DOM AUSTRIACKI (XVI XX W.)

Transkrypt

1 IV. DOM AUSTRIACKI (XVI XX W.) 1. Habsburgowie FERDYNAND I (S. 265) MAKSYMILIAN (S. 288) RUDOLF (S. 294) MACIEJ (S. 297) FERDYNAND II (S. 299) FRYDERYK I Z PALATYNATU (S. 303) FERDYNAND III (S. 321) FERDYNAND IV (S. 327) LEOPOLD I (S. 328) JÓZEF I (S. 334) KAROL II III (S. 338) KAROL III BAWARSKI (S. 341) 2. Habsburgowie Lotaryńscy MARIA TERESA (S. 349) JÓZEF II (S. 367) LEOPOLD II (S. 370) FRANCISZEK I (S. 423) FERDYNAND V (S. 445) FRANCISZEK JÓZEF I (S. 446) KAROL III IV (S. 453) 263

2 WŁADCY CZECH I WĘGIER 264

3 1. Habsburgowie FERDYNAND I O J C I E C: Filip Zwany Pięknym, był on jedynym synem Maksymiliana I, cesarza niemieckiego oraz arcyksięcia Austrii z dynastii Habsburgów (zob. Tablica III, s. 160), i jego pierwszej żony Marii zwanej Bogatą, księżnej Burgundii, Brabancji, Limburgii, Luksemburga i Geldrii, hrabiny Charolais, Flandrii, Artois, Hainaut, Holandii, Zelandii, Nevers, Rethel i Namur, hrabiny palatyna Burgundii, margrabiny Antwerpii, pani Malines etc., córki Karola Zuchwałego, księcia Burgundii etc. Urodził się 22 VI 1478 r. na zamku w Brugii. Po przedwczesnej śmierci matki (27 III 1482 r.) został władcą Niderlandów, jednak z uwagi na małoletniość księcia rządy w jego imieniu sprawował ojciec. Po śmierci Izabeli I Kastylijskiej 26 XI 1504 r. został proklamowany królem Kastylii i Leónu (koregentem żony), przyjmując imię Filipa I. Zmarł nagle 25 IX 1506 r. w pałacu Casa del Cordón w Burgos (Kastylia); przyczyną śmierci była prawdopodobnie złośliwa febra (być może tyfus), niewykluczone także, że został otruty na polecenie Ferdynanda Aragońskiego. Serce Filipa złożono u boku jego matki w katedrze NMP w Brugii, zwłoki zaś, po upływie blisko dwóch i pół roku, kiedy to oszalała z rozpaczy wdowa przewoziła je z miejsca na miejsce, spoczęły w klasztorze św. Klary w Tordesillas nieopodal Valladolid. Później, na rozkaz jego syna, cesarza Karola V (król hiszpański Karol I), przeniesiono je do kaplicy królewskiej w katedrze w Granadzie. 265

4 WŁADCY CZECH I WĘGIER Żoną Filipa I Pięknego została poślubiona 20 X (wedle innych opracowań 21 VIII) 1496 r. w Lier nieopodal Antwerpii infantka kastylijska Joanna. M A T K A: Joanna Zwano ją Szaloną, jej rodzicami byli noszący miano Królów Katolickich Ferdynand V Aragoński i Izabela I Kastylijska, władcy zjednoczonej Hiszpanii. Urodziła się 6 XI 1479 r. w alkazarze królewskim w Toledo. Po śmierci matki 26 XI 1504 r. Joanna wraz z mężem zostali proklamowani królem i królową Kastylii i Leónu. Od śmierci Filipa I (1506), wobec niepoczytalności Joanny, rządy w jej imieniu sprawował Ferdynand V Aragoński, a gdy i on zmarł 23 I 1516 r. Joanna została królową Aragonii, Nawarry, Neapolu, Sycylii i Sardynii. 13 III 1516 r. w katedrze śś. Michała i Guduli w Brukseli ogłoszono wspólne rządy w Hiszpanii Joanny i jej syna Karola (od 1519 r. cesarza Karola V). Joanna zmarła 13 IV 1555 r. na zamku w Tordesillas pod Valladolid (Kastylia), gdzie przebywała w zamknięciu od 1509 r. Została pochowana w klasztorze św. Klary w Tordesillas, skąd w 1574 r. jej prochy przewieziono na rozkaz króla hiszpańskiego Filipa II do klasztoru św. Wawrzyńca (San Lorenzo el Real) w pałacu Eskurial (Escorial) pod Madrytem. Ostatecznie spoczęły one u boku męża i rodziców Joanny w królewskiej kaplicy w katedrze w Grenadzie. R O DZ E Ń S T WO {1 5}: 1 Eleonora. Urodziła się 24 XI 1498 r. na zamku w Brukseli. Pierwszym jej mężem został poślubiony 24 XI 1518 r. w Crato Manuel I Wielki, król Portugalii i Algarve od 1495 r. (ur. Alcocheta 1 VI 1469, zm. Lizbona 13 XII 1521), syn Ferdynanda, infanta portugalskiego, księcia Viseu i Beji z dynastii z Aviz; dochowali się dwojga dzieci. 4 lub 8 VII 1530 r. w opactwie Veien (Portugalia) i ponownie 5 VIII tego roku w Captieux nieopodal Bordeaux Eleonora została żoną Franciszka I, króla Francji od 1515 r. (ur. Cognac 12 IX 1494, zm. Rambouillet 31 III 1547), syna Karola, hrabiego Angoulême i Périgord, potomka bocznej linii dynastii Walezjuszy (Valois-Angoulême). Po śmierci drugiego męża, z którym nie miała dzieci, Eleonora przeniosła się na dwór swojej siostry Marii, byłej królowej węgierskiej, do Brukseli, a później do Hiszpanii. Zmarła 18 II 1558 r. w Talaveruela, prawdopodobnie na serce, wskutek wstrząsu jakiego doznała po spotkaniu z córką, której nie widziała od kilkudziesięciu lat. Została pochowana w panteonie infantów w obrębie nekropolii królewskiej w klasztorze św. Wawrzyńca (San Lorenzo el Real) w pałacu Eskurial (Escorial) pod Madrytem. 266

5 DOM AUSTRIACKI (XVI XX W.) 2 Karol. Przez Hiszpanów zwany był Złocistym (el Dorado). Urodził się 24 II 1500 r. na zamku w Gandawie. Po śmierci ojca (1506) odziedziczył tron Niderlandów, ze względu na małoletniość pozostawał jednak pod kuratelą swojej ciotki Małgorzaty, sprawującej z ramienia cesarza Maksymiliana I rządy namiestnicze. 5 II 1515 r. na zamku brukselskim nastąpiło oficjalne przejęcie rządów osobistych przez Karola. Po śmierci Ferdynanda V Aragońskiego (23 I 1516), Karol polecił mianować się współpanującym matki, prawowitej królowej Kastylii, Leónu, Aragonii, Nawarry, Neapolu, Sycylii i Sardynii oraz tytularnej królowej Jerozolimy, i jako taki przybrał imię Karola I. 13 III 1516 r. w katedrze śś. Michała i Guduli w Brukseli Karol i Joanna zostali uroczyście ogłoszeni władcami Hiszpanii, a biskup Badajoz wręczył królowi poświęcony uprzednio miecz jako symbol jego urzędu. Po śmierci Maksymiliana I (1519) Karol został arcyksięciem Austrii, księciem Styrii, Karyntii i Krainy, hrabią Tyrolu i Gorycji oraz hrabią w Szwabii i Bryzgowii. 28 VI 1519 r. we Frankfurcie nad Menem został wybrany cesarzem niemieckim (rzymskim) pod imieniem Karola V, a 22 X 1520 r. w kaplicy Karola Wielkiego w Akwizgranie miała miejsce jego koronacja. Na mocy traktatu w Wormacji 21 IV 1521 r. przekazał Ferdynandowi Arcyksięstwo Austrii, księstwa Styrii, Karyntii i Krainy, a w myśl kolejnej umowy podpisanej 7 II 1522 r. w Brukseli scedował na niego ponadto Tyrol i Bryzgowię. 22 II 1530 r. w kościele św. Petroniusza w Bolonii papież Klemens VII koronował Karola na króla Longobardów (Italii), a 24 II nałożył mu na głowę koronę cesarską była to ostatnia koronacja cesarska władcy Niemiec dopełniona przez biskupa Rzymu. W 1535 r. Karol wcielił do posiadłości hiszpańskich księstwo Mediolanu, co potwierdził rozejm w Nicei z 18 VI 1538 r. W 1540 r. nadał Mediolan swemu synowi Filipowi II, w 1554 r. przekazał mu ponadto władzę w posiadłościach włoskich, 25 X 1555 r. abdykował na jego rzecz w Niderlandach, a 16 I 1556 r. w Hiszpanii. 12 IX 1556 r. we Frankfurcie nad Menem, w obecności książąt elektorów, Karol formalnie zrezygnował z korony cesarskiej, po czym wyjechał do Hiszpanii. Zmarł 21 IX 1558 r. w klasztorze hieronimitów w San Yuste koło Toledo, gdzie też został pochowany. W 1568 r., na polecenie jego syna Filipa II, zwłoki cesarza złożono w panteonie królów w obrębie nekropolii królewskiej w klasztorze św. Wawrzyńca (San Lorenzo el Real), będącym częścią kompleksu pałacowo-klasztornego Eskurial (Escorial) pod Madrytem. Żoną Karola V (I) została 10 III 1526 r. w katedrze w Sewilli jego siostra cioteczna Izabela (ur. Lizbona 4 X 1503, zm. Toledo 1 V 1539, pochowana w.granadzie, od 1568 r. w panteonie królewskim w klasztorze św. Wawrzyńca w Eskurialu), córka Manuela I Wielkiego, króla Portugalii i Algarve, oraz infantki kastylijskiej Marii, rodzonej siostry matki Karola. Ich potomkowie przejęli rządy w hiszpańskiej części dziedzictwa 267

6 WŁADCY CZECH I WĘGIER habsburskiego (Hiszpania i jej posiadłości zamorskie, tzw. Indie Zachodnie, ponadto Neapol, Sycylia, Sardynia, Mediolan, Południowe Niderlandy, a w latach także Portugalia i Algarve); linia ta, często wchodząca w koligacje matrymonialne z linią czesko-węgierską (austriacką), wygasła w 1700 r. na bezpotomnym królu Karolu II. 3 Izabela. W Danii zwano ją Elżbietą, urodziła się 18 VII 1501 r. na zamku w Brukseli. 18 VII 1501 r. w Brukseli i ponownie 11 VII 1514 r. tamże odbyły się jej zaślubiny per procura, a 12 VIII 1515 r. na zamku w Kopenhadze poślubiła osobiście Chrystiana II zwanego Okrutnym, króla Danii i Norwegii w latach , króla Szwecji w latach (ur. Nyborg 1 lub 2 VII 1481, zm. Kalundborg 25 I 1559), syna Jana (Hansa), króla Danii, Norwegii i Szwecji z dynastii Oldenburgów; miała z nim kilkoro dzieci. Po zdetronizowaniu męża Izabela wraz z nim schroniła się w rodzinnych Niderlandach. Zmarła 19 I 1526 r. w Zwijnaarde nieopodal Gandawy i została pochowana w klasztorze św. Piotra tamże. W 1883 r. jej prochy wraz ze szczątkami małżonka przewieziono do Danii i złożono w katedrze św. Kanuta w Odense. 4 Maria, małżonka Ludwika II, króla Czech i Węgier (szczegóły zob. s. 255 w jego biogr.). 5 Katarzyna. Urodziła się jako pogrobowiec 14 I 1507 r. w Torquemadzie (Kastylia) i 5 II 1525 r. w Salamance poślubiła swojego kuzyna Jana III Pobożnego, króla Portugalii i Algarve od 1521 r. (ur. Lizbona 6 VII 1502, zm. tamże 11 VI 1557), syna króla Manuela I Wielkiego, potomka dynastii z Aviz, oraz infantki kastylijskiej Marii, rodzonej siostry matki Katarzyny; mieli dziewięcioro dzieci. Po śmierci męża Katarzyna wraz ze swoim szwagrem, kardynałem-infantem Henrykiem, sprawowała regencję w imieniu trzyletniego wnuka, króla Sebastiana. Zmarła 12 II 1578 r. w Lizbonie i została pochowana u boku męża w kościele św. Marii przy klasztorze hieronimitów w Belém. FERDYNAND I Urodził się 10 III 1503 r. w rezydencji Alcalá de Henares nieopodal Madrytu. Na mocy układu zawartego 21 IV 1521 r. w Wormacji otrzymał od swego brata Karola arcyksięstwo austriackie, księstwa Styrii, Karyntii i Krainy, a w myśl umowy brukselskiej z 7 II 1522 r. uzyskał ponadto hrabstwo Tyrolu, Bryzgowię oraz Wirtembergię skonfiskowaną przez cesarza księciu Ulrykowi (tą ostatnią zwrócił oponentowi 29 VI 1534 r. na mocy traktatu w Kaaden). 23 X 1526 r. w Pradze został wybrany królem Czech, a 16 XII 1526 r. w Pożoniu (Preszburg, obecna Bratysława) część możnych węgierskich obwołała go królem Węgier (podczas gdy w listopadzie tego roku grupa panów węgierskich wybrała w Székesfehérvár królem Jana I Zápo- 268

7 DOM AUSTRIACKI (XVI XX W.) lyę, por. s. 256). 24 II 1527 r. w katedrze św. Wita w Pradze miała miejsce koronacja Ferdynanda na króla Czech, a 3 XI tego roku w bazylice Panny Marii w Székesfehérvár (Białogród Królewski) został koronowany królem Węgier. 5 I 1531 r. w Kolonii został wybrany królem niemieckim (rzymskim) i koronowany 11 I tego roku w katedrze akwizgrańskiej. Po abdykacji Karola V 12 IX 1556 r. przyjął tytuł cesarza, a 15 III 1558 r. we Frankfurcie nad Menem został nim uroczyście proklamowany. Żoną Ferdynanda I została poślubiona per procura 22 VII 1515 r. w katedrze św. Stefana (Szczepana) w Wiedniu, ponownie per procura w dniu 11 XII 1520 r. w kościele św. Jakuba w Innsbrucku (Tyrol) i osobiście 27 lub 26 V 1521 r. w katedrze w Linzu: Anna Jej ojcem był Władysław II Jagiellończyk, król Czech i Węgier (zob. s. 248). Urodziła się 23 VII 1503 r. na zamku w Budzie i prawdopodobnie na chrzcie otrzymała imię Elżbiety (na cześć swej babki ojczystej) i dopiero po przedwczesnej śmierci matki w 1506 r. ojciec nadał jej imię na pamiątkę zmarłej. 25 I 1527 r. w katedrze św. Wita na zamku praskim Anna została ukoronowana na królową czeską, a 4 XI tego roku w bazylice Panny Marii w Székesfehérvár (Białogród Królewski) miała miejsce jej koronacja na królową Węgier. Zmarła wskutek gorączki popołogowej lub też wycieńczenia porodem 27 I 1547 r. na zamku w Pradze i spoczęła w praskiej katedrze św. Wita. Potomstwo {1 15}: 1 Elżbieta Urodziła się 9 VI lub 9 VII 1526 r. na zamku w Linzu. Jej mężem został 16 V 1543 r. w katedrze śś. Stanisława i Wacława na Wawelu w Krakowie Zygmunt II August, wielki książę litewski od 1529 r., król Polski od 1548 r. (koregent ojca od 1530 r.) (ur. Kraków 1 VIII 1520, zm. Knyszyn 7 VII 1572), syn Zygmunta I Starego i Bony Marii Sforzy, księżniczki mediolańskiej (zob. s. 251 w biogr. Władysława II, króla Czech i Węgier); małżeństwo to pozostało bezdzietne. Elżbieta zmarła wskutek kilkunastu ataków epilepsji 15 VI 1545 r. na zamku w Wilnie i została pochowana w podziemiach kaplicy św. Kazimierza w katedrze śś. Stanisława i Władysława w Wilnie. Po jej śmierci Zygmunt August poślubił Barbarę, córkę Jerzego Radziwiłła, hetmana wielkiego litewskiego, a następnie arcyksiężniczkę Katarzynę, rodzoną siostrę Elżbiety (zob. s. 275). 269

8 WŁADCY CZECH I WĘGIER 2 MAKSYMILIAN (zob. s. 288). 3 Anna Urodziła się 7 VII 1528 r. na zamku w Pradze, a 4 VII 1546 r. w Regensburgu (Ratyzbonie) wyszła za Albrechta V Wielkodusznego, księcia Bawarii od 1550 r. (ur. Monachium 29 II 1528, zm. tamże 24 X 1579), syna księcia Wilhelma IV Wytrwałego z dynastii Wittelsbachów oraz Marii Jakobiny, córki Filipa I, margrabiego Badenii na Sponheim. Mieli następujące potomstwo: 1 Karol (ur. i zm. 1547). 2 Wilhelm V Pobożny, książę Bawarii (ur. 1548, zm. 1626); jego żoną została w 1568 r. Renata (ur. 1544, zm. 1602), córka Franciszka I, księcia Lotaryngii i Baru; jednym z ich dzieci była Maria Anna, pierwsza żona Ferdynanda II, cesarza niemieckiego, króla Czech i Węgier (szczegóły zob. s. 300). 3 Ferdynand (ur. 1550, zm. 1608); w 1588 r. zawarł morganatyczne małżeństwo z Marią (ur. 1574, zm. 1614), córką Jerzego von Pattenbeck. Ich potomkowie nosili tytuł hrabiów Wartenberg i byli pozbawieni praw sukcesyjnych w Bawarii. 4 Maria, żona Karola II, arcyksięcia austriackiego, księcia Styrii, Karyntii i Krainy (szczegóły zob. s. 277). 5 Maksymiliana Maria (ur. 1552, zm. 1614). 6 Fryderyk (ur. 1553, zm. 1554). 7 Ernest, arcybiskup elektor Kolonii, biskup Freising, Hildesheim, Liége i Monastyru (Münster) (ur. 1554, zm. 1612). Anna zmarła 16 lub 17 X 1590 r. na zamku w Monachium i została pochowana w krypcie monachijskiej katedry NMP (Liebfrauendom). 4 Ferdynand II Urodził się 14 VI 1529 r. na zamku w Linzu. Od 1547 r. sprawował z ramienia ojca godność namiestnika Czech. Na mocy umowy rodzinnej oraz testamentu Ferdynanda I, sygnowanego 25 II 1554 r. w Wiedniu, określono podział terytoriów dziedzicznych austriackiej linii Habsburgów: zgodnie z nim po śmierci cesarza (1564) Ferdynand otrzymał hrabstwo Tyrolu oraz tzw. Austrię Przednią, czyli Przedarulanię (Vorarlberg), a także Bryzgowię i Burgau. W 1567 r. jego starszy brat Maksymilian odwołał go z urzędu namiestnika czeskiego. Po śmierci Stefana Batorego arcyksiążę wziął udział w wolnej elekcji o tron Polski (30 VI 1587), jednak jego kandydatura nie znalazła większego poparcia wśród szlachty. Zmarł 24 I 1595 r. na zamku w Innsbrucku 270

9 DOM AUSTRIACKI (XVI XX W.) (Tyrol) i został pochowany u boku pierwszej małżonki w podziemiach Srebrnej Kaplicy (Silbernen Kapelle) w obrębie innsbruckiego kościoła zamkowego. Pierwszą jego żoną została poślubiona potajemnie 7 lub 14 I 1557 r., może jesienią 1556 r., na zamku w Bresnicach (Czechy) (małżeństwo miało charakter morganatyczny): Filipina Należała do jednej z najbogatszych rodzin kupieckich ówczesnych Niemiec, była córką Franciszka Antoniego Welsera i Anny Adler. Urodziła się w 1527 r. W 1567 r. otrzymała od cesarza Maksymiliana II tytuł baronowej Zinneburga, a w 1570 r. została margrabiną Burgau i hrabiną Hohenberg. Po ujawnieniu jej małżeństwa, co nastąpiło po śmierci cesarza w 1578 r., została przez jego następcę Rudolfa kreowana księżną Ambras i Hohenberg. Zmarła 24 IV 1580 r. w zamku Ambras nieopodal Innsbrucku (Tyrol) i spoczęła w podziemiach Srebrnej Kaplicy (Silbernen Kapelle) w obrębie kościoła zamkowego w Innsbrucku, gdzie w 1595 r. dołączył do niej arcyksiążę Ferdynand. Potomstwo, wykluczone z sukcesji, dekretem cesarskim z dnia 1 VIII 1559 r. otrzymało nazwisko d Austria {(i) (vii)}: (i) Andrzej Urodził się 15 VI 1558 r. na zamku w Bresnicach (Czechy). Od młodości przeznaczony był do kariery kościelnej. 19 XI 1576 r. papież Grzegorz XIII mianował go kardynałem. W 1578 r. został wraz ze swoim młodszym bratem kreowany margrabią Burgau i otrzymał godność gubernatora Tyrolu i Alzacji. 15 VI 1580 r. został wybrany biskupem koadiutorem Brixen, którą to godność złożył 31 VII 1589 r. po elekcji na biskupa Konstancji. W 1590 r. uzyskał nominację na kardynała protodiakona, a 8 XII 1590 r. został intronizowany przez Grzegorza XIV, który mianował go ponadto legatem papieskim na Niemcy. Powtórny wybór Andrzeja na godność protodiakona odbył się w 1590 r., a 3 XI 1591 r. Innocenty IX dokonał jego intronizacji. W tym samym roku Andrzej postąpił na biskupstwo Brixen. Od września 1598 r. do sierpnia 1599 r. sprawował z ramienia króla hiszpańskiego Filipa II urząd namiestnika Południowych (Hiszpańskich) Niderlandów (Flandria, Artois, Hennegau, Brabant, Cambrai, Limburgia i Luksemburg). Zmarł na skutek ataku gorączki 12 XI 1600 r. w Pałacu Apostolskim w Rzymie. Spoczął w niemieckim kościele Santa Maria dell Anima w Rzymie, a organy wewnętrzne kardynała złożono pod głównym ołtarzem kościoła Santa Maria del Campo Santo Teutonico w Watykanie. 271

10 WŁADCY CZECH I WĘGIER Andrzej d Austria pozostawił potomstwo naturalne {1 3}: z Dorotą (zm. 29 VII 1605), córką Jana Franciszka, hrabiego Montfort, od 1570 r. żoną Kamila Degli Albizzi, ambasadora Toskanii: 1 Jan Jerzy Degli Albizzi. Urodzony w 1583 r., został uznany przez małżonka matki, który nadał mu swoje nazwisko. 3 VIII 1622 r. ożenił się z Zuzanną (ur. 22 IV 1597), córką Ernesta Yphofer von Yphoferstal. Jego dalsze go losy nie są znane. 2 Zuzanna Degli Albizzi. Urodzona w 1584 r., została uznana przez męża matki i otrzymała jego nazwisko. 3 XI 1604 r. poślubiła Jana Schratza (zm. Wilten 6 VII 1618). Zmarła 29 IV 1653 r. 3 Troje dzieci (nic więcej o nich nie wiadomo). (ii) Karol Urodził się 22 XI 1560 r. w zamku Krivoklat (niem. Bürglitz) w Czechach. W 1578 r. został wraz ze starszym bratem kreowany margrabią Burgau, a w 1609 r. otrzymał od swojego kuzyna, cesarza Rudolfa, tytuł książęcy. Zmarł 31 X 1618 r. w Überlingen i został pochowany w kościele parafialnym św. Marcina w Günzburgu. Żoną Karola d Austria została 4 III 1601 r. jego kuzynka Sybilla (ur. 26 VIII 1557, zm. 16 XII 1627), córka Wilhelma III Bogatego, księcia Kliwii, Juliaku i Bergu, oraz arcyksiężniczki austriackiej Marii (zob. s. 274). Małżeństwo to pozostało bezdzietne. Karol d Austria pozostawił potomstwo naturalne {1 3}: z Klarą Elizą Izabelą, córką Fryderyka di Ferrero, markiza della Romagnano, i Adrianny di Gruato Provana: 1 Karol von Hohenberg. Urodził się ok r. Był dwukrotnie żonaty: w 2 II 1615 r. w Günzburgu ożenił się z Anną Katarzyną von Waltenhofen (z nią córka), a 24 V 1621 r. poślubił Marię Jakobinę von Stolzingen, dziedziczkę Bronnhaupten (ur 1605, zm. 1635) (z nią dalsze dzieci). Zmarł 7 VII 1628 r. Linia męska jego potomków wygasła w 1728 r. 2 Ferdynand von Hohenberg. W 1617 r. pojął za żonę Barbarę von Breiningen zu Rumersheimb (zm. po 19 IV 1660), z którą dochował się potomstwa. 3 Anna Elżbieta von Hohenberg (wzmiankowana w 1618 r.). (iii) (iv) Filip i Maria Były to bliźnięta, urodzone 7 VIII 1562 r. i zmarłe w dzieciństwie, jeszcze przed ujawnieniem małżeństwa rodziców. (v) (vii) Marta oraz dwoje innych dzieci (zmarłe w dzieciństwie). Drugą żoną Ferdynanda II, arcyksięcia austriackiego i hrabiego Tyrolu (zob. s. 270), została 14 lub 19 V 1582 r. w kościele zamkowym w Innsbrucku (Tyrol): 272

11 DOM AUSTRIACKI (XVI XX W.) Anna Katarzyna Była ona jego kuzynką, córką Wilhelma I Gonzagi, księcia Mantui i Montferratu, oraz arcyksiężniczki austriackiej Eleonory (zob. s. 275). Urodziła się 17 I 1566 r. w pałacu książęcym w Mantui. Po śmierci męża ufundowała w Innsbrucku (Tyrol) klasztor Służebniczek NMP (serwitek), gdzie niebawem sama wstąpiła, przyjmując imiona Maria Juliana (na cześć założycielki zakonu, św. Juliany Falconieri). Zmarła 3 VIII 1621 r. w swoim innsbruckim klasztorze i tam również została pochowana. LINIA TYROLSKA STARSZA Córki Ferdynanda i Anny Katarzyny {(i) (iii)}: (i) Anna Eleonora Urodziła się 26 VI 1583 r. na zamku w Innsbrucku (Tyrol) i tam również zmarła 15 I 1584 r. (ii) Maria Urodziła się 16 VI 1584 r. na zamku w Innsbrucku (Tyrol). We wczesnej młodości wstąpiła do założonego przez jej matkę klasztoru serwitek w Innsbrucku, gdzie zmarła 2 III 1649 r. i gdzie również została pochowana. (iii) Anna Żona Macieja, cesarza niemieckiego, króla Czech oraz (jako Maciej II) króla Węgier (szczegóły zob. s. 297). Arcyksiążę Ferdynand II, hrabia Tyrolu, pozostawił również następujące potomstwo naturalne {1 2}: zapewne z Anną von Obrizon: 1 Weronika von Villanders. Urodzona w 1551 r., 23 IX 1584 r. poślubiła Jana Franciszka di Gonzaga, pana na Campitello (zm. 1564), dalekiego kuzyna mantuańskich Gonzagów (wywodzącego się od wspólnego przodka z XIV w.), który był wcześniej żonaty z Bianką Uberti i miał z nią liczne dzieci. Weronika zmarła bezdzietnie w 1589 r. z Joanną, córką Krzysztofa Jakuba Lydl von Mayenburg i Anny Marii Fieger: 2 Jan Krzysztof von Hertenberg. Urodził się ok. 1592/93 r. i 26 II 1612 r. pojął za żonę Urszulę, córkę Damiana Giengera. Małżeństwo to okazało się jednak krótkotrwałe i bezdzietne, jako że młody małżonek zmarł już 2 IX 1613 r. 5 Maria Urodziła się 15 V 1531 r. na zamku w Pradze. Jej mężem został 18 VII 1546 r. w Regensburgu (Ratyzbonie) Wilhelm III Bogaty, książę Kliwii, Juliaku i Bergu od 1539 r. (ur. Düsseldorf 28 VII 273

12 WŁADCY CZECH I WĘGIER 1516, zm. tamże 5 I 1592), syn Jana III, księcia Kliwii, Juliaku i Bergu, oraz Marii, córki Wilhelma VIII, księcia Juliaku i Bergu. Pierwszą żoną Wilhelma była Joanna III, późniejsza królowa Nawarry, żona Antoniego de Bourbon i matka króla francuskiego Henryka IV Wielkiego, lecz małżeństwo to nie zostało skonsumowane i na tej podstawie w 1545 r. anulował je papież Paweł III. Maria i Wilhelm III dochowali się następującego potomstwa: 1 Maria Eleonora (ur. 1550, zm. 1608); w 1573 r. wyszła za mąż za Albrechta Fryderyka, księcia pruskiego (ur. 1553, zm. 1618), z którym miała potomstwo. 2 Anna (ur. 1552, zm. 1632); w 1574 r. poślubiła Filipa Ludwika, palatyna Neuburga (ur. 1547, zm. 1614), i miała potomstwo. 3 Magdalena (ur. 1553, zm. 1633); w 1579 r. poślubiła Jana I, palatyna Zweibrücken (Dwóch Mostów) (ur. 1550, zm. 1604), i miała z nim potomstwo. 4 Karol Fryderyk (ur. 1555, zm. 1575). 5 Elżbieta (ur. 1556, zm. 1561). 6 Sybilla, poślubiła swojego kuzyna Karola daustria, margrabiego Burgau (szczegóły zob. s. 271). 7 Jan Wilhelm, książę Kliwii, Juliaku i Bergu (ur. 1562, zm. 1609); jego pierwszą żoną została w 1585 r. Jakobina (ur. 1558, zm. 1597), córka Filiberta, margrabiego Badenii na Baden, a w 1599 r. ożenił się z Antonią (ur. 1568, zm. 1610), córką Karola III Wielkiego, księcia Lotaryngii i Baru. Księżna Maria zmarła 11 XII 1581 r. w zamku Hambach (Palatynat) i spoczęła w klasztorze Wniebowstąpienia NMP w Kliwii. 6 Magdalena Urodziła się 14 VIII 1532 r. na zamku w Innsbrucku (Tyrol). Po śmierci ojca (1564) wspólnie z młodszymi siostrami Małgorzatą oraz Heleną złożyła śluby czystości, przy czym przyrzekła ufundować klasztor żeński wzorowany na zakonie jezuitów, którego reguła zabraniała przyjmowania kobiet. 12 V 1567 r. brat Magdaleny, arcyksiążę Ferdynand II Tyrolski, położył kamień węgielny pod żeńską fundację klasztorną w Hall (Haller Damenstift) w Tyrolu; na czele owego zgromadzenia stała Magdalena do końca życia. Zmarła 10 IX 1590 r. w Hall i spoczęła u boku młodszych sióstr w tamtejszym kościele jezuitów. W 1706 r. prochy Magdaleny, oraz spoczywających obok niej sióstr i bratanic przeniesiono do podziemi kolegiaty żeńskiego zgromadzenia w Hall, obecnej bazyliki Serca Jezusowego. 274

13 DOM AUSTRIACKI (XVI XX W.) 7 Katarzyna Urodziła się 15 lub 25 IX 1533 r. na zamku w Innsbrucku (Tyrol) lub w wiedeńskim Hofburgu i 22 X 1549 r. w Mantui została wydana za mąż za Franciszka III Gonzagę, księcia Mantui od 1540 r. (ur. Mantua 10 III 1533, utonął w jeziorze Como tamże 22 II 1550), syna Fryderyka II Gonzagi, księcia Mantui oraz margrabiego (markiza) Montferratu, i jego żony Małgorzaty, córki Wilhelma XI Paleologa, margrabiego Montferratu; jego młodszy brat Wilhelm został w późniejszym czasie mężem młodszej siostry Katarzyny Eleonory (zob. poniżej). Po rychłej śmierci Fryderyka III, z którym nie dochowała się potomstwa, Katarzyna powróciła do Austrii. 23 VI 1553 r. w Wiedniu miały miejsce jej zaślubiny per procura, a 30 lub 31 VII tego roku w katedrze śś. Stanisława i Wacława na Wawelu ślub osobisty z Zygmuntem II Augustem, królem Polski i wielkim księciem litewskim, wdowcem po Barbarze Radziwiłłównie oraz starszej siostrze Katarzyny Elżbiecie (zob. s. 269). W 1566 r. bezdzietna Katarzyna opuściła na zawsze Polskę. Zmarła 28 lub 29 II 1572 r. na zamku w Linzu i została początkowo pochowana w kaplicy zamkowej, skąd w r jej zwłoki przeniesiono do tamtejszego klasztoru św. Floriana. Uroczystości pogrzebowe królowej odbyły się jednak dopiero w 1614 r. na polecenie cesarza Macieja. 8 Eleonora Urodziła się 2 XI 1534 r. w zamku Hofburg w Wiedniu, a 26 IV 1561 r. w Mantui poślubiła Wilhelma I Gonzagę, księcia Mantui i margrabiego (markiza) Montferratu od 1540 r., w 1575 r. mianowanego księciem Montferratu (ur. Mantua 24 IV 1538, zm. Bozzolo lub Goito 14 VIII 1587), syna Fryderyka II Gonzagi, księcia Mantui oraz margrabiego Montferratu, i Małgorzaty, córki Wilhelma XI Paleologa, margrabiego Montferratu; jego starszy brat Fryderyk III był żonaty ze starszą siostrą Eleonory Katarzyną (zob. wyżej). Dziećmi Eleonory i Wilhelma byli: 1 Wincenty I, książę Mantui i Montferratu (ur. 1562, zm. 1612); jego pierwszą żoną została w 1581 r. Małgorzata (ur. 1567, zm. 1643), córka Aleksandra Farnese, księcia Parmy i Piacenzy, z którą rozwiódł się już w 1582 r. W 1584 r. ożenił się ze swoją kuzynką Eleonorą (ur. 1566, zm. 1611), córką Franciszka I Medyceusza (de Medici), wielkiego księcia Toskanii i księcia Sieny, oraz arcyksiężniczki Joanny (zob. s. 287), i miał z nią potomstwo, m.in. Eleonorę Annę, drugą żonę Ferdynanda 275

14 WŁADCY CZECH I WĘGIER II, cesarza niemieckiego, króla Czech i Węgier (szczegóły zob. s. 302 w jego biogr.). 2 Eleonora (ur. 1564, zm. 1618); w 1579 r. poślubiła Alfonsa II d Este, księcia Modeny, Ferrary i Reggio, wdowca po księżniczce toskańskiej Lukrecji oraz arcyksiężniczce austriackiej Barbarze (szczegóły zob. poniżej). 3 Anna Katarzyna, żona Ferdynanda II, arcyksięcia austriackiego i hrabiego Tyrolu (szczegóły zob. s. 273). Eleonora zmarła 5 VIII 1594 r. w Mantui i spoczęła w podziemiach kaplicy dell Incoronata w katedrze św. Piotra tamże. 9 Małgorzata Urodziła się 16 II 1536 r. na zamku w Innsbrucku (Tyrol). Po śmierci ojca (1564) wraz z siostrami Magdaleną i Heleną złożyła śluby czystości. Zmarła 12 III 1567 r. w Hall w Tyrolu i została pochowana w kościele jezuitów tamże. W 1706 r. szczątki Małgorzaty, oraz jej sióstr i bratanic przeniesiono do kolegiaty żeńskiego zgromadzenia w Hall (Haller Damenstift), obecnej bazyliki Serca Jezusowego. 10 Jan Urodził się 10 IV 1538 r. na zamku królewskim w Pradze, a zmarł 20 III 1539 r. na zamku w Innsbrucku (Tyrol). Został pochowany w krypcie Zygmuntowskiej (Sigismundgruft) w klasztorze cysterek w Stams pod Innsbruckiem. 11 Barbara Urodziła się 30 IV 1539 r. w zamku Hofburg w Wiedniu. Jej mężem został w grudniu 1565 r. w Ferrarze Alfons II d Este, książę Modeny, Ferrary i Reggio od 1559 r. (ur. Ferrara 22 XI 1533, zm. tamże 27 X 1597), syn Herkulesa II d Este, księcia Modeny, Ferrary i Reggio, i jego żony Renaty, księżnej Chartres, córki Ludwika XII, króla Francji. Pierwszą żoną Alfonsa była Lukrecja, córka Kosmy I Medyceusza (de Medici), wielkiego księcia Toskanii i księcia Sieny (zm. bezpotomnie 1562). Również małżeństwo Barbary okazało się bezdzietne; zmarła ona na gruźlicę 19 IX 1572 r. w Ferrarze i spoczęła w krypcie rodowej Estów w kościele jezuitów (Chiesa del Gesù). Po jej śmierci Alfons II ożenił się z księżniczką mantuańską Eleonorą Gonzagą, córką arcyksiężniczki Eleonory (zob. powyżej). 12 Karol II Urodził się 3 VI 1540 r. w wiedeńskim zamku Hofburg. Na mocy umowy rodzinnej oraz testamentu Ferdynanda I z 25 II 1554 r. 276

15 DOM AUSTRIACKI (XVI XX W.) otrzymał po śmierci cesarza w 1564 r. tzw. Austrię Środkową (lub Wewnętrzną), czyli księstwa Styrii, Karyntii i Krainy, hrabstwo Gorycji, Istrię, Triest i habsburskie posiadłości w regionie Friulu we Włoszech. W latach 1564, , i w 1575 r. pełnił z ramienia starszego brata, cesarza Maksymiliana II, urząd cesarskiego namiestnika w Austrii oraz na Węgrzech. Zmarł wskutek zaawansowanej kamicy nerkowej 10 VII 1590 r. na zamku w Grazu (Styria) i został pochowany w rodzinnym mauzoleum własnej fundacji, znajdującym się w bazylice opactwa benedyktynów w Seckau (Styria). Pusty natomiast pozostał grobowiec Karola w mauzoleum cesarskim przy kościele św. Katarzyny w Grazu (Styria), wzniesiony dla arcyksięcia przez jego syna, cesarza Ferdynanda II. Żoną Karola II została 26 VIII 1571 r. w Wiedniu: Maria Była ona jego siostrzenicą, córką arcyksiężniczki Anny i Albrechta V Wielkodusznego, księcia Bawarii z dynastii Wittelsbachów (zob. s. 270). Urodziła się 21 III 1551 r. na zamku w Monachium, a zmarła 29 IV 1608 r. na zamku w Grazu (Styria). Spoczęła w ufundowanym przez siebie klasztorze klarysek w Grazu, skąd jej szczątki przeniesiono później na polecenie syna, cesarza Ferdynanda II, do mauzoleum cesarskiego w Grazu. LINIA STYRYJSKA Dzieci Karola II i Marii {(i) (xv)}: (i) Ferdynand Urodził się 15 VII, a zmarł 3 VIII 1572 r. w Judenburgu i spoczął w bazylice opactwa benedyktynów w Seckau (Styria). (ii) Anna Urodziła się 16 VIII 1573 r. na zamku w Grazu (Styria), a 31 V 1592 r. w katedrze śś. Stanisława i Wacława na Wawelu w Krakowie poślubiła Zygmunta III, króla Polski i wielkiego księcia litewskiego od 1587 r., dziedzicznego króla Szwecji od 1592 r. (usuniety w 1599 r., odtąd jedynie tytularny) (ur. Gripsholm 20 VI 1566, zm. Warszawa 25 IV 1632), syna Jana III, króla Szwecji z dynastii Wazów, oraz Katarzyny, córki Zygmunta I Starego, króla Polski i wielkiego księcia litewskiego. Ich dziećmi byli: 1 Anna Maria (ur. 1593, zm. 1600). 2 Katarzyna (ur. i zm. 1594). 277

16 WŁADCY CZECH I WĘGIER 3 Władysław IV Zygmunt, król Polski i wielki książę litewski, tytularny król Szwecji (ur. 1595, zm. 1648); w 1637 r. poślubił arcyksiężniczkę Cecylię Renatę, z którą miał potomstwo (szczegóły zob. s. 301 w biogr. Ferdynanda II, cesarza niemieckiego, króla Czech i Węgier), a w 1646 r. ożenił się z Ludwiką Marią (ur. 1611, zm. 1667), córką Karola I Gonzagi, księcia Mantui i Montferratu oraz księcia Nevers i Rethel. 4 Katarzyna (ur. 1596, zm. 1597). 5 Krzysztof (ur. martwy 1598). Anna zmarła na skutek zatrucia ciążowego 10 II 1598 r. na zamku w Warszawie i spoczęła w katedrze wawelskiej ; Zygmunt III poślubił później jej młodszą siostrę Konstancję (dalsze szczegóły zob. s. 284). (iii) Maria Krystyna Urodziła się 10 XI 1574 r. na zamku w Grazu (Styria). Jej mężem został 6 VIII 1595 r. w katedrze w Gyulafehérvár (obecnie Alba Julia w Rumunii) Zygmunt I Batory, książę Siedmiogrodu w latach oraz (ur. Nagyvárad 20 III 1572, zm. Praga 28 III 1613), syn Krzysztofa Batorego, księcia Siedmiogrodu, oraz Elżbiety, córki Jerzego Bocskay z Kismarja. Bezdzietne to małżeństwo zakończyło się rozwodem w 1599 r., po czym Maria Krystyna powróciła do Austrii. W 1612 r. została przełożoną żeńskiej fundacji w tyrolskim Hall (Haller Damenstift). Zmarła 6 IV 1621 r. w klasztorze w Hall w Tyrolu i została pochowana w kościele jezuitów tamże, skąd w 1706 r. jej prochy przeniesiono do kolegiaty zgromadzenia w Hall obecnej bazyliki Serca Jezusowego. (iv) Katarzyna Renata Urodziła się 4 I 1576 r. na zamku w Grazu (Styria), gdzie też zmarła 29 VI 1595 r., krótko po zaręczynach z księciem Parmy Ranuccio I Farnese (ur. 1569). Spoczęła w mauzoleum rodzinnym Habsburgów z linii styryjskiej w bazylice opactwa benedyktynów w Seckau (Styria). (v) Elżbieta Urodziła się 13 III 1577 r. na zamku w Grazu (Styria) i tam również zmarła 29 I 1586 r. Pochowano ją w mauzoleum rodzinnym w opactwie benedyktynów w Seckau (Styria). 278

17 DOM AUSTRIACKI (XVI XX W.) (vi) FERDYNAND II (zob. s. 299). (vii) Karol Urodził się 17 VII 1579 r. na zamku w Grazu (Styria), gdzie zmarł 17 V następnego roku. Został pochowany w mauzoleum rodzinnym styryjskich Habsburgów w bazylice opactwa benedyktynów w Seckau (Styria). (viii) Gregoria Maksymiliana Urodziła się 22 III 1581 r. na zamku w Grazu (Styria). Zaręczona ze swoim kuzynem, księciem Asturii Filipem (późniejszy król hiszpański Filip III), zmarła krótko przed zaślubinami 20 IX 1597 r. na zamku w Grazu. Została pochowana w mauzoleum w bazylice opactwa benedyktynów w Seckau (Styria). (ix) Eleonora Urodziła się 25 IX 1582 r. na zamku w Grazu (Styria). W 1599 r. wstąpiła do zakonu żeńskiego w Hall (Tyrol), założonego przez arcyksiężniczkę Magdalenę (zob. s. 274) i tam również zmarła 28 I 1620 r. Pochowana została w kościele jezuitów w Hall, skąd w 1706 r. jej prochy wraz ze szczątkami innych pochowanych tam Habsburżanek przeniesiono do kolegiaty żeńskiego zgromadzenia w Hall obecnej bazyliki Serca Jezusowego. (x) Maksymilian Ernest Urodził się 17 XI 1583 r. na zamku w Grazu (Styria). Wstąpił do Zakonu Krzyżackiego, gdzie funkcję wielkiego mistrza sprawował jego kuzyn, arcyksiążę austriacki Maksymilian III, syn cesarza Maksymiliana II. W 1615 r. został komturem Zakonu Krzyżackiego na Austrię i przewidywanym następcą kuzyna na stanowisku wielkiego mistrza, zmarł jednak 18 II 1616 r. na zamku w Grazu. Został pochowany obok ojca i rodzeństwa w mauzoleum rodzinnym w bazylice opactwa benedyktynów w Seckau (Styria). Maksymilian Ernest pozostawił naturalnego syna: 1 Karol d Austria (zm. po 1638). (xi) Maria Małgorzata Urodziła się 25 XII 1584 r. na zamku w Grazu (Styria), a 18 VI 1599 r. w Walencji poślubiła swojego bliskiego kuzyna, zaręczonego wcześniej z jej starszą siostrą Gregorią Maksymilianą, Filipa III Pobożnego, króla Hiszpanii 279

18 WŁADCY CZECH I WĘGIER (w Kastylii pod imieniem Filipa III, zaś w Aragonii jako Filip II), Neapolu, Sycylii i Sardynii oraz (pod imieniem Filipa II) króla Portugalii i Algarve od 1598 r. (ur. Madryt 14 IV 1578, zm. tamże 31 III 1621), syna Filipa II, króla Hiszpanii, Neapolu, Sycylii i Sardynii oraz króla Portugalii i Algarve (syna cesarza Karola V, zob. s. 267), i jego czwartej żony, arcyksiężniczki austriackiej Anny, córki Maksymiliana, cesarza niemieckiego, króla Czech i Węgier (zob. s. 289 w jego biogr.). Ich dziećmu byli: 1 Anna Maria Maurycja (Anna Austriaczka) (ur. 1601, zm. 1666); w 1612 r. poślubiła Ludwika XIII zwanego Sprawiedliwym, króla Francji i Nawarry (ur. 1601, zm. 1643) i miała z nim potomstwo. 2 Maria (ur. i zm. 1603). 3 Filip IV, król Hiszpanii (w Kastylii jako Filip IV, a w Aragonii jako Filip III), Neapolu, Sycylii i Sardynii oraz jako Filip III król Portugalii i Algarve (usunięty) (ur. 1605, zm. 1665); pierwszą jego żoną została w 1615 r. Elżbieta (Izabela) (ur. 1602, zm. 1644), córka Henryka IV Wielkiego, króla Francji i (jako Henryk III) Nawarry, z którą miał potomstwo. Drugą jego żoną została w 1649 r. arcyksiężniczka austriacka Maria Anna, córka Ferdynanda III, cesarza niemieckiego oraz króla Czech i Węgier, z którą miał on potomstwo (szczegóły zob. s. 322 w biogr. Ferdynanda III). 4 Maria Anna Małgorzata, pierwsza żona Ferdynanda III, cesarza niemieckiego, króla Czech i Węgier (szczegóły zob. s. 321). 5 Karol, wielki przeor joannitów (kawalerów maltańskich) na Kastylię, wielki admirał Kastylii (ur. 1607, zm. 1632). 6 Ferdynand, kardynał, arcybiskup Toledo (prymas Hiszpanii), generalny namiestnik Południowych (Hiszpańskich) Niderlandów (ur. 1609, zm. 1641). 7 Małgorzata Franciszka (ur. 1610, zm. 1617). 8 Alfons Maurycy (ur. 1611, zm. 1612). Maria Małgorzata zmarła 3 X 1611 r. w pałacu Eskurial (Escorial) pod Madrytem, gdzie znalazła spoczynek w panteonie królów w obrębie klasztoru św. Wawrzyńca (San Lorenzo el Real). 280

19 DOM AUSTRIACKI (XVI XX W.) (xii) Leopold V Urodził się 9 X 1586 r. na zamku w Grazu (Styria) i od dzieciństwa był przez ojca przeznaczony do kariery kościelnej. W latach był kanonikiem w Pasawie. 14 XI 1597 r. został mianowany koadiutorem pasawskim, a 4 IX następnego roku objął tron biskupi po Urbanie von Trennbachu. W sierpniu 1599 r. otrzymał urząd koadiutora strasburskiego, a na biskupstwo postąpił po śmierci księcia Karola Lotaryńskiego w styczniu 1608 r. Po śmierci kuzyna, arcyksięcia Maksymiliana III (zob. s. 291), uzyskał 11 III 1619 r. urząd gubernatora Tyrolu oraz Austrii Przedniej (Przedarulania, Bryzgowia i Burgau). Na podstawie trzech umów sukcesyjnych, zawartych z cesarzem Ferdynandem II (15 XI 1623, 14 IX 1625 oraz 24 IX 1630), otrzymał wspomniane terytoria w dziedziczne posiadanie dla siebie oraz swoich legalnych męskich potomków. Z końcem 1625 r. arcyksiążę udał się do Rzymu, gdzie złożył na ręce papieża Urbana VIII rezygnację ze sprawowanych dotychczas urzędów kościelnych (1626). Zmarł 13 IX 1632 r. na zamku w Schwaz nieopodal Innsbrucka (Tyrol) i został pochowany w innsbruckim kościele jezuitów. Żoną Leopolda V została poślubiona 18 lub 19 IV 1626 r. w kościele zamkowym w Innsbrucku: Klaudia Była córką Ferdynanda I Medyceusza (de Medici), wielkiego księcia Toskanii i księcia Sieny, oraz Krystyny, córki Karola III Wielkiego, księcia Lotaryngii i Baru. Na świat przyszła 4 VI 1604 r. we Florencji, a 29 IV 1621 r. w Pesaro (Włochy) została żoną Fryderyka Ubalda I della Rovere, księcia Urbino od 1621 r. (ur. Pesaro 16 V 1605, zamordowany w Urbino 28 VI 1623), syna Franciszka Marii II della Rovere, księcia Urbino, i jego żony Liwii, córki Hipolita della Rovere, markiza San Lorenzo. Mieli wspólnie córkę: 1 Wiktoria Feltria, pani Poggio dei Berni (ur. 1622, zm. 1694); w 1633 r. poślubiła Ferdynanda II Medyceusza (de Medici), wielkiego księcia Toskanii i księcia Sieny, syna arcyksiężniczki austriackiej Marii Magdaleny, młodszej siostry Leopolda Tyrolskiego (zob. s. 285), i miała z nim potomstwo. 281

20 WŁADCY CZECH I WĘGIER Po śmierci Leopolda (1632) Klaudia została regentką Tyrolu na czas małoletniości starszego syna, jednak faktyczne rządy sprawował w jego imieniu kanclerz Wilhelm Biener. Urząd regentki złożyła po osiągnięciu przez syna pełnoletniości w 1646 r. Zmarła 25 XII 1648 r. na zamku w Innsbrucku (Tyrol) i została pochowana w podziemiach kościoła jezuitów w Innsbrucku. LINIA TYROLSKA MŁODSZA Dzieci Leopolda V i Klaudii {(a) (e)}: (a) Maria Eleonora Urodzona 12 II 1627 r. na zamku w Innsbrucku (Tyrol), zmarła tamże 6 VIII 1629 r. Została pochowana w kościele jezuitów w Innsbrucku. (b) Ferdynand Karol Urodził się 17 V 1628 r. na zamku w Innsbrucku (Tyrol). Po śmierci ojca 13 IX 1632 r. został hrabią Tyrolu oraz arcyksięciem Austrii Przedniej (Przedarulania, Bryzgowia i Burgau), jednak z uwagi na małoletniość pozostawał pod regencją oficjalnie matki, a faktycznie kanclerza Wilhelma Bienera. W 1646 r. nastąpiło usamodzielnienie arcyksięcia, który dążąc do sprawowania władzy absolutnej w podległych mu ziemiach doprowadził do uwięzienia i stracenia kanclerza (1651). Zmarł 30 XII 1662 r. w Kaltern w Południowym Tyrolu (Südtirol) i został pochowany w kościele jezuitów w Innsbrucku. Żoną Ferdynanda Karola została 10 VI 1646 r. w kościele zamkowym w Innsbrucku: Anna Jej ojcem był Kosma II Medyceusz (de Medici), wielki książę Toskanii i książę Sieny, a matką arcyksiężniczka austriacka Maria Magdalena (zob. s. 285). Na świat przyszła 21 VII 1616 r. we Florencji, a zmarła 11 IX 1676 r. w Wiedniu i została pochowana w kościele dominikanów tamże. Potomstwo {(i) (iii)}: (i) Klaudia Felicyta Druga żona Leopolda I, cesarza niemieckiego, króla Czech i Węgier (szczegóły zob. s. 330 w jego biogr.). 282

21 DOM AUSTRIACKI (XVI XX W.) (ii) Bezimienna córka Urodziła się 17 lub 19 VII 1654 r. na zamku w Innsbrucku (Tyrol) i zmarła wkrótce potem (być może tego samego dnia). Spoczęła w kościele jezuitów w Innsbrucku. (iii) Maria Magdalena Urodziła się 17 VIII 1656 r. na zamku w Innsbrucku (Tyrol), gdzie zmarła 21 I 1669 r. Spoczęła w kościele jezuitów w Innsbrucku. (c) Izabela Klara Na świat przyszła 12 VIII 1629 r. na zamku w Innsbrucku (Tyrol). Jej mężem został 7 XI 1649 r. Karol II Gonzaga, książę Mantui i Montferratu od 1637 r. oraz (jako Karol III) książę Nevers i Rethel od 1637 r. (ur. Mantua 3 X 1629, zm. tamże 14 VIII 1665), syn Karola II Gonzagi, księcia Nevers i Rethel, oraz Marii, córki Franciszka IV Gonzagi, księcia Mantui i Montferratu. Mieli jedynego syna: 1 Ferdynand Karol I, książę Mantui i Montferratu oraz, jako Karol IV, książę Nevers i Rethel (ur. 1652, zm. 1708); w 1670 r. poślubił Annę Izabelę (ur. 1655, zm. 1703), córkę Ferdynanda III Gonzagi, księcia Guastalli, a w 1704 r. ożenił się z Zuzanną Henryką (ur. 1686, zm. 1710), córką Karola III, księcia d Elboeuf; pozostawił jedynie potomstwo naturalne. Po śmierci męża Izabela Klara przeniosła się do klasztoru urszulanek w Mantui, gdzie zmarła 24 II 1685 r. i gdzie także została pochowana. (d) Zygmunt Franciszek Urodził się 27 XI 1630 r. na zamku w Innsbrucku (Tyrol); jako młodszy syn był przeznaczony do kariery kościelnej. Już 21 V 1640 r. został wyznaczony koadiutorem w Augsburgu, a tron biskupi objął 25 VI 1646 r. 2 XI 1653 r. uzyskał godność biskupa Gurk (Austria) (zatwierdzony na urzędzie dnia 25 II 1654), w 1655 r. otrzymał z rąk papieża kapelusz kardynalski, zaś 7 II 1659 r. został mianowany biskupem Trydentu. Po śmierci starszego brata, który nie pozostawił męskich potomków, 30 XII 1662 r. 283

22 WŁADCY CZECH I WĘGIER odziedziczył Tyrol oraz Austrię Przednią, a 28 V 1665 r. zrezygnował ze sprawowanych urzędów kościelnych. Zmarł 25 VI 1665 r. na zamku w Innsbrucku jako ostatni męski potomek tyrolskiej linii Habsburgów i został pochowany w tamtejszym kościele jezuitów; jego włości zostały przez Leopolda I przyłączone do domeny cesarskiej. Żoną Zygmunta Franciszka została poślubiona per procura 3 lub 13 VI 1665 r. w kaplicy zamkowej w Sulzbach: Maria Jadwiga Augusta Była ona córką Chrystiana Augusta, księcia Sulzbach z bocznej linii dynastii Wittelsbachów, oraz jego żony Amalii, córki Jana VII, hrabiego Nassau na Siegen. Urodziła się 15 IV 1650 r. na zamku w Sulzbach. Z uwagi na rychłą śmierć Zygmunta Franciszka nie doszło do zawarcia między nimi ślubu osobistego. Drugim mężem Jadwigi został 9 IV 1668 r. w Sulzbach książę sasko-lauenburski Juliusz Franciszek (zm. 1689), posiadający znaczne posiadłości w Czechach, z którym dochowała się trojga dzieci. Zmarła 23 III 1681 r. w Hamburgu i została pochowana w kościele pw. Zwiastowania NMP w czeskim Ostrowie. (e) Maria Leopoldyna Druga małżonka Ferdynanda III, cesarza niemieckiego, króla Czech i Węgier (szczegóły zob. s. 323 w jego biogr.). (xiii) Konstancja Urodziła się 24 XII 1588 r. na zamku w Grazu (Styria), gdzie 23 X 1605 r. miał miejsce jej ślub per procura z Zygmuntem III, królem polskim i wielkim księciem litewskim oraz dziedzicznym królem Szwecji, wdowcem po jej starszej siostrze Annie (bliższe szczegóły zob. s. 277); ślub osobisty Zygmunta i Konstancji odbył się 11 XII 1605 r. w katedrze śś. Stanisława i Wacława na Wawelu. Małżeństwo to zaowocowało licznym potomstwem: 1 Jan Kazimierz (ur. 1607, zm. 1608). 2 Jan II Kazimierz, król Polski i wielki książę litewski, tytularny król Szwecji (ur. 1609, zm. 1672); w 1649 r. ożenił się z Ludwiką Marią Gonzagą (ur. 1611, zm. 284

23 DOM AUSTRIACKI (XVI XX W.) 1667), wdową po swoim starszym przyrodnim bracie, królu Władysławie IV (szczegóły jej filiacji na s. 277), i miał z nią potomstwo. 3 Jan Albrecht (Olbracht), biskup warmiński i krakowski oraz kardynał (ur. 1612, zm. 1634). 4 Karol Ferdynand, biskup wrocławski i płocki, ponadto książę opolski i raciborski (ur. 1613, zm. 1655). 5 Aleksander Karol (ur. 1614, zm. 1634). 6 Anna Konstancja (ur. i zm. 1616). 7 Anna Katarzyna Konstancja (ur. 1619, zm. 1651); jej mężem został w 1642 r. Filip Wilhelm, elektor Palatynatu Reńskiego (ur. 1615, zm. 1690). Konstancja zmarła na udar mózgu 10 VII 1631 r. na zamku w Warszawie i po przewiezieniu do Krakowa została pochowana wraz z małżonkiem w krypcie Wazów w podziemiach katedry wawelskiej. (xiv) Maria Magdalena Urodziła się 7 X 1589 r. na zamku w Grazu (Styria). Jej mężem został poślubiony 19 X 1608 r. we Florencji Kosma II Medyceusz (de Medici), wielki książę Toskanii i książę Sieny od 1608 (1609) r. (ur. Florencja 12 V 1590, zm. tamże 28 II 1621), syn Ferdynanda I Medyceusza (de Medici), wielkiego księcia Toskanii i księcia Sieny, oraz jego żony Krystyny, córki Karola III Wielkiego, księcia Lotaryngii i Baru. Rodzoną siostrą Kosmy II była arcyksiężna Klaudia, żona Leopolda, brata Marii Magdaleny (zob. s. 281). Kosma i Maria Magdalena mieli następujące potomstwo: 1 Maria Krystyna (ur. 1609, zm. 1632). 2 Ferdynand II, wielki książę Toskanii oraz książę Sieny (ur. 1610, zm. 1670); w 1633 r. poślubił Wiktorię Feltrię (ur. 1622, zm. 1694), córkę Fryderyka Ubalda I della Rovere, księcia Urbino, oraz Klaudii Medycejskiej (zob. s. 281), i miał z nią potomstwo. 3 Jan Karol, biskup Sabiny, kardynał (ur. 1611, zm. 1663). 4 Małgorzata (ur. 1612, zm. 1679); w 1628 r. poślubiła Edwarda I Farnese, księcia Parmy i Piacenzy (ur. 1612, zm. 1646), z którym miała potomstwo. 5 Maciej (Mateusz), gubernator Sieny (ur. 1613, zm. 1667). 285

24 WŁADCY CZECH I WĘGIER 6 Franciszek (ur. 1614, zm. 1634). 7 Anna, żona Ferdynanda Karola, arcyksięcia austriackiego na Austrii Przedniej, hrabiego Tyrolu (dalsze szczegóły zob. s. 282). 8 Leopold, kardynał (ur. 1617, zm. 1675). Maria Magdalena zmarła 1 XI 1631 r. w Pasawie, skąd jej ciało przewieziono do Włoch i pochowano w kościele św. Wawrzyńca (San Lorenzo) we Florencji. (xv) Karol (III) Na świat przyszedł 7 VIII 1590 r.na zamku w Grazu, niespełna miesiąc po śmierci ojca. Od urodzenia był przeznaczony do kariery kościelnej i już w 1598 r. przyjął święcenia kapłańskie. W 1602 r. został kanonikiem w Salzburgu, w 1603 r. otrzymał kanonikat w Pasawie, w 1606 r. w Triencie i Brixen, w 1608 r. we Wrocławiu, a w 1618 r. w Kolonii. 7 VII 1608 r. dzięki pomocy swojego brata Ferdynanda (późniejszego cesarza) oraz szwagra, króla Polski Zygmunta III, uzyskał nominację na biskupstwo wrocławskie. W 1613 r. otrzymał godność biskupa Brixen (konsekrowany w 1619 r.). Po śmierci arcyksięcia Maksymiliana, wielkiego mistrza Zakonu Krzyżackiego (zob. s. 291 w biogr. cesarza Maksymiliana) został wybrany jego następcą na tym urzędzie, co nastąpiło 14 I 1619 r. W 1624 r. siostrzeniec Karola, król hiszpański Filip IV, mianował go wicekrólem Portugalii, jednak w drodze do Lizbony arcyksiążę niespodziewanie zapadł na febrę i zmarł 27 lub 28 XII 1624 r. po przybyciu do Madrytu. Został pochowany w panteonie infantów w obrębie klasztoru św. Wawrzyńca (San Lorenzo el Real) w pałacu Eskurial (Escorial) pod Madrytem, natomiast jego zabalsamowane serce umieszczono w kościele jezuitów w Nysie Karol II, arcyksiążę austriacki, książę Styrii, Karyntii i Krainy (zob. s. 277) pozostawił także naturalną córkę (matka nieznana): 1 Elżbieta, w 1589 r. poślubiła Zygmunta Stubich zu Zmöll. 13 Urszula Urodziła się 24 VII 1541 r. na zamku w Wiener Neustadt koło Wiednia, a zmarła 30 IV 1543 r. na zamku w Innsbrucku (Tyrol). Spoczęła w krypcie Zygmuntowskiej (Sigismundgruft) w klasztorze cysterek w Stams pod Innsbruckiem. 286

25 DOM AUSTRIACKI (XVI XX W.) 14 Helena Urodziła się 7 I 1543 r. w zamku Hofburg w Wiedniu. Wraz z siostrami Magdaleną i Małgorzatą (zob. ss. 274 i 276) złożyła po śmierci ojca (1564) śluby czystości, a w 1567 r. wstąpiła do założonego przez Magdalenę klasztoru żeńskiego w Hall (Haller Damenstift) w Tyrolu. Zmarła 5 III 1574 r. i została pochowana w kościele jezuitów w Hall. W 1706 r. prochy Heleny, jej sióstr oraz bratanic, Eleonory i Marii Krystyny, przeniesiono do podziemi kolegiaty żeńskiego zgromadzenia w Hall, obecnej bazyliki Serca Jezusowego. 15 Joanna Urodziła się 24 I 1547 r. na zamku w Pradze, a 18 XII 1565 r. we Florencji poślubiła Franciszka I Medyceusza (de Medici), wielkiego księcia Toskanii i księcia Sieny od 1574 r. (ur. Florencja 25 III 1541, otruty tamże 19 X 1587), syna wielkiego księcia Kosmy I oraz jego pierwszej żony Eleonory, markizy Villafranca, córki Piotra Alvarez de Toldeo, markiza Villafranca i wicekróla Neapolu. Miała z nim następujące potomstwo: 1 Eleonora (ur. 1567, zm. 1611); w 1584 r. wyszła za Wincentego I Gonzagę, księcia Mantui i Montferratu (ur. 1562, zm. 1612), syna arcyksiężniczki austriackiej Eleonory (zob. s. 275), i miała z nim potomstwo. 2 Romola (ur. i zm. 1568). 3 Anna (ur. 1569, zm. 1584). 4 Lukrecja (ur. 1572, zm. 1574). 5 Maria (ur. 1575, zm. 1642); w 1600 r. została żoną Henryka IV zwanego Wielkim, króla Francji i Nawarry (ur. 1553, zamordowany 1610), i miała z nim potomstwo. 6 Filip (ur. 1577, zm. 1582). Joanna zmarła 10 IV 1578 r. we Florencji i została pochowana w kaplicy Medycejskiej w kościele św. Wawrzyńca (San Lorenzo) tamże. Po jej śmierci Franciszek I ożenił się powtórnie w 1578 r. ze swoją metresą Bianką, córką Bartłomieja Capello, patrycjusza weneckiego, z którą miał już syna. FERDYNAND I Zmarł na gruźlicę płuc 25 VII 1564 r. w zamku Hofburg w Wiedniu i został pochowany u boku żony w katedrze św. Wita w Pradze. Trony Czech i Węgier objął jego najstarszy syn Maksymilian. 287

26 WŁADCY CZECH I WĘGIER MAKSYMILIAN O J C I E C: Ferdynand I (zob. s. 265). M A T K A: Anna Jagiellonka (zob. s. 269 w biogr. Ferdynanda I). R O DZ E Ń S T WO: zob. s. 269 w biogr. Ferdynanda I. MAKSYMILIAN Urodził się 31 VII 1527 r. w zamku Hofburg w Wiedniu. Po ślubie z córką Karola V (1548) został przez cesarza desygnowany namiestnikiem (wicekrólem) Hiszpanii; funkcję tę sprawował do września 1550 r., kiedy to ojciec zawezwał go do Niemiec. 14 II 1549 r. został oficjalnie uznany następcą Ferdynanda I na tronie czeskim, a w testamencie podpisanym 25 II 1554 r. w Wiedniu cesarz ustanowił go swoim sukcesorem w Arcyksięstwie Austrii, w Czechach i na Węgrzech. 14 V 1562 r. w Pradze Maksymilian został wybrany królem Czech, a 20 IX w katedrze św. Wita odbyła się jego koronacja. Podczas obrad sejmu Rzeszy we Frankfurcie nad Menem 24 XI 1562 r. książęta elektorzy wybrali go królem niemieckim (rzymskim; koronowany pod imieniem Maksymiliana II 30 XI 1562 r. w katedrze św. Bartłomieja we Frankfurcie). 16 VII 1563 r. w Preszburgu (Pożoń, obecna Bratysława), stanowiącym od 1536 r. stolicę należącego do Habsburgów Królestwa Węgier, został przez stany węgierskie obwołany królem i 8 IX 1563 r. koronowany w katedrze św. Marcina. Po śmierci ojca 25 VII 1564 r. został cesarzem i objął rządy w Austrii (także jako Maksymilian II). 16 VIII 1570 r. w Spirze zawarł układ z królem Węgier Janem I (zob. s. 256), na mocy którego Zápolya zrzekał się tytułu królewskiego. 12 XII 1575 r. prymas Jakub Uchański ogłosił Maksymiliana królem Polski i wielkim księciem litewskim, ponieważ jednak cesarz zwlekał z zatwierdzeniem paktów konwentów (co nastąpiło dopiero 22 V 1576 r.), po polską koronę sięgnął ostatecznie Stefan Batory. Żoną Maksymiliana została 13 IX 1548 r. w Valladolid: 288