tym odpowiednio wysokie parametry wytrzymałościowe. Do niedawna standardową długością było 50 m. Obecnie warto jednak zakupić linę o długości 60 m, ponieważ stale rośnie liczba dróg, na których konieczne jest użycie liny o takiej długości. Lina pojedyncza rozciąga się ok. 6-7%. Bardzo istotnym parametrem określającym wytrzymałość liny jest ilość odpadnięć (ilość rwań). Warto kupić linę, dla której producent podaje liczbę rwań powyżej 7. W trakcie testów symulowane są odpadnięcia na tyle ciężkie, że we wspinaczkowej praktyce zdarzają się one raczej rzadko. - liny połówkowe: [oznaczane (1/2)] liny połówkowe (podwójne) - mają mniejszą średnicę (ok. 8-9 mm). Stosuje się je przede wszystkim do wspinaczki w górach, natomiast w skałkach bardzo rzadko. Jak sama nazwa wskazuje używa się ich parami jako część systemu dwużyłowego, daje to możliwość prowadzenia każdej z lin osobno. Taki sposób asekuracji zapewnia wspinaczowi większe

2 bezpieczeństwo np. w kruchym terenie oraz w momencie odpadnięcia działają mniejsze siły w łańcuchu asekuracyjnym. UWAGA: Nie używa się w ten sposób lin pojedynczych! (tzn. nie można prowadzić asekurując się jednocześnie z dwóch lin pojedynczych). Nie wolno także prowadzić dróg wspinaczkowych korzystając tylko i wyłącznie z jednej żyły liny połówkowej. Lina połówkowa umożliwia również dłuższe zjazdy, co nie jest bez znaczenia przy wspinaniu w górach. Liny połówkowe oznaczane są tak: - liny bliźniacze: [oznaczane ( )] spotykane są coraz rzadziej. Podobnie jak liny połówkowe używa się ich parami. Podstawowa różnica w stosunku do lin połówkowych polega na tym, że lin tych nie wolno rozdzielać. Prowadzi się je razem. Decydując się na zakup liny do działalności w górach lepiej jest nieco więcej zainwestować i zamiast liny bliźniaczej lepiej jest zakupić linę połówkową. 3) repsznury są to linki pomocnicze o budowie rdzeniowej i średnicy od 3mm do 9mm. Wykorzystywane głównie w sytuacjach awaryjnych do wiązania węzłów zaciskowych takich jak np. węzeł Prusika, węzeł Francuski czy Bloker. Parametry lin Liczba rwań (number of falls) - to parametr określający wytrzymałość dynamiczną liny. Im większa liczba rwań tym lina mocniejsza. Aby sznur uzyskał atest musi wytrzymać minimum 5 lotów manekina, które w praktyce są nie do odtworzenia - test jest bardzo wyśrubowany. Liny mają ten parametr najczęściej >7 (często 11-12). Siła graniczna (impact force) - jest to siła działająca na wspinacza odpadającego od ściany w trakcie hamowania jego lotu. Po doświadczeniach na skoczkach spadochronowych stwierdzono, że człowiek jest w stanie wytrzymać siłę o wielkości 12 KN czyli 1200 kg pod warunkiem, że działa ona na rozciąganie kręgosłupa i jedynie przez ułamek sekundy. Lepiej nie myśleć co by się stało z człowiekiem, któremu postawiono by na głowie ciężar o wadze 1000 kg... Im mniejsza będzie siła graniczna tym delikatniejsze i bardziej miękkie będzie hamowanie naszego lotu. W zasadzie wszystkie liny produkowane obecnie mają <10 KN ale różnice bywają spore. Poza tym podawane są również parametry użytkowe liny: średnica, waga, wydłużenie użytkowe, prześwit węzła oczkowego i poślizg koszulki względem rdzenia. Co oznaczają można się łatwo domyślić. Wspinaczka sportowa / skałkowa Przeznaczenie liny Nasza lina powinna być przede wszystkim lekka - przy prowadzeniu trudnych dróg odczujemy różnicę. Raczej nie przyda nam się powłoka waterproof bo z reguły w czasie deszczu będziemy się szybko ewakuować. Jeżeli będzie to nasza jedyna lina, której będziemy też używac na wędkę to możemy sprawdzić, czy była testowana na ostrych krawędziach (sharp-edge falls). Spokojnie wystarczy nam lina 10mm. Dla celów sportowo-skałkowych nada się spokojnie lina z dolnej pólki cenowej.

3 Wspinaczka skalna / wielkościanowa Jeżeli wspinamy się głównie w skałach, ale tym co kręci nas najbardziej jest nie tyle trudność dróg co wysokość, ekspozycja, zdobywanie szczytów itd. powinnismy zainwestować w linę nieco solidniejszą. Przy wspinaczkach wielkościanowych lina narażona jest na dużo więcej 'urazów' - moknięcie, tarcie o krawędzie, poważniejsze loty. Warto przemysleć powłokę waterproof i nieco większą średnicę liny. Wspinaczka górska Naprawdę warto zainwestować w linę podwójną. Widuje się wprawdzie osoby wspinające się w górach z liną pojedyńczą ale ryzyko jest spore. Możliwość przecięcia liny w górach rośnie bardzo w porównaniu z innymi typami wspinania. Spadające kamienie, niepewna asekuracja - w takich przypadkach druga żyła staje się bardzo wskazana. Dobrze by było sprawdzić czy nasza upatrzona lina nie ma tendencji do plątania i skręcania. Jest to ogromna upierdliwość szczególnie jeśli musimy działać szybko. Zasady użytkowania lin (konserwacja i przechowywanie liny) Od liny zależy Twoje życie, dlatego pamiętaj, aby o nią odpowiednio dbać. Odpowiednio traktowana lina nie tylko lepiej będzie chronić Twoje życie, ale i będzie Ci dłużej służyć. Nie wolno: - deptać po linie, zwłaszcza jeśli leży ona na kamienistym podłożu, - suszyć ani przechowywać liny na słońcu ani w pobliżu źródeł ciepła, - dopuścić do kontaktu liny z kwasami, chemikaliami lub moczem (!) - uszkadzają one włókna liny niewidoczny sposób. - obklejać linę plastrami np. w celu zaznaczenia środka liny, kleje zawarte w plastrach mogą uszkadzać poliamid. Należy: - regularnie sprawdzać, czy lina nie została uszkodzona, - dbać o czystość liny, bardzo pomocna jest specjalna płachta, na której rozkłada się linę zamiast bezpośrednio na ziemi, ma ona również wiele innych zalet np. ułatwia transport, zapewnia tzw. "czysty start" - co jakiś czas prać linę w letniej wodzie z delikatnym mydłem (uwaga na zalecenia producenta w wypadku lin impregnowanych). Można prać linę ręcznie lub w pralce bębnowej. Po wypraniu linę płucze się kilkakrotnie w czystej wodzie - suszyć linę w zacienionym i przewiewnym miejscu, - przechowywać suchą linę zwiniętą bez węzłów w zacienionym i przewiewnym miejscu, - po odpadnięciu o współczynniku 1 powyżej 0,5 należy "dać linie odpocząć co najmniej 15 minut" zanim wspinaczka będzie kontynuowana, tzw. relaksacja włókien liny. 1 współczynnik odpadnięcia to stosunek długości lotu do długości pracującej liny, który może przyjmować w normalnych warunkach wartości od 0 do 2

4 Uprzęże Uprzęży dostępnych na rynku jest wiele. Różnią się ceną, zastosowaniem, wyglądem, patentami. Przed dokonaniem wyboru warto zapoznać się z poniższym artykułem. Na początek generalny podział - uprzęże dzielimy na biodrowe, piersiowe i pełne. We wspinaczce stosowane są prawie wyłącznie uprzęże biodrowe. Uprząż piersiowa stosowana jest zwykle w połączeniu z uprzężą biodrową podczas wspinaczki z ciężkim plecakiem. Uprzęże pełne zalecane są dla dzieci a właściwie powinny być obligatoryjnie dla nich stosowane. Uprząż biodrowa nie zapewnia dziecku bezpieczeństwa bowiem dziecko nie ma jeszcze wykształconego wyraźnego wcięcia w talii i może z uprzęży biodrowej wypaść. Uprzęże biodrowe możemy podzielić na skałkowe (sportowe) i górskie. Różnica polega głównie na możliwościach regulacji uprzęży. Model skałkowy (sportowy) Jest to uprząż lekka, z dość wąskim pasem biodrowym, bez możliwości regulacji pasów udowych. Idealna uprząż do wspinaczki letniej w skałach oraz wspinaczki na sztucznej ścianie. Model górski Jest to uprząż z regulacją pasów udowych, najczęściej posiada dużo szerszy pas biodrowy, no i charakteryzuje się większą wagą. Oba modele mają swoich zwolenników. Model górski jest na pewno bardziej uniwersalny. Regulacja pasów udowych pozwala uprząż tą stosować zarówno w lecie w skałkach, jak i zimą w górach - wystarczy tylko poszerzyć nogawki. Uprząż skałkowa natomiast jest niezwykle wygodna, prawie nie czuć, że ma się ją na sobie. Którą wybrać? Jeżeli wspinasz się w skałach i na sztucznej ścianie zdecydowanie model sportowy. W lecie, w skałach, kiedy żar leje się z nieba odczujesz różnicę. Również podczas trudnych przejść docenisz jej mały ciężar. Jeśli jesteś wspinaczem uniwersalnym, chcesz jeździć w skały, góry, na lodospady, wszędzie w tej samej uprzęży - zdecydowanie model górski. Regulacja 'nogawek' pozwoli dostosować uprząż do cienkich spodni lub grubego polaru i goretexu. Szeroki pas przyda się, jeśli zdarzy ci się długo wisieć na stanowisku, poprawia on bowiem komfort 'wiszenia w uprzęży'. Możliwość rozpięcia nogawek uprzęży jest niezwykle przydatna podczas wspinaczki w rakach - dużo wygodniej nogawki zapiąć na sobie, niż przekładać nogi w rakach przez zapięte pasy udowe. Wszystkie uprzęże dopuszczone do sprzedaży muszą posiadać stosowne atesty, co gwarantuje nam bezpieczeństwo ich stosowania. Zatem nie ma uprzęży mniej i bardziej bezpiecznych. Są natomiast uprzęże mniej lub bardziej bajeranckie, no i mniej lub bardziej wygodne. Ceny też są bardzo różne. Za markowy sprzęt trzeba zapłacić nawet ponad 350zł, za polską uprząż już tylko 120zł. A obie spokojnie utrzymają wszystkie nasze loty. Droższe uprzęże są jednak na ogół bardziej trwałe, no i posiadają ciekawe rozwiązania, jak choćby

5 system zapięcia firmy Petzl, w którym nie ma możliwości pełnego rozpięcia uprzęży, a tym samym błędnego przełożenia taśmy przez klamerkę. Przy zakupie warto uprząż zmierzyć. Szczególnie, jeśli jest to uprząż bez możliwości regulacji. W uprzężach sportowych obowiązuje taka sama zasada co w uprzężach regulowanych - pasy udowe powinny być na tyle dopasowane, aby pomiędzy pas a udo można było płasko wsunąć dłoń, ale już nie pięść. Karabinki Karabinki to element sprzętu wspinaczkowego mający ogromną ilość zastosowań. Służą one wspinaczom do wpinania liny do punktów asekuracyjnych, do asekuracji, do zjazdów i do podchodzenia po linie, do noszenia innych elementów sprzętu wspinaczkowego przy uprzęży oraz do wielu innych mniej lub bardziej wymyślnych celów. Spośród całego ekwipunku wspinacza karabinki są najbardziej żywotne i zużywają się najwolniej. Podstawowe elementy każdego karabinka to: korpus, trzpień, zatrzask, ramię zamka. W zależności od kształtu karabinków wyróżniamy: - karabinki owalne - karabinki trapezowate D-kształtne - karabinki asymetryczne D - karabinki gruszkowate - karabinki ze zgiętym zamkiem Najsłabszą częścią karabinka jest jego zamek, dlatego ważne jest jego właściwe i bezpieczne zamykanie. Otwarty zamek niezwykle osłabia karabinek. Powody mogą być różne. Ramię zamka może się otworzyć w kontakcie ze skałą w wyniku gwałtownego pędu, czy w zetknięciu z innym sprzętem wspinaczkowym. Największą wytrzymałość karabinki wykazują, szczególnie te D-kształtne, jeżeli obciążane są siłą osiową działającą jak najbliżej ramienia stałego tj. po przeciwnej stronie zamka. Znacznie mniejszą wytrzymałość wykazują po obciążeniu ich w trzech różnych kierunkach. W tym przypadku najbardziej narażoną częścią na rozerwanie jest zamek. Na każdym karabinku, na jego korpusie powinny być zapisane jego podstawowe parametry wytrzymałościowe takie jak: - wytrzymałość w osi głównej, - wytrzymałość w osi poprzecznej - wytrzymałość w osi głównej przy otwartym zamku. Ze względu na wytrzymałość karabinki zostały podzielone na dwie grupy: o wytrzymałości normalnej (N) i o wytrzymałości obniżonej (L). Karabinki oznaczone jako L nadają się bardzo dobrze do wspinaczki skałkowej, nie należy ich jednak używać do budowy stanowisk asekuracyjnych. Wyróżniamy dwa typy karabinków: zwykłe i zakręcane. Karabinki zakręcane eliminują możliwość przypadkowego otwarcia ramienia zamka i tym samym wypięcia liny. Są stosowane do budowy stanowisk, do asekuracji i zjazdów. Najczęściej stosowanymi karabinkami zakręcanymi we wspinaczce są asymetryczne D- kształtne, oraz o kształcie gruszki (w tym HMS).

6 Każdy wspinacz powinien mieć dwa zakręcane karabinki osobiste (warto aby przynajmniej jeden z nich był karabinkiem typu HMS z tego względu, że został on tak zaprojektowany, aby łatwiej asekurować (lub zjeżdżać) z półwyblinki.) Jeśli nie dysponujemy karabinkiem zakręcanym, a jest on potrzebny, możemy użyć dwóch zwykłych karabinków. Ustawiamy je zamkami w ten sposób aby zamki były skierowane w przeciwne strony, dzięki czemu, niezależnie od kierunku działania siły, lina nie może się z nich wypiąć. Ekspresy Ekspresy to zszyta taśma z dwoma wpiętymi karabinkami zwykłymi. Ekspresy są łącznikiem pomiędzy punktami asekuracyjnymi umieszczonymi w ścianie (np. spity, ringi na scianach ubezpieczonych czy kości albo friendy na drogach nie ubezpieczonych) a liną. Karabinki stosowane do ekspresów możemy podzielić na karabinki z zamkiem prostym i z zamkiem giętym (linę wpinamy do karabinka z zamkiem giętym). Ponadto ekspresy różnią się długością taśmy łączącej karabinki. Pojawia się zatem pytanie jakie ekspresy kupować do wspinania na sztucznej ścianie lub w skałki? W tego typu wspinaczce ekspresy z długimi tasiemkami raczej nie mają zastosowania. Przydać się mogą na większych ścianach, gdzie asekuracja jest bardziej finezyjna. Ale i tam rozwiązaniem jest spięcie zwykłej taśmy dwoma karabinkami. Zatem początkującym radzimy zakup standartowych, krótkich ekspresów. Przyrządy asekuracyjne Kubek i płytka Stichta Są to najpopularniejsze przyrządy używane do asekuracji i zjazdów w skałach i górach. Przyrządy te działają na podobnej zasadzie. Różnią się tylko budową. Płytka Stichta wyposażona jest w sprężynę, która zapobiega klinowaniu liny w przyrządzie. Do karabinka płytkę doczepiamy za pomocą sznureczka. Patent ten jest trochę niewygodny, bo sznurek lubi zaplątać się utrudniając przesuw liny w przyrządzie. Z punktu widzenia funkcjonalności kubek jest znacznie wygodniejszy. Reverso Reverso Petzla jest połączeniem płytki przewodnickiej (tzw. kaloryfera) oraz zwykłego kubka. Ten bardzo uniwersalny przyrząd pozwala na asekurację z uprzęży na stanowisku oddolnym, jak też komfortowe ubezpieczanie z punktu centralnego na stanowisku odgórnym (zastępuje asekurację z półwyblinki). Przyrząd hamuje wtedy samoczynnie, co bardzo wpływa na komfort asekuracji. Bardzo polecamy zamiast kubka. Ósemka Ósemka wymyślona została jako przyrząd zjazdowy i jako taki lepiej ją traktować. Używanie ósemki do asekuracji jest bardzo niewskazane. Ma ona zbyt małe siły hamowania oraz bardzo

7 skręca linę. Lepiej zatem używać jednego z dwóch powyższych - reverso lub kubka. Ósemka sprawdza się jednak w przypadku, gdy nasza lina jest bardzo sztywna (np. oblodzona lub statyczna). Przepchnięcie takiej liny przez kubek często graniczy z cudem. Gri-gri Bardzo wygodne są przyrządy samohamujące, na czele których niezmiennie stoi Gri-gri Petzla. Przyrząd ten pod obciążeniem blokuje się automatycznie tak, że podczas odpadnięcia partnera możemy spokojnie złapać się za głowę. Gri - gri ma jednak swoje wady. Po pierwsze łatwo się pomylić przy wpinaniu liny w przyrząd (złe wpięcie powoduje, że przyrząd w ogóle nie pracuje). Po drugie, hamuje on niemal zupełnie statycznie. Asekuracja dynamiczna przy użyciu gri-gri jest praktycznie niemożliwa co może stwarzać potencjalne niebezpieczeństwo szczególnie podczas wspinaczek na własnej protekcji. Gri-gri nie jest zalecane dla osób początkujących, może z wyjątkiem asekuracji na wędkę na sztucznej ścianie. materiały źródłowe: 1. Fyffe, I. Peter: Podręcznik wspinaczki wyd. Galaktyka, Łódź Krzysztof Treter: Karabinki, magazyn Góry nr.4 (59), kwiecień 1999, str Piotr Drobot: Pierwsze kroki w skale cz.ii, magazyn Góry nr.4 (59), kwiecień 1999, str.75-77