Wp yw suplementacji dydrogesteronu

Transkrypt

1 AJRI 2005; 53: Copyright Blackweell Munksgaarg, 2005 American Journal of Reproductive Immunplogy Wp yw suplementacji dydrogesteronu na profil hormonalny i czynnik blokujàcy indukowany przez progesteron u kobiet z zagra ajàcym poronieniem Kalinka J, Szekeres-Bartho J. Wp yw suplementacji dydrogesteronu na profil hormonalny i czynnik blokujàcy indukowany przez progesteron u kobiet z zagra ajàcym poronieniem. AJRI 2005; 53: Blackwell Munksgaard, 2005 PROBLEM: WartoÊç terapeutyczna stosowania progestagenów w przypadku zagra ajàcego poronienia lub zagra ajàcego porodu przedwczesnego wcià pozostaje kwestià spornà. Je eli w trakcie cià y stwierdza si wystarczajàce st enia progesteronu, limfocyty syntetyzujà mediator [czynnik blokujàcy indukowany przez progesteron (PIBF)], który wykazuje dzia anie przeciwporonne u myszy. Celem badania by o dokonanie oceny wp ywu dydrogesteronu na wynik cià y u kobiet z zagra ajàcym poronieniem. METODA BADANIA: DwadzieÊcia siedem kobiet z zagra ajàcym poronieniem leczono przez 10 dni dydrogesteronem (w dawce mg/dob ). SzesnaÊcie zdrowych kobiet w cià y z grupy kontrolnej nie otrzymywa o adnych leków. Przeprowadzono oznaczenia st enia progesteronu i estradiolu w surowicy oraz st enia PIBF w moczu metodà immunoenzymatycznà (ELISA). WYNIKI: Wyniki cià y w grupie kobiet z zagra ajàcym poronieniem leczonych dydrogesteronem nie ró ni y si w sposób istotny statystycznie od wyników uzyskanych u zdrowych pacjentek w grupie kontrolnej. W odró nieniu od kobiet z zagra ajàcym poronieniem, u pacjentek w grupie kontrolnej dosz o do wzrostu st enia progesteronu w surowicy w przebiegu cià y. Po leczeniu dydrogesteronem poczàtkowo niskie st enie PIBF u kobiet z zagra ajàcym poronieniem uleg o istotnemu statystycznie wzrostowi (P = 0,001), osiàgajàc poziom wyst pujàcy u zdrowych kobiet w grupie kontrolnej. WNIOSKI: Dane te sugerujà, e dzi ki indukowaniu wytwarzania PIBF, dydrogesteron mo e poprawiaç odsetek ywych narodzin wêród kobiet z zagra ajàcym poronieniem. Jaros aw Kalinka 1, Julia Szekeres-Bartho 2,3 1 Klinika Perinatologii Instytutu Ginekologii i Po o nictwa, 1 Akademia Medyczna w odzi, Polska; 2 Zak ad Mikrobiologii Medycznej i Immunologii, Uniwersytet w Pecs, Wydzia Medyczny, W gry; 3 Zespó Badaƒ nad Immunologià Reprodukcyjnà i Nowotworowà W gierskiej Akademii Nauk, W gry S owa kluczowe: Dydrogesteron, wczesna cià a, progesteron, czynnik blokujàcy indukowany przez progesteron, zagra ajàce poronienie ProÊby o przedruki nale y kierowaç do dr. med. Jaros awa Kalinki, Klinika Perinatologii Instytutu Ginekologii i Po o nictwa, 1 Akademia Medyczna w odzi, ul. Wileƒska 37, ódê, Polska. j.kalinka@csk.am.lodz.pl Przekazano 8 grudnia 2004 r.; poddano weryfikacji 19 stycznia 2005 r.; przyj to 21 stycznia 2005 r. WPROWADZENIE Samoistne poronienie lub samoistny poród przedwczesny to problem powszechnie spotykany w codziennej praktyce lekarskiej, dotyczàcy 15-20% wszystkich rozpoznanych cià. Od pi çdziesi ciu do szeêçdziesi ciu procent z tych przypadków jest spowodowanych aberracjami chromosomalnymi, zaka eniami u matki, nieprawid owoêciami dróg rodnych lub endokrynologicznymi, obecnoêcià przeciwcia przeciwfosfolipidowych, paleniem papierosów lub czynnikami Êrodowiskowymi. Zagra ajàce poronienie objawia si krwawieniem z dróg rodnych i/lub skurczami macicy przy zamkni tej szyjce. Etap ten mo e si zakoƒczyç poronieniem samoistnym lub cià a mo e prawid owo przebiegaç dalej. Znaczna cz Êç niewyjaênionych poronieƒ samoistnych mo e wynikaç z niekorzystnej reakcji immunolo- BLACKWELL MUNKSGAARD, 2005

2 DYDROGESTERONE TREATMENT INCREASES PIBF PRODUCTION / 167 gicznej matki wobec p odu. Istnieje coraz wi cej danych sugerujàcych, e progesteron mo e odgrywaç istotnà rol w ustanowieniu w aêciwego Êrodowiska immunologicznego we wczesnych etapach cià y. 1-3 W obecnoêci progesteronu limfocyty kobiet ci arnych uwalniajà bia ko nazywane czynnikiem blokujàcym, indukowanym przez progesteron (PIBF) 4, które jest mediatorem immunomodulacyjnych 5 i przeciwporonnych 6,7 w aêciwoêci progesteronu. Rozpoznanie cià- y przez uk ad immunologiczny i nast pujàca po nim aktywacja matczynego uk adu odpornoêciowego prowadzi do regulacji w gór liczby receptorów progesteronowych na aktywowanych limfocytach wêród komórek o yska i komórek CD8+. 8,9 W obecnoêci wystarczajàcych iloêci progesteronu komórki te syntetyzujà PIBF. Podstawowà przyczynà immunologicznà niepowodzeƒ reprodukcyjnych mo e byç istotnie zwi kszona ekspresja cytokin limfocytów T pomocniczych (Th) 1. 10,11 U pacjentek nara onych na podwy szone ryzyko porodu przedwczesnego stwierdza si zwi kszonà ekspresj interleukiny (IL) -12 i obni onà ekspresj PIBF i IL-10 na limfocytach. 12 Dane przedstawione przez Sacksa i wsp. 13 wskazujà na to, e krà àce monocyty sà przygotowane do wytwarzania typowej dla Th1 cytokiny IL-12 w przebiegu prawid owej cià y, a Chaouat 14 zasugerowa, e koncepcji, i cià a jest zjawiskiem zale nym od Th2, nie mo na uogólniaç na funkcjonowanie wszystkich aspektów matczynej odpornoêci komórkowej. Immunologiczny ochronny wp yw progesteronu na cià objawia si cz Êciowo poprzez kontrolowanie produkcji cytokin. 7 PIBF zmienia charakterystyk wydzielania cytokin przez aktywowane limfocyty, przesuwajàc równowag w kierunku dominacji Th2. 15 Jednym z najbardziej obiecujàcych sposobów interwencji terapeutycznej u kobiet z niewyjaênionymi utratami cià w wywiadzie jest uzupe nienie niewystarczajàcego st enia endogennego progesteronu poprzez podawanie dydrogesteronu (6-dehydroretroprogesteronu). 16 Jest to progestagen aktywny po podaniu doustnym, z wysokim powinowactwem do receptorów progesteronowych, podobny do endogennego progesteronu pod wzgl dem budowy czàsteczkowej i dzia ania farmakologicznego. Wcià jeszcze istniejà jednak znaczne kontrowersje dotyczàce stosowania progestagenów w leczeniu zagra- ajàcego poronienia. Chodzi o to, czy istnieje potrzeba suplementacji progesteronu u kobiet z klinicznie rozpoznanym zagra ajàcym poronieniem oraz czy tego typu interwencja mog aby pomóc w uzyskaniu pomyêlnego rozwiàzania cià y u tych pacjentek. Dlatego celem niniejszego badania prospektywnego by o porównanie kobiet z zagra ajàcym poronieniem z kobietami z prawid owym przebiegiem cià y pod wzgl dem st enia progesteronu (P) i estradiolu (E2) w surowicy oraz st - enia PIBF w moczu, jak równie ocena wp ywu suplementacji dydrogesteronu w pierwszej z tych grup na wynik cià y oraz ocena ewentualnych mechanizmów odpowiedzialnych za taki wp yw. METODY Pacjentki Badanie zosta o zaaprobowane przez Komisj Etycznà Akademii Medycznej w odzi, Polska (decyzja nr RNN/30/02/KE). Ka da pacjentka przekaza a pisemnà zgod na udzia w badaniu. Badana grupa obejmowa a 57 kobiet pomi dzy 6 i 12 tygodniem cià y, które by y stopniowo w àczane do badania w okresie jednego roku. U 36 kobiet stwierdzano objawy kliniczne zagra ajàcego poronienia (krwawienie, plamienie i skurcze macicy), natomiast u 21 z nich cià a mia a prawid owy, zdrowy przebieg (bez obserwowanych objawów klinicznych zagra- ajàcego poronienia przed w àczeniem lub w momencie w àczenia do badania) - grupa kontrolna. Do badania kwalifikowano tylko cià e pojedyncze. Kryteria wykluczenia by y nast pujàce: choroby przewlek e, np. nadciênienie t tnicze, cukrzyca, choroby nerek lub serca lub schorzenia uk adu rozrodczego u matki, wady genetyczne lub anatomiczne p odu oraz stosowanie innych progestagenów przed lub w trakcie badania, nadwra liwoêç na dydrogesteron lub przeciwwskazania medyczne do jego stosowania. Pi ç z 57 kobiet, które zosta y zakwalifikowane do badania ankietowego, nie stawi o si na trzecie badanie kontrolne lub odmówi o poddania si pobraniu krwi lub drugiemu badaniu ultrasonograficznemu. Trzy kobiety stosowa y inne preparaty progestagenów w trakcie badania, w zwiàzku z czym wy àczono je z badania ankietowego. W przypadku 6 pacjentek niedost pna by a pe na dokumentacja medyczna noworodków. Ostateczna grupa badana obejmowa a 43 kobiety: 27 z zagra ajàcym poronieniem i 16 z grupy kontrolnej. Ka da z uczestniczek eksperymentu wype ni a standardowy kwestionariusz dotyczàcy przebytych chorób oraz czynników demograficznych, konstytucjonalnych i Êrodowiskowych, ze szczególnym naciskiem na objawy kliniczne zagra ajàcego poronienia, np. krwawienie, plamienie i skurcze macicy przed leczeniem i po nim. Kobiety z zagra ajàcym poronieniem by y leczone dydrogesteronem w dawce mg/dob (Duphaston, Solvay Pharmaceuticals B. V., Weesp, Holandia) przez 10 dni. Krew ylnà pobierano przed rozpocz ciem i po 10 dniach od rozpocz cia leczenia. Pacjentki z grupy kontrolnej nie otrzymywa y adnych leków pomi dzy wspomnianymi dwoma badaniami. U wszystkich kobiet wykonano w trakcie pierwszego badania dok adne przezpochwowe badanie ultrasonograficzne, aby oceniç wiek cià owy p odu (na podsta- AMERICAN JOURNAL OF REPRODUCTIVE IMMUNOLOGY VOL. 53, 2005

3 168 / KALINKA AND SZEKERES-BARTHO wie pomiarów wymiaru ciemieniowo-siedzeniowego) i wykluczyç cià mnogà lub wady rozwojowe p odu. Badanie to powtarzano podczas drugiego badania pacjentki. Wszystkie uczestniczki próby obserwowano do rozwiàzania cià y. W szpitalnej bazie danych medycznych odnotowywano wiek cià owy w momencie porodu, mas urodzeniowà noworodków oraz sposób porodu. Oznaczenia st enia hormonów W obu grupach st enie progesteronu i estradiolu w surowicy by y oznaczane metodà immunoenzymatycznà (BioChem Immuno-Systems, Allentown, PA, USA). Oznaczenia PIBF Podczas pierwszego i drugiego badania kontrolnego od wszystkich uczestniczek eksperymentu pobrano próbki moczu i wykonano oznaczenia st enia PIBF w moczu metodà immunoenzymatycznà (ELISA), w opisany wczeêniej sposób. 17 W skrócie procedura oznaczeƒ przedstawia a si nast pujàco: w trakcie inkubacji przez noc w temperaturze 4 o C p ytki do mikromiareczkowania z 96 zag bieniami zosta y pokryte albo immunoglobulinà IgG przeciw rekombinowanemu ludzkiemu PIBF (100 µl/do ek, 2 µg/ml) w buforze w glanowym o st eniu 50 mm, o ph 9,6 (p ytka 1) albo rekombinowanym ludzkim PIBF (100 µl, 0,5 µg/ml) w 0,5 M buforze Tris o ph 6,5 (p ytka 2). W celu uzyskania krzywej standardowej, rekombinowany PIBF (1000-0,1 ng/ml) w logarytmicznych rozcieƒczeniach 0,5 M buforem fosforanowym (ph 7,3-7,4) inkubowano ze standardowà iloêcià znakowanej biotynà immunoglobuliny IgG przeciw rekombinowanemu PIBF (400 ng) przez 60 min w temperaturze 37 o C. Próbki moczu rozcieƒczono w stosunkach 1/2,5 i 1/5, a nast pnie inkubowano z 400 ng znakowanej biotynà immunoglobuliny IgG przeciw rekombinowanemu PIBF w 0,5 M roztworze soli fizjologicznej buforowanej fosforanem (PBS) przez 60 min w temperaturze 37 o C, przed dodaniem do p ytki 1 przeznaczonej do testu ELISA. W trakcie jednogodzinnej inkubacji w temperaturze 37 o C nieswoiste miejsca wiàzania na p ytce 2 (pokrytej ludzkim rekombinowanym PIBF) zosta y zablokowane poprzez dodanie 200 µl 0,1% albuminy z surowicy wo owej (BSA) i 0,5% elatyny w roztworze PBSTween. Po tym etapie inkubacji 100 µl standardowych roztworów lub próbki moczu przeniesiono z p ytki 1 na p ytk 2 i inkubowano przez 1 godz. w temperaturze 37 o C. Po trzykrotnym przemyciu p ytek roztworem PBS-Tween dodano 100 µl streptawidyny sprz onej z peroksydazà chrzanowà, rozcieƒczonej w stosunku 1:1000 (AP Hungary Ltd, Budapeszt, W gry) w 0,1% roztworze BSA PBS-Tween, a nast pnie inkubowano p ytki przez 30 min w temperaturze 37 o C. Reakcj wywo ano przez dodanie substratu ortofenylenodiaminy (OPD; Sigma, Budapeszt, W gry) i zmierzono w d ugoêci fali 495 nm. Analiza statystyczna Do porównania wartoêci Êrednich wykorzystano test t-studenta. Rozk ad zmiennych jakoêciowych porównano z u yciem testu chi-kwadrat lub dok adnego testu Fishera. Zagra ajàce poronienie (n = 27) Zdrowe kobiety z grupy kontrolnej (n = 16) Poziom istotnoêci Wiek matki (lata; Êrednia ± S.D.) 27,07 ± 4,20 26,13 ± 3,50 NS Liczba przebytych cià (Êrednia ± S.D.) 1,63 ± 0,84 1,75 ± 1,29 NS Wiek cià owy podczas pierwszego pobrania próbki 7,94 ± 2,82 8,79 ± 2,47 NS Wiek cià owy podczas drugiego pobrania próbki (tygodnie; Êrednia ± S.D.) 9,48 ± 2,76 10,36 ± 2,37 NS Odst p czasowy pomi dzy pierwszym i drugim pobraniem próbki (dni; Êrednia ± S.D.) 10,04 ± 3,60 10,25 ± 2,46 NS Palenie tytoniu (%) n = 6 (22,2) n = 4 (25,0) NS Poziom wykszta cenia [n (%)] z wykszta ceniem podstawowym n = 3 (11,1 (%)) n = 0 NS TABELA I. Porównanie wybranych cech matki u kobiet z zagra ajàcym poronieniem i zdrowych kobiet w cià y w grupie kontrolnej BLACKWELL MUNKSGAARD, 2005

4 DYDROGESTERONE TREATMENT INCREASES PIBF PRODUCTION / 169 TABELA II. Wp yw leczenia dydrogesteronem na st enie PIBF w moczu zdrowych kobiet ci arnych i pacjentek z zagra ajàcym poronieniem PIBF (pg/ml) Pomiar I (Êrednia ± S.D.) Pomiar II (Êrednia ± S.D.) Poziom istotnoêci Zagra ajàce poronienie (n = 27) 453,3 ± 496,3 1291,6 ± 1132,9 0,008 Grupa kontrolna (n = 16) 1057,9 ± 930,8 1831,6 ± 1979,2 0,26 Poziom istotnoêci 0,001 NS TABELA III. Wp yw leczenia dydrogesteronem na wynik cià y Zagra ajàce poronienie (n = 27) Zdrowe kobiety z grupy kontrolnej (n = 16) Poziom istotnoêci Poronienie zatrzymane 3/27 1/16 NS Poród przedwczesny 2/27 0/16 NS Wiek cià owy w momencie porodu (tygodnie; Êrednia ± S.D.) 39,2 ± 2,25 39,5 ± 1,12 NS Masa urodzeniowa noworodków (g; Êrednia ± S.D.) 3373,57 ± 789, ,67 ± 343,11 NS TABELA IV. Wp yw leczenia dydrogesteronem na st enie progesteronu i estradiolu w surowicy u zdrowych kobiet ci arnych i u pacjentek z zagra ajàcym poronieniem Pomiar I (Êrednia ± S.D.) Pomiar II (Êrednia ± S.D.) Progesteron (ng/ml) Zagra ajàce poronienie (n = 27) 24,26 ± 11,5 22,13 ± 10,4 1,12 Grupa kontrolna (n = 16) 21,95 ± 9,5 28,18 ± 9,56 0,91 Poziom istotnoêci NS 0,06 Estradiol (pg/ml) Zagra ajàce poronienie (n = 27) 603,21 ± 532,6 1042,11 ± 907,7 0,87 Grupa kontrolna (n = 16) 694,5 ± 627,3 1092,52 ± 757,1 0,65 Poziom istotnoêci NS NS I/II WYNIKI Nie stwierdzono ró nicy pomi dzy kobietami z zagra- ajàcym poronieniem i kobietami z grupy kontrolnej pod wzgl dem wieku matki lub wieku cià owego w momencie w àczenia do badania. Âredni odst p czasowy pomi dzy pierwszym i drugim badaniem kontrolnym by równie podobny: 10,04 dni w grupie pacjentek z zagra ajàcym poronieniem i 10,25 dni w grupie zdrowych pacjentek stanowiàcych grup kontrolnà. Czynne palenie tytoniu zosta o zadeklarowane przez prawie 25% kobiet w obu grupach. Kobiety z grupy z zagra ajàcym poronieniem by y mniej wykszta cone (Tabela I). Wp yw dydrogesteronu na st enie PIBF Poczàtkowo st enie PIBF w próbkach moczu u pacjentek wykazujàcych objawy kliniczne zagra ajàcego poronienia by o istotnie mniejsze ni u zdrowych kobiet ci arnych (453,3 pg/ml wobec 1057,94 pg/ml; P = 0,008). Po leczeniu dydrogesteronem kobiet z zagra ajàcym poronieniem st enie PIBF istotnie wzros o (P = 0,001) do 1291,59 pg/ml. Nie ró ni y si istotnie od odpowiednich wartoêci u zdrowych kobiet ci - arnych w próbkach pobranych w drugiej kolejnoêci (1291 pg/ml wobec 1831 pg/ml) (Tabela II). Wp yw leczenia dydrogesteronem na wyniki cià y Nie stwierdzono istotnej ró nicy pomi dzy wynikami cià y pomi dzy kobietami z zagra ajàcym poronieniem i prawid owà cià à. Czas trwania cià y i masa urodzeniowa noworodków by y podobne w obu grupach. Trzy cià e z rozpoznaniem zagra ajàcego poronienia i jedna z klinicznie prawid owym przebiegiem za- AMERICAN JOURNAL OF REPRODUCTIVE IMMUNOLOGY VOL. 53, 2005

5 170 / KALINKA AND SZEKERES-BARTHO koƒczy y si poronieniem zatrzymanym. Dwie z grupy kobiet z zagra ajàcym poronieniem urodzi y dziecko przed 37 tygodniem cià y, podczas gdy w grupie kontrolnej nie dosz o do adnego porodu przedwczesnego (Tabela III). Wp yw dydrogesteronu na st enie hormonów p ciowych w surowicy St enie progesteronu i estradiolu w pierwszej pobranej próbce by o podobne u zdrowych kobiet ci arnych i u kobiet z zagra ajàcym poronieniem. W trakcie prawid owej cià y dosz o do wzrostu st enia zarówno progesteronu, jak i estradiolu do chwili pobrania drugiej próbki i nie stwierdzono wzrostu st enia progesteronu w surowicy pacjentek z zagra ajàcym poronieniem pomimo leczenia dydrogesteronem. St enie progesteronu oznaczone w drugich próbkach pobranych w tej ostatniej grupie by o istotnie ni sze ni u zdrowych kobiet ci arnych (Tabela IV). PorównaliÊmy równie Êrednie st enie progesteronu w surowicy i Êrednie st enie PIBF w moczu pomi dzy kobietami, u których dosz o do poronienia (n = 4) i kobietami z póêniejszym pozytywnym wynikiem cià y. U kobiet, u których póêniej dosz o do poronienia, stwierdzono podobne st enie progesteronu w pierwszej pobranej próbce, jak u pozosta ych kobiet (19,15 ng/ml wobec 24,42 ng/ml, P = 0,3). W próbkach pobranych w drugiej kolejnoêci Êrednie st enie P w surowicy by o istotnie ni sze wêród pacjentek z tej pierwszej grupy ni u pacjentek, które urodzi y póêniej ywe dziecko (13,22 ng/ml wobec 26,98 ng/ml, P = 0,01). W próbkach pobranych jako pierwsze Êrednie st enie PIBF w moczu by o ni sze u kobiet, u których dosz o do poronienia, ni u pozosta- ych (326,25 pg/ml wobec 728,18 pg/ml, P = 0, 3) i pozosta o ni sze równie w przypadku próbek pobranych w drugiej kolejnoêci (656,25 pg/ml wobec 1616,53 pg/ml, P = 0,2). OMÓWIENIE WYNIKÓW W tym badaniu wykazaliêmy po raz pierwszy, e leczenie dydrogesteronem kobiet z objawami klinicznymi zagra ajàcego poronienia wià e si ze wzrostem wytwarzania PIBF. U kobiet z zagra ajàcym poronieniem poddanych takiej terapii czas trwania cià y nie ró ni si istotnie od stwierdzanego u zdrowych kobiet ci arnych, podobnie jak Êrednia masa urodzeniowa noworodków. Cz stoêç wyst powania porodów przedwczesnych by a tak czy inaczej wy sza w grupie pacjentek z zagra ajàcym poronieniem, jednak ró nica pomi dzy obiema grupami nie osiàgn a znamiennoêci statystycznej. Z przyczyn etycznych nie mogliêmy w àczyç do badania grupy kontrolnej nieleczonych pacjentek z zagra ajàcym poronieniem. Jednak z naszych do- Êwiadczeƒ wynika, e u kobiet z zagra ajàcym poronieniem leczonych chlorowodorkiem drotaweryny, prometazynà i le eniem w ó ku, cz stoêç poronieƒ wynosi oko o 25%, co poêrednio sugeruje korzystny wp yw leczenia dydrogesteronem. WczeÊniej Polgar i wsp. 17 wykazali, e st enie PIBF ulega sta emu wzrostowi w trakcie prawid owej cià y, w przeciwieƒstwie do cià y patologicznej. Wykazana niniejszym indukcja PIBF u kobiet z zagra ajàcym poronieniem leczonych dydrogesteronem sugeruje, e przywrócenie prawid owego st enia PIBF mo e byç mechanizmem odpowiedzialnym za popraw odsetka ywych narodzin w wyniku suplementacji tej substancji. Ten sam mechanizm by ju sugerowany przez Joachima i wsp. 18 na modelu mysim. WartoÊç terapeutyczna suplementacji progesteronu u pacjentek z zagra ajàcym poronieniem nie zosta a jeszcze w sposób wystarczajàcy ustalona. Minimalna wielkoêç koniecznej suplementacji progesteronowej wymagana do utrzymania cià y u myszy jest bardzo zmienna na ró nych etapach cià y i jest cz Êciowo zale na od estradiolu. 19 St enia hormonów we wczesnej cià y mogà mieç wartoêç rokowniczà, je eli chodzi o jej wynik. 20 St enie estradiolu, progesteronu i ca kowite st enie testosteronu w surowicy u pacjentek z poronieniem zatrzymanym lub z cià à bez zarodka jest znacznie ni sze ni w grupie kobiet z prawid owym przebiegiem cià y. Stwierdzono, e st enie progesteronu powy ej 12,3 ng/ml jest czu à i swoistà metodà wykrycia prawid owej cià y. 20 Progesteron mo e byç dobrym markerem identyfikujàcym przypuszczalne zagro enie poronieniem u ludzi, a terapia progesteronozast pcza mo e wyeliminowaç to zagro enie dzi ki indukcji odpowiedzi immunologicznej ze strony doczesnej, z udzia em limfocytów Th2. 21 W najnowszym przeglàdzie klinicznym prac na temat oceny i leczenia zagra ajàcego poronienia 22 stwierdzono, e brak jest przekonujàcych danych na temat wp ywu suplementacji progesteronu na zagra ajàce poronienie, g ównie ze wzgl du na s abà struktur przeprowadzonych do tej pory badaƒ. Ostatnio dokonano oceny przydatnoêci suplementacji progesteronowej na odsetek poronieƒ w ró nych sytuacjach klinicznych w ramach metaanalizy; nie przedstawiono jednak oddzielnej analizy wp ywu progesteronu na poronienia zagra ajàce. 23 Co wi cej, dalej pozostaje otwarta kwestia, czy suplementacja progesteronu mo e byç korzystna u kobiet z prawid owym st eniem progesteronu. Joachim i wsp. 18 wykazali, e u zwierzàt w sytuacji stresowej dochodzi do obni enia st enia progesteronu i PIBF w osoczu oraz zmniejszenia intensywnoêci zabarwienia receptorów progesteronowych w miejscu kontaktu tkanek p odowych z matczynymi, àcznie z podwy szonà cz stoêcià poronieƒ. Wstrzykni cie dydrogesteronu eliminowa o wp yw stresu na cz stoêç poronieƒ. Co wi cej, podawanie tej substancji prowa- BLACKWELL MUNKSGAARD, 2005

6 DYDROGESTERONE TREATMENT INCREASES PIBF PRODUCTION / 171 dzi o do podwy szenia st enia PIBF u myszy w stanie stresu, jednak nie wp ywa o na st enie progesteronu. Blois i wsp. 24 stwierdzili, e substytucja progesteronowa przy u yciu dydrogesteronu koryguje poronny wp yw nara enia na stres poprzez zmniejszenie cz stoêci indukowania cytokin Th1 za poêrednictwem szlaku zale nego od CD8. St enie progesteronu u ludzi wykazuje jedynie niewielkà zmiennoêç w pierwszym trymestrze. Chocia w tym badaniu st enie progesteronu w pierwszych próbkach u kobiet z zagra ajàcym poronieniem nie by- o szczególnie niskie, stres zwiàzany z objawami zagra- ajàcego poronienia móg obni yç st enie progesteronu do chwili wykonywania ponownego pobrania próbek, w zwiàzku z czym suplementacja progesteronem mog a mieç korzystny wp yw. Pomimo leczenia preparatem Duphaston st enie progesteronu w surowicy w momencie drugiego pobrania próbek u kobiet z zagra ajàcym poronieniem by o istotnie statystycznie ni sze ni w grupie kontrolnej. RównoczeÊnie dosz o do wzrostu st enia PIBF po leczeniu. To pozornie paradoksalne odkrycie wynika z faktu, e dydrogesteron nie jest wykrywany przy u yciu przeciwcia antyprogesteronowych, jednak po zwiàzaniu si z receptorem progesteronowym mo e indukowaç PIBF w tym samym stopniu, co endogenny progesteron. 25 Dane te sugerujà, e podawanie dydrogesteronu mo e prowadziç do poprawy odsetka ywych narodzin wêród kobiet z zagra ajàcym poronieniem w wyniku indukcji wytwarzania PIBF. Podzi kowania Niniejsza praca powsta a przy wsparciu stypendiów w gierskiego Narodowego Funduszu Nauki (OTKA T031737), W gierskiego Ministerstwa Zdrowia (ETT 347/2000) oraz W gierskiej Akademii Nauk. PIÂMIENNICTWO 1. Stites DP, Bugbee S, Siiteri PK: Differential actions of progesterone and cortisol on lymphocyte and monocyte interaction during lymphocyte activation - relevance to immunosuppression in pregnancy. J Reprod Immunol 1983; 5: Piccinni MP, Giudizi MG, Biagiotti R, Beloni L, Giannarini L, Sampognaro S, Parronchi P, Manetti R, Annunziato F, Livi C, Romagnani S, Maggi E: Progesterone favors the development of human T helper cells producing Th2-type cytokines and promotes both IL-4 production and membrane CD30 expression in established T cell clones. J Immunol 1995; 155: Choi BC, Polgar K, Xiao L, Hill JA: Progesterone inhibits in vitro embryotoxic Th1 cytokine production to trophoblast in women with recurrent pregnancy loss. Hum Reprod 2000; 15 (Suppl. 1): Szekeres-Bartho J, Kilar F, Falkay G, Csernus V, Torok A, Pacsa AS: Progesterone-treated lymphocytes of healthy pregnant women release a factor inhibiting cytotoxicity and prostaglandin synthesis. Am J Reprod Immunol Microbiol 1985; 9: Szekeres-Bartho J, Autran B, Debre P, Andreu G, Denver L, Chaouat G: Immunoregulatory effects of a suppressor factor from healthy pregnant women s lymphocytes after progesterone induction. Cell Immunol 1989; 122: Szekeres-Bartho J, Par G, Dombay GY, Smart YC, Volgyi Z: The anti-abortive effect of PIBF in mice is manifested by modulating NK activity. Cell Immunol 1997; 177: Szekeres-Bartho J, Par G, Szereday L, Smart CY, Achacz I: Progesterone and non-specific immunological mechanisms in pregnancy. Am J Reprod Immunol 1997; 38: Szekeres-Bartho J, Szekeres GY, Debre P, Autran B, Chaouat G: Reactivity of lymphocytes to a progesterone receptor-specific monoclonal antibody. Cell Immunol 990; 125: Faust Z, Laskarin G, Rukavina D, Szekeres-Bartho J: Progesterone induced blocking factor inhibits degranulation of NK cells. Am J Reprod Immunol 1999; 42: Ng SC, Gilman-Sachs A, Thaker P, Beaman KD, Beer AE, Kwak-Kim J: Expression of intracellular Th1 and Th2 cytokines in women with recurrent spontaneous abortion, implantation failures after IVF/ET or normal pregnancy. Am J Reprod Immunol 2002; 48: Makhseed M, Raghupathy R, Azizieh F, Farhat R, Hassan N, Bandar A: Circulating cytokines and CD30 in normal human pregnancy and recurrent spontaneus abortions. Hum Reprod 2000; 15: Szereday L, Varga P, Szekeres-Bartho J: Cytokine production in pregnancy. Am J Reprod Immunol 1997; 38: Sacks GP, Redman CW, Sargent IL: Monocytes are primed to produce the TH1 type cytokine IL-12 in normal human pregnancy: an intracellular flow cytometric analysis of peripheral blood mononuclear cell. Clin Exp Immunol 2003; 131: Chaouat G: Innately moving away from the TH1/Th2 paradigm in pregnancy. Clin Exp Immunol 2003; 131: Szekeres-Bartho J, Wegmann TG: A progesteronedependent immunomodulatory protein alters the Th1/Th2 balance. J Reprod Immunol 1996; 31: El-Zibdeh MY: Randomised clinical trial comparing the efficacy of dydrogesterone, human chorionic gonadothropin or no treatment in the reduction of spontaneous abortion. Gynecol Endocrinol 2001; 15: Polgár B, Nagy E, Mikó É, Varga P, Szekeres-Barthó J: Urinary Progesterone-Induced Blocking Factor concentration is related to pregnancy outcome. Biol Reprod 2004; 71: Joachim R, Zenclussen AC, Polgar B, Douglas AJ, Fest S, Knackstedt M, Klapp BF, Arck PC: The progesterone derivative dydrogesterone abrogates murine stresstriggered abortion by inducing a Th2 biased local immune response. Steroids 2003; 68: ^ AMERICAN JOURNAL OF REPRODUCTIVE IMMUNOLOGY VOL. 53, 2005

7 172 / KALINKA AND SZEKERES-BARTHO 19. Milligan SR, Finn CA: Minimal progesterone support required for the maintenance of pregnancy in mice. Hum Reprod 1997; 12: Aksoy S, Celikkanat H, Senoz S, Gokmen P: The prognostic value of serum estradiol, progesterone, testosterone, and free testosterone levels in detecting early abortions. Eur J Obstet Gynecol Reprod Biol 1996; 67: Arck P: Stress and embryo implantation. J Gynecol Obstet Biol Reprod 2004; 33: S40-S Sotiriadis A, Papatheodorou S, Makrydimas G: Threatened miscarriage: evaluation and management. Br Med J 2004; 329: Oates-Whitehead RM, Haas DM, Carrier JA: Progestogen for preventing miscarriage. Cochrane Database Syst Rev 2003; CD Blois SM, Joachim R, Kandil J, Margni R, Tometten M, Klapp BF, Arck PC: Depletion of CD8+ cells abolishes the pregnancy protective effect of progesteron substitution with dydrogesterone in mice by altering the Th1/Th2 cytokine profile. J Immunol 2004; 172: Raghupathy R, Mutawa E, Makhseed M, Azizieh F, Szekeres-Bartho J: Modulation of cytokine production by dydrogesterone in lymphocytes from women with recurrent abortion. BJOG published online 1 March 2005; doi: /j x BLACKWELL MUNKSGAARD, 2005

8