Zakres odpowiedzialności solidarnej inwestora i wykonawcy za zapłatę wynagrodzenia podwykonawcy (art. 647¹ 3 KC)
|
|
- Barbara Zielińska
- 6 lat temu
- Przeglądów:
Transkrypt
1 Uniwersytet Śląski, Biuro Legislacyjne Kancelarii Sejmu Zakres odpowiedzialności solidarnej inwestora i wykonawcy za zapłatę wynagrodzenia podwykonawcy (art. 647¹ 3 KC) 1. Wprowadzenie Od r. obowiązują zmodyfikowane zasady odpowiedzialności solidarnej inwestora i wykonawcy (generalnego wykonawcy) wobec podwykonawcy, a także inwestora, wykonawcy (generalnego wykonawcy) i podwykonawcy zawierającego umowę z dalszym podwykonawcą wobec tego dalszego podwykonawcy za zapłatę wynagrodzenia 1. Zasady zawarte w przepisach art. 647¹ KC mają charakter norm bezwzględnie wiążących nie mogą zostać uchylone odmiennymi postanowieniami umownymi (art. 647¹ 6 KC). Istotne novum w znowelizowanych przepisach stanowi określenie wysokości wynagrodzenia podwykonawcy, za którego zapłatę podmioty wskazane w tym przepisie ponoszą solidarną odpowiedzialność (art. 647¹ 3 KC). Należy jednak zaznaczyć, że w stanie prawnym obowiązującym przed r. regulacji określającej zakres (granice) solidarnej odpowiedzialności inwestora poszukiwano w przepisie art. 647¹ 5 KC, zgodnie z którym zawierający umowę z podwykonawcą oraz inwestor i wykonawca ponoszą solidarną odpowiedzialność za zapłatę wynagrodzenia za roboty budowlane wykonane przez podwykonawcę. Przepis ten expressis verbis nie określał jak obecnie czyni to art. 647¹ 3 KC górnej granicy solidarnej odpowiedzialności inwestora i wykonawcy, jednak użyte w ustawie sformułowanie za zapłatę wynagrodzenia za roboty budowlane wykonane przez podwykonawcę w istocie rzeczy wyznaczało górną granicę odpowiedzialności. Stanowiło ją bowiem wynagrodzenie (wysokość tego wynagrodzenia) za roboty budowlane. Aktualność zachowują zatem ukształtowane dotychczas orzecznictwo sądowe i poglądy doktryny, tj. odnoszące się do art. 647¹ 5 KC w brzmieniu obowiązującym przed r. 1 Zmiany zostały wprowadzone ustawą z r. o zmianie niektórych ustaw w celu ułatwienia dochodzenia wierzytelności (Dz.U. z 2017 r. poz. 933). Przepis art. 1 cyt. ustawy, wprowadzający zmiany w KC, nadał nowe brzmienie art. 647¹ KC. 3
2 Zmiany w art. 647¹ KC, jak wynika z uzasadnienia projektu ustawy, stanowią odpowiedź na pojawiające się w praktyce problemy ze stosowaniem dotychczasowych przepisów, a także na niejednolite orzecznictwo sądowe, w tym Sądu Najwyższego 2. Przed tą nowelizacją wątpliwości związane ze stosowaniem art. 647¹ KC dotyczyły m.in. kwestii związanych z wynagrodzeniem należnym podwykonawcy, a w szczególności takich zagadnień, jak: 1) zakres istotnych postanowień umowy pomiędzy wykonawcą a podwykonawcą, które powinny być znane inwestorowi dla powstania skutków prawnych z art. 647¹ 5 KC 3 ; 2) czy dla przyjęcia odpowiedzialności inwestora wobec podwykonawcy konieczne jest stwierdzenie istnienia odpowiedzialności wykonawcy w stosunku do podwykonawcy 4 ; 3) możliwość zwolnienia się przez inwestora od obowiązku wypłaty wykonawcy całego wynagrodzenia poprzez wskazanie, że zapłacił wynagrodzenie należne podwykonawcom 5 ; 4) czy solidarna odpowiedzialność, o której mowa w art. 647¹ 5 KC, ogranicza się wyłącznie do kwoty wynagrodzenia należnego podwykonawcy od wykonawcy czy też obejmuje również inne niż wynagrodzenie zobowiązania wynikające z umowy pomiędzy wykonawcą a podwykonawcą, np. zobowiązanie z tytułu kaucji gwarancyjnej 6 w sytuacji, w której tytułem owej kaucji zatrzymana miała być procentowo określona część wynagrodzenia podwykonawcy 7 ; 5) czy zakres odpowiedzialności inwestora z art. 647¹ 5 KC obejmuje także odsetki za opóźnienie w spełnieniu świadczenia pieniężnego przez wykonawcę 8. Brzmienie zmienionych przepisów art. 647¹ KC, w tym regulujących kwestię wysokości wynagrodzenia należnego podwykonawcy, za zapłatę którego solidarnie odpowiadają inwestor i wykonawca (art. 647¹ 3 KC), nadal jednak nasuwa wątpliwości interpretacyjne, chociaż zostały doprecyzowane przepisy, których dotychczasowa treść budziła zastrzeżenia w praktyce i w doktrynie, a także powodowała rozbieżności w orzecznictwie sądowym. Omówienie problematyki wynagrodzenia należnego podwykonawcy, jego wysokości, a tym samym zakresu solidarnej odpowiedzialności inwestora i wykonawcy za zapłatę tego wynagrodzenia podwykonawcy stanowi przedmiot niniejszego artykułu. 2. Zakres solidarnej odpowiedzialności inwestora i wykonawcy za zapłatę wynagrodzenia podwykonawcy Problematyka wysokości wynagrodzenia należnego podwykonawcy, a tym samym zakresu solidarnej odpowiedzialności inwestora i wykonawcy za zapłatę tego wynagrodzenia pod- 2 Druk sejmowy Nr 1185, VIII kadencja. 3 Zob. wyr. SN z r., III CSK 370/14, Legalis. 4 Por. wyr. SN z r., III CSK 245/13, Legalis. 5 Wyr. SN z r., V CSK 179/07, Legalis. 6 Termin ten ujęto w cudzysłów, ponieważ tak została wyodrębniona i zaklasyfikowana ta część świadczenia przez SA w orzeczeniu uchylonym wyr. SN z r., V CSK 124/15, Legalis, w którym zwrócono uwagę, że strony umowy nie posłużyły się określeniem kaucja gwarancyjna, a jedynie zastrzegły wniesienie przez podwykonawcę zabezpieczenia w formie gwarancji bankowej w wysokości 10% części należnego wynagrodzenia brutto, którą w określonych umownie sytuacjach zamawiający uprawniony był zatrzymać z wystawionych przez podwykonawcę faktur. 7 Szerzej wyr. SN z r., V CSK 124/15, Legalis. 8 Zob. wyr. SN z r., IV CSK 91/12, Legalis. 4
3 Zakres odpowiedzialności solidarnej inwestora i wykonawcy za zapłatę wynagrodzenia... wykonawcy, jest uregulowana w art. 647¹ 3 KC 9. Przepis ten nie miał swojego wyraźnego odpowiednika w przepisach art. 647¹ KC w brzmieniu obowiązującym przed r. Jak już jednak sygnalizowano we wprowadzeniu, przed nowelizacją szczątkowa regulacja określająca wysokość wynagrodzenia podwykonawcy, za zapłatę którego wykonawca odpowiadał solidarnie z inwestorem, znajdowała się w art. 647¹ 5 KC. Obecnie przepis art. 647¹ 3 KC stanowi, co następuje: 3. Inwestor ponosi odpowiedzialność za zapłatę podwykonawcy wynagrodzenia w wysokości ustalonej w umowie między podwykonawcą a wykonawcą, chyba że ta wysokość przekracza wysokość wynagrodzenia należnego wykonawcy za roboty budowlane, których szczegółowy przedmiot wynika odpowiednio ze zgłoszenia albo z umowy, o których mowa w 1 albo 2. W takim przypadku odpowiedzialność inwestora za zapłatę podwykonawcy wynagrodzenia jest ograniczona do wysokości wynagrodzenia należnego wykonawcy za roboty budowlane, których szczegółowy przedmiot wynika odpowiednio ze zgłoszenia albo z umowy, o których mowa w 1 albo 2. Zgodnie z tym przepisem inwestor ponosi odpowiedzialność za zapłatę podwykonawcy wynagrodzenia w wysokości ustalonej w umowie między podwykonawcą a wykonawcą, chyba że ta wysokość przekracza wysokość wynagrodzenia należnego wykonawcy za roboty budowlane, których szczegółowy przedmiot wynika: 1) ze zgłoszenia dokonanego inwestorowi przez wykonawcę lub podwykonawcę przed przystąpieniem do wykonywania tych robót, jeżeli 30 dni od dnia doręczenia inwestorowi tego zgłoszenia inwestor nie złożył podwykonawcy i wykonawcy sprzeciwu wobec wykonywania tych robót przez podwykonawcę; 2) z umowy, zawartej w formie pisemnej pod rygorem nieważności, w której inwestor i wykonawca określili szczegółowy przedmiot robót budowlanych wykonywanych przez oznaczonego podwykonawcę. W obu przypadkach odpowiedzialność inwestora za zapłatę podwykonawcy wynagrodzenia jest ograniczona do wysokości wynagrodzenia należnego wykonawcy za roboty budowlane, których szczegółowy przedmiot wynika ze zgłoszenia albo z umowy. Jak wskazano w uzasadnieniu projektu ustawy 10, odpowiedzialność inwestora uzależniona jest od tego, czy wykonawca jest obowiązany do zaspokojenia swojego długu wynikającego z umowy z podwykonawcą. Ograniczona jest ona przy tym tylko do szczegółowego przedmiotu robót wskazanego w doręczonym mu zgłoszeniu lub w umowie zawartej z wykonawcą. Jeżeli określone roboty zostały wykonane poza tym przedmiotem, nie ma podstaw do konstruowania roszczenia podwykonawcy wobec inwestora o zapłatę wynagrodzenia. Przepis art. 647¹ 3 KC reguluje zakres odpowiedzialności inwestora. Odpowiedzialność inwestora za zapłatę wynagrodzenia należnego podwykonawcy, określonego w umowie między podwykonawcą a wykonawcą, limitowana jest poprzez zastrzeżenie, że nie może ona przekraczać kwoty wynagrodzenia należnego wykonawcy. Wysokość należnego wykonawcy wynagro- 9 Por. J. Strzępka, Umowy o roboty budowlane, w: System PrPryw, t. 7, 2018, s. 505 i n.; A. Brzozowski, w: Pietrzykowski, Kodeks cywilny, t. II, 2018, art. 647¹ KC, Nb 5; D. Okolski, Umowa o roboty budowlane, Warszawa 2018, art. 647¹ KC, passim; J. Bieluk, K. Zadykowicz-Sokół, Umowa o roboty budowlane w Kodeksie cywilnym i Prawie zamówień publicznych. Komentarz praktyczny z orzecznictwem. Wzory pism, Warszawa 2018, s ; K. Zagrobelny, w: Gniewek, Komentarz KC, 2017, art , Nb 8, Legalis. 10 Druk sejmowy Nr 1185, VIII kadencja. 5
4 dzenia nie odnosi się do pełnego wynagrodzenia za wykonanie umowy o roboty budowlane, lecz do poszczególnych robót objętych tą umową. Takie rozwiązanie dodatkowo chroni inwestora przed nadużyciem polegającym na zawarciu umowy z wykonawcą, który będzie wykonywał roboty jedynie nominalnie, a całość robót zleci powiązanym z nim podwykonawcom za kwoty, których łączna suma przewyższa wysokość wynagrodzenia wykonawcy. Z drugiej jednak strony, to rozwiązanie zapewnia podwykonawcy otrzymanie zapłaty od inwestora w wysokości odpowiadającej wartości wynagrodzenia ustalonego w warunkach rynkowych 11. Zgodnie z art. 647¹ 1 KC inwestor odpowiada solidarnie z wykonawcą (generalnym wykonawcą) za zapłatę wynagrodzenia należnego podwykonawcy z tytułu wykonanych przez niego robót budowlanych. Przez wykonanie robót budowlanych rozumie się zrealizowanie części obiektu stanowiącego przedmiot świadczenia wykonawcy w ramach umowy zawartej z inwestorem. Tylko zapłata wynagrodzenia za wykonanie przez podwykonawcę tak rozumianych robót budowlanych jest objęta solidarną odpowiedzialnością inwestora i wykonawcy 12. W myśl tego przepisu, dla solidarnej odpowiedzialności inwestora i wykonawcy za zapłatę wynagrodzenia podwykonawcy nie ma znaczenia rodzaj umowy o podwykonawstwo ani jej kwalifikacja prawna, ponieważ odpowiedzialność ta dotyczy wynagrodzenia za wykonane roboty budowlane 13. Problem kwalifikacji prawnej umowy zawieranej przez wykonawcę z podwykonawcą i konsekwencji właściwej kwalifikacji tej umowy dla powstania solidarnej odpowiedzialności został dostrzeżony także w orzecznictwie sądowym. Sąd Najwyższy w wyr. z r. stwierdził, że [ ] nie jest wykluczone takie rozumienie art. 647¹ KC, które pozwoli objąć pojęciem podwykonawcy wszystkie podmioty, wykonujące na podstawie różnorodnych stosunków umownych roboty składające się w ostatecznym efekcie na obiekt zamówiony przez inwestora. W orzecznictwie dostrzeżone już zostały słabości rygorystycznego wymagania, aby umowa z podwykonawcą miała bezwzględnie wszystkie cechy umowy o roboty budowlane, skoro niektóre prace niewątpliwie podwykonawcze w perspektywie obiektu budowlanego jako całości, odpowiadają raczej umowie o dzieło, a względy aksjologiczne przemawiają przeciwko różnicowaniu stopnia ochrony podwykonawców, których zadania nie wykazują zasadniczych odmienności. Nie oznacza to jednak dopuszczalności swobodnego rozciągania pojęcia podwykonawcy na wszystkie podmioty w jakikolwiek sposób powiązane z realizacją inwestycji, lecz tylko na te, w odniesieniu do których spełnione są wymagania, aby rezultat świadczenia podwykonawcy spełnionego na podstawie umowy z wykonawcą składał się na obiekt stanowiący przedmiot świadczenia wykonawcy w ramach zawartej z inwestorem umowy o roboty budowlane 14. W hipotezie omawianego przepisu mowa jest o robotach wykonanych przez podwykonawcę. Ustawodawca wiąże w ten sposób odpowiedzialność inwestora z materialnym substratem pracy podwykonawcy, przenosząc ciężar płatności na inwestora dlatego, że jest on beneficjariuszem wykonanych przez podwykonawcę prac 15. Jak stwierdził SA w Warszawie w wyr. z r. [ ] Chodzi o to, by uniknąć sytuacji, w której inwestor otrzyma przysporzenie w postaci obiektu budowlanego, a ten, kto się nad tym natrudził, nie otrzyma 11 Druk sejmowy Nr 1185, VIII kadencja. 12 Wyr. SN z r., I CSK 106/08, OSNC-ZD 2009, Nr C, poz E. Zielińska, w: Habdas, Fras, Komentarz KC, t. IV, 2018, s. 307 i tam powołane orzeczenia. 14 Wyr. SN z r., III CSK 3/16, Legalis. 15 Wyr. SA w Warszawie z r., VI ACa 111/16, Legalis. 6
5 Zakres odpowiedzialności solidarnej inwestora i wykonawcy za zapłatę wynagrodzenia... z tego tytułu wynagrodzenia 16. Jednocześnie należy zaznaczyć, że przepis ten dotyczy wyłącznie roszczeń o zapłatę za roboty budowlane wykonane przez podwykonawcę. Nie obejmuje zatem wszystkich roszczeń umownych, a jedynie te, które mają pokrycie w wykonanych pracach. Za wykonane roboty budowlane w rozumieniu tego przepisu nie może uchodzić przestój w wykonywaniu prac 17. Zakres robót powinien zostać określony w zależności od przedmiotu powierzanych podwykonawcy robót w sposób na tyle szczegółowy, by możliwe było ustalenie wysokości wynagrodzenia należnego wykonawcy za te roboty, która ma stanowić limit odpowiedzialności inwestora za zapłatę wynagrodzenia podwykonawcy. Inwestor i wykonawca mogą w umowie o roboty budowlane określić zakres robót wykonywanych osobiście przez wykonawcę oraz robót powierzanych podwykonawcom, wraz ze wskazaniem tych podwykonawców. Możliwość zastosowania tego rozwiązania jest uzależniona od spełnienia kilku warunków. Po pierwsze, inwestor i wykonawca już w chwili zawierania umowy o roboty budowlane muszą precyzyjnie określić, które roboty będą wykonywane przez wykonawcę, a które przez podwykonawców. Po drugie, w chwili zawierania umowy o roboty budowlane muszą być znani podwykonawcy, którym zostanie powierzone wykonanie określonych robót. Po trzecie, inwestor i wykonawca muszą zastrzec formę pisemną pod rygorem nieważności dla zawieranej przez nich umowy o roboty budowlane. Dla określenia zakresu solidarnej odpowiedzialności inwestora i wykonawcy za zapłatę wynagrodzenia podwykonawcy istotne zatem jest określenie w umowie albo w zgłoszeniu szczegółowego przedmiotu robót budowlanych wykonywanych przez podwykonawcę 18. Pozwoli to na ustalenie wysokości wynagrodzenia za te roboty budowlane (przypisanie odpowiednich kwot do poszczególnych robót). Mając na względzie, że wysokość wynagrodzenia należnego wykonawcy za roboty budowlane, których szczegółowy przedmiot wynika odpowiednio ze zgłoszenia albo z umowy, stanowi górną granicę odpowiedzialności inwestora, pożądane jest, aby inwestor w umowie z wykonawcą określił także wysokość wynagrodzenia za te roboty (wartość tych robót). Wysokość wynagrodzenia za roboty powierzane podwykonawcy może być także określona w zgłoszeniu dokonywanym inwestorowi 19. W związku z tym, że w chwili zawierania umowy o roboty budowlane nie zawsze jest możliwe precyzyjne określenie zakresu robót powierzanych podwykonawcy, a także nawet w przypadku wskazania robót, które będą powierzone podwykonawcy może nie być znany podwykonawca, które je wykona, jak również już po zawarciu umowy o roboty budowlane zakres robót lub osoba podwykonawcy mogą ulec zmianie, należy przyjąć, że możliwe jest równoczesne stosowanie obu przewidzianych w przepisach KC rozwiązań. Szczegółowy przedmiot części robót powierzanych podwykonawcy oraz osoby podwykonawców, którym te roboty zostaną powierzone, mogą zostać określone w umowie o roboty budowlane zawartej w formie pisemnej pod rygorem nieważności, natomiast jeżeli w trakcie 16 Tamże. 17 Tamże. 18 W doktrynie podnosi się, że Takie ujęcie ograniczenia odpowiedzialności będzie przyczyną licznych kontrowersji w praktyce stosowania analizowanego przepisu, ponieważ wymaga każdorazowego tworzenia jednostkowego kosztorysu danej inwestycji, z którego wynikać będzie podział wynagrodzenia w sposób pozwalający wyodrębnić roboty podwykonawcze i ich wartość. Zob. J. Bieluk, K. Zadykowicz-Sokół, Umowa o roboty, s Podobnie B. Lackoroński, w: Osajda, Komentarz KC, t. IIIB, 2018, art , Nt 23. 7
6 wykonywania umowy o roboty budowlane (wykonywania robót budowlanych) pojawi się potrzeba powierzenia określonych robót podwykonawcy, może to zostać uczynione albo poprzez zmianę umowy o roboty budowlane w tym zakresie (w praktyce taka zmiana jest dokonywana zwykle poprzez sporządzenie aneksu do umowy) albo poprzez zastosowanie trybu przewidzianego w art. 647¹ 1 KC, czyli dokonanie zgłoszenia i brak sprzeciwu inwestora. Przepisy KC nie zawierają zakazu stosowania alternatywnie obu tam przewidzianych trybów uzyskiwania akceptacji inwestora odnośnie do zakresu robót powierzanych podwykonawcy oraz osoby podwykonawcy, w związku z czym takie rozwiązanie należy uznać za dopuszczalne, zwłaszcza, że w praktyce mogą wystąpić różne sytuacje i alternatywne stosowanie przewidzianych rozwiązań ułatwi prowadzenie procesu inwestycyjnego. Należy jedynie pamiętać, że w przypadku zawarcia umowy o roboty budowlane w formie pisemnej, ale bez zastrzeżenia rygoru nieważności i w przypadku powierzenia robót podwykonawcom zastosowania trybu przewidzianego w art. 647¹ 1 KC (dokonanie zgłoszenia i brak sprzeciwu inwestora) nie będzie możliwe powierzanie robót podwykonawcom w trybie zmiany umowy o roboty budowlane, jeżeli umowa nie została zawarta w formie pisemnej pod rygorem nieważności. Kwestia ta jest istotna ze względu na to, że zmiana zakresu robót wykonywanych przez podwykonawcę bez zgody inwestora wyrażonej w jeden z przewidzianych przepisami KC sposobów będzie skutkować brakiem możliwości żądania wynagrodzenia od inwestora za te roboty. W art. 647¹ 3 KC jednoznacznie sprecyzowano także rozkład ciężaru dowodu w odniesieniu do limitu odpowiedzialności inwestora. Inwestor ponosi odpowiedzialność za zapłatę wynagrodzenia podwykonawcy w wysokości ustalonej w umowie między podwykonawcą a wykonawcą, chyba że przekracza ona wysokość wynagrodzenia należnego wykonawcy za te roboty budowlane (których szczegółowy przedmiot wynika odpowiednio ze zgłoszenia albo z umowy). W tym drugim przypadku odpowiedzialność inwestora za zapłatę podwykonawcy jest ograniczona do wysokości wynagrodzenia należnego wykonawcy za roboty budowlane, których szczegółowy przedmiot wynika odpowiednio ze zgłoszenia albo z umowy. Sformułowanie takie oznacza, że ciężar dowodu co do okoliczności, że wynagrodzenie zastrzeżone dla podwykonawcy w jego umowie z wykonawcą przewyższa kwotę, która limituje odpowiedzialność inwestora, spoczywa na inwestorze. Nie powinno przy tym budzić wątpliwości, że sformułowanie w wysokości ustalonej w umowie odnosi się do istniejącej wierzytelności, której wysokość określa ogół postanowień umownych wykonawcy i podwykonawcy oraz stosowanych norm prawnych. Wprowadzone w przepisie art. 647¹ 3 KC kwotowe ograniczenie odpowiedzialności ogranicza ryzyko inwestora 20, zapobiegając nieplanowanemu wzrostowi kosztów robót budowlanych podwykonawcy. Przepis ten stanowi modyfikację ogólnych zasad odpowiedzialności solidarnej, ze względu na ograniczenie zakresu odpowiedzialności jednego z dłużników solidarnych. Jeżeli wykonawca zawarł z podwykonawcą umowę, w której zostało przewidziane wynagrodzenie wyższe niż wynagrodzenie należne wykonawcy za te roboty budowlane, odpowiedzialność inwestora jest ograniczona do wysokości wynagrodzenia należnego wykonawcy. 20 W dołączonym do projektu ustawy stanowisku SN jest w tym przypadku mowa o ryzyku inwestora wynikającym z jego odpowiedzialności in solidum, co budzi wątpliwości, ponieważ przepis art. 647¹ 1 i 2 KC przewiduje odpowiedzialność solidarną (solidarność bierna), a nie odpowiedzialność in solidum (Druk sejmowy Nr 1185, VIII kadencja). 8
7 Zakres odpowiedzialności solidarnej inwestora i wykonawcy za zapłatę wynagrodzenia... W orzecznictwie sądowym, ze względu na wyjątkowy charakter rozważanej odpowiedzialności, obejmującej materialnie cudzy dług 21, o charakterze gwarancyjnym, wyrażającym się w uzyskaniu przez wierzyciela (podwykonawcę) dodatkowego zabezpieczenia spełnienia świadczenia 22, ugruntował się pogląd, że solidarna odpowiedzialność inwestora i wykonawcy za zapłatę wynagrodzenia podwykonawcy stanowi wyjątek od reguły, którego nie należy interpretować rozszerzająco. W wyroku z r. 23, stanowiącym podsumowanie dotychczasowego dorobku orzecznictwa odpowiedzialności inwestora wobec podwykonawcy za wypłatę wynagrodzenia, Sąd Najwyższy stwierdził, że Odpowiedzialność inwestora względem podwykonawcy za wypłatę wynagrodzenia nie jest nieograniczona. Inwestor musi wypłacić wynagrodzenie ograniczone do kwoty, która wynika ze stawek określonych w głównym kontrakcie zawartym z generalnym wykonawcą, jeśli z zaakceptowanej przez niego umowy z podwykonawcą ustalającej wyższe stawki wynika takie ograniczenie. W uzasadnieniu do tego wyroku wskazano także, że Nie jest przy tym wykluczona sytuacja, w której uzgodnione w umowie głównej stawki wynagrodzenia z tytułu wykonania określonych partii prac odbiegają od stawek za te same prace ustalonych w umowach podwykonawczych. Z perspektywy głównego wykonawcy negocjującego stawki z podwykonawcami istotna jest bowiem relacja ogólnej kwoty wynagrodzenia należnego podwykonawcom do budżetu umowy głównej 24. SN w tym wyroku stwierdził również, że podstawą odpowiedzialności inwestora wobec podwykonawcy jest umowa podwykonawcza po jej zaakceptowaniu przez inwestora 25. Treść tej umowy, a w szczególności jej postanowienia dotyczące wynagrodzenia, wyznaczają granice odpowiedzialności inwestora. Oznacza to, że roszczenie wobec inwestora jest uzasadnione tylko w takim zakresie, w jakim uzasadnia go treść umowy zawartej z podwykonawcą 26. Zgoda inwestora w powiązaniu z treścią umowy określa tym samym granice ryzyka finansowego inwestora wynikającego z art. 647¹ 1 KC. Dlatego też, zgoda ta, bez względu na czynny lub milczący sposób jej udzielenia, powinna zawsze dotyczyć konkretnej umowy i obejmować podmiotowe i przedmiotowe elementy decydujące o granicach tego ryzyka, w tym dotyczące wynagrodzenia należnego podwykonawcy 27. Jak wskazał SN, uzasadnione jest założenie, że przyjęcie pozycji dodatkowego dłużnika, ponoszącego solidarną odpowiedzialność, powinno się łączyć z wiedzą o zakresie tej odpowiedzialności, nie można bowiem racjonalnie przypisać inwestorowi złożenia dorozumianego oświadczenia woli obejmującego zgodę na ponoszenie 21 Wyr. SN z r., I CSK 556/17, Legalis. 22 Wyr. SN z r., IV CSK 286/17, Legalis; wyr. SN z r., I CSK 556/17, Legalis. 23 Wyr. SN z r., I CSK 556/17, Legalis. 24 Tamże. 25 Por. uchw. SN z r., III CZP 45/15, OSNC 2016, Nr 6, s. 50; wyr. SN z r., V CSK 339/15, Legalis; post. SN z r., III CZP 50/16, Legalis. 26 Zob. uchw. SN(7) z r., III CZP 6/08, OSNC 2008, Nr 11, poz. 121; wyr. SN z r., II CSK 215/15, Legalis; wyr. SN z r., V CSK 62/16, Legalis; wyr. SN z r., IV CSK 286/17, Legalis. 27 Por. uchw. SN(7) z r., III CZP 6/08, Legalis; wyr. SN z r., II CSK 108/07, Biul. SN 2007, Nr 11, s. 14; wyr. SN z r., II CSK 80/08, Legalis; wyr. SN z r., III CSK 298/12, Legalis; wyr. SN z r., IV CSK 733/13, OSP 2018, Nr 2, poz
8 w przyszłości odpowiedzialności majątkowej pozbawionej jakichkolwiek ograniczeń co do jej wysokości, teoretycznie mogącej przekraczać ogólny planowany budżet całej inwestycji. SN podkreślił również, że nie ma także przeszkód, aby w razie zaakceptowania umowy podwykonawczej przez inwestora przy określonym poziomie wynagrodzenia, wykonawca zobowiązał się wobec podwykonawcy w późniejszym porozumieniu, że wynagrodzenie tego ostatniego będzie wyższe na skutek zwiększenia ogólnej kwoty czy stawek jednostkowych. Umowa taka będzie skutkować powstaniem po stronie podwykonawcy roszczenia wobec wykonawcy o zapłatę wynagrodzenia w wyższej wysokości niż wynikająca z umowy zaakceptowanej przez inwestora. Odpowiedzialnym za zapłatę wynagrodzenia w tej części będzie jednak wyłącznie wykonawca, ponieważ zmiana ta nie pociągnie za sobą rozszerzenia odpowiedzialności solidarnej inwestora, chyba że wyrazi on na to odrębną zgodę. Sytuacja, w której wysokość długu wykonawcy i inwestora jest inna, nie koliduje z konstrukcją zobowiązania solidarnego w kształcie przewidzianym w art. 647¹ 5 KC w zw. z art. 366 i n. KC. Solidarność bierna nie wyklucza tego, że każdy z dłużników jest zobowiązany w sposób odmienny (art. 368 KC). 3. Sposób ustalenia wynagrodzenia podwykonawcy a zakres odpowiedzialności Wynagrodzenie w umowie z podwykonawcą może mieć charakter wynagrodzenia kosztorysowego albo ryczałtowego, wraz z wszelkimi z tego wynikającymi konsekwencjami. W przypadku wynagrodzenia kosztorysowego podwykonawca może domagać się odpowiedniego podwyższenia tego wynagrodzenia, jeżeli w toku wykonywania robót budowlanych zajdzie konieczność przeprowadzenia prac, które nie były przewidziane w zestawieniu prac planowanych będących podstawą obliczenia wynagrodzenia kosztorysowego, a zestawienie sporządził inwestor lub wykonawca. Natomiast jeżeli zestawienie planowanych prac sporządził podwykonawca, może on żądać podwyższenia wynagrodzenia tylko wtedy, gdy mimo zachowania należytej staranności nie mógł przewidzieć konieczności prac dodatkowych. Podwykonawca nie może żądać podwyższenia wynagrodzenia, jeżeli wykonał prace dodatkowe bez uzyskania zgody wykonawcy (art. 630 w zw. z art. 656 KC). Dla solidarnej odpowiedzialności inwestora za zapłatę wynagrodzenia za te dodatkowe roboty zasadnicze znaczenie ma zgoda inwestora na ich wykonanie (poprzez brak sprzeciwu wobec zgłoszenia lub zmianę umowy w tym zakresie). Wprawdzie literalne brzmienie przepisu art. 647¹ 1 KC może prowadzić do wniosku, że przewidziany w tym przepisie tryb uzyskania zgody inwestora poprzez zgłoszenie i brak sprzeciwu inwestora ma zastosowanie wyłącznie przed przystąpieniem do wykonywania robót, ze względu na upływ 30-dniowego terminu, to należy jednak zauważyć, że przepis ten stanowi o konieczności zgłoszenia przed przystąpieniem do wykonywania robót, nie przesądzając jednocześnie, że chodzi o rozpoczęcie wykonywania robót przez wykonawcę. Uprawniony jest zatem wniosek, że konstrukcja zgłoszenia i milczącej zgody inwestora (brak sprzeciwu) może być stosowana na każdym etapie realizacji umowy o roboty budowlane 28. W przypadku konieczności wykonania prac dodatkowych konieczne zatem będzie ich zgłoszenie inwestorowi, który od chwili tego zgłoszenia będzie mógł wyra- 28 Odmiennie E. Zielińska, w: Habdas, Fras, Komentarz KC, t. IV, 2018, s. 317, według której zmiana zakresu robót może nastąpić wyłącznie przez zmianę umowy między inwestorem i wykonawcą. 10
9 Zakres odpowiedzialności solidarnej inwestora i wykonawcy za zapłatę wynagrodzenia... zić sprzeciw w ciągu 30 dni. Brak tego sprzeciwu będzie oznaczać jego zgodę, a tym samym będzie skutkować solidarną z wykonawcą odpowiedzialnością za zapłatę wynagrodzenia podwykonawcy również za te dodatkowe prace. Należy jednak zaznaczyć, że nie są robotami dodatkowymi roboty w istocie przewidziane w umowie, których rozmiar okazał się większy po zawarciu umowy 29. Z kolei w przypadku wynagrodzenia ryczałtowego, które co do zasady nie podlega zmianie, w myśl art w zw. z art. 656 KC sąd może podwyższyć ryczałt lub rozwiązać umowę, jeżeli wskutek zmiany stosunków, której nie można było przewidzieć, wykonanie robót groziłoby podwykonawcy rażącą stratą. Ma to istotne znaczenie dla zakresu odpowiedzialności inwestora. Biorąc pod uwagę ratio legis całej regulacji zawartej w art. 647¹ KC, należy stwierdzić, że podwyższenie wynagrodzenia ryczałtowego przez sąd będzie skutkować także zmianą zakresu solidarnej odpowiedzialności inwestora za zapłatę tego wynagrodzenia 30. Istota regulacji zawartej w art w zw. z art. 656 KC polega na tym, że regulacja ma zastosowanie tylko w wyjątkowych sytuacjach, a jej celem jest zapewnienie ochrony wykonawcy przed stratami, które poniósłby w związku ze zmianą stosunków, której nie można było przewidzieć. Jeżeli zatem dopuszcza się takie rozwiązanie, a przepis art. 647¹ KC ma gwarantować podwykonawcy, że otrzyma (od wykonawcy albo od inwestora) należne mu wynagrodzenie, to ochrona przewidziana w tym przepisie powinna odnosić się do ostatecznie ustalonego wynagrodzenia, w tym przypadku przez sąd. Podobne stanowisko wyraził SN w wyr. z r., w którym stwierdził, że podwyższenie ryczałtu przez zasądzenie wyższej kwoty od umówionej (art KC) dotyczy również wynagrodzenia podwykonawcy, za które solidarną odpowiedzialność z wykonawcą ponosi inwestor (art. 647¹ 5 KC) 31. W przywołanym wyroku SN zauważył, że ryczałtowy charakter wynagrodzenia, przewidziany w art KC, prowadzi do obciążenia wykonawcy ryzykiem nieprzewidzianego wzrostu rozmiaru prac lub kosztów. Zamawiający zaś nie może żądać obniżenia wynagrodzenia, nawet gdyby wykonawca osiągnął korzyści wyższe od zakładanych. Uregulowanie art KC przyznaje wykonawcy uprawnienie do powołania się na nadzwyczajną zmianę stosunków, której nie można było przewidzieć i żądania podwyższenia ryczałtu lub rozwiązania umowy, jeżeli wykonanie dzieła groziłoby mu rażącą stratą. Stanowi ono szczególne unormowanie w stosunku do art KC; przyjmuje się, że pomiędzy tymi uregulowaniami zachodzi stosunek zawierania, w ramach którego art zawiera się w zakresie zastosowania normy art KC. Do przesłanek jednego z wymienionych roszczeń należą: wystąpienie rzeczywistej, istotnej zmiany stosunków między zawarciem a wykonaniem umowy o dzieło, brak możliwości jej przewidzenia, zagrożenie powstaniem rażącej straty wykonawcy w wypadku wykonania dzieła w warunkach umówionego ryczałtu, związek przyczynowy między zmianą stosunków a zagrożeniem rażącej straty dla przyjmującego zamówienie. W uchwale SN(7) z r., III CZP 41/09, OSNC 2010, Nr 3, poz. 33, wyrażony został trafny pogląd, że przepis art KC może mieć zastosowanie w drodze analogii do umowy o roboty budowlane. Modyfikacja przez sąd obowiązków stron stosunku zobowiąza- 29 Wyr. SA w Gdańsku z r., V ACa 378/14, Legalis. 30 Odmiennie E. Zielińska, w: Habdas, Fras, Komentarz KC, t. IV, 2018, s. 318; K. Zagrobelny, w: Gniewek, Komentarz KC, 2017, art , Nb Wyr. SN z r., IV CSK 733/13, Legalis. 11
10 niowego jest możliwa dopóki stosunek ten trwa, a zatem nie doszło do ich wykonania zgodnie z art KC. Jeżeli obowiązkiem dłużnika jest spełnienie świadczenia pieniężnego, to do wygaśnięcia zobowiązania dojdzie, gdy wierzyciel potraktuje przekazaną mu sumę jako powodującą wygaśnięcie zobowiązania. Solidarna odpowiedzialność wykonawcy i inwestora za zapłatę wynagrodzenia podwykonawcy za wykonane i odebrane roboty budowlane przewidziana w art. 647¹ 5 KC dotyczy wynagrodzenia należnego podwykonawcy; nie sprzeciwia się temu gwarancyjny charakter tej odpowiedzialności, nie ma podstaw do uznania, że ograniczona jest do wynagrodzenia określonego w umowie wykonawcy i podwykonawcy, a nie może odnosić się do niej nadanie umowie orzeczeniem sądu nowego kształtu, wydanym na podstawie art KC. Skutki nadzwyczajnego zdarzenia, które były przyczyną zmiany stosunków i rażącej straty podwykonawcy, ponosi inwestor, ponieważ związane są z rzeczywistym kosztem wykonania obiektu. Nie ma znaczenia fakt, że inwestor nie miał wpływu na określenie wysokości wynagrodzenia, skoro nie było przeszkód do żądania wyjaśnień lub przedstawienia innych dokumentów. Wynikająca z art. 647¹ 5 KC solidarna odpowiedzialność inwestora za zapłatę wynagrodzenia na rzecz podwykonawcy obejmuje także obowiązek zapłaty wynagrodzenia podwyższonego przez sąd na podstawie art KC. Jest to bowiem nadal świadczenie, którego obowiązek spełnienia wynika z umowy zawartej pomiędzy wykonawcą a podwykonawcą, a tylko jego wysokość na skutek zaistnienia określonych przesłanek została podwyższona przez sąd. Nie ulega więc wątpliwości, że takie wynagrodzenie jest nadal świadczeniem, którego spełnienie ciąży na zamawiającym, tyle tylko, że w odmiennej wysokości. Konsekwencją powyższego jest stwierdzenie, że obowiązek zapłaty wynagrodzenia w zmienionej wysokości będzie solidarnie obciążał również inwestora Odpowiedzialność za roszczenia akcesoryjne (uboczne) W orzecznictwie sądowym, które ukształtowało się pod rządami art. 647¹ 5 KC w brzmieniu obowiązującym przed r., przesądzono, że wykładnia językowa art. 647¹ 5 KC (obecnie art. 647¹ 3 KC) nie pozwala na stwierdzenie, że inwestor odpowiada solidarnie wobec podwykonawcy za należności uboczne w takim stopniu jak podmiot zobowiązany do tego z umowy. Wykładnia językowa tego przepisu przemawia bowiem za ograniczeniem odpowiedzialności inwestora wyłącznie do wynagrodzenia (należności głównej) 33. Odpowiedzialność inwestora jest odpowiedzialnością gwarancyjną za cudzy dług, co powoduje, że zobowiązany musi wiedzieć o zakresie tej odpowiedzialności 34. Z zakresu odpowiedzialności inwestora wobec podwykonawcy robót budowlanych jest wyłączone takie świadczenie, które wynikając ze wzajemnych rozliczeń pomiędzy wykonawcą a podwykonawcą nie jest wynagrodzeniem za roboty budowlane, które zrealizował wykonawca, w takim jego wymiarze (wysokości), jaki był określony w umowie pomiędzy nimi, w czasie, kiedy zgodę na zawarcie umowy, niezależnie od jej formy, wyraził inwestor Wyr. SA w Gdańsku z r., I ACa 253/13, Legalis. 33 Wyr. SN z r., V CSK 95/15, Legalis. 34 Wyr. SA w Katowicach z r., V ACa 225/17, Legalis. 35 Wyr. SA w Krakowie z r., I ACa 536/17, Legalis (wydany pod rządami art. 647¹ 5 KC w brzmieniu obowiązującym do r.). 12
11 Zakres odpowiedzialności solidarnej inwestora i wykonawcy za zapłatę wynagrodzenia... Odpowiedzialność solidarna wynikająca z art. 647¹ 5 KC (obecnie art. 647¹ 3 KC), dotycząca zapłaty wynagrodzenia należnego podwykonawcy nie rozciąga się na inne należności wynikające z umowy podwykonawczej 36. Uznaje się, że omawiany przepis nie dotyczy roszczeń odszkodowawczych, w tym za nieterminowe spełnienie świadczenia czy związanych z kaucją gwarancyjną 37. Wyłączona jest zatem odpowiedzialność inwestora za inne roszczenia podwykonawcy wobec wykonawcy poza roszczeniem o zapłatę wynagrodzenia za wykonane roboty budowlane, np. roszczenia z tytułu kar umownych 38. W orzecznictwie sądowym ukształtował się jednolity pogląd, że odpowiedzialność inwestora nie obejmuje odsetek z tytułu opóźnienia w zapłacie wynagrodzenia na rzecz podwykonawcy 39. Ustawowa gwarancyjna odpowiedzialność inwestora nie rozciąga się na roszczenie o odsetki spowodowane opóźnieniem generalnego wykonawcy 40. Inwestor nie odpowiada z tytułu odsetek za opóźnienie na podstawie umowy o podwykonawstwo, nie wiążą go także terminy określone w umowie, a jego ewentualna odpowiedzialność z tego tytułu jest możliwa wtedy, gdy sam opóźni się ze spełnieniem swojego świadczenia 41. Inwestor nie odpowiada także za konsekwencje zawinionych działań wykonawcy oraz wydatków poniesionych przez podwykonawcę w związku z dochodzeniem roszczenia przeciwko wykonawcy Podsumowanie Problematyka solidarnej odpowiedzialności inwestora i wykonawcy za zapłatę wynagrodzenia należnego podwykonawcy, wysokości tego wynagrodzenia oraz zakresu solidarnej odpowiedzialności inwestora i wykonawcy za zapłatę tego wynagrodzenia stanowi przedmiot bogatego dorobku judykatury, a także jest przedmiotem zainteresowania doktryny. Przepisy regulujące te zagadnienia, pomimo wprowadzenia zmian mających usunąć rozbieżności w orzecznictwie, nadal budzą wątpliwości interpretacyjne. Interesująca jest zwłaszcza ewolucja unormowań dotyczących wysokości wynagrodzenia, za zapłatę którego solidarnie odpowiadają inwestor z wykonawcą. Zmiana, jak wynika z intencji projektodawców, uważana za jedną z najważniejszych spośród dokonanych w art. 647¹ KC, w istocie rzeczy potwierdziła tylko stanowisko wypracowane przez doktrynę i judykaturę. Orzecznictwo stanęło zasadniczo na stanowisku, że odpowiedzialność inwestora za zapłatę wynagrodzenia podwykonawcy jest ograniczona do wysokości wynagrodzenia za wykonane przez podwykonawcę roboty budowlane, na którą się zgodził lub o której wiedział, 36 Wyr. SA w Gdańsku z r., V ACa 378/14, Legalis. 37 Wyr. SA w Warszawie z r., VI ACa 111/16, Legalis; wyr. SA w Gdańsku z r., I ACa 13/15, Legalis. 38 E. Zielińska, w: Habdas, Fras, Komentarz KC, t. IV, 2018, s. 317; K. Zagrobelny, w: Gniewek, Komentarz KC, 2017, art , Nb Wyr. SN z r., IV CSK 286/17, Legalis; wyr. SN z r., IV CSK 91/12, Legalis; wyr. SN z r., V CSK 62/16, Legalis; wyr. SA w Białymstoku z r., I ACa 851/15, Legalis; wyr. SA w Gdańsku z r., V ACa 378/14, Legalis. 40 Wyr. SN z r., V CSK 95/15, Legalis. 41 Wyr. SA w Katowicach z r., V ACa 225/17, Legalis; wyr. SA w Białymstoku z r., I ACa 851/15, Legalis. 42 Wyr. SN z r., IV CSK 91/12, Legalis. 13
12 i nie obejmuje żadnych dodatkowych składników. Wysokość wynagrodzenia należnego podwykonawcy jest zatem zdeterminowana zakresem robót powierzanych podwykonawcy, na które zgodę w sposób dorozumiany (tzw. milcząca zgoda inwestora na roboty budowlane powierzane podwykonawcy przy zgłoszeniu) lub wyraźny (określenie szczegółowego przedmiotu robót budowlanych wykonywanych przez podwykonawcę oraz osoby podwykonawcy w umowie o roboty budowlane), wyraził inwestor. Omawiane przepisy art. 647¹ KC poza zakresem regulacji nadal pozostawiają kwestię nierównego traktowania kontrahentów wykonawcy, ponieważ z ochrony, którą te przepisy przewidują, korzystają wyłącznie ci kontrahenci, którzy niezależnie od rodzaju (kwalifikacji prawnej) umowy z podwykonawcą wykonują roboty budowlane lub których przedmiot świadczenia składa się na obiekt będący przedmiotem świadczenia wykonawcy. 14
KODEKS CYWILNY! [Wyciąg]" TYTUŁ XV" UMOWA O DZIEŁO"
KODEKS CYWILNY! [Wyciąg]"! TYTUŁ XV" UMOWA O DZIEŁO" Art. 627. Przez umowę o dzieło przyjmujący zamówienie zobowiązuje się do wykonania oznaczonego dzieła, a zamawiający do zapłaty wynagrodzenia." Art.
4. Zgłoszenie oraz sprzeciw, o których mowa w 1, wymagają zachowania formy pisemnej pod rygorem nieważności.
Warszawa, 12 czerwca 2018 r. Stanowisko Polskiego Stowarzyszenia Zamówień Publicznych w sprawie obowiązywania znowelizowanego art. 647 1 kodeksu cywilnego w umowach o wykonanie zamówienia publicznego Ustawą
Kancelaria Sejmu s. 128/234
Kancelaria Sejmu s. 128/234 świadczenie producenta nie zostało spełnione od dnia, w którym powinno było być spełnione. 2. Jeżeli świadczenie producenta było spełniane częściami, przedawnienie biegnie od
SENAT RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ IX KADENCJA. Warszawa, dnia 14 kwietnia 2016 r. Druk nr 152
SENAT RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ IX KADENCJA Warszawa, dnia 14 kwietnia 2016 r. Druk nr 152 KOMISJA PRAW CZŁOWIEKA, PRAWORZĄDNOŚCI I PETYCJI Pan Stanisław KARCZEWSKI MARSZAŁEK SENATU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ
128. USTAWA. Kodeks cywilny. Księga Trzecia. Tytuł XV i XVI
31.08.2007 (aktual.) KODEKS CYWILNY 128-1 128. USTAWA. Kodeks cywilny. Księga Trzecia. Tytuł XV i XVI Dz.U.64.16.93 1971.11.04 zm. Dz.U.71.27.252 art. 1 1976.07.01 zm. Dz.U.76.19.122 art. 15 1982.04.06
Odpowiedzialność solidarna inwestora za wynagrodzenie podwykonawcy przed r. 10 praktycznych pytań R. PR. ŁUKASZ MRÓZ, SZYMON SKIBICKI
Odpowiedzialność solidarna inwestora za wynagrodzenie podwykonawcy przed 06.2017 r. 10 praktycznych pytań R. PR. ŁUKASZ MRÓZ, SZYMON SKIBICKI Ponad rok temu zmieniły się zasady solidarnej odpowiedzialności
NOWA PERSPEKTYWA FINANSOWANIA ZAMÓWIEŃ PUBLICZNYCH W INWESTYCJACH BUDOWLANYCH KARY UMOWNE W ZAMÓWIENIACH PUBLICZNYCH
NOWA PERSPEKTYWA FINANSOWANIA ZAMÓWIEŃ PUBLICZNYCH W INWESTYCJACH BUDOWLANYCH KARY UMOWNE W ZAMÓWIENIACH PUBLICZNYCH Funkcje kary umownej Jakie funkcje w umowach powinny pełnić kary umowne? Dyscyplinującą?
WYROK W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ
Sygn. akt III CSK 111/07 WYROK W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ Sąd Najwyższy w składzie : Dnia 22 listopada 2007 r. SSN Hubert Wrzeszcz (przewodniczący) SSN Mirosław Bączyk (sprawozdawca) SSN Zbigniew
WYROK W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ. SSN Wojciech Katner (przewodniczący) SSN Krzysztof Pietrzykowski (sprawozdawca) SSN Karol Weitz
Sygn. akt II CSK 323/16 WYROK W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ Sąd Najwyższy w składzie: Dnia 27 kwietnia 2017 r. SSN Wojciech Katner (przewodniczący) SSN Krzysztof Pietrzykowski (sprawozdawca) SSN
Umowa o roboty budowlane
Umowa o roboty budowlane Informacje ogólne Umowa o roboty budowlane Przez umowę o roboty budowlane wykonawca zobowiązuje się do oddania przewidzianego w umowie obiektu, wykonanego zgodnie z projektem i
WYROK W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ. SSN Irena Gromska-Szuster (przewodniczący) SSN Marian Kocon (sprawozdawca) SSN Krzysztof Pietrzykowski
Sygn. akt IV CSK 109/16 WYROK W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ Sąd Najwyższy w składzie: Dnia 11 stycznia 2017 r. SSN Irena Gromska-Szuster (przewodniczący) SSN Marian Kocon (sprawozdawca) SSN Krzysztof
ZAGADNIENIE PRAWNE. Uzasadnienie
Sygn. akt III CZP 76/14 ZAGADNIENIE PRAWNE W sprawie z powództwa A. T. przeciwko C. spółce z ograniczoną odpowiedzialnością w G. o zapłatę na skutek apelacji pozwanego od wyroku Sądu Okręgowego w B. z
WYROK W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ
Sygn. akt III CSK 273/11 WYROK W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ Dnia 16 maja 2012 r. Sąd Najwyższy w składzie : SSN Dariusz Zawistowski (przewodniczący) SSN Marian Kocon SSN Maria Szulc (sprawozdawca)
WYROK W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ
Sygn. akt IV CSK 173/10 WYROK W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ Sąd Najwyższy w składzie : Dnia 7 października 2010 r. SSN Marek Sychowicz (przewodniczący, sprawozdawca) SSN Bogumiła Ustjanicz SSA Anna
POWIATOWY ZARZĄD DRÓG w Nowym Targu JEDNOSTKA ORGANIZACYJNA POWIATU NOWOTARSKIEGO
Numer sprawy: PZD-ZP.261.14.2019 Nowy Targ, 19 czerwca 2019 r. ZMIANA NR 1 TREŚCI SPECYFIKACJI ISTOTNYCH WARUNKÓW ZAMÓWIENIA Dot.: postępowania o udzielenie zamówienia publicznego prowadzonego w trybie
Uchwała z dnia 21 listopada 2006 r., III CZP 102/06
Uchwała z dnia 21 listopada 2006 r., III CZP 102/06 Sędzia SN Jacek Gudowski (przewodniczący) Sędzia SN Jan Górowski Sędzia SN Elżbieta Skowrońska-Bocian (sprawozdawca) Sąd Najwyższy w sprawie z powództwa
Tekst ustawy ustalony ostatecznie po rozpatrzeniu poprawek Senatu. USTAWA z dnia 8 listopada 2013 r. o zmianie ustawy Prawo zamówień publicznych
Tekst ustawy ustalony ostatecznie po rozpatrzeniu poprawek Senatu USTAWA z dnia 8 listopada 2013 r. o zmianie ustawy Prawo zamówień publicznych Art. 1. W ustawie z dnia 29 stycznia 2004 r. Prawo zamówień
WYROK W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ
Sygn. akt III CSK 288/06 WYROK W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ Sąd Najwyższy w składzie : Dnia 7 lutego 2007 r. SSN Barbara Myszka (przewodniczący) SSN Dariusz Zawistowski (sprawozdawca) SSN Henryk
Wyrok z dnia 22 listopada 2006 r., V CSK 299/06
Wyrok z dnia 22 listopada 2006 r., V CSK 299/06 Wierzyciel może zrzec się wynikającego z art. 481 1 k.c. uprawnienia do żądania odsetek za opóźnienie. Sędzia SN Lech Walentynowicz (przewodniczący) Sędzia
Uchwała z dnia 25 czerwca 2009 r., III CZP 39/09
Uchwała z dnia 25 czerwca 2009 r., III CZP 39/09 Sędzia SN Gerard Bieniek (przewodniczący) Sędzia SN Józef Frąckowiak (sprawozdawca) Sędzia SN Iwona Koper Sąd Najwyższy w sprawie z powództwa Tomasza R.
Propozycje dotyczące podwykonawstwa.
1 Materiał szkoleniowy/ćwiczenia cz. 1 z dnia 20.02.2014 r - www.pzp.pl Dodatkowe zapisy w siwz: Propozycje dotyczące podwykonawstwa. 1. Zamawiający żąda wskazania przez wykonawcę części zamówienia, której
POSTANOWIENIE. Sygn. akt I CZ 186/12. Dnia 15 lutego 2013 r. Sąd Najwyższy w składzie :
Sygn. akt I CZ 186/12 POSTANOWIENIE Sąd Najwyższy w składzie : Dnia 15 lutego 2013 r. SSN Jan Górowski (przewodniczący, sprawozdawca) SSN Mirosław Bączyk SSN Barbara Myszka w sprawie z powództwa J. A.
PODWYKONAWSTWO UMOWA O ROBOTY BUDOWLANE RELACJE:
PODWYKONAWSTWO UMOWA O ROBOTY BUDOWLANE RELACJE: ZAMAWIAJĄCY (INWESTOR) - GŁÓWNY WYKONAWCA PODWYKONAWCA DALSZY PODWYKONAWCA (art. 143a 143d, które nie naruszają praw i obowiązków ww. stron wynikających
UMOWA O DZIEŁO. Opracowała mgr Irena Krauze Lisowiec
UMOWA O DZIEŁO Literatura: Z. Radwański, J. Panowicz - Lipska, Zobowiązania część szczegółowa, Wydanie 10, Warszawa 2013 red. E Gniewek, Kodeks Cywilny. Komentarz, Wydanie 5, Warszawa 2011 Opracowała mgr
SPORY Z PODWYKONAWCAMI
SPORY Z PODWYKONAWCAMI case study Kancelaria BWHS Warszawa, 13 grudnia 2016 1 KAZUS nr 1 Sąd Polubowny przy KIG w Warszawie Roszczenie o zapłatę kar umownych Podwykonawca wpłata zaliczki z umowy przedwstępnej
Uchwała Sądu Najwyższego III CZP 108/15: wyrażenie przez Inwestora dorozumianej zgody na zawarcie umowy z podwykonawcą, a jego solidarna
Uchwała Sądu Najwyższego III CZP 108/15: wyrażenie przez Inwestora dorozumianej zgody na zawarcie umowy z podwykonawcą, a jego solidarna odpowiedzialność wobec podwykonawcy 17 lutego 2016 r. Sąd Najwyższy
PRZETARG 01/EU/2016/SERVERS NA DOSTAWĘ, MONTAŻ I URUCHOMIENIE SERWERÓW, WIRTUALIZATORÓW, MACIERZY I OPROGRAMOWANIA ORAZ WYKUP STAREGO SPRZĘTU
Data: 08/03/2016 PRZETARG 01/EU/2016/SERVERS NA DOSTAWĘ, MONTAŻ I URUCHOMIENIE SERWERÓW, WIRTUALIZATORÓW, MACIERZY I OPROGRAMOWANIA ORAZ WYKUP STAREGO SPRZĘTU Pytania i odpowiedzi dotyczące wzoru umowy
Uchwała z dnia 6 lipca 2006 r., III CZP 37/06
Uchwała z dnia 6 lipca 2006 r., III CZP 37/06 Sędzia SN Marek Sychowicz (przewodniczący, sprawozdawca) Sędzia SN Mirosław Bączyk Sędzia SN Dariusz Zawistowski Sąd Najwyższy w sprawie z powództwa Miasta
WYROK W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ. Protokolant Katarzyna Bartczak
Sygn. akt III CSK 370/14 WYROK W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ Sąd Najwyższy w składzie: Dnia 18 czerwca 2015 r. SSN Zbigniew Kwaśniewski (przewodniczący, sprawozdawca) SSN Wojciech Katner SSN Marta
WYROK W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ. SSN Maria Szulc (przewodniczący) SSN Antoni Górski SSN Zbigniew Kwaśniewski (sprawozdawca)
Sygn. akt V CSK 124/15 WYROK W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ Sąd Najwyższy w składzie: Dnia 5 listopada 2015 r. SSN Maria Szulc (przewodniczący) SSN Antoni Górski SSN Zbigniew Kwaśniewski (sprawozdawca)
a Wykonawcą z siedzibą w:... posiadającym NIP... REGON... wpisanym do:...
P R O J E K T U M O W Y U M O W A n r O A / / 2 0 1 6 Z a łącznik nr 8 zawarta w dniu... w Katowicach pomiędzy: Skarbem Państwa Wojewódzką Stacją Sanitarno Epidemiologiczną w Katowicach; 40 074 Katowice,
OGÓLNE WARUNKI UMOWY w y k o n a n i a r o b ó t b u d o w l a n y c h
Znak sprawy DzE.26.16.2016 DRUK WZP-80 Załącznik nr... do oferty UWAGA: PO PODPISANIU NALEŻY D O Ł Ą C Z Y Ć D O O F E R T Y! OGÓLNE WARUNKI UMOWY w y k o n a n i a r o b ó t b u d o w l a n y c h 1. [
Wyrok z dnia 17 września 2008 r., III CSK 119/08
Wyrok z dnia 17 września 2008 r., III CSK 119/08 Jeżeli jeden z wykonawców (uczestników konsorcjum) umowy zawartej w wyniku udzielenie zamówienia publicznego zawarł umowę w podwykonawcą, któremu nie zapłacił
ZAGADNIENIE PRAWNE. W sprawie o zapłatę na skutek apelacji pozwanego od wyroku Sądu Rejonowego z dnia 26 maja 2015 r.
Sygn. akt III CZP 16/16 ZAGADNIENIE PRAWNE W sprawie o zapłatę na skutek apelacji pozwanego od wyroku Sądu Rejonowego z dnia 26 maja 2015 r. Czy zakładowi ubezpieczeń, który wypłacił odszkodowanie z tytułu
OGÓLNE WARUNKI UMOWY w y k o n a n i a r o b ó t b u d o w l a n y c h
Znak sprawy IM.341-18/08 DRUK WZP-80 Załącznik nr... do oferty UWAGA: Po podpisaniu należy d o ł ą c z y ć d o o f e r t y! OGÓLNE WARUNKI UMOWY w y k o n a n i a r o b ó t b u d o w l a n y c h 1. [ SPOSÓB
POSTANOWIENIE. SSN Dariusz Dończyk (przewodniczący) SSN Krzysztof Pietrzykowski (sprawozdawca) SSN Hubert Wrzeszcz
Sygn. akt III CZP 90/12 POSTANOWIENIE Sąd Najwyższy w składzie : Dnia 20 grudnia 2012 r. SSN Dariusz Dończyk (przewodniczący) SSN Krzysztof Pietrzykowski (sprawozdawca) SSN Hubert Wrzeszcz w sprawie z
REGON..., NIP..., Reprezentowanym/ą przez: 1..., Zwanym/ą dalej Wykonawcą,
Załącznik nr 4 do SIWZ ISTOTNE POSTANOWIENIA UMOWY Zawarta w dniu.. w UMOWA NR :.. pomiędzy: Ochotnicza Strażą Pożarną w Łososinie Górnej ul. Łososińska 23, 34-600 Limanowa REGON 49070153300000, NIP 737-13-31-692
UMOWA Nr /2016/ZDW Wzór
UMOWA Nr /2016/ZDW Wzór Z a ł ą c z n i k n r 8 S p r a w a n r Z D W - DN- 4-2 7 1-62/16 zawarta w dniu.. 2016r. pomiędzy Zarz ądem Dróg Wojew ódzkich, 30-085 Kraków ul. Głowackiego 56, zwanym dalej Zamawiającym,
Spółka Restrukturyzacji Kopalń S.A.
S.A. L.dz. SRK/TZ/6027/15/KR Bytom, dnia 28.10.2015 r. wszystkim zainteresowanym dotyczy: odpowiedzi na pytania Wykonawcy oraz zmian w Specyfikacji Istotnych Warunków Zamówienia w postępowaniu o udzielenie
Uchwała z dnia 4 sierpnia 2005 r., III CZP 51/05
Uchwała z dnia 4 sierpnia 2005 r., III CZP 51/05 Sędzia SN Gerard Bieniek (przewodniczący) Sędzia SN Irena Gromska-Szuster (sprawozdawca) Sędzia SN Maria Grzelka Sąd Najwyższy w sprawie ze skargi na czynności
Zadatek czy zaliczka? Oto jest pytanie Tomasz Wachowski
Zadatek czy zaliczka? Oto jest pytanie Tomasz Wachowski Prezentacja wygłoszona 9 kwietnia 2011 r. Zadatek czy zaliczka? Oto jest pytanie Zadatek i zaliczka czy jest jakaś różnica? Zadatek i zaliczka czy
Uchwała z dnia 21 lipca 2010 r., III CZP 23/10
Uchwała z dnia 21 lipca 2010 r., III CZP 23/10 Sędzia SN Antoni Górski (przewodniczący) Sędzia SN Barbara Myszka (sprawozdawca) Sędzia SN Marek Sychowicz Sąd Najwyższy w sprawie z wniosku "H.D.I.", sp.
UMOWA Nr. ... reprezentowanym przez: zwanym dalej Jednostką Projektującą
1 CZĘŚĆ II: Wzór umowy Załącznik nr 8 UMOWA Nr zawarta w Kolbuszowej w dniu..., pomiędzy Nabywcą: Powiatem Kolbuszowskim, ul. 11-go Listopada 10, 36-100 Kolbuszowa, NIP 814-15-73-682 Odbiorcą: Zarządem
WYROK W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ
Sygn. akt II CK 336/05 WYROK W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ Sąd Najwyższy w składzie : Dnia 12 stycznia 2006 r. SSN Antoni Górski (przewodniczący) SSN Józef Frąckowiak SSN Henryk Pietrzkowski (sprawozdawca)
Opinia UZP: Zmiana umowy w sprawie zamówienia publicznego w związku z ustawową zmianą stawki podatku od towarów i usług (VAT)
Opinia UZP: Zmiana umowy w sprawie zamówienia publicznego w związku z ustawową zmianą stawki podatku od towarów i usług (VAT) I. Stosownie do postanowienia art. 3 ust. 1 pkt 1 ustawy z dnia 5 lipca 2001
Uchwała z dnia 17 lutego 2004 r., III CZP 118/03
Uchwała z dnia 17 lutego 2004 r., III CZP 118/03 Sędzia SN Jacek Gudowski (przewodniczący) Sędzia SN Gerard Bieniek Sędzia SN Jan Górowski (sprawozdawca) Sąd Najwyższy w sprawie z powództwa Zaawansowanych
Załącznik nr 6 do SIWZ UMOWA NR. WZÓR. zawarta w dniu. w Kielcach pomiędzy: reprezentowaną przez: zwaną dalej Zamawiającym a. reprezentowaną przez:
UMOWA NR. WZÓR Załącznik nr 6 do SIWZ zawarta w dniu. w Kielcach pomiędzy:. reprezentowaną przez:. zwaną dalej Zamawiającym a. reprezentowaną przez:. zwaną dalej Wykonawcą, zawarto umowę o następującej
WYROK W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ
Sygn. akt III CSK 152/10 WYROK W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ Sąd Najwyższy w składzie : Dnia 4 lutego 2011 r. SSN Hubert Wrzeszcz (przewodniczący) SSN Teresa Bielska-Sobkowicz (sprawozdawca) SSA
Uchwała z dnia 7 maja 2010 r., III CZP 34/10
Uchwała z dnia 7 maja 2010 r., III CZP 34/10 Sędzia SN Kazimierz Zawada (przewodniczący) Sędzia SN Marek Sychowicz (sprawozdawca) Sędzia SA Jan Futro Sąd Najwyższy w sprawie z wniosku Alicji J. przy uczestnictwie
Dotyczy: Postępowania prowadzonego w trybie przetargu nieograniczonego na DOSTAWĘ SYMETRYCZNEGO ŁĄCZA INTERNETOWEGO W TECHNOLOGII ŚWIATŁOWODOWEJ.
Warszawa, dnia 5.09.2012 r. Filmoteka Narodowa ul. Puławska 61 00-975 Warszawa Dotyczy: Postępowania prowadzonego w trybie przetargu nieograniczonego na DOSTAWĘ SYMETRYCZNEGO ŁĄCZA INTERNETOWEGO W TECHNOLOGII
UMOWA Nr IT/.../2016. W dniu... w Piasecznie pomiędzy Gminą Piaseczno z siedzibą
UMOWA Nr IT/.../2016 W dniu... w Piasecznie pomiędzy Gminą Piaseczno z siedzibą w Piasecznie ul. Kościuszki 5, NIP 123-12-10-962 reprezentowaną przez: Burmistrza Miasta i Gminy inż. Zdzisława Lisa zwaną
Załącznik nr 6b do SIWZ
Załącznik nr 6b do SIWZ UMOWA GENERALNA UBEZPIECZENIA MAJĄTKOWEGO DOLNOŚLĄSKIEGO CENTRUM ONKOLOGII WE WROCŁAWU (UMOWA W SPRAWIE ZAMÓWIENIA PUBLICZNEGO DLA ZADANIA II) zawarta w dniu.. we Wrocławiu, której
Uchwała z dnia 20 czerwca 2001 r., III CZP 34/01
Uchwała z dnia 20 czerwca 2001 r., III CZP 34/01 Przewodniczący Sędzia SN Mirosława Wysocka (sprawozdawca) Sędzia SN Tadeusz Domińczyk, Sędzia SA Jan Górowski Sąd Najwyższy w sprawie z wniosku Zakładu
U M O W A Nr Dostosowanie pomieszczeń w budynku szkolnym na potrzeby przedszkola w Zespole Placówek Oświatowych w Nowej Dębie 1
1 U M O W A Nr na: : Dostosowanie pomieszczeń w budynku szkolnym na potrzeby przedszkola w Zespole Placówek Oświatowych w Nowej Dębie zawarta w dniu.. 2015 roku pomiędzy Gminą Nowa Dęba reprezentowaną
Postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 14 marca 2014 r. III CZP 128/13
Id: 20382 [S]posób doręczenia określony w art. 1160 k.p.c., należy stosować także do wyroków sądów polubownych. ( ) [B]rak dostatecznych podstaw, aby przez pisemne zawiadomienie, o którym mowa w art. 1160
POSTANOWIENIE. SSN Jacek Gudowski (przewodniczący) SSN Krzysztof Strzelczyk SSN Dariusz Zawistowski (sprawozdawca) odmawia podjęcia uchwały.
Sygn. akt III CZP 55/09 POSTANOWIENIE Sąd Najwyższy w składzie : Dnia 4 września 2009 r. SSN Jacek Gudowski (przewodniczący) SSN Krzysztof Strzelczyk SSN Dariusz Zawistowski (sprawozdawca) w sprawie z
Kary umowne w transporcie. Odszkodowanie czy zarobek dla zleceniodawców? RADCA PRAWNY PAWEŁ JUDEK
Kary umowne w transporcie Odszkodowanie czy zarobek dla zleceniodawców? RADCA PRAWNY PAWEŁ JUDEK Kara umowna w kodeksie cywilnym 2 Art. 483 k.c. można zastrzec w umowie, że naprawienie szkody wynikłej
Gwarancja bankowa jako forma wniesienia wadium kontrowersje interpretacyjne
Autor wyjaśnia kontrowersje, jakie powstają w praktyce postępowań o zamówienie publiczne w przypadku tej gwarancji. Instytucja wadium funkcjonuje w systemie zamówień publicznych od początku jego istnienia.
WYROK W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ. SSN Teresa Bielska-Sobkowicz (przewodniczący) SSN Mirosław Bączyk (sprawozdawca) SSN Jan Górowski
Sygn. akt V CSK 163/15 WYROK W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ Sąd Najwyższy w składzie: Dnia 19 listopada 2015 r. SSN Teresa Bielska-Sobkowicz (przewodniczący) SSN Mirosław Bączyk (sprawozdawca) SSN
Nr sprawy: ZP Załącznik nr 12 Umowa nr ZP/.../2013
Nr sprawy: ZP.271.58.2013 Załącznik nr 12 Umowa nr ZP/.../2013 W dniu.. pomiędzy Miastem Suwałki, 16-400 Suwałki, ul. Mickiewicza 1, NIP: 844-215-51-52, Regon: 790671030, zwaną dalej w skrócie Zamawiającym,
Instytut Badań Systemowych Polskiej Akademii Nauk
Warszawa 2017-11-27 r. PYTANIA I ODPOWIEDZI WRAZ ZE ZMIANĄ SPECYFIKACJI ISTOTNYCH WARUNKÓW ZAMÓWIENIA PAN uprzejmie informuje, że w dniu 2017-11-22 otrzymaliśmy pytania dot. przetargu na dostawę usług
STANOWISKO Nr 27 KONWENTU MARSZAŁKÓW WOJEWÓDZTW RP z dnia 25 czerwca 2015 roku
STANOWISKO Nr 27 KONWENTU MARSZAŁKÓW WOJEWÓDZTW RP z dnia 25 czerwca 2015 roku w sprawie stosowania przepisów ustawy o finansach publicznych w zakresie dotyczącym możliwości pokrywania wydatków na realizację
POSTANOWIENIE. SSN Anna Kozłowska (przewodniczący) SSN Marian Kocon (sprawozdawca) SSN Katarzyna Tyczka-Rote. Protokolant Katarzyna Bartczak
Sygn. akt III CZP 5/15 POSTANOWIENIE Sąd Najwyższy w składzie: Dnia 22 kwietnia 2015 r. SSN Anna Kozłowska (przewodniczący) SSN Marian Kocon (sprawozdawca) SSN Katarzyna Tyczka-Rote Protokolant Katarzyna
WYROK W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ
Sygn. akt II CSK 529/13 WYROK W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ Sąd Najwyższy w składzie: Dnia 21 maja 2014 r. SSN Grzegorz Misiurek (przewodniczący, sprawozdawca) SSN Wojciech Katner SSN Katarzyna Tyczka-Rote
Naliczanie odsetek i egzekucja.
Naliczanie odsetek i egzekucja. Jak postępować w przypadku zaległości z tytułu opłaty planistycznej, a jak w przypadku opłaty adiacenckiej? W jakiej wysokości naliczać odsetki - moim zdaniem wg Ordynacji
Wzór umowy o roboty remontowo - modernizacyjne Nr...
Identyfikator:ZSNr1.ZP.271.2.2014 Załącznik nr 5 do SIWZ Wzór umowy o roboty remontowo - modernizacyjne Nr... Zawarta w dniu... 2014 roku we Wronkach pomiędzy Zespołem Szkół nr 1 im. Powstańców Wielkopolskich,
WYROK W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ
Sygn. akt II CSK 635/10 WYROK W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ Dnia 7 lipca 2011 r. Sąd Najwyższy w składzie : SSN Grzegorz Misiurek (przewodniczący, sprawozdawca) SSN Wojciech Katner SSN Iwona Koper
POSTANOWIENIE. SSN Lech Walentynowicz (przewodniczący) SSN Dariusz Dończyk (sprawozdawca) SSN Maria Szulc
Sygn. akt V CZ 161/11 POSTANOWIENIE Sąd Najwyższy w składzie : Dnia 28 marca 2012 r. SSN Lech Walentynowicz (przewodniczący) SSN Dariusz Dończyk (sprawozdawca) SSN Maria Szulc w sprawie z powództwa Alicji
Windykacja należności w JSFP a wpłaty dłużników. Prowadzący: Przemysław Wojnicz
Windykacja należności w JSFP a wpłaty dłużników Prowadzący: Przemysław Wojnicz Ogólne zasady zaliczania wpłat Art. 1 kodeksu cywilnego (kc) Kodeks niniejszy reguluje stosunki cywilnoprawne między osobami
Miasto Zamość, z siedzibą w Zamościu, przy ul. Rynek Wielki 13, 22-400 Zamość, NIP: 922-269-74-72., REGON: 950368747, reprezentowaną przez:
Załącznik Nr 8a do SIWZ - wzór umowy dotyczącej części I zamówienia UMOWA Nr... zawarta w Zamościu, w dniu... pomiędzy: Miasto Zamość, z siedzibą w Zamościu, przy ul. Rynek Wielki 13, 22-400 Zamość, NIP:
UCHWAŁA. Sygn. akt III CZP 70/12
Sygn. akt III CZP 70/12 UCHWAŁA Dnia 14 listopada 2012 r. Sąd Najwyższy w składzie : SSN Henryk Pietrzkowski (przewodniczący, sprawozdawca) SSN Wojciech Katner SSA Władysław Pawlak w sprawie z powództwa
UCHWAŁA. SSN Krzysztof Strzelczyk (przewodniczący) SSN Marian Kocon (sprawozdawca) SSN Agnieszka Piotrowska. Protokolant Bożena Kowalska
Sygn. akt III CZP 113/15 UCHWAŁA Sąd Najwyższy w składzie: Dnia 7 kwietnia 2016 r. SSN Krzysztof Strzelczyk (przewodniczący) SSN Marian Kocon (sprawozdawca) SSN Agnieszka Piotrowska Protokolant Bożena
Ośrodek Badań, Studiów i Legislacji
Warszawa, 21 listopada 2017 r. Opinia Ośrodka Badań, Studiów i Legislacji Krajowej Rady Radców Prawnych dotycząca możliwości ustalania z klientem wysokości wynagrodzenia przysługującego radcy prawnemu
UCHWAŁA. Protokolant Bożena Kowalska
Sygn. akt III CZP 145/08 UCHWAŁA Sąd Najwyższy w składzie : Dnia 12 lutego 2009 r. SSN Mirosław Bączyk (przewodniczący, sprawozdawca) SSN Zbigniew Kwaśniewski SSN Katarzyna Tyczka-Rote Protokolant Bożena
Uchwała z dnia 12 lutego 2009 r., III CZP 142/08
Uchwała z dnia 12 lutego 2009 r., III CZP 142/08 Sędzia SN Mirosław Bączyk (przewodniczący) Sędzia SN Zbigniew Kwaśniewski (sprawozdawca) Sędzia SN Katarzyna Tyczka-Rote Sąd Najwyższy w sprawie egzekucyjnej
POSTANOWIENIE. SSN Marta Romańska
Sygn. akt V CSK 5/18 POSTANOWIENIE Sąd Najwyższy w składzie: Dnia 24 maja 2018 r. SSN Marta Romańska w sprawie z powództwa J.B. i A.B. przeciwko D.G. i M.S. o zapłatę, na posiedzeniu niejawnym w Izbie
UNIEWAŻNIENIE POSTĘPOWANIA NA PODSTAWIE ART. 93 UST. 1 PKT 6 I 7 USTAWY - PRAWO ZAMÓWIEŃ PUBLICZNYCH
UNIEWAŻNIENIE POSTĘPOWANIA NA PODSTAWIE ART. 93 UST. 1 PKT 6 I 7 USTAWY - Unieważnienie postępowania jest czynnością niweczącą całość postępowania, powodującą, że cel prowadzenia postępowania, tj. udzielenie
UCHWAŁA. SSN Jacek Gudowski (przewodniczący) SSN Irena Gromska-Szuster SSN Zbigniew Kwaśniewski (sprawozdawca) Protokolant Katarzyna Bartczak
Sygn. akt III CZP 54/13 UCHWAŁA Sąd Najwyższy w składzie: Dnia 10 października 2013 r. SSN Jacek Gudowski (przewodniczący) SSN Irena Gromska-Szuster SSN Zbigniew Kwaśniewski (sprawozdawca) Protokolant
UMOWA. zawarta w dniu
PROJEKT UMOWY Załącznik nr 2 do SIWZ UMOWA zawarta w dniu pomiędzy: Dolnośląskim Urzędem Wojewódzkim we Wrocławiu, pl. Powstańców Warszawy 1, 50-153 Wrocław, posiadającym NIP 896-10-03-245, REGON 000514377,
WZÓR UMOWY UMOWA O DZIEŁO
WZÓR UMOWY UMOWA O DZIEŁO zawarta w dniu 2013 roku w rezultacie udzielenia zamówienia publicznego w trybie przetargu nieograniczonego nr...2013, pomiędzy: Miastem Stołecznym Warszawa, w imieniu i na rzecz
Odpowiedzialność zamawiającego za zapłatę podwykonawcy na gruncie art. 143c PZP
Odpowiedzialność zamawiającego za zapłatę podwykonawcy na gruncie art. 143c PZP Geneza instytucji ustawa z dnia 28 czerwca 2012 roku o spłacie niektórych niezaspokojonych należności przedsiębiorców, wynikających
POSTANOWIENIE. SSN Władysław Pawlak
Sygn. akt IV CSK 353/17 POSTANOWIENIE Sąd Najwyższy w składzie: Dnia 22 grudnia 2017 r. SSN Władysław Pawlak w sprawie z powództwa Zakładu W. Spółki z ograniczoną odpowiedzialnością w L. przeciwko E. Spółce
UCHWAŁA. Sygn. akt III CZP 94/11. Dnia 16 lutego 2012 r. Sąd Najwyższy w składzie :
Sygn. akt III CZP 94/11 UCHWAŁA Sąd Najwyższy w składzie : Dnia 16 lutego 2012 r. SSN Kazimierz Zawada (przewodniczący, sprawozdawca) SSN Iwona Koper SSN Dariusz Zawistowski w sprawie z wniosku Miasta
Uchwała z dnia 12 kwietnia 2007 r., III CZP 26/07
Uchwała z dnia 12 kwietnia 2007 r., III CZP 26/07 Sędzia SN Marian Kocon (przewodniczący) Sędzia SN Teresa Bielska-Sobkowicz (sprawozdawca) Sędzia SN Krzysztof Pietrzykowski Sąd Najwyższy w sprawie z wniosku
UCHWAŁA. SSN Hubert Wrzeszcz (przewodniczący) SSN Elżbieta Skowrońska-Bocian SSN Marek Sychowicz (sprawozdawca) Protokolant Bożena Kowalska
Sygn. akt III CZP 107/05 UCHWAŁA Sąd Najwyższy w składzie : Dnia 29 listopada 2005 r. SSN Hubert Wrzeszcz (przewodniczący) SSN Elżbieta Skowrońska-Bocian SSN Marek Sychowicz (sprawozdawca) Protokolant
WYROK W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ
Sygn. akt V CSK 221/06 WYROK W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ Sąd Najwyższy w składzie : Dnia 15 listopada 2006 r. SSN Gerard Bieniek (przewodniczący, sprawozdawca) SSN Antoni Górski SSN Iwona Koper
POSTANOWIENIE. SSN Dariusz Zawistowski (przewodniczący) SSN Hubert Wrzeszcz (sprawozdawca) SSA Michał Kłos. Protokolant Bożena Kowalska
Sygn. akt III CZP 88/07 POSTANOWIENIE Sąd Najwyższy w składzie : Dnia 23 października 2007 r. SSN Dariusz Zawistowski (przewodniczący) SSN Hubert Wrzeszcz (sprawozdawca) SSA Michał Kłos Protokolant Bożena
Negocjowanie i zawieranie kontraktów budowlanych. Michał Behnke
Negocjowanie i zawieranie kontraktów budowlanych. Michał Behnke 21 listopada 2008 r. Centrum Konferencyjne Zielna, Warszawa UMOWA O ROBOTY BUDOWLANE obszar negocjacji a zapisy standardowe Zakres i technologia
- PROJEKT- UMOWA nr...
Sprawa nr: 3/2019/PN Załącznik nr 2 do SIWZ - PROJEKT- UMOWA nr... zawarta w dniu.. 2019r. w Bielsku-Białej pomiędzy Galerią Bielską BWA z siedzibą ul. 3 Maja 11, 43-300 Bielsko-Biała, reprezentowaną przez
Odszkodowanie dla pracodawcy za nieuzasadnione rozwiązanie umowy o pracę bez wypowiedzenia przez pracownika.
Odszkodowanie dla pracodawcy za nieuzasadnione rozwiązanie umowy o pracę bez wypowiedzenia przez pracownika. Zgodnie z art. 55 1¹ kodeksu pracy (dalej k.p.) pracownikowi przysługuje prawo do rozwiązanie
PYTANIA I ODPOWIEDZI_cz_ ust 3: Prosimy o uzupełnienie zapisów tego postanowienia wg poniższej propozycji:
PYTANIA I ODPOWIEDZI_cz_3 14. 2 ust. 2: Zwracamy się z prośbą o sformułowanie terminu wykonania umowy w taki sposób, aby przedmiotowy termin ustalany był w relacji do terminu zawarcia (a równocześnie rozpoczęcia)
UMOWA Nr.. Dostawa chemii do utrzymania nawierzchni lotniskowych i odladzania statków powietrznych część.
Załącznik nr 5 do SIWZ UMOWA Nr.. dla postępowania o udzielenie zamówienia publicznego prowadzonego w trybie przetargu, zgodnie z Regulaminem Udzielania Zamówień Sektorowych przez Zamawiającego, ogłoszonego
Kary umowne w zamówieniach publicznych - element dyscyplinujący czy poprawa budżetu inwestycji? 27-28 listopada 2014 r.
w zamówieniach publicznych - element dyscyplinujący czy poprawa budżetu inwestycji? 27-28 listopada 2014 r. PROJEKT WYZWANIE ROZWIĄZANIE Kancelaria Radców Prawnych Brudkiewicz, Suchecka i Partnerzy www.brudkiewicz-suchecka.pl
Uchwała z dnia 25 października 2006 r., III CZP 62/06
Uchwała z dnia 25 października 2006 r., III CZP 62/06 Sędzia SN Gerard Bieniek (przewodniczący) Sędzia SN Iwona Koper Sędzia SN Zbigniew Kwaśniewski (sprawozdawca) Sąd Najwyższy w sprawie egzekucyjnej
Jak uniknąć utraty roszczeń z najmu
Jak uniknąć utraty roszczeń z najmu termin zawarcia różni się od terminu przekazania wynajmowanego lokalu. W praktyce gospodarczej zawarcie umowy wiąże się z reguły z jednoczesnym wywarciem przez nią skutków
U M O W A Nr. CPV Roboty budowlane w zakresie obiektów sportowych
U M O W A Nr Zał. nr 6 zawarta w dniu... w Pyskowicach, pomiędzy Gminą Pyskowice, z siedzibą: ul. Strzelców Bytomskich 3, 44-120 Pyskowice, w imieniu którego występuje:..., zwanym dalej Zamawiającym, a...,
UCHWAŁA. SSN Jacek Gudowski (przewodniczący) SSN Irena Gromska-Szuster SSA Barbara Trębska (sprawozdawca)
Sygn. akt III CZP 92/09 UCHWAŁA Sąd Najwyższy w składzie : Dnia 17 listopada 2009 r. SSN Jacek Gudowski (przewodniczący) SSN Irena Gromska-Szuster SSA Barbara Trębska (sprawozdawca) w sprawie z powództwa
1. Termin realizacji umowy: sukcesywnie od dnia podpisania niniejszej umowy, tj.
$ 1.! " " # # zawarta w Białymstoku w dniu., % & ' ( ) * & + &, * & + -. pomiędzy $ -, NIP 542-2-84-619, REGON 2333177, reprezentowanym przez Dyrektora, zwanym w dalszej części umowy ZAMAWIAJĄCYM, a.,
Stwierdzić wobec tego należy, że wyżej przywołana klauzula umowna zawarta w 11 ust. 2 umowy stron nie zawierała odwołania się do żadnego konkretnego kryterium stanowiącego podstawę do zmiany oprocentowania,