Informacja. Podlaskiego Wojewódzkiego Inspektora Ochrony Środowiska w Białymstoku o stanie środowiska na terenie Łomży w 2007 roku

Transkrypt

1 Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Białymstoku Łomża, ul. Poznańska 141 tel. (0 prefix 86) ; fax: ; lomza@wios.bialystok.pl Informacja Podlaskiego Wojewódzkiego Inspektora Ochrony Środowiska w Białymstoku o stanie środowiska na terenie Łomży w 2007 roku Łomża, maj 2008

2 Spis treści 1. Stan czystości i ochrona wód Wody powierzchniowe Wody podziemne Ochrona powietrza Emisja zanieczyszczeń do powietrza działalność kontrolna Monitoring imisji Gospodarka odpadami Składowiska odpadów Odpady niebezpieczne Hałas Nadzór rynku Ochrona środowiska przed awariami Działania kontrolne w zakładach na terenie Łomży

3 1. Stan czystości i ochrona wód 1.1. Wody powierzchniowe W 2007 roku sieć monitoringu wód w Polsce uległa znacznej modyfikacji, w związku z dostosowywaniem jej do wymogów europejskiej Ramowej Dyrektywy Wodnej. Wynikły z tego również znaczne zmiany w sieci pomiarowej w woj. podlaskim. Poniżej wymieniono w skrócie główne przepisy prawne wg których dokonano bieżącej oceny: Ogólna klasyfikacja wód Podstawę oceny stanowi Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 11 lutego 2004 roku w sprawie klasyfikacji dla prezentowania stanu wód powierzchniowych i podziemnych, sposobu prowadzenia monitoringu oraz sposobu interpretacji wyników i prezentacji stanu tych wód (Dz. U. nr 32 poz. 284). Ocena przydatności do bytowania ryb Podstawę oceny stanowi Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 4 października 2002 r. w sprawie wymagań, jakim powinny odpowiadać wody śródlądowe będące środowiskiem życia ryb w warunkach naturalnych (Dz. U. Nr 176, poz. 1455). Ocena wrażliwości wód na zanieczyszczenie związkami azotu ze źródeł rolniczych i podatności na eutrofizację Podstawę oceny stanowi Rozporządzenie Ministra Środowiska z 23 grudnia 2002 r. w sprawie kryteriów wód wrażliwych na zanieczyszczenie związkami azotu ze źródeł rolniczych (Dz.U. Nr 241 poz. 2093) Wody powierzchniowe W 2007 roku w związku ze znaczną modyfikacją sieci monitoringu wód nie ustanowiono punktu pomiarowego na Narwi bezpośrednio poniżej Łomży. Najbliższy Łomży punkt pomiarowy ustanowiony został, zgodnie z obowiązującymi wytycznymi, na granicy tzw. Jednolitej Części Wód to jest w Nowogrodzie, powyżej ujścia Pisy. W związku z tym nie ma możliwości bezpośredniej oceny jakości rzeki poniżej miasta. Rzeka Narew Narew jest I - rzędowym, prawobrzeżnym dopływem Wisły. Długość całkowita Narwi wynosi 484 km, z tego 455 km na terenie Polski. Powierzchnia całej zlewni wynosi ,2 km 2. Delegatura WIOŚ w Łomży prowadziła w 2007 roku badania Narwi w trzech punktach pomiarowo-kontrolnych. Są to punkty zlokalizowane w Strękowej Górze i Nowogrodzie powyżej i poniżej ujścia Pisy. Poniżej omówiono tylko punkty leżące poniżej Łomży. 3

4 Wykaz punktów pomiarowo-kontrolnych i klasyfikacja wód Narwi w 2007 r. na terenie powiatu łomżyńskiego Nazwa punktu m. Nowogród powyżej ujścia Pisy most w m. Nowogród, poniżej ujścia Pisy km biegu rzeki Rodzaj sieci Klasyfikacja ogólna wody 180,9 D IV 180,1 D IV Wskaźniki kwalifikujące ChZT-Mn [mgo 2 /l] Wartości wskaźnika kwalifikującego min. max. śred.1) 9,9 14,5 14,2 OWO [mg C/] 9,2 18,3 16,2 selen [mg Se/l] 0,03 0,03 0,03 fenole lotne [mg/l] Liczba bakt. coli fek. w 100 ml Og. liczba bbakt. coli w 100 ml 0,003 0,017 0, Barwa [mg Pt/l] ChZT-Cr [mgo 2 /l] ChZT-Mn [mgo 2 /l] ChZT-Cr [mgo 2 /l] 22,5 65,5 62,8 10,7 16,2 16, ,7 OWO [mg C/l] 9,2 16,6 15,8 Selen [mg Se/l] 0,03 0,03 0,03 fenole lotne [mg/l] Liczba bakt. coli fek. w 100 ml Og. liczba bakt. coli w 100 ml 0,001 0,017 0, Barwa [mg Pt/l] Przydatność do bytowania ryb Nieprzydatna ze względu na azotyny i fosfor og, chlor całk. pozostały Nieprzydatna ze względu na azot amonowy azotyny fosfor og, chlor całk. pozostały Uwagi V klasa: Barwa ChZT-Cr V klasa: Barwa 1/ średnia wg Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 11 lutego 2004 roku w sprawie klasyfikacji dla prezentowania stanu wód powierzchniowych i podziemnych, sposobu prowadzenia monitoringu oraz sposobu interpretacji wyników i prezentacji stanu tych wód (Dz. U. nr 32 poz. 284). uwaga dotyczy wszystkich tabel określających jakość wód zamieszczonych w opracowaniu. Omówienie wyników badań Punkt w m. Nowogród powyżej ujścia Pisy Przekrój zlokalizowany w Nowogrodzie, powyżej ujścia Pisy, oceniono w 2007 roku jako IV klasowy (wody niezadowalającej jakości) ze względu na podwyższone chemiczne zapotrzebowanie tlenu (ChZT Mn ) oraz OWO, stężenia selenu i fenoli lotnych oraz zanieczyszczenie sanitarne. Na obniżenie klasyfikacji rzutowała ponadto wysoka, V klasowa, wartość ChZT Cr. W III klasie czystości mieściły się stężenia: azotu Kjeldahla, azotynów, fosforanów, arsenu i żelaza. Stężenie chlorofilu a mieściło się w II klasie czystości. Punkt - most Nowogród poniżej ujścia Pisy Jakość wód Narwi poniżej ujścia Pisy, oceniono w 2007 roku jako IV klasową (wody niezadowalającej jakości). Zadecydowały o tym wartości ChZT Mn, ChZT Cr. oraz OWO, stężenia selenu i fenoli lotnych oraz zanieczyszczenie sanitarne. W III klasie czystości mieściły się stężenia: BZT 5, azotu Kjeldahla, azotynów, arsenu i żelaza. Stężenie chlorofilu a mieściło się w II klasie czystości. 4

5 W obu badanych punktach: Ocena wody ze względu na przydatność do bytowania ryb wykazała, że wody rzeki nie spełniają kryteriów wyznaczonych do bytowania ryb w warunkach naturalnych ze względu na stężenia azotynów, fosforu ogólnego oraz chloru całkowitego pozostałego oraz dodatkowo, w punkcie poniżej ujścia Pisy, ze względu na azot amonowy. Wyniki badań nie wykazały podatności wody na eutrofizację. Źródła zanieczyszczeń wód Wykaz źródeł zanieczyszczeń w zlewni Narwi na terenie Łomży w 2007r. Lp Miejscowość, nazwa zakładu Typ oczyszczalni Ilość ścieków Ładunek dobowy [m 3 /d] [kg/d] miasto Łomża (odbiornik bezpośredni - rz. Narew) 1 Miejskie BZT 5 39,2 Przedsiębiorstwo Wodociągów i Kanalizacji w Łomży ChZT-Cr 751,9 zawiesina 127,9 fosfor og.- 11,1 2 Przedsiębiorstwo Przemysłu Spożywczego "PEPEES" S.A. mechanicznobiologiczna reaktory biologiczne A i B (każdy z dwoma ciągami technologicznymi) komora defosfatacji zagęszczacz osadu nadmiernego ROS instalacja do oczyszczanie i wykorzystania biogazu obiekt oczyszczania ścieków w warunkach glebowych Kupiski -Jednaczewo pełniący rolę biologicznej oczyszczalni ścieków 2206,3 BZT 5-64 ChZT- 201 Subst. rozpuszcz ,5 zawiesina ogólna - 27,4 fosfor og.- 0,64 azot og. 17 Uwagi Stan formalno-prawny w zakresie oczyszczania i odprowadzania ścieków jest uregulowany. Zakład posiada nowe pozwolenie wodnoprawne ważne do 25 maja 2017r. Podczas kontroli gospodarki wodnościekowej zakładu przeprowadzonej w 2007 roku nie stwierdzono nieprawidłowości w zakresie eksploatacji urządzeń oczyszczalni. Stan formalno-prawny uregulowany. Zakład posiada pozwolenie wodnoprawne ważne do r. Wg badań wód odciekowych odprowadzanych do Narwi,przeprowadzonych w 2006 roku, nie stwierdzono przekroczenia dopuszczalnego ładunku zanieczyszczeń W 2007 r. zakład nie był kontrolowany obiekt oczyszczania ścieków w warunkach glebowych Mątwica -= Kupiski pełniący rolę biologicznej oczyszczalni ścieków 3 Miasto Łomża Kolektory wód opadowych z Łomży do Narwi : Wyloty nr 1, 2 i 3 wyposażone w osadnik zawiesin EKOL oraz separator substancji ropopochodnych UNIKON; wylot nr 4 studzienka osadowa oraz separator subst ropopochodnych STEJAX BS-O Wylot nr 5 brak separatora 13644,3 BZT 5-125,1 Wg badań wód odciekowych ChZT- 536,6 Zawiesina odprowadzanych do Narwi przeprowadzonych w 2006 roku nie ogólna 81,2 stwierdzono przekroczenia Subst. dopuszczalnego ładunku zanieczyszczeń. Rozpuszcz.- W 2007 r. zakład nie był kontrolowany 5481 fosfor og.- 5,9 azot og Wartości dopuszczalne: zawiesina ogólna- 100 mg/l; substancje ropopochodne- 15 mg/l Stan formalno-prawny uregulowany. Miasto posiada pozwolenie wodnoprawne ważne do r. Dwukrotnie przeprowadzone w 2007 roku badania wód opadowych z kolektora uchodzącego przy ul. Zdrojowej 138 nie wykazują przekroczenia wartości dopuszczalnych zarówno w zakresie zawiesiny ogólnej jak i substancji ropopochodnych. Kontrola kolektorów wykazała brak wymaganych badań dla kolektorów nr 1,2 i 3. 5

6 Działania inwestycyjne w zlewni rzeki Łomża PEPEES S.A. przewiduje opracowanie w 2007 roku projektu techniczno-technologicznego modernizacji oczyszczalni ścieków wraz z siecią kanalizacyjną. Rozpoczęcie prac związanych z budową podczyszczalni ścieków planowane jest na 2008 rok, a zakończenie na I kwartał 2009 roku. W 2007 roku MPWiK Sp. o.o. w Łomży realizował przedsięwzięcie inwestycyjne polegające na budowie instalacji suszenia i mineralizacji termicznej osadów ściekowych dla oczyszczalni ścieków w Łomży. Przedsięwzięcie zostało zakończone r. Instalacja ma możliwość przeróbki i mineralizacji ton osadów ściekowych rocznie. W miejsce dotychczas powstającej ilości docelowej 7000 Mg/rok zakład będzie wytwarzał tylko ok. 600 Mg/rok (ok. 9% dotychczasowej ilości) mieszanki żużlowo-popiołowej z mokrego odprowadzania odpadów paleniskowych. Awaryjne zanieczyszczenie wód Narwi 11 maja 2007 roku nastąpiło krótkotrwałe zakłócenie pracy osadu czynnego w zbiorniku nitryfikacji oczyszczalni miejskiej w Łomży, co skutkowało nieprawidłową sedymentacją osadu w osadnikach wtórnych i wypływem osadu wraz ze ściekami do Narwi. Zrzut nieczyszczonych ścieków do rzeki trwał ok. 2 godzin. Przeprowadzona niezwłocznie kontrola interwencyjna WIOŚ nie stwierdziła niekorzystnego wpływu tego zrzutu na odbiornik. 26 maja 2007 roku na skutek nadmiernego obciążenia ściekami oczyszczalni miejskiej w Łomży nastąpił zrzut ścieków z osadem czynnym do Narwi. WIOŚ przeprowadził kontrolę interwencyjną, w wyniku której stwierdzono wadliwą pracę osadników wtórnych i podjęto działania w celu natychmiastowego wyeliminowania zagrożenia. W tym celu uruchomiono zbiornik retencyjny do gromadzenia nadmiaru ścieków, a osad czynny zbierano z powierzchni kanałów i osadników i wywożono na poletka ociekowe. Zarządzeniami pokontrolnymi zakład został zobowiązany do podjęcia działań eliminujących, możliwość wystąpienia podobnych zdarzeń w przyszłości. We wrześniu 2007 roku nastąpił zrzut nieczyszczonych ścieków PEPEES S.A. z obiektu łąkarskiego Kupiski Jednaczewo do Narwi. Podjęta niezwłocznie kontrola interwencyjna WIOŚ wykazała, że na obiekcie awarii uległa linia hydrantowa przy przepompowni nr 2. W wyniku zaistniałej sytuacji na łąkach wytworzyło się rozlewisko ścieków, co spowodowało pogorszenie jakości odsiąków zbieranych systemem drenażowym do zbiornika wyrównawczego przy przepompowni, z którego ścieki są przepompowywane do Narwi. W próbie kontrolnej pobranej ze zbiornika wyrównawczego stwierdzono przekroczenie wartości stężeń wskaźników zanieczyszczeń określonych w pozwoleniu wodnoprawnym (w zakresie BZT5, ChZT, zawiesiny i azotu amonowego). Próbki pobrane z Narwi poniżej przepompowni nie wykazały wzrostu jej zanieczyszczenia. Wnioski 1. W 2007 roku wszystkie badane punkty na Narwi, na odcinku od ujścia Śliny do granicy z woj. mazowieckim, kwalifikowały się, podobnie jak w 2006 roku, do IV klasy czystości. Podobnie jak w latach ubiegłych we wszystkich punktach klasyfikację obniżały głównie wskaźniki tlenowe (ChZT-Mn, ChZT-Cr) i określające jakość 6

7 sanitarną rzeki, ponadto wzrosły stężenia wskaźnika zanieczyszczeń organicznych tj. ogólnego węgla organicznego. 2. W 2007 roku obniżyły się, w stosunku do notowanych w latach , koncentracje chlorofilu a. Mieściły się one w II klasie czystości. 3. Ocena przeprowadzona wg kryteriów przydatności do bytowania ryb wykazała, że Narew we wszystkich badanych punktach nie spełniała wymagań, jakim powinny odpowiadać wody śródlądowe będące środowiskiem życia ryb karpiowatych w warunkach naturalnych (przeznaczenie zgodne z kwalifikacją RZGW Warszawa). Przyczyną były głównie podwyższone stężenia azotynów i fosforu ogólnego, a także dodatkowo chloru całkowitego. 4. Ocena przeprowadzona wg kryteriów podatności na eutrofizację oparta na średniorocznych stężeniach biogennych związków azotu, fosforu ogólnego oraz chlorofilu a nie wskazuje na istnienie zagrożenia eutrofizacją. 5. Funkcjonująca w Łomży oczyszczalnia ścieków generalnie spełnia nałożone pozwoleniem wodnoprawnym wymagania w zakresie ochrony środowiska. W 2007 roku występowały tu jednak awaryjne zrzuty do Narwi ścieków z osadem czynnym. Zarządzający oczyszczalnią zobowiązany został do podjęcia działań wykluczających taką możliwość. 6. W 2007 roku odnotowano 3 zdarzenia awaryjnego zrzutu do Narwi ścieków nieczyszczonych. Podjęte przez WIOŚ działania interwencyjne prowadziły do zminimalizowania wpływu tych zdarzeń na odbiornik. Prowadzone we wszystkich przypadkach badania wody Narwi nie wykazały znaczącego wzrostu jej zanieczyszczenia. Rzeka Łomżyczka Łomżyczka jest III-rzędowym, lewostronnym dopływem Narwi o długości 16,4 km, o powierzchni zlewni równej 74 km 2. Rzeka uchodzi do Narwi na 200,8 km. Do 2006 roku Łomżyczka badana była w trzech punktach pomiarowych, zlokalizowanych powyżej, w centrum i poniżej Łomży. W 2007 roku w związku z modyfikacją sieci pomiarowej monitoringu wód punkt pomiarowy zlokalizowano tylko na ujściu Łomżyczki do Narwi. 7

8 Wykaz punktów pomiarowo-kontrolnych na terenie województwa podlaskiego i klasyfikacja wód Łomżyczki w 2007 r. Nazwa punktu km biegu rzeki Rodzaj sieci Klasykikacja ogólna wody Wskaźniki kwalifikujące Wartości wskaźnika kwalifikującego min. maks. śred. Przydatność do bytowania ryb Uwagi Łomża, Grobla Jednaczewska 1,1 D IV BZT 5 1,5 7,6 6,8 ChZT-Mn 9,3 17,8 16,1 ChZT-Cr 24, ,6 Fosforany 0,14 1,15 0,97 Lb. b. coli fek Og. lb. b. coli Barwa Nieprzydatna ze względu na: tlen rozp.,bzt, azot amonowy azotyny, fosfor og.; V klasa: barwa, tlen rozp.; Tlen rozp. 1,8 11,2 2,34 Wykaz źródeł zanieczyszczeń w zlewni Łomżyczki Lp Miejscowość, nazwa zakładu Typ oczyszczalni Ilość Ładunek ścieków dobowy [m 3 /d] [kg/d] miejscowość Łomża (odbiornik bezpośredni rz. Łomżyczka dopływ rz. dopływ Narwi) 1 Miasto Łomża kanalizacja deszczowa Separatory typu BHDC 1 szt. typu SEP 11 szt. typu IHDC 1 szt. typu PSK Koala II 4 szt. - Stężenia dopuszczalne : zawiesiny 100 mg/l, subst. ropopochodne- 15 mg/l Uwagi Stan formalno-prawny uregulowany. Zakład posiada pozwolenie wodnoprawne ważne do Badania przeprowadzone w 2007 roku wskazują, że w kol. W14, W24 wiosną oraz dodatkowo w kol. W19 jesienią nastąpiło przekroczenie dopuszczalnego stężenia zawiesiny ogólnej. Ponadto wiosną również w kolektorach W14 i W24 (największy kolektor przy ul. Piłsudskiego) stwierdzono przekroczenie wartości dopuszczalnej w zakresie substancji ropopochodnych. Omówienie wyników badań Punkt w m. Łomża- Grobla Jednaczewska Rzeka badana w punkcie zlokalizowanym na odcinku przyujściowym, w 2007 roku podobnie jak w latach , odpowiadała IV klasie czystości. Także podobnie jak w poprzednich latach zdarzały się tu deficyty tlenowe kwalifikujące tlen rozpuszczony do V klasy czystości. Do 2003 roku deficytów tlenowych w tym punkcie nie notowano. Wysokie były również wartości chemicznego zapotrzebowania tlenu i fosforanów (IV klasa czystości). Stan sanitarny ujściowego odcinka rzeki także był niekorzystny. Wskaźniki sanitarne kwalifikowały wodę jako niezadowalającej jakości (IV klasa czystości). Ocena przeprowadzona wg kryterium przydatności do bytowania ryb wykazała, że woda w badanym punkcie nie spełniała wymagań jakie powinny spełniać wody śródlądowe będące środowiskiem dla życia ryb karpiowatych w warunkach naturalnych (przeznaczenie zgodne z kwalifikacją RZGW Warszawa). Przyczyną były niekorzystne stężenia aż 5 wskaźników: tlenu rozpuszczonego, BZT 5, azotu amonowego, azotynów i fosforu ogólnego. Chlor całkowity nie był badany. W 2006 roku było ich 4, a w 2005 roku było to aż 6 wskaźników tj. tlen rozpuszczony, BZT 5, azot amonowy, niezjonizowany amoniak, azotyny i fosfor ogólny. Ocena oparta na biogennych związkach azotu i fosforu oraz na stężeniu chlorofilu wskazała, brak podatności na eutrofizację. 8

9 Zdarzenia o charakterze poważnych awarii 28 maja 2007 roku do Łomżyczki, poprzez kanalizację deszczową, przedostały się ścieki popożarowe powstałe z gaszenia pożaru silosa z surowcem (wysłodki buraczane) firmy DE HEUS Sp. z o.o. w Łęczycy Zakład w Łomży. Strażacy prowadzący akcję gaśniczą zabezpieczyli kratki kanalizacji deszczowej, nie zapewniło to jednak całkowitej szczelności. Pewna ilość ścieków, głównie w pierwszej fazie zabezpieczania kratek kanalizacyjnych, przedostała się do zakładowego systemu kanalizacji deszczowej, a następnie do kolektora deszczowego miejskiego na ul. Poznańskiej i poprzez rów otwarty do Łomżyczki. WIOŚ Białystok Delegatura w Łomży przeprowadziła badania próbki ścieków oraz próbek wody z Łomżyczki powyżej i poniżej ujścia ścieków, a także na odcinku ujściowym Łomżyczki do Narwi. W ściekach stwierdzono bardzo duże stężenie ChZT (99865 mg O 2 /l), azotu ogólnego Kjeldahla (518 mg N/l), wysokie przewodnictwo właściwe i kwaśny odczyn (ph 3,8). W próbkach wody Łomżyczki pobranych poniżej dopływu zanieczyszczeń stwierdzono warunki beztlenowe oraz bardzo wysokie stężenie ChZT (1118 mg O 2 /l). 28 maja ze względu na niewielki przepływ w Łomżyczce nie stwierdzono przedostawania się zanieczyszczeń do Narwi. Po intensywnych opadach deszczu w nocy z 29/30 maja nastąpił odpływ zanieczyszczonych wód Łomżyczki do Narwi. 30 maja pobrano próbki wody z ujściowego odcinka Łomżyczki oraz z Narwi powyżej i poniżej ujścia Łomżyczki. Stwierdzono, że wody Łomżyczki są w dalszym ciągu znacznie zanieczyszczone (odtlenienie wody) natomiast w Narwi nieznacznie wzrosła wartość ChZT ( z 40 mg O2/l powyżej ujścia Łomżyczki do 56 mg O2/l poniżej tego ujścia). Wartości pozostałych badanych wskaźników zanieczyszczenia wody w Narwi poniżej ujścia Łomżyczki (w tym tlenu rozpuszczonego) nie odbiegały znacząco od wartości tych zanieczyszczeń zmierzonych w próbkach wody pobranej powyżej ujścia. Wpływ zrzutu ścieków popożarowych do Łomżyczki był bardzo niekorzystny dla rzeki, spowodował okresowe, trwające ok. dwóch dób, wystąpienie w niej warunków beztlenowych. Stwierdzono także niewielki ( w zakresie ChZT) wpływ tych zanieczyszczeń na stan czystości Narwi. Wnioski: 1. W roku 2007, podobnie jak w latach , Łomżyczka na odcinku przyujściowym do Narwi, charakteryzowała się wodami zakwalifikowanymi do IV klasy czystości (wody niezadowalającej jakości). W 2005 roku bardzo złą sytuację w dolnym odcinku rzeki spowodowało wiosenne, bardzo duże wezbranie wody, powodujące spłukanie do rzeki znacznej ilości materii organicznej oraz wszelkiego rodzaju zanieczyszczeń (z ogródków działkowych, nielegalnych nagromadzeń odpadów, pastwisk). Sytuacja ta nie powtórzyła się już w latach O obniżeniu klasyfikacji decydowały głównie wysokie wartości wskaźników tlenowych. Ponadto utrzymywał się niekorzystny stan sanitarny rzeki (IV klasa czystości). Jednak wskaźniki określające jakość bakteriologiczną wody w 2007 roku w odróżnieniu od roku 2006 nie obniżały się już do klasy V. 3. Wody Łomżyczki nie spełniały wymagań jakie powinny spełniać wody śródlądowe będące środowiskiem dla życia ryb karpiowatych w warunkach naturalnych 9

10 (przeznaczenie zgodne z kwalifikacją RZGW Warszawa). Zadecydowało o tym aż 5 wskaźników tj.: tlen rozpuszczony, BZT 5, azot amonowy, azotyny i fosfor ogólny 4. W 2007 roku żaden ze wskaźników eutrofizacji nie przekroczył wielkości kryterialnych wskazujących na zeutrofizowanie rzeki. W latach wartość tę przekraczało średnioroczne stężenie fosforu ogólnego. 5. W celu zminimalizowania zanieczyszczenia wód w latach 2006 i 2007 wykonano 20 szt. separatorów oczyszczających uchodzące do Łomżyczki wody deszczowe z Łomży. Badania wód opadowych przeprowadzone w 2007 roku na ujściu 4 kolektorów wykazały przekroczenia w zakresie zawiesiny ogólnej oraz w dwóch kolektorach w okresie wiosennym również w zakresie substancji ropopochodnych. Konieczna jest prawidłowa eksploatacja wykonanych urządzeń. 6. Bardzo istotną dla stanu czystości rzeki i ciągle nierozwiązaną sprawą są licznie powstające nad jej brzegami nielegalne nagromadzenia odpadów komunalnych. 7. W maju 2007 roku na Łomżyczce miało miejsce zdarzenie o charakterze poważnej awarii (przedostanie się silnie zanieczyszczonych ścieków popożarowych) powodujące jej znaczne zanieczyszczenie. Na skutek zdarzenia przez ok. dwie doby wody Łomżyczki były odtlenione. Zdarzenie to skutkowało też niewielkim wzrostem zanieczyszczenia w zakresie ChZT wód Narwi Wody podziemne Krajowa sieć monitoringu wód podziemnych W ramach krajowej sieci monitoringu wód podziemnych, prowadzonej przez Państwowy Instytut Geologiczny (PIG) na zlecenie Inspekcji Ochrony Środowiska, w 2005 roku badaniami objęto 48 studni. Pobór prób przeprowadzono 1 raz w roku w okresie sierpień/wrzesień. Zakres oznaczeń obejmował następujące wskaźniki: amoniak, arsen, azot amonowy, azot azotanowy, azot azotynowy, azotany, azotyny, bar, bor, brom, chlorki, chrom, cyjanki, cynk, fluorki, fosfor, fosforany, glin, kadm, kobalt, lit, magnez, mangan, miedź, molibden, nikiel, odczyn ph, ołów, potas, przew. elektr., siarczany, SiO2, sód, stront, suma sub. rozp., twardość ogólna, tytan, wanad, wapń, węgiel organiczny, wodorowęglany, zasadowość og., żelazo ogólne, rtęć, tlen rozpuszczony. Opróbowania sieci i oceny wyników dokonał Zakład Hydrologii i Geologii Inżynierskiej PIG w Warszawie, a analizy laboratoryjne wykonało Centralne Laboratorium Chemiczne PIG w Warszawie. Oceny dokonano zgodnie z obowiązującym warunkowo w 2005 i 2006 roku Rozporządzeniem Ministra Środowiska z dnia 11 lutego 2004 roku w sprawie klasyfikacji dla 10

11 prezentowania stanu wód powierzchniowych i podziemnych; sposobu prowadzenia monitoringu oraz sposobu interpretacji wyników i prezentacji stanu tych wód. Na terenie Łomży znajduje się jedno z badanych ujęć - Łomża-Rybaki. Ze studni badano wody wgłębne (głębokość stropu 62,5 m). JAKOŚĆ WÓD PODZIEMNYCH SIEĆ KRAJOWA 2007 R. Nr otworu w sieci Ro dzaj sieci Miejscowość / Gmina [sw]-studnia wiercona [p]-piezometr [sk]-studnia kopana długość Współrzędne geograficzne szerokość Stratygrafia bokość stropu Wody Typ ośrodka Uży tko wa nie tere -nu Klasa wód 2007 Wskaźniki w zakresie stężeń odpowiadających wodzie o niskiej jakości Klasa IV Klasa V Wskaźniki przekracz. W 2005 r normy dla wód przeznacz. do spożycia przez ludzi 1684 K Łomża Q 62,5 W 1 5 III FET - FET, Mn Rybaki/Łomża,[sw] Oznaczenia: K sieć krajowa; Q czwartorzęd; W wody wgłębne; 1- warstwa porowa; 5 nieużytki naturalne Wodę pobraną z piezometru w Łomży zakwalifikowano, podobnie jak w latach , do III klasy czystości tj. do wód zadowalającej jakości. Tylko stężenie żelaza przekraczało granice IV klasy czystości. Żelazo i mangan przekraczały jednak, podobnie jak w latach ubiegłych, normy wyznaczone dla wód przeznaczonych do spożycia przez ludzi, a więc badana woda wymaga uzdatniania. Wyniki badania piezometrów przy zbiorniku retencyjnym zakładów PEPEES S.A. w Łomży W roku 2007, podobnie jak w latach poprzednich, badane były 3 piezometry zainstalowane przy zbiorniku retencyjnym ścieków Przedsiębiorstwa Przemysłu Spożywczego PEPEES S.A. w Łomży. Piezometr nr 8 zlokalizowany jest w pobliżu zbiornika retencyjnego ścieków z zakładu. Piezometr 9 położony jest w lesie, na kierunku spływu wód podziemnych do Łomżyczki, a piezometr 10 w pobliżu rzeki. Wodę z piezometrów 8 i 9 oceniono, jako wodę dobrej jakości. Nieco wyższe jak w pozostałych piezometrach były tu tylko stężenia związków fosforu. W piezometrze nr 10, zlokalizowanym na łące w pobliżu Łomżyczki, stwierdzono, podobnie jak w latach , wysokie stężenie azotu azotynowego (V klasa czystości) i wyraźnie wyższe niż w pozostałych piezometrach stężenia chemicznego zapotrzebowania tlenu (ChZT-Cr) a także zawiesiny i azotu ogólnego Kjeldahla. Podwyższone wartości związków azotu w tym piezometrze należy bardziej wiązać z użytkowaniem rolniczym terenu wokół piezometru, jak z wpływem zbiornika. Niepokojący może być tu wyraźny wzrost wartości chemicznego zapotrzebowania tlenu. Również we wszystkich piezometrach podwyższone było stężenie żelaza: do klasy IV (w piezometrze 8 i 9) i do klasy V (w piezometrze 10). Jest to wskaźnik uznawany za naturalny, nie związany z zanieczyszczeniem antropogenicznym. 11

12 We wszystkich piezometrach zarówno przewodność właściwa jak i substancje rozpuszczone były niewielkie i nie wskazywały na przedostawanie się zanieczyszczeń do wód podziemnych. W zakresie przeprowadzonych oznaczeń nie stwierdzono negatywnego oddziaływania zbiornika na wody podziemne. 2. Ochrona powietrza 2.1. Emisja zanieczyszczeń do powietrza działalność kontrolna Łomża należy do miast o niewielkiej liczbie dużych, punktowych źródeł zanieczyszczeń powietrza oraz stosunkowo niskim udziale emisji zanieczyszczeń z tych źródeł. Znaczna część miasta zaopatrywana jest w energię cieplną (c.o. i c.w.u.) z Ciepłowni Miejskiej w Łomży. W pozostałej części miasta dominują niewielkie obiekty - indywidualne kotłownie i paleniska budynków mieszkalnych oraz niewielkie kotłownie innych podmiotów gospodarczych. Obiektami charakteryzującymi się najwyższymi poziomami emisji zanieczyszczeń do powietrza są kotłownie zasilane węglem kamiennym. Jedynymi, dużymi obiektami tego typu na terenie miasta są: Ciepłownia Miejska w Łomży należąca do Miejskiego Przedsiębiorstwa Energetyki Cieplnej Sp. z o.o. w Łomży kotłownia grzewczo-technologiczna PEPEES S.A. w Łomży Poza obiektami emitującymi wyłącznie produkty spalania paliw, na terenie miasta znajdują się również zakłady emitujące zanieczyszczenia ze źródeł technologicznych. Największe z nich to : Wytwórnia Mas Bitumicznych w Łomży, należąca do Przedsiębiorstwa Budownictwa Komunikacyjnego Sp. z o.o. w Łomży, Łomżyńska Fabryka Mebli Sp. z o.o. w Łomży, Fabryka Styropianu RIGIPS w Łomży, Spalarnia Odpadów Szpitalnych i Weterynaryjnych przy Szpitalu Wojewódzkim w Łomży, Masarnia Frankfurterka w Łomży. Instalacja do termicznej utylizacji osadów ściekowych MPWiK w Łomży Ciepłownia Miejska w Łomży Ciepłownia Miejska w Łomży pracuje na potrzeby grzewcze miasta Łomży. Jest to największy obiekt emitujący zanieczyszczenia z procesów spalania paliw na terenie miasta i jeden z największych w regionie. Ciepłownia wyposażona jest w 5 kotłów wodnych o łącznej mocy 189,6 MW. Są to 3 kotły WR-25 o mocy po MW i 1 kocioł WRp-46 o mocy po 46 MW i 1 zmodernizowany w 2007 roku kocioł WRm-38 o mocy 38 MW. Ciepłownia pracuje w ruchu ciągłym. W sezonie letnim zapotrzebowanie na energię cieplną zaspokaja 12

13 jeden kocioł WR-25. W sezonie grzewczym, w zależności od warunków zewnętrznych, kotły pracują w różnych konfiguracjach. Najczęściej pracują dwa kotły WR-25 lub jeden z kotłów o większej mocy (możliwa jest tylko przemienna praca tych kotłów) wspomagany, w razie potrzeb 1-2 kotłami WR-25. W kotłach spalany jest miał węglowy. W 2007 roku zużycie węgla wyniosło Mg paliwa. Mimo spalania tak dużej ilości paliwa, Ciepłownia tylko w niewielkim stopniu wpływa na poziom zanieczyszczeń powietrza na terenie Łomży. Związane jest to ze stosowaniem urządzeń odpylających o wysokiej skuteczności η ο = % (II- stopniowe na kotłach WR-25 i III-stopniowe na kotłach WRp-46 i WRm-38), wysokim stopniem zautomatyzowania procesu spalania, stosowaniem paliw o odpowiednich parametrach oraz odprowadzaniem spalin kominem o wysokości 150,0m (rozpraszanie zanieczyszczeń). W 2007 zakończona została przebudowa i modernizacja kotła WRp-46 nr 4 na kocioł WRm-38. W wyniku przeprowadzonej modernizacji w znacznym stopniu zmniejszono emisję zanieczyszczeń, głównie pyłowych. Od 2005 roku w Ciepłowni eksploatowany jest system do ciągłego monitoringu emisji pyłowogazowych. W roku 2007 wyniki pomiarów uzyskanych z systemu monitoringu nie wykazały przekroczeń emisji dopuszczalnych. Również pomiary prowadzone w 2007 roku przez laboratoria zewnętrzne nie wykazały przekroczeń dopuszczalnych emisji zanieczyszczeń. Przedsiębiorstwo Przemysłu Spożywczego PEPEES S.A. w Łomży Zakład eksploatuje kotłownię pracującą na potrzeby technologiczne i grzewcze. Wyposażona jest ona w 5 kotłów parowych, z rusztami mechanicznymi, opalanych węglem kamiennym. -2 kotły typy DUKLA SALAVI o mocy 4,25 MW każdy, -2 kotły OR-16 o mocy 10,5 MW każdy, -1 kocioł ERm-8 o mocy 5,3 MW. W kotłach spalany jest miał węgla kamiennego: Mg paliwa. Rocznie. W 2007 roku spalono łącznie Mg miału węglowego. Kotłownia pracuje w ruchu ciągłym. Kotły pracują w różnych konfiguracjach (najczęściej 1 lub 2 kotły OR-16 oraz kocioł OR-16 wspomagany mniejszymi jednostkami). Kotły wyposażone są w urządzenia odpylające. Kotły DUKLA SALAVI posiadają odpylacze multicyklonowe o niskiej skuteczności %. Kotły OR-16 wyposażone są w bateryjne odpylacze cyklonowe o skuteczności odpylania %. Kocioł ERm-8 wyposażony jest w cyklony bateryjne. Pomiary emisji prowadzone przez laboratoria zewnętrzne w 2007 roku nie wykazywały przekroczeń emisji dopuszczalnych. Oprócz źródeł emitujących produkty spalania paliw, na terenie PPS-u znajdują się również instalacje technologiczne emitujące niewielkie ilości pyłów organicznych. Są to emitory suszarni mączki ziemniaczanej, suszarni maltodekstryny, linii produkcyjnych glukozy krystalicznej i bezwodnej oraz linii suszenia białka. Eksploatowana jest również stacja do produkcji kwasu siarkawego. Kwas siarkawy uzyskiwany jest w wyniku absorpcji w wodzie gazowego dwutlenku siarki powstającego w wyniku spalania siarki w specjalnym piecu. Pomiary emisji dla źródeł technologicznych nie wykazały przekroczeń wartości dopuszczalnych emisji. Okresowo, pojawia się uciążliwość zapachowa związana z emisją substancji odorowych ze zbiorników powierzchniowych ziemi spławiakowej oraz zbiornika retencyjnego ścieków. Emisja ta ma charakter niezorganizowany. Brak jest uregulowań prawnych w prawodawstwie polskim związanych z emisją tego typu zanieczyszczeń. 13

14 Szpital Wojewódzki w Łomży Szpital Wojewódzki w Łomży eksploatuje kotłownię zasilaną gazem ziemnym, wyposażoną w 2 kotły wodne i 2 kotły parowe o łącznej mocy ok.14,6 MWt. Stężenia zanieczyszczeń w odprowadzanych gazach spalinowych nie przekraczają wartości dopuszczalnych określonych w standardach emisyjnych dla tego typu źródeł. Na terenie kotłowni zlokalizowana jest spalarnia odpadów szpitalnych (zaliczonych do odpadów niebezpiecznych ) działająca w oparciu o piec pirolityczny typu CP-100 prod. francuskiej firmy A.T.I. Muller z palnikami zasilanymi gazem ziemnym lub olejem opałowym lekkim. W skład instalacji wchodzą również: - urządzenie do automatycznego załadunku odpadów; - trzykolumnowa stacja oczyszczania spalin z reaktorem gazowym i filtrem ceramicznym do oczyszczania spalin z zanieczyszczeń gazowych i pyłów; - rekuperator o mocy 400 kw do odzysku ciepła ze spalin, - aparatura do ciągłego monitoringu procesu spalania i emisji zanieczyszczeń obejmująca: - analizator MIR-IS f-my ENVIRONNEMENT S.A. Francja działający w technologii CEM in situ (pomiar SO2, NOx, CO, CO2, HCl w zakresie IR oraz pomiary przepływu i temperatury spalin, ciśnienia) - pyłomierz SPX-100V4 f-my ENVIRONNEMENT S.A. Francja pracujący w oparciu o metodę elektrostatyczną - niskotemperaturowy analizator zawartości tlenu w spalinach typu ZDT z sondą cyrkonową ZFG2 Wraz z instalacją unieszkodliwiania odpadów oddano do użytku chłodzone pomieszczenie magazynowe odpadów przeznaczonych do utylizacji oraz pomieszczenie do scalania (poprzez mieszanie z betonem) żużlu powstałego w wyniku pirolitycznego rozkładu odpadów oraz popiołów i pyłów zatrzymanych w urządzeniach oczyszczających gazy spalinowe. Spalarnia pracuje w sposób okresowy, średnio 9 godzin na dobę (na I zmianie roboczej), przez 6 dni w tygodniu (bez niedziel). W spalarni spalane są obecnie odpady medyczne pochodzące z około 40 podmiotów świadczących usługi medyczne. Odpady dostarczane są do spalarni w hermetycznych pojemnikach, środkami transportu należącymi do Szpitala Wojewódzkiego w Łomży, PPHU Czyścioch w Białymstoku oraz EMKA Gospodarka Odpadami w Żyrardowie. W 2007 roku utylizacji poddano 195,3 Mg odpadów medycznych. Odpady poprocesowe powstałe w wyniku spalania (popioły i żużle) wytworzone w latach zostały związane w betonie wykorzystanym do utwardzenia nawierzchni placów i dróg na terenie szpitala. Próbki betonu poddane były badaniom na wymywanie metali ciężkich. Badania te, przeprowadzone przez Laboratorium w Łomży WIOŚ Białystok nie wykazały przekroczeń wartości dopuszczalnych. Szpital realizuje obowiązek monitorowania procesu spalania oraz składu spalin emitowanych do powietrza ze spalarni odpadów. Wykonywane są również okresowe pomiary kontrolne przez laboratorium Wojskowego Instytutu Chemii i Radiometrii - Laboratorium Analityczne do Kontroli Przestrzegania Konwencji o Zakazie Broni Chemicznej w Warszawie. Laboratorium posiada akredytację PCA (nr AB 241). Pomiary obejmowały wszystkie zanieczyszczenia objęte pozwoleniem na emisję. Ciągłymi pomiarami automatycznymi objęte są zanieczyszczenia: pył, SO2, NO, CO, HCl, HF, COT oraz O2, CO2, temperatura 14

15 spalin, wilgotność i ciśnienia. W pomiarach okresowych (2-razy w roku) badane są zawartości dioksyn i furanów, metali ciężkich (Hg, Cd, Ta, SB, As, Pb, Cr, Co, Cu, Mn, Ni, V, Zn) w gazach odlotowych. W 2007 roku stwierdzono występowanie krótkotrwałych, niewielkich przekroczeń wartości dopuszczalnych stężeń HCl, CO i COT w gazach odprowadzanych do powietrza z emitora spalarni. Ustalenie wielkości emisji tych zanieczyszczeń jest niemożliwe ze względu na wadliwie działające oprogramowanie zbierające dane z analizatorów. Niezbędne jest opracowanie nowego oprogramowania, gdyż nie ma możliwości poprawy już istniejącego ze względu na likwidację firmy, która dostarczyła to oprogramowanie. Łomżyńska Fabryka Mebli Sp. z o.o. w Łomży Zakład eksploatuje kotłownię wyposażoną w 5 kotłów wodnych typu MODERATOR-600 o mocy 0,6 MW każdy oraz zainstalowany w 2005 roku kocioł przystosowany do spalania rozdrobnionych odpadów drzewnych typu MULTIMISER. Kotły zasilane są odpadami drzewnymi. Kotłownia zakładowa pracuje na potrzeby grzewcze (w sezonie grzewczym wszystkie kotły) i technologiczne (przez cały rok 1 kocioł - zasilanie w ciepło suszarni drewna). W kotłowni nie są obecnie spalane odpady płyt wiórowych oraz folie i inne odpady. Z terenu zakładu emitowane są również lotne składniki lakierów z Lakierni, które odprowadzane są zbiorczym emitorem stalowym. W 2006 roku na emitorze lakierni zostały przeprowadzone przez laboratorium zewnętrzne pomiary emisji związków organicznych do powietrza. Pomiary nie wykazały przekroczeń emisji dopuszczalnych. Przedsiębiorstwo Budownictwa Komunikacyjnego Sp. z o.o. w Łomży PBK w Łomży eksploatuje, w granicach administracyjnych miasta (w dzielnicy przemysłowej), Wytwórnię Mas Bitumicznych w Krasce. Głównym źródłem emisji jest instalacja do produkcji mas bitumicznych typu GIBAT-120 prod. niemieckiej o wydajności do 120 Mg mas/godzinę. Instalacja pracuje wyłącznie w okresie dodatnich temperatur powietrza, zazwyczaj od kwietnia do października. W procesie produkcyjnym emitowany jest do powietrza pył zawierający krzemionkę, produkty spalania oleju opałowego i napędowego oraz niewielkie ilości lotnych składników asfaltów. Instalacja wyposażona jest w odpylacz workowy o wysokiej (powyżej 95%) o skuteczności odpylania. Pomiary przeprowadzone przez Delegaturę WIOŚ w Łomży we wrześniu 2006 nie wykazały przekroczeń dopuszczalnych emisji zanieczyszczeń. Pozostałe obiekty na terenie Łomży, emitujące zanieczyszczenia do powietrza, są niewielkimi kotłowniami spalającymi olej opałowy, węgiel lub drewno. Są to obiekty nie posiadające urządzeń służących do ochrony atmosfery, dla których nie jest wymagane pozwolenie na wprowadzanie zanieczyszczeń do powietrza.. Zanieczyszczenia emitowane są również przez piekarnie, lakiernie samochodowe, stolarnie itp. Zasięg ich oddziaływania ogranicza się zazwyczaj do najbliższego otoczenia emitora. 15

16 2.2. Monitoring imisji Zgodnie z kryteriami wyznaczonymi ze względu na ochronę zdrowia ludzi przeprowadzono za rok 2007 ocenę jakości powietrza w strefie Powiat Miasto Łomża. Od 2008 r., zgodnie z wprowadzonymi zmianami w podziale zadań i kompetencji administracji terenowej, decyzje i kierunki dalszych działań podejmowanych w wyniku wykonywanych przez Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska ocen należą do kompetencji Marszałka (wcześniej Wojewody). Ponadto należy podkreślić, że wprowadzone w 2008 roku nowe unormowania prawne, w odniesieniu do poprzednich ocen jakości powietrza, poszerzyły zakres ninieszej oceny o porównanie wyników z wartościami poziomów docelowych oraz celów długoterminowych. Podstawę prawną wykonania corocznej oceny zanieczyszczenia powietrza atmosferycznego stanowią następujące akty prawne: Ustawa Prawo ochrony środowiska z dnia 27 kwietnia 2001 r. (Dz.U. Nr 62, poz. 627 z późniejszymi zmianami), Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 3 marca 2008 r. w sprawie oceny poziomów substancji w powietrzu (Dz.U. Nr 47 poz.281 ), Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 6 marca 2008 r. w sprawie stref, w których dokonuje się oceny jakości powietrza (wg. stanu na r. jest zatwierdzone i przekazane do druku), Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 5 kwietnia 2006 r. w sprawie zakresu i sposobu przekazywania informacji dotyczących zanieczyszczenia powietrza (Dz.U. Nr 63, poz. 445), Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 8 lutego 2008 r. w sprawie szczegółowych wymagań, jakim powinny odpowiadać programy ochrony powietrza (Dz.U. Nr 38, poz. 221). Podstawę klasyfikacji stref w oparciu o wyniki rocznej oceny jakości powietrza, zgodnie z art.89 ustawy Prawo Ochrony Środowiska stanowią: dopuszczalny poziom substancji w powietrzu (w niektórych przypadkach, określono dozwoloną liczbę przekroczeń dopuszczalnego poziomu), dopuszczalny poziom substancji w powietrzu powiększony o margines tolerancji (dozwolone przypadki przekroczeń poziomu dopuszczalnego odnoszą się także do jego wartości powiększonej o margines tolerancji), poziom docelowy ( poziom ten ma być osiągnięty w danym okresie czasu a w przypadku ozonu określono dozwoloną liczbę przekroczeń tego poziomu), poziom celów długoterminowych (poziom ten ma być osiągnięty w długim okresie czasu, z wyjątkiem sytuacji, gdy nie może być osiągnięty za pomocą ekonomicznie uzasadnionych działań technicznych i technologicznych). Wartości kryterialne oraz poziomy docelowe obowiązujące w 2007 roku, dla zanieczyszczeń badanych na stacji pomiarowej w Łomży, przedstawiają poniższe tabele: 16

17 Tabela 1. Wartości kryterialne dla terenu kraju- kryterium - ochrona zdrowia. Substancja Dwutlenek azotu Dwutlenek siarki Pył zawieszony PM 10 Ołów Okres uśredniania wyników Dopuszczalny poziom substancji w powietrzu [µg/m 3 ] Wartość marginesu tolerancji w Dopuszczalny poziom substancji w powietrzu powiększony o margines tolerancji za 2007r. [µg/m 3 ] Dopuszczalna częstość przekroczenia dopuszczalnego poziomu w roku kalendarzowym jedna godzina Termin osiągnięcia poziomów dopuszczalnych rok kalendarzowy jedna godzina * godziny * godziny 50-50* 35 rok kalendarzowy rok kalendarzowy 40-40* ,5-0, */ W omawianym roku kalendarzowym nie funkcjonują już marginesy tolerancji dla dwutlenku siarki i pyłu zawieszonego PM 10. Tabela2. Poziomy docelowe dla metali ciężkich i benzo(a)pirenu w pyle zawieszonym - kryterium ochrona zdrowia. Substancja Okres uśredniania wyników Docelowy poziom substancji w powietrzu Termin osiągnięcia docelowego poziomu substancji w powietrzu Arsen rok kalendarzowy* 6 [ng/m 3 ] 2013 Benzo(a)piren rok kalendarzowy* 1 [ng/m 3 ] 2013 Kadm rok kalendarzowy* 5 [ng/m 3 ] 2013 Nikiel rok kalendarzowy* 20 [ng/m 3 ] 2013 Kadm rok kalendarzowy* 5 [ng/m 3 ] 2013 Nikiel rok kalendarzowy* 20 [ng/m 3 ] 2013 * poziom docelowy ze względu na kryterium ochrona zdrowia Wprowadzenie w zapisach zmian prawnych marginesów tolerancji, które co roku ulegają obniżeniu, miało na celu stworzenie okresu dostosowawczego i złagodzenie w czasie wymogów osiągnięcia wartości docelowych. Należy jednak podkreślić, że wartość dopuszczalna powiększona o margines tolerancji nie stanowi tymczasowego stężenia dopuszczalnego, a jedynie złagodzenie wartości kryterialnych do podejmowania określonych działań w okresie przejściowym przed terminem osiągnięcia norm docelowych. Miasto Łomża jest obszarem zajmującym 33 km 2 i zamieszkałym przez 63,4 tys. ludności. Ocenę zanieczyszczenia powietrza na podstawie badanych parametrów przeprowadza się celem określenia priorytetów działań mających na celu ochronę zdrowia ludzi na obszarze gęsto zaludnionym. Dla Łomży klasyfikacji stref dokonano oddzielnie dla każdego oznaczanego zanieczyszczenia w strefie, uwzględniając najwyższe stężenia na obszarze strefy, a następnie dokonano agregacji uzyskanych klasyfikacji cząstkowych dla poszczególnych zanieczyszczeń. Końcowym wynikiem klasyfikacji jest określenie jednej klasy dla strefy ze względu na ochronę zdrowia (dla powiatów grodzkich, klasyfikację przeprowadza się tylko ze względu na ochronę zdrowia). 17

18 W ocenie stanu zanieczyszczenia powietrza wyróżnia się 3 podstawowe klasy stref: Klasa A: poziom stężeń zanieczyszczeń nie przekracza odpowiednio poziomu dopuszczalnego, poziomu docelowego, poziomu celu długoterminowego; Klasa B: poziom stężeń powyżej wartości dopuszczalnej, lecz nie przekracza tej wartości powiększonej o margines tolerancji (z uwzględnieniem dozwolonej częstości przekroczeń dla przypadków, gdy są one określone), Klasa C: poziom stężeń przekracza wartość dopuszczalną powiększoną o margines tolerancji (z uwzględnieniem dozwolonej częstości przekroczeń dla przypadków, gdy są one określone) poziom docelowy, poziom celu długoterminowego. Zaliczenie strefy do określonej klasy wiąże się z określonymi wymaganiami, co do działań na rzecz poprawy jakości powietrza w przypadku, gdy nie są dotrzymane wartości kryterialne lub na rzecz utrzymania tej jakości, (jeżeli spełnia ona przyjęte standardy). W szczególności dotyczy to klasy C gdzie skutkiem takiej oceny strefy jest opracowanie dla niej Programu ochrony powietrza (POP) zawierającego określone decyzje ekonomiczne. Zasady przyjętej klasyfikacji stref i wymagane działania z niej wynikające zestawiono w tabelach 3-4. Tabela 3 Klasyfikacja stref w przypadkach, gdy jest określony margines tolerancji Poziom stężeń Klasa strefy Wymagane działania nie przekraczający określonego kryterium zanieczyszczenia powietrza A Brak powyżej wartości dopuszczalnej* lecz nie przekraczający wartości dopuszczalnej powiększonej o margines tolerancji* B określenie obszarów przekroczeń wartości dopuszczalnych powyżej wartości dopuszczalnej powiększonej o margines tolerancji* oraz innych kryteriów zanieczyszczenia powietrza C określenie obszarów przekroczeń opracowanie programu ochrony powietrza POP * z uwzględnieniem dozwolonych częstości przekroczeń określonych w RMŚ w sprawie dopuszczalnych poziomów stężeń Tabela 4. Klasyfikacja stref w przypadkach gdy margines tolerancji nie jest określony Poziom stężeń Klasa strefy Wymagane działania nie przekraczający określonego kryterium zanieczyszczenia powietrza A Brak powyżej wartości dopuszczalnej* oraz innych kryteriów zanieczyszczenia powietrza C określenie obszarów przekroczeń opracowanie programu ochrony powietrza POP * z uwzględnieniem dozwolonych częstości przekroczeń określonych w RMŚ w sprawie dopuszczalnych poziomów stężeń. Pomiary związków zanieczyszczających powietrze prowadzone były w Łomży na automatycznej stacji monitoringu powietrza atmosferycznego przy ul. Sikorskiego 48/94 w okresie od stycznia do grudnia 2007r. i obejmowały swym zakresem pomiary: stężeń 24-godzinnych dwutlenku siarki SO 2 i dwutlenku azotu NO 2, stężeń 1-godzinnych SO 2 i tlenków azotu ( NO, NO 2 ), stężeń 24-godzinnych pyłu zawieszonego PM10, wstępne pomiary zawartości metali ciężkich (arsenu, niklu, kadmu, ołowiu) oraz benzo(a)pirenu w pyle zawieszonym PM

19 Strefa miasto Łomża oceniana jest ze względu na ochronę zdrowia ludzi na podstawie następujących badanych zanieczyszczeń powietrza: stężenia jednogodzinnego dwutlenku siarki SO 2, stężenia 24-godzinennego dwutlenku siarki SO 2, stężenia średniorocznego dwutlenku azotu NO 2, stężenia 24-godzinnego pyłu zawieszonego PM 10, stężenia średniorocznego pyłu zawieszonego PM 10 stężenia średniorocznego zawartości poszczególnych metali ciężkich w pyle PM 10 stężenia średniorocznego zawartości WWA w pyle PM 10. Pomiary zanieczyszczeń gazowych Z badań przeprowadzonych przez Delegaturę WIOŚ w Łomży w ramach monitoringu środowiska wynika, że na terenie Łomży, średnie roczne stężenia głównych zanieczyszczeń gazowych powietrza tj. stężenia SO 2, NO 2 i tlenków azotu w 2007 roku wykazują wartości niskie i nie przekraczają dopuszczalnych norm. Dwutlenek siarki: W roku 2007 wykonano 283 pomiary stężenia dwutlenku siarki. Kompletność serii pomiarowej w stosunku do programu pomiarowego wyniosła 75%. Zanotowane stężenia maksymalne, minimalne oraz średnie przedstawia tabela 5: Tabela5. Stężenia SO 2 w Łomży w 2007r. Miesiąc Ilość pomiarów Stężenie SO 2 [µg/m 3 ] maksymalne minimalne średnie Styczeń 31 19,1 4,7 11,1 Luty 28 25,4 8,6 13,6 Marzec 31 24,5 2,5 13,9 Kwiecień 30 16,7 2,6 7,3 Maj 31 12,2 0,5 5,7 Czerwiec 13 8,2 0,3 3.7 Lipiec Sierpień 23 3,4 0,04 1,1 Wrzesień 30 9,2 0,004 3,6 Październik 31 18,5 0,7 4,9 Listopad 9 8,4 4,1 6,6 Grudzień 26 36,2 0,08 12,6 Suma 283 Wartość średnia - 16,6 2,2 8,0 W Łomży w roku 2007 nie zanotowano przekroczeń w zakresie: - dopuszczalnego stężęnia 24 godzinnego dwutlenku siarki, - dopuszczalnego stężęnia 1- godzinnego dwutlenku siarki dlatego też, obszar strefy m. Łomży zakwalifikowano, ze względu na stężenia dwutlenku siarki, do klasy wynikowej A. Jest to klasa, w której poziomy stężeń nie przekraczają wartości dopuszczalnej. Dwutlenek azotu W roku 2007 wykonano 357 pomiary stężenia dwutlenku azotu. Kompletność serii pomiarowej w stosunku do programu pomiarowego wyniosła 93 %. Pokrycie roku łącznym czasem pomiarów wyniosło 93%. Zanotowane stężenia maksymalne, minimalne oraz średnie przedstawia tabela 6: 19

20 Tabela 6. Stężenia NO 2 w Łomży w 2007r. Miesiąc Ilość pomiarów Stężenie[µg/m 3 ] maksymalne minimalne średnie Styczeń 31 25,3 0,1 8,8 Luty 28 29,2 2,9 12,6 Marzec 31 28,1 2,5 12,8 Kwiecień 30 25,6 1,0 10,0 Maj 29 24,4 3,1 11,9 Czerwiec 24 29,9 6,3 16,9 Lipiec 31 31,8 7,2 15,0 Sierpień 31 30,0 4,7 15,5 Wrzesień 30 36,2 9,9 21,0 Październik 31 33,2 3,0 17,3 Listopad 27 25,9 4,6 14,4 Grudzień 31 38,2 3,2 17,3 Suma 357 Wartość średnia - 29,8 4,0 14,5 W Łomży w roku 2007 nie zanotowano przekroczeń w zakresie: - dopuszczalnego stężęnia 24 godzinnego dwutlenku azotu, - dopuszczalnego stężęnia 1- godzinnego dwutlenku azotu dlatego też, obszar strefy m. Łomży zakwalifikowano, ze względu na stężenia dwutlenku azotu, do klasy wynikowej A. Jest to klasa, w której poziomy stężeń nie przekraczają wartości dopuszczalnej. Po przeniesieniu w roku 2002 stacji z ul. Kopernika 16 na ul. Sikorskiego 48/96 w kolejnych latach, nie zaobserwowano znaczącego wzrostu stężeń dwutlenku azotu. Po zmianie metody pomiarowej z manualnej na automatyczną w roku 2005, zauważono nieznaczny wzrost stężeń dwutlenku azotu, nie mający jednak wpływu na klasyfikację ogólnoroczną w strefie powiatu miasta Łomży. Stężenia średnioroczne jak i średnie miesięczne w poszczególnych latach pomiarowych utrzymują się na podobnym poziomie. Dwutlenek azotu pochodzi ze źródeł innych niż procesy energetycznego spalania paliw, w tym z emisji niezorganizowanej. Głównym jego źródłem jest spalanie paliw samochodowych. Niewielka jest również zmienność sezonowa tego zanieczyszczenia, co potwierdza, że nie jest ono ściśle związane z sezonem grzewczym. Pył zawieszony PM 10 Prowadzone od 1997.roku badania zanieczyszczeń powietrza na stacjach pomiarowych w Łomży: na stacji pomiarowej zlokalizowanej w obszarze średnich stężeń emisji zanieczyszczeń przy ul. Kopernika (pomiary manualne) i od 2004r. na stacji pomiarowej w obszarze maksymalnych stężeń emisji zanieczyszczeń przy ul. Sikorskiego 48/96 (pomiary automatyczne) wskazują na znaczne zanieczyszczenie powietrza atmosferycznego pyłem PM 10 na terenie miasta Łomży. Zaobserwowano coroczne przekraczanie wartości stężenia dobowego oraz percentyla S 98 do 2002r. oraz stężenia dobowego (szczególnie w sezonie grzewczym) i stężenia średniorocznego - od 2002r. Wynika z tego, że problem wysokiej imisji pyłowej nie dotyczy wybranych dzielnic, lecz całego miasta. Potwierdzeniem tego jest notowany prawie co roku, w czasie bardzo niskich temperatur w okresie zimowym smog pyłowy, obejmujący całe miasto. Niewielki udział w ogólnej emisji zanieczyszczeń dla Łomży źródeł (emitorów) punktowych oraz ich zabezpieczenie w filtry redukujące, w znacznym procencie, zanieczyszczenia pyłowe, wskazują że źródłem zanieczyszczenia pyłem w Łomży są tzw. źródła powierzchniowe tj. głównie opalane indywidualnie osiedla budownictwa jednorodzinnego, niewielkie zakłady usługowe posiadające własne źródła ogrzewania oraz, w mniejszym stopniu, emisja ze źródeł komunikacyjnych (intensywny ruch tranzytowy). Użytkowany obecnie automatyczny analizator TEOM 1400a, 20

21 rejestrujący chwilowe wielkości zanieczyszczenia pyłem pokazuje, że w sezonie grzewczym są dwie pory dnia, kiedy to stężenia pyłu wyraźnie wzrastają. Są to godz. od 5 do 7 i od 18 do 20. Pozwala to na jednoznaczne stwierdzenie, że zanieczyszczenie pochodzi z palenisk domowych, w których zazwyczaj w tych godzinach, rozpalane są piece c.o. W celu wzmocnienia prowadzonych badań w roku 2004 zainstalowano w Łomży wspomniany wyżej miernik automatyczny zanieczyszczeń pyłem zawieszonym PM10, mierzący w sposób ciągły to zanieczyszczenie. Pomiary uzyskane w 2005 roku metodą automatycznych pomiarów 24-godzinnych potwierdziły ponadnormatywne zanieczyszczenie PM10. Pomiar pyłu PM10 wykonywany na stacji pracującej pod nadzorem WIOŚ spełnia wszystkie określone przepisami wymogi. W związku z tym - strefę Miasto Łomża - zaliczono do klasy o niskiej jakości powietrza klasa C: - w której wymagane są intensywne pomiary wysokiej jakości oraz podjęcie działań na rzecz poprawy jakości powietrza w zakresie ograniczenia emisji pyłu. Zgodnie z obowiązującymi przepisami konieczne było opracowanie dla strefy miasta Łomża programu ochrony powietrza (POP). Program ten jest w trakcie opracowania. W ramach POP podjęto działania celem utworzenia bazy emisji dla stref objętych tym programem. Konieczne jest dalsze prowadzenie pomiarów automatycznych w stałym punkcie pomiarowym w sposób ciągły. Porównanie stężeń średniorocznych pyłu PM 10 na terenie m. Łomży w latach przedstawia tabela : Lata Wartość dopuszczalna ,8 43,2 41, µg/m 3 Stężenie średnie roczne µg/m 3 57,4 50,7 53,0 52,7-31,3 37,9 30,7 W latach obserwuje się niewielki spadek mierzonych wartości średniorocznych, jednak liczba przekroczeń wartości średniodobowej do 2007 roku była zawsze znacznie wyższa od dopuszczalnej ilości przekroczeń (ilość dopuszczalna - 35 razy), co świadczy o utrzymującej się złej jakości powietrza w Łomży pod względem zanieczyszczenia pyłem PM 10. Lata Liczba przekroczeń wartości dopuszczalnej Analizując pomiary przeprowadzone w 2007r. do oceny stanu powietrza atmosferycznego przyjęto, po weryfikacji wyników niepewnych, 297 pomiarów średniodobowych stężeń zawartości pyłu zawieszonego w powietrzu atmosferycznym. Kompletność serii pomiarowej w stosunku do programu pomiarowego wyniosła 78%. Pokrycie roku łącznym czasem pomiarów wyniosło 78%. Znacznie zmniejszona kompletność serii pomiarowej wynikała z dużej awaryjności automatycznego miernika zanieczyszczeń pyłowych po zamontowaniu do niego filtrów służących do pomiaru metali ciężkich i WWA w pyle. Uniemożliwiło to uzyskanie pełnej serii pomiarowej i nie dało podstawy (zgodnie z obowiązującymi przepisami) do jednoznacznego stwierdzenia przekroczenia normy pyłu PM