Szybkościowe formy aktywności ruchowej piłkarzy na Mistrzostwach Świata w Piłce Nożnej 2010

Transkrypt

1 80 Piłka nożna stała się grą bardzo szybką, w tym sensie, że o jej wyniku w decydującym stopniu rozstrzyga szybkość działania zawodników. To oznacza, że szybkość jest podstawową zdolnością piłkarza. Jan Chmura, Paweł Chmura, Adam Kawczyński, Dariusz Mroczek Szybkościowe formy aktywności ruchowej piłkarzy na Mistrzostwach Świata w Piłce Nożnej 2010 Przygotowanie szybkościowe gracza musi znaleźć należne miejsce w programie treningu piłkarskiego. Szybkość piłkarza nie jest zdolnością czysto kondycyjną, jej podłoże jest bardziej złożone. W czasie gry przejawia się przede wszystkim w formie szybkości działania (1, 2). Pod pojęciem szybkości działania należy rozumieć kompleksową zdolność psychofizyczną do najszybszego i skutecznego wykonania wybranego działania techniczno-taktycznego podczas gry pod presją czasu i przeciwnika (4). Opiera się ona na dwóch filarach: ruchowym i poznawczym, ściśle powiązanych ze sobą funkcjonalnie. O szybkości działania filaru ruchowego decydują procesy neurofizjologiczne, a o szybkości filaru poznawczego procesy odbierania i przetwarzania informacji w ośrodkach analityczno-decyzyjnych kory mózgowej (1, 2, 3). Sport Wyczynowy 2010, nr 4/536

2 Szybkościowe formy aktywności ruchowej piłkarzy na Mistrzostwach Świata Szybkość działania piłkarza w czasie rozgrywania meczu zależy nie tylko od ruchowych dyspozycji szybkościowych szybkości przemieszczania się po boisku z piłką i bez piłki (filar ruchowy), lecz również od dyspozycji psychoruchowej szybkości i trafności postrzegania, przewidywania, podejmowania decyzji, wyboru działania i szybkości reagowania (filar poznawczy). Spóźnione spostrzeganie lub błędna ocena sytuacji prowadzi do złej decyzji i złego wyboru działania. Także wykonanie szybkiego, ale niewłaściwego ruchu w grze jest ruchem złym, podobnie ruch dobrze wybrany, lecz spóźniony jest ruchem nieskutecznym (3). Gracz nie wykona np. sprintu do piłki podanej na wolne pole gry, zanim nie przeanalizuje danej sytuacji i nie podejmie właściwej decyzji. Odbieranie i przetwarzanie informacji w korze mózgowej piłkarza w czasie meczu jest niewidoczne. Widoczny jest tylko sam ruch i szybkość jego wykonania. W tym opracowaniu skoncentrujmy się głównie na ruchowym filarze szybkości działania sterowanym i regulowanym przez procesy neurofizjologiczne. Cel pracy Celem pracy była charakterystyka wybranych przejawów zdolności szybkościowych czterech najlepszych zespołów Mistrzostw Świata w Piłce Nożnej w Republice Południowej Afryki i udzielenie odpowiedzi na następujące pytania: jaką maksymalną prędkość biegu osiągały w czasie meczu poszczególne zespoły i formacje? jaką średnią prędkość meczową uzyskały zespoły, napastnicy, pomocnicy i obrońcy? jaki jest czas gry zespołu w strefie wysokiej intensywności podczas meczu? jakie prędkości biegu w sprintach piłkarskich osiągają gracze w czasie meczu? Materiał i metody badań Badaniami objęto 599 piłkarzy z 32 zespołów, którzy wystąpili na Mistrzostwach Świata w Piłce Nożnej w Republice Południowej Afryki w 2010 roku. Badania skoncentrowano głównie na czterech pierwszych zespołach mundialu, tj. reprezentacji Hiszpanii, Holandii, Niemiec i Urugwaju. W badaniach wykorzystano metodę kinematyczną Firmy Castrol do oceny aktywności ruchowej zawodników w czasie meczu (5, 6). Za pośrednictwem zestawu kamer rozmieszczonych na koronie stadionu rejestrowany był każdy ruch piłkarzy na całym boisku, a następnie przetwarzany przez specjalny program na dane ilościowe. Dostarczyły one informacji o przebiegu wysiłku meczowego, jego objętości i intensywności, o czynnościach ruchowych i formach ich wykonania, a także wybranych umiejętnościach piłkarskich. Na podstawie ogólnie dostępnych wyników badań w programie pod nazwą Castrol Performance Index przeprowadzono analizę maksymalnej prędkości biegu, średniej prędkości biegu i czasu gry w strefie wysokiej intensywności zarówno w ujęciu ogólnym, jak i w poszczególnych formacjach gry. Maksymalną prędkość biegu gracza określano w każdym meczu. Do analiz przyjęto najwyższą wartość tego wskaźnika ze wszystkich rozegranych spotkań

3 82 Jan Chmura, Paweł Chmura, Adam Kawczyński, Dariusz Mroczek przez badane zespoły. Średnią prędkości biegu wyznaczano dzieląc pokonany dystans w rozegranych meczach przez łączny czas gry. Badaniami objęto zawodników, którzy grali w turnieju minimum 90 minut. Za sprint przyjęto bieg z prędkością od 7 m/s. Uzyskane wyniki poddano analizie statystycznej przy wykorzystaniu programu Statistica. Wyniki badań Maksymalna prędkość biegu Z analizy danych charakteryzujących grę czterech najlepszych zespołów na Mistrzostwach Świata w RPA wynika, 7,30 7,25 7,20 7,15 7,10 7,05 7,00 7,09 7,24 7,23 7,24 Hiszpania Holandia Niemcy Urugwaj drużyny Ryc. 1. Średnia prędkość maksymalna osiągnięta w czasie meczów przez cztery pierwsze drużyny na Mundialu że zawodnicy reprezentacji Holandii, Niemiec i Urugwaju osiągnęli prawie taki sam poziom prędkości maksymalnej (ryc. 1), który w siedmiu rozegranych meczach wynosił średnio 7,23-7,24 m/s (26,03-26,06 km/godz.). Prędkość maksymalna u piłkarzy Hiszpanii kształtowała się na poziomie 7,09 m/s (25,53 km/godz.) i była niższa niż u Holendrów o 0,15 m/s, a u Niemców i Urugwajczyków o 0,14 m/s. Najszybszym napastnikiem Mundialu 2010 okazał się Meksykanin Javier Hernandez, który uzyskał maksymalną prędkość 8,93 m/s (32,15 km/godz.). Natomiast wśród pomocników najszybszy był Grek Konstantinos Kastouranis 8,75 m/s (31,50 km/godz.), a obrońców Grek Avraam Papadopulos 8,77 (31,57 km/godz.) (ryc. 2, 3 i 4). Zgodnie z oczekiwaniem, wśród pierwszych sześciu zawodników każdej formacji najwyższą prędkość maksymalną osiągnęli napastnicy od 8,41 do 8,93 m/s (30,26-32,15 km/godz.), następnie pomocnicy od 8,15 do 8,76 m/s (29,34-31,54 km/godz.) i obrońcy od 8,06 do 8,77 m/s (29,02-31,57 km/godz.) (ryc. 2, 3, 4). 9,0 8,9 8,93 8,8 8,7 8,6 8,5 8,4 8,3 8,75 8,75 8,59 8,58 8,41 8,2 Ryc. 2. Najwyższa prędkość biegu osiągnięta przez napastników w czasie meczów na Mundialu ,1 Javier Jesus Lukas Gonzalo Arjen Dimitrios Hernandez Navas Podolski Higuain Robben Salpingidis Meksyk Hiszpania Niemcy Argentyna Holandia Grecja napastnicy

4 Szybkościowe formy aktywności ruchowej piłkarzy na Mistrzostwach Świata ,8 8,7 8,75 8,6 8,5 8,4 8,3 8,2 8,1 8,0 8,42 8,34 8,17 8,16 8,15 7,9 7,8 Konstantinos Landon Park Keisuka Frank Georgios Katsouranis Donovan Ji Sung Honda Lampard Karagounis Grecja USA Korea Płd. Japonia Anglia Grecja pomocnicy Ryc. 3. Najwyższa prędkość biegu osiągnięta przez pomocników w czasie meczów na Mundialu ,0 8,8 8,6 8,4 8,2 8,0 7,8 7,6 8,77 8,54 8,37 8,14 8,06 8,06 Avraam Felipe Yuoto Jonathan Gianluca Miso Papadopoulos Melo Nagatomo Mensah Zambrotta Brecko Grecja Brazylia Japonia Ghana Włochy Słowacja obrońcy Ryc. 4. Najwyższa prędkość biegu osiągnięta przez obrońców w czasie meczów na Mundialu Interesujących informacji dostarczyła analiza prędkości maksymalnych osiągniętych przez bramkarzy. Najwyższą prędkość zarejestrowano u bramkarza holenderskiego Maartena Stekelenburga 6,78 m/s (24,40 km/godz.) w wygranym meczu półfinałowym z Urugwajem (3:2), następnie u Hiszpana Ikera Casillasa 6,26 m/s (22,53 km/godz.), Manuela Neuera 5,79 m/s (20,83 km/ godz.) z zespołu Niemiec i Fernando Muslera 5,75 m/s (20,70 km/godz.) z Urugwaju (ryc. 5). Na turnieju w RPA można było również zaobserwować piłkarzy światowego 7,0 6,8 6,6 6,4 6,2 6,0 5,8 5,6 5,4 5,2 6,26 6,78 5,78 5,75 Iker Marten Manuel Fernando Casillas Stekelenburg Neuer Muslera Hiszpania Holandia Niemcy Urugwaj bramkarze Ryc. 5. Najwyższa prędkość biegu osiągnięta przez bramkarzy w czasie meczów na Mundialu 2010.

5 84 Jan Chmura, Paweł Chmura, Adam Kawczyński, Dariusz Mroczek formatu, którzy nie reprezentowali wysokiej dyspozycji psychofizycznej już w fazie grupowej. Miało to bezpośrednie przełożenie na rozwijanie mniejszego przyspieszenia i na osiąganie niższej maksymalnej prędkości biegu. Dotyczyło to zawodników grających w różnych formacjach. Poniżej oczekiwań maksymalną prędkość biegu demonstrowali napastnicy np. Lionel Messi (Argentyna) 7,98 m/s (28,72 km/godz.), Wayne Rooney (Anglia) 7,87 m/s (28,33 km/godz.), Cristiano Ronaldo (Portugalia) 7,80 m/s (28,11 km/godz.), Samuel Etto z Kamerunu zaledwie 6,31 m/s (22,71 km/godz.), wśród pomocników np. Daniele De Rossi (Włochy) 6,62 m/s (23,63 km/godz.), Yoann Gourcuff (Francja) 7,39 m/s (26,39 km/godz.) i obrońców np. Fabio Cannavaro (Włochy) 5,81 m/s (20,75 km/godz.), Patrice Evra (Francja) 7,48 m/s (26,70 km/godz.), Nemanja Vidic (Serbia) 6,07 m/s (21,68 km/godz.). Poziom prędkości był znacznie niższy w porównaniu z najszybszymi zawodnikami grającymi w tych formacjach (ryc. 2, 3, 4). Średnia prędkość biegu Z analiz wynika, że wśród czterech pierwszych zespołów Mundialu 2010 najwyższą średnią prędkość biegu we wszystkich rozegranych meczach rozwinęła reprezentacja Niemiec 1,94 m/s, następnie Hiszpania 1,91 m/s, Urugwaj 1,90 m/s i Holandia 1,84 m/s (ryc. 6). W poszczególnych formacjach najwyższą średnią prędkość biegu osiągnęli w kolejności: pomocnicy, obrońcy i napastnicy. W grupie pomocników najwyższe wartości zanotowano u Sami Khedira 1,96 1,94 1,92 1,90 1,88 1,86 1,84 1,82 1,80 1,78 1,92 1,84 1,94 1,90 Hiszpania Holandia Niemcy Urugwaj drużyny Ryc. 6. Średnia prędkość biegu osiągnięte w czasie meczów przez cztery pierwsze drużyny na Mundialu (2,18 m/s) i Bastiana Schweinsteigera (2,14 m/s) z reprezentacji Niemiec, u Xavi Hernandeza (2,10 m/s) i Xabi Alonso z zespołu Hiszpanii oraz u Alvaro Pereira (2,05 m/s) z Urugwaju i Rafaela van der Vaarta (2,00 m/s) z Holandii. Wśród obrońców należy wymienić Jerome Boatenga 2,06 m/s (Niemcy), Maximiliano Pereira 1,99 m/s (Urugwaj), Gregory van der Wiel 1,93 m/s (Holandia) i Sergio Ramos 1,86 m/s (Hiszpania). Najwyższą średnią prędkość biegu w grupie napastników stwierdzono u Drika Kuyta z Holandii 1,92 m/s. Gra w strefie wysokiej intensywności Stosunek czasu gry w strefie wysokiej intensywności do ogólnego czasu gry, wyrażony w procentach, stanowi wartościowy wskaźnik charakteryzujący dyspozycje wytrzymałościwo-szybkościowe zawodników. Wyniki analizy przeprowadzonej pod tym kątem jednoznacznie wskazały, że zespoły, które uzyskują wysoką średnią prędkość biegu podczas

6 Szybkościowe formy aktywności ruchowej piłkarzy na Mistrzostwach Świata całego meczu, dłużej grają w strefie wysokiej intensywności. Na przykład stosunek czasu gry w strefie wysokiej intensywności do ogólnego czasu gry, w ujęciu procentowym, wynosił w zespole Niemiec 7,15%, Hiszpanii 6,80%, Urugwaju 6,72% i Holandii 6,31%. Sprinterska prędkość piłkarska podczas meczu W badaniach kinematycznych za sprint uznaje się prędkość biegu na poziomie 7 m/s (25,20 km/godz.). Na 599 piłkarzy, którzy grali na Mundialu 2010 prędkość tę osiągnęło 219 piłkarzy, czyli 36,6%. Wartość tego wskaźnika należy ocenić jako niezbyt wysoką. Z grupy 219 piłkarzy u zdecydowanej większości, tj. 184 (84,1%) maksymalna prędkość biegu kształtowała się od 7 do 8 m/s (od 25,20 do 28,80 km/godz.). W grupie tej zabrakło wybitnego napastnika z reprezentacji Kamerunu Samuela Etto, który podczas Mundialu nie wykonał ani jednego sprintu z prędkością powyżej 7 m/s. Jego maksymalna prędkość biegu wynosiła zaledwie 6,31 m/s (22,71 km/godz.). Jest to jeden z dowodów potwierdzający, że Etto na Mistrzostwach Świata 2010 był bez formy. Tylko 35 piłkarzy (15,9%) uzyskało prędkość w granicach od 8,01 do 9,00 m/s, tj. od 28,81 do 32,40 km/godz. Najwięcej wśród nich napastników, pomocników i bocznych obrońców. Nie stwierdzono natomiast żadnego przypadku przekroczenia prędkości 9 m/s. Dyskusja Jednym z podstawowych wskaźników świadczących o dynamice gry zespołu jest maksymalna prędkość biegu rozwijana przez piłkarzy. Z analizy gry czterech najlepszych zespołów Mundialu 2010 wynika, że zwycięzcy Hiszpanie uzyskali dopiero czwartą w kolejności średnią wartość tego wskaźnika. Niższa prędkość maksymalna o 0,15 m/s od Holendrów oznacza, że Hiszpanie przegrywali pojedynki biegowe w każdym jednosekundowym maksymalnym sprincie o 15 cm. Jest to duża strata, jeśli przyjąć, że o zdobyciu bramki decydują milisekundy i centymetry. Nasuwa się pytanie: czym Hiszpanie kompensowali niedobór prędkości maksymalnej? Piłkarze Hiszpanii braki w prędkości maksymalnej (na tle przeciwników) nadrabiali finezyjnymi umiejętnościami piłkarskimi, o czym świadczy np. wykonanie największej liczby podań w całym turnieju (4752 podań) oraz osiągnięcie najwyższej celności podań 80% (3803 celnych podań). Wicemistrzowie świata Holendrzy wykonali 3738 podań, czyli o 1014 podań mniej od Hiszpanów. Procent celnych podań (2665) wynosił 71% i był niższy o 9% od drużyny aktualnego mistrza świata. W grze Hiszpanów dominowały szybkie, krótkie podania w większości na jeden kontakt, duża częstotliwość podań i długie utrzymywanie się przy piłce. Hiszpanie przewyższali Holendrów i Niemców szybkością działania, można więc przypuszczać, że posiadali wyższy od konkurentów poziom sprawności procesów analityczno-decyzyjnych. Należy zaznaczyć, że szybkość i trafność postrzegania, przewidywania, podejmowania decyzji i reagowania to najważniejsze zdolności szybkiego działania piłkarzy światowego futbolu. O grze Hiszpanów można powiedzieć: wolniej biegali, ale szybciej myśleli.

7 86 Jan Chmura, Paweł Chmura, Adam Kawczyński, Dariusz Mroczek Ważnych informacji dostarcza analiza porównawcza prędkości maksymalnych uzyskanych przez piłkarzy na Mistrzostwach Świata w RPA i mistrzostwach Europy w Austrii i Szwajcarii (2008). Wynika z niej, że nie tylko Holendrzy, Niemcy, ale również Hiszpanie osiągnęli wyższe prędkości maksymalne na Mundialu 2010 niż w walce o tytuł mistrza Europy. Na przykład prędkość maksymalna, jaką reprezentacja Niemiec osiągnęła na Mundialu wyniosła 7,23 m/s (26,03 km/godz.), a w meczu finałowym z Hiszpanią na Euro ,77 m/s (24,37 km/godz.). Może to mieć związek nie tylko z lepszym przygotowaniem motorycznym, ale z tym, że wiele meczów rozgrywano w warunkach górskich. Mniejszy opór powietrza mógł mieć wpływ na osiągnięcie wyższych prędkości maksymalnych w pojedynczych, krótko trwających sprintach piłkarskich. Słuszność tego kierunku interpretacji wyników badań znajduje potwierdzenie w wielu przypadkach, np.: najszybszy piłkarz Holandii Arjen Robben najwyższą maksymalną prędkość biegu (8,59 m/s tj. 30,88 km/godz.) osiągnął w meczu finałowym z Hiszpanią (0:1) rozegranym w Johannesburgu na wysokości 1753 metrów n.p.m. Niezwykle ciekawą informacją jest to, że wśród sześciu najszybszych pomocników i obrońców prędkość maksymalna kształtuje się na podobnym poziomie: od 8,06 do 8,77 m/s (od 29,02 do 31,57 km/godz.). Oznacza to, że w defensywie grają coraz szybsi zawodnicy, zwłaszcza boczni obrońcy. Jak widać zacierają się różnice w szybkości lokomocyjnej między poszczególnymi formacjami i pozycjami, na których grają najlepsi na świecie piłkarze. Na podstawie średnich wartości maksymalnej prędkości należy stwierdzić, że najbardziej dynamicznym bramkarzem był Holender Stekelenburg, a najwolniejszym Urugwajczyk Muslera. Wielu ekspertów podkreśla, że gdyby nie słaba gra bramkarza w końcowej fazie turnieju, Urugwajczycy mogliby grać w finale afrykańskich mistrzostw świata. Analiza intensywności wysiłku fizycznego wskazuje, że najdłużej w strefie wysokiej intensywności, spośród czterech najlepszych drużyn Mundialu, grali Niemcy. Intensywność wysiłku w tej strefie, wyrażona częstością skurczów serca, kształtuje się w granicach od 155 do 170 ud/min, indywidualnie aż do uzyskania maksymalnych wartości. Jak już wcześniej zaznaczono, niektórzy piłkarze światowego formatu przyjechali na afrykański turniej bez formy. Przyczyn tego stanu można upatrywać między innymi w długim i wyczerpującym sezonie, w dużej liczbie rozegranych meczów, w zbyt krótkim czasie regeneracji organizmu po sezonie. Powinien on trwać od 4 do 6 tygodni, w zależności od potencjału biologicznego, poziomu wytrenowania i obciążenia meczowego. Trudno więc się dziwić, że część piłkarzy nie zdążyła odbudować formy sportowej na Mundial Do grupy tych piłkarzy należeli m.in.: Lionel Messi, Cristino Ronaldo, Wayne Rooney, Samuel Eto, Didier Drogba, Fabio Cannavaro, Patric Evre. Zdolności szybkościowe, jakie prezentowali piłkarze były poniżej oczekiwań, np.: maksymalna prędkość biegu była znacz-

8 Szybkościowe formy aktywności ruchowej piłkarzy na Mistrzostwach Świata nie niższa od najszybszych zawodników grających na tych pozycjach. Dodatkowym potwierdzeniem słabej formy np. Lionela Messiego było to, iż przebiegł on najkrótszy dystans spośród napastników, którzy na tych mistrzostwach odgrywali pierwszoplanowe role w swoich zespołach. O sukcesie w grze w piłkę nożną decyduje nie tylko maksymalna prędkość osiągana w pojedynczych sprintach piłkarskich, lecz również średnia prędkość biegów rozwijana przez zawodników podczas całego meczu. Mecz finałowy na Mundialu 2010 między Hiszpanią i Holandią oraz o trzecie miejsce między Niemcami i Urugwajem, wydaje się, potwierdzają tę tezę. W meczach strefy medalowej Hiszpanie niższą prędkość maksymalną w stosunku do Holendrów nadrabiali nie tylko umiejętnościami piłkarskimi, ale również wyższą średnią prędkością biegu. To z kolei pozwoliło na rozwinięcie przez Hiszpanów wyższego tempa gry. Na tle tych danych warto zauważyć, że najwyższą średnią prędkość biegu stwierdzono u piłkarzy Australii (2,08 m/s), którzy mecz decydujący o wyjściu z grupy przegrali z Ghaną różnicą tylko jednej bramki. Na podstawie zarejestrowanych wartości maksymalnych i średnich prędkości biegu, jakie rozwijali piłkarze podczas meczu oraz czasu gry w strefie wysokiej intensywności należy stwierdzić, że wśród pierwszych czterech zespołów na Mundialu 2010 najlepiej przygotowani pod względem szybkościowym byli Niemcy. Połączenie przygotowania szybkościowego Niemców z umiejętnościami piłkarskimi Hiszpanów to przyszłość światowego futbolu! Piśmiennictwo 1. Chmura J.: Szybkość działania zawodnika w piłce nożnej. Medicina Sportiva 2004, 1 (8), s Chmura J.: Szybkość w piłce nożnej. Katowice AWF. 3. Chmura J., Dargiewicz R., Andrzejewski M.: Zdolności wytrzymałościowe i szybkościowe graczy w eliminacyjnym meczu do Ligi Mistrzów w piłce nożnej [w:] Bergier J. (red., red. nauk.) Obserwacja i ocena działań zawodników w zespołowych grach sportowych. Międzynarodowe Towarzystwo Naukowe Gier Sportowych. AWF Wrocław. Monografia 2004, 5, s Hönl M.: So werden Fussballer schneller. Fussbaltraining 1996, 7, s Rienzi E., Drust B., Reilly T., Carter J. E., Martin A.: Investigation of anthropometric and work-rate profiles of elite South American international soccer players. Journal of Sports Medicine and Physical Fitness 2000, 40 (2), s Reilly T.: Energetics of high-intensity exercise (soccer) with particular reference to fatigue. Journal of Sports Sciences 1997, 15, s Pro f. Ja n Ch m u r a, Pa w e ł Ch m u r a Kat e d r a Ze s p o ł o w y c h Gi e r Sp o rt o w y c h Aka d e m i i Wy c h o wa n i a Fi z y c z n e g o w e Wro c ł aw i u; Ada m Kaw c z y ń s k i, Da r i u s z Mroczek Katedra Motoryczności Sport o w c a Ak a d e m i i Wy c h o wa n i a Fi z y c z n e g o w e Wr o c ł aw i u