WYROK W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Transkrypt

1 Sygn. akt II CSK 635/10 WYROK W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ Dnia 7 lipca 2011 r. Sąd Najwyższy w składzie : SSN Grzegorz Misiurek (przewodniczący, sprawozdawca) SSN Wojciech Katner SSN Iwona Koper w sprawie z powództwa X. F. w Polsce Spółki z ograniczoną odpowiedzialnością w L. przeciwko Skarbowi Państwa - Nadleśniczemu Nadleśnictwa w S. o zapłatę, po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w Izbie Cywilnej w dniu 7 lipca 2011 r., skargi kasacyjnej strony pozwanej od wyroku Sądu Apelacyjnego z dnia 29 czerwca 2010 r., 1. uchyla zaskarżony wyrok w części uwzględniającej apelację powódki (pkt 1) oraz orzekającej o kosztach postępowania odwoławczego (pkt 3) i oddala apelację powódki oraz znosi wzajemnie pomiędzy stronami koszty postępowania za drugą instancję; 2. zasądza od powódki na rzecz Skarbu Państwa - Prokuratorii Generalnej Skarbu Państwa kwotę (dwa tysiące siedemset) zł tytułem zwrotu kosztów postępowania kasacyjnego. Uzasadnienie

2 2 Sąd Okręgowy wyrokiem z dnia 5 lutego 2010 r. zasądził od pozwanego Skarbu Państwa Nadleśniczego Nadleśnictwa S. na rzecz powódki X. F. w Polsce spółki z ograniczoną odpowiedzialnością kwotę zł z ustawowymi odsetkami od dnia uprawomocnienia się wyroku, oddalił powództwo w pozostałej części i orzekł o kosztach procesu. Sąd ten ustalił, że powódka w dniach 23 października 2006 r. oraz 20 listopada 2006 r. zgłosiła pozwanemu szkodę w prowadzonych przez siebie uprawach trawnika rolowanego na działkach nr 192/11, 370/10 i 372, wyrządzoną przez dziki i jelenie, a następnie pismem z dnia 3 stycznia 2008 r. wezwała pozwanego do zapłaty odszkodowania w kwocie zł. Pozwany nie wypłacił powódce odszkodowania, w związku z czym wystąpiła ona z powództwem o zapłatę kwoty ,40 zł. Łączna wysokość tej szkody wyniosła - według opinii biegłego sądowego prof. Kazimierza G zł. Sąd Okręgowy, uznając tę wycenę za prawidłową, uwzględnił powództwo na podstawie art. 46 ust. 1 pkt 1 ustawy z dnia 13 października 1995 r. Prawo łowieckie (tekst jedn.: Dz. U. z 2005 r. Nr 127, poz ze zm.) jedynie w zakresie powyższej kwoty wraz z ustawowymi odsetkami od daty uprawomocnienia się wyroku. Sąd Apelacyjny, po rozpoznaniu apelacji obu stron, wyrokiem zaskarżonym skargą kasacyjną zmienił wyrok Sądu Okręgowego w ten sposób, że początkowy termin płatności odsetek ustawowych do zasądzonej sumy zł określił na dzień 11 stycznia 2008 r., oddalił apelację pozwanego i orzekł o kosztach procesu za instancje odwoławczą. Uwzględniając apelację powódki Sąd Apelacyjny wskazał, że pozwany - stosownie do art. 455 k.c. - powinien zapłacić powódce odszkodowanie niezwłocznie po otrzymaniu wezwania do spełnienia tego świadczenia. Skoro wezwanie takie z zakreślonym trzydniowym terminem płatności otrzymała najpóźniej 9 stycznia 2009 r., to - zgodnie z art k.c. - usprawiedliwione jest żądanie zasądzenia odsetek ustawowych od dnia 11 stycznia 2009 r. W skardze kasacyjnej opartej na podstawie naruszenia prawa materialnego (art pkt 1 k.p.c.) pozwany zarzucił naruszenie art. 481 w związku z art.

3 k.c. przez błędną wykładnię polegającą na uznaniu, że odsetki od świadczenia odszkodowawczego należą się od daty wcześniejszej, niż data ustalenia wysokości odszkodowania. W konkluzji skarżący wniósł o uchylenie wyroku Sądu Apelacyjnego, w części rozstrzygającej o odsetkach oraz kosztach postępowania za druga instancję i wydanie orzeczenia oddalającego apelację powódki. Sąd Najwyższy zważył, co następuje: Skarga kasacyjna okazała się uzasadniona. W orzecznictwie Sądu Najwyższego przeważa zapatrywanie, aprobowane przez skład orzekający, zgodnie z którym przysługujące wierzycielowi, zgodnie z art. 481 k.c., odsetki za opóźnienie w spełnieniu świadczenia pieniężnego stanowią ryczałtowo ujętą, minimalną rekompensatę doznanego uszczerbku wskutek pozbawienia go możliwości czerpania korzyści z należnego świadczenia pieniężnego. Odsetki te niewątpliwie zatem pełnią funkcję odszkodowawczą (zob. m.in. wyroki z dnia: 15 stycznia 2004 r., II CSK 352/02, niepubl.; z dnia 9 maja 2008 r., III CSK 17/08, niepubl. oraz z dnia 16 kwietnia 2009 r., I CSK 524/08, OSNC-ZD 2009, nr 4, poz. 106). Dłużnik obowiązany do zapłaty odszkodowania pieniężnego popada w opóźnienie, jeżeli nie zapłaci odszkodowania w terminie płatności. Z reguły odszkodowanie pieniężne jest płatne niezwłocznie po wezwaniu przez wierzyciela (art. 455 in fine k.c.). W przypadku nieotrzymania odszkodowania pieniężnego w terminie płatności wierzyciel może żądać od dłużnika, zgodnie z art k.c., zapłaty odsetek za opóźnienie liczonych od upływu tego terminu. Może on żądać skutecznie ich zapłaty wtedy, gdy odszkodowanie w takiej wysokości rzeczywiście mu się w tym terminie należy. Nie zawsze zatem wymagalność roszczenia jest równoznaczna ze stanem opóźnienia dłużnika, gdyż o opóźnieniu tym można mówić wtedy, gdy dłużnik nie spełnia świadczenia niespornego co do zasady i wysokości, niezwłocznie po wezwaniu przez wierzyciela (por. wyroki Sądu Najwyższego: z dnia 30 marca 1998 r., III CKN 330/97, niepubl; z dnia 15 stycznia 2004 r., II CSK 352/02, niepubl. oraz z dnia 10 lutego 2010 r., V CSK 269/09, OSNC 2010, nr 5, poz. 13).

4 4 W świetle powyższych uwag wyłania się kwestia, czy w razie bezskutecznego wezwania dłużnika przez wierzyciela do zapłaty oznaczonej kwoty odszkodowania ze skutkiem określonym w art. 455 in fine k.c., sąd ma obowiązek zasądzić odsetki za opóźnienie od tej kwoty, licząc od upływu terminu jej płatności, wynikającego z powołanego przepisu, jeżeli ona rzeczywiście mu się w tej wysokości w tym terminie należała. Sąd Apelacyjny stanął na stanowisku, że na tak postawione pytanie należy udzielić odpowiedzi twierdzącej. Zapatrywanie to budzi jednak istotne zastrzeżenia. Zgodnie z art k.c., jeżeli naprawienie szkody ma nastąpić w pieniądzu, wysokość odszkodowania powinna być ustalona według cen z daty ustalenia odszkodowania, przy czym odstępstwo od tej reguły jest możliwe tylko wtedy, gdy szczególne okoliczności wymagają przyjęcia za podstawę cen istniejących w innej chwili. Przyjęcie takiego rozwiązania służy zapewnieniu pełnego odszkodowania; chroni poszkodowanego przed skutkami spadku wartości pieniądza między dniem wyrządzenia szkody, a chwilą wyrokowania. W przypadku, gdy ustalenie odszkodowania nastąpiło według cen z chwili wyrokowania, trzeba uznać, że należy się ono w tej wysokości, jeżeli ceny te były wyższe od występujących wcześniej, dopiero od tej chwili. Zatem od chwili ustalenia odszkodowania można mówić o opóźnieniu się dłużnika w zapłacie odszkodowania ustalonego według tych cen i w konsekwencji dopiero od tej chwili można zasądzić od niego odsetki za opóźnienie (por. uchwałę Sądu Najwyższego z dnia 6 września 1994 r., III CZP 105/94, OSNC 1995, nr 2, poz. 26 oraz wyroki Sądu Najwyższego: z dnia 29 maja 2000 r., II CKN 823/98, niepubl.; z dnia 19 października 2000 r., III CKN 251/00, niepubl.; 22 lutego 2001 r., II CKN 404/00 niepubl. oraz powołane wcześniej z dnia 15 stycznia 2004 r., II CSK 352/02, niepubl.; z dnia 9 maja 2008 r., III CSK 17/08, niepubl. i z dnia 16 kwietnia 2009 r., I CSK 524/08, OSNC-ZD 2009, nr 4, poz. 106). Nie można więc odmówić racji skarżącemu, że Sąd Apelacyjny, wychodząc z odmiennych założeń, naruszył wskazane w skardze kasacyjnej przepisy prawa materialnego. Skoro wysokość zasądzonego na rzecz powódki odszkodowania, ustalonego na dzień wyrokowania przez Sąd drugiej instancji, uwzględnia wszystkie

5 5 niekorzystne dla niej zmiany siły nabywczej pieniądza, które nastąpiły od powstania zdarzenia wywołującego obowiązek jego naprawienia, to nieuzasadnione było przyznanie odsetek ustawowych od tej sumy od daty wcześniejszej. Z tych względów Sąd Najwyższy na podstawie art k.p.c. orzekł, jak w sentencji, rozstrzygając o kosztach procesu za drugą instancję na podstawie art. 100 w związku z art i art k.p.c., a w pozostałym zakresie - zgodnie z art. 98 w związku z art i art k.p.c. jz