WYDZIAŁ NAUK TECHNICZNYCH Uniwersytet Warmińsko-Mazurski.

Wielkość: px

Rozpocząć pokaz od strony:

Download "WYDZIAŁ NAUK TECHNICZNYCH Uniwersytet Warmińsko-Mazurski. e-mail: i.dyka@uwm.edu.pl"

Czesław Biernacki
8 lat temu
Przeglądów:

1 Katedra Geotechniki i Budownictwa Drogowego WYDZIAŁ NAUK TECHNICZNYCH Uniwersytet Warmińsko-Mazurski Budowle hydrotechniczne Wykład 6 Jazy dr inż. Ireneusz Dyka pok [ul. Heweliusza 4] i.dyka@uwm.edu.pl

hydrotechniczne Wykład 6 Jazy dr inż. Ireneusz Dyka pok. 3.

2 Klasyfikacje budowli wodnych Budowle główne służące kilku celom: budowle piętrzące (zapory, jazy, obwałowania); budowle do przesyłu wody (kanały, rurociągi, sztolnie); budowle regulacyjne służące do regulacji przepływu w rzece oraz ochronie dna i brzegów przed erozją). Budowle szczególnego przeznaczenia dla określonego jednego celu: budowle hydroenergetyczne (elektrownie wodne i urządzenia pomocnicze); budowle dróg wodnych (śluzy komorowe, podnośnie statków, przystanie, nabrzeża); budowle związane z zaopatrzeniem w wodę oraz oczyszczaniem i odprowadzaniem wody zużytej (ujęcia wody, stacje pomp, budowle do uzdatniania wody i oczyszczania ścieków); budowle związane z gospodarką rybna (przepławki dla ryb, stawy i baseny hodowlane).

Budowle szczególnego przeznaczenia dla określonego jednego celu: budowle hydroenergetyczne (elektrownie wodne i urządzenia pomocnicze); budowle dróg wodnych (śluzy komorowe, podnośnie

3 Jazy - przegradzają koryto rzeki, a nie całą dolinę, - buduje się je w celu uzyskania spiętrzeń do różnych celów (ujęcie wody, do nawodnień, budowy elektrowni wodnych, dla celów żeglugowych i rekreacyjnych)

4 Jazy Jaz stały Jaz ruchomy (utrzymanie piętrzenia na stałym poziomie niezależnie od przepływu wody w rzece)

5 Elementy składowe jazu a - ponur; b przedponur; c ponur właściwy; d wypad; e poszur; f przyczółek; g filar; h kładka robocza; i zamknięcie segment; k skrzydełka.

6 Elementy składowe jazu stałego 1 korpus jazu; 2 płyta wypadowa; 3 dylatacja; 4 szykany; 5 próg płyty wypadowej z zębami; 6 ostroga przednia; 7 ostroga tylna; 8 poziomy ekran szczelny; 9 warstwa ochronna ekranu; 10 ścianka szczelna przednia; 11 - ścianka szczelna tylna; 12 filtr odwrotny; 13 umocnienie dna za płytą wypadową; 14 przyczółek; 15 skrzydełka przyczółka.

szczelny; 9 warstwa ochronna ekranu; 10 ścianka szczelna przednia; 11 - ścianka szczelna

7 Elementy składowe jazu stałego 1 korpus jazu; 2 płyta wypadowa; 3 dylatacja; 4 szykany; 5 próg płyty wypadowej z zębami; 6 ostroga przednia; 7 ostroga tylna; 8 poziomy ekran szczelny; 9 warstwa ochronna ekranu; 10 ścianka szczelna przednia; 11 - ścianka szczelna tylna; 12 filtr odwrotny; 13 umocnienie dna za płytą wypadową; 14 przyczółek; 15 skrzydełka przyczółka.

8 Elementy składowe jazu ruchomego 1 zamknięcie segmentowe; 2 klapa ruchoma; 3 wnęki na zamknięcia remontowe; 4 szyny dźwignicy; 5 kierownica; 6 boczna blacha osłonowa; 7 zamocowanie podnośnika hydraulicznego; 8 podnośnik hydrauliczny; 9 łożysko oporowe zamknięcia segmentowego; 10 próg jazu; 11 płyta wypadowa; 12 szykany; 13,14 - ścianki szczelne; 15 filar jazu; 16 mostek służbowy; 17 przyczółek; 18 drenaż ; 19 poziomy ekran szczelny; 20 zęby na progu dolnym (zęby Rehbocka).

łożysko oporowe zamknięcia segmentowego; 10 próg jazu; 11 płyta wypadowa; 12 szykany; 13,14 - ścianki szczelne; 15

9 Elementy składowe jazu ruchomego 1 zamknięcie segmentowe; 1 uszczelnienie; 2 klapa ruchoma; 3 wnęki na zamknięcia remontowe; 4 szyny dźwignicy; 5 kierownica; 6 boczna blacha osłonowa; 7 zamocowanie podnośnika hydraulicznego; 8 podnośnik hydrauliczny; 9 łożysko oporowe zamknięcia segmentowego; 10 próg jazu; 11 płyta wypadowa; 12 szykany; 13,14 - ścianki szczelne; 15 filar jazu; 16 mostek służbowy; 17 przyczółek; 18 drenaż ; 19 poziomy ekran szczelny; 20 zęby na progu dolnym (zęby Rehbocka).

hydrauliczny; 9 łożysko oporowe zamknięcia segmentowego; 10 próg jazu; 11 płyta wypadowa; 12 szykany; 13,14 - ścianki

10 Elementy składowe jazu ruchomego - filar filary stanowią oparcie dla zamknięć i przenoszą duże siły wywołane parciem wody na zamknięcia; w filarach umieszcza się mechanizmy wyciągowe zamknięć oraz inne urządzenia pomocnicze; wymiary filarów uzależnia się od rodzaju zamknięcia oraz od rozpiętości przęsła l: a = c = 0,4 0,5 m; m = (1/7 1/10) l; n = m/2 (0,7 2,0 m) d 0 = 1,0 1,5 m; d = d 0 + 2n

oraz inne urządzenia pomocnicze; wymiary filarów uzależnia się od rodzaju zamknięcia oraz od

11 Jazy stałe Najniższe budowle piętrzące wykonywane w celu uzyskania niedużego spiętrzenia, np. dla polepszenia pracy ujęcia wody Wysoki próg bez zamknięć uniemożliwia przemieszczanie się rumowiska rzecznego, co powoduje stopniowe zamulanie się stanowiska górnego, Przykład: rejon cofki jazu na Rabie w Myślenicach

dla polepszenia pracy ujęcia wody Wysoki próg bez zamknięć uniemożliwia

12 Jaz z upustem płuczącym Upust płuczący element budowli hydrotechnicznej, którego zadaniem jest umożliwienie przeprowadzenia (przeniesienie, przesunięcie) rumowiska ze stanowiska górnego budowli do jej stanowiska dolnego. Upusty płuczące wykonywane są jako specjalne otwory lub przęsła jazu i wyposażone w odpowiednio dobrane zamknięcia

ze stanowiska górnego budowli do jej stanowiska dolnego.

13 Jaz stały przelew bezpieczeństwa zapory Goczałkowice

14 Rodzaje jazów stałych Niskie progi pracują jako niezatopione jedynie przy małych przepływach i stosowane są najczęściej w celu korekcji dna cieków, wchodzą w zakres regulacji rzek, zabudowy potoków górskich i melioracji Jazy niskie korona przelewu znajduje się poniżej poziomu brzegów, a wody wezbraniowe przepływają częściowo po tarasie zalewowym poza przyczółkami jazu Jazy wysokie przelewy przylegają do odcinków zapór ziemnych, obwałowań lub wysokich brzegów Jazy niskie mieszczące się w korycie rzeki stosowane są dla utrzymania odpowiedniej głębokości wody, np. dla zapewnienia optymalnego położenia zwierciadła wody gruntowej na obszarze przyległym, dla ujęcia wody do młynów, małych zakładów przemysłowych itp.

przyczółkami jazu Jazy wysokie przelewy przylegają do odcinków zapór ziemnych, obwałowań lub wysokich brzegów Jazy niskie mieszczące się w korycie rzeki stosowane są dla

15 Jaz stały - drewniany niewielka żywotność (20-30 lat) często stosowany jako budowla tymczasowa stosowany dla niewielkich piętrzeń: 1,0 2,0 m

16 Jaz stały - drewniany 1 ścianka szczelna; 2 kleszcze drewniane 20x20 cm; 3 wypad z belek drewnianych 16x20 cm; 4 belki zabezpieczające wypad przed wypłynięciem; 5 ścianka palisadowa; 6 ścianka palisadowa zabezpieczająca podstawę skarpy; 7 pryzma kamienna.

zabezpieczające wypad przed wypłynięciem; 5 ścianka palisadowa;

17 Jaz stały - drewniany

18 Jaz stały - kamienny

19 Jaz stały - betonowy masywna konstrukcja swoim ciężarem przeciwdziała wszelkim siłom zapewniając stabilność konstrukcji beton powinien być mrozoodporny, odporny na działanie lodu i rumowiska, często stosuje się okładziny kamienne silnie związane z betonem

beton powinien być mrozoodporny, odporny na działanie lodu i

20 Jaz stały - betonowy Jaz stały na Wełtawie w Pradze Jaz betonowy z odskocznią

21 Jazy ruchome Betonowe lub żelbetowe budowle piętrzące wysokości do 15m. Ze względu na ruchome zamknięcia jazy ruchome są jednocześnie budowlami spustowymi. Dzięki jazom ruchomym powstają zbiorniki przepływowe o stałych rzędnych piętrzeniach. Zbiorniki przepływowe nie mają możliwości magazynowania wody. Utrzymanie stałego poziomu piętrzenia może nastąpić tylko do momentu wystąpienia określonego dużego przepływu. Całkowite podniesienie zamknięć umożliwia zachowanie rzędnej piętrzenia wody miarodajnej.

22 Jazy ruchome - w typowym jazie ruchomym próg powinien być możliwie niski i przy całkowitym otwarciu zamknięcia nie powinien powodować piętrzenia : h p <= 0,15 h 0 Dla dużych rzek, tam gdzie występują znaczne przepływy, część wysokości zamknięcia można zastąpić wyższym masywnym progiem (korpusem) obniżenie kosztów h p > 0,15 h 0 ; bez zamknięć jaz stały, h p <= 0,15 h 0 ; z zamknięciem jaz ruchomy, h p > 0,15 h 0 ; z zamknięciem jaz mieszany, h p <= 0,15 h 0 ; bez zamknięć jaz (próg) upadowy (brak piętrzenia przed progiem).

23 Jaz lewarowy - rura lewarowa zostaje automatycznie zassana, jeżeli poziom wody na górnym stanowisku jazu osiągnie stan alarmowy; - mechanizm ten nie pozwala na płynną regulację przepływu; - regulacja występuje w lewarach napowietrzanych, gdzie doprowadzone powietrze jest odpowiednio dozowane.

24 Jazy ruchome a) b) c) a) jaz z zamknięciem opartym na wysokim masywnym progu, b) jaz dwudzielny, w którym ruchome zamknięcie górne i dolne przedzielone jest w środku elementem stałym w postaci masywnej belki żelbetowej, c) jaz ze stałą ścianką piętrzącą o konstrukcji żelbetowej i ruchomym dolnym zamknięciem.

25 Jazy ruchome - Określenie typu jazu zależy od rozwiązania jego elementów piętrzących, a przede wszystkim od rodzaju konstrukcji zamykającej urządzenia upustowe. W zależności od rodzaju zamknięcia rozróżnia się jazy: zasuwowe, segmentowe, klapowe, sektorowe, kozłowo-iglicowe, walcowe, dachowe, mostowe i dwupoziomowe.

26 Jazy ruchome Ze względu na sposób przekazywania obciążeń przez zamknięcia na elementy konstrukcji: przekazujące obciążenia parciem wody wyłącznie na filary i przyczółki; przekazujące obciążenia parciem wody na próg; przekazujące obciążenia parciem wody częściowo na próg i jednocześnie na filary i przyczółki. Ze względu na sposób ruchu zamknięcia: podnoszone; opuszczane; obracające się wokół osi poziomej. Główne, Remontowe.

27 Zamknięcia przekazujące obciążenia na przyczółki i filary a) zamknięcie płaskie pojedyncze; b) zasuwa podwójna; c) zamknięcie płaskie hakowe; d) belki zakładane remontowe (szandory); e) zamknięcie segmentowe ściskane; f) zamknięcie segmentowe rozciągane; g) zamknięcie walcowe.

28 Zamknięcia przekazujące obciążenia na przyczółki i filary zasuwy płaskie a) ślizgowe; b) toczne rolkowe; c) kołowe; d) wózkowe.

29 Zamknięcia przekazujące obciążenia na przyczółki i filary zasuwy płaskie

30 Zamknięcia przekazujące obciążenia na przyczółki i filary segmentowe

31 Zamknięcia przekazujące obciążenia na przyczółki i filary segmentowe

32 Zamknięcia przekazujące obciążenia na przyczółki i filary segmentowe

33 Zamknięcia przekazujące obciążenia na przyczółki i filary walcowe

34 Zamknięcia przekazujące obciążenia na przyczółki i filary walcowe

35 Zamknięcia przekazujące obciążenia na próg a) zamknięcie klapowe; b) zamknięcie sektorowe; c) zamknięcie dachowe.

36 Zamknięcia klapowe przekazujące obciążenia na próg

37 Zamknięcia przekazujące obciążenia na próg i na filary a) zamknięcie klapowe sterowane łańcuchem z filara; b) zamknięcie iglicowe; c) zamknięcie kozłowe.

38 Zamknięcia przekazujące obciążenia na próg i na filary zamknięcie kozłowo-iglicowe;

Podobne dokumenty

T. 32 KLASYFIKACJA I OGÓLNA CHARAKTERYSTYKA BUDOWLI HYDROTECHNICZNYCH ŚRÓDLĄDOWYCH I MORSKICH

T. 32 KLASYFIKACJA I OGÓLNA CHARAKTERYSTYKA BUDOWLI HYDROTECHNICZNYCH ŚRÓDLĄDOWYCH I MORSKICH RODZAJE BUDOWLI HYDROTECHNICZNYCH Budowla hydrotechniczna to budowla służąca gospodarce wodnej, kształtowaniu