PODSTAWY PROGRAMOWANIA

Transkrypt

1 PODSTAWY PROGRAMOWANIA Andrzej Marciniak Prezentacja multimedialna przygotowana za pomocą systemu Corel Presentations X3 Copyright by Andrzej Marciniak PP-10(1 z 66)

2 Na poprzednim wykładzie... Pprzetwarzanie obiektów (cd.) < obsługa wiadomości < własności < własności tablicowe < specyfikacje opcjonalne w deklaracjach własności < pokrywanie własności < własności klasowe Płącza programowe Pdodatkowe informacje o modułach < części inicjująca i finalizująca < moduły wzajemnie zależne Pbiblioteki łączone dynamicznie < dostęp do funkcji i procedur < moduły importowe < importowanie statyczne i dynamiczne < tworzenie bibliotek DLL PP-10(2 z 66)

3 Na tym wykładzie... Ppakiety < ogólna postać pakietu < wykorzystanie pakietu w projekcie < tworzenie pakietów Poperacje wejścia-wyjścia < standardowe wejście-wyjście w programach tekstowych < przetwarzanie plików PP-10(3 z 66)

4 Pakiety Pakiet jest specjalnym rodzajem biblioteki łączonej dynamicznie, używanym albo przez programy okienkowe, albo przez środowisko Delphi, albo przez jedne i drugie. Wyróżniamy: Ppakiety wykonawcze (ang. runtime packages) mają na celu zwiększenie funkcjonalności samych programów okienkowych, Ppakiety projektowe (ang. design-time packages) służą do instalowania komponentów w środowisku Delphi. PP-10(4 z 66)

5 Pakiety Skompilowane wersje pakietów są zapisywane w plikach o rozszerzeniu nazwy BPL (skr. ang. Borland package library). Dla każdego skompilowanego pakietu jest też tworzony binarny plik.dcp, zawierający jego nagłówek oraz połączenie wszystkich skompilowanych modułów pakietu. Pliki z tekstami źródłowymi pakietów mają rozszerzenie nazwy DPK. PP-10(5 z 66)

6 Pakiety Tekst źródłowy pakietu ma następującą postać: package nazwa-pakietu; requires lista-nazw-pakietów; contains lista-nazw-modułów; end. przy czym w ogólności obie klauzule (requires i contains) są opcjonalne. Lista nazw pakietów wyspecyfikowana w klauzuli requires określa inne, zewnętrzne pakiety używane przez dany pakiet. W klauzuli contains wymienia się moduły składające się na PP-10(6 z 66) dany pakiet.

7 Pakiety Pakiety nie mogą zawierać odwołań cyklicznych, czyli: P w klauzli requires pakiet nie może odwoływać się do siebie, P łańcuch wzajemnych odwołań pakietów nie może zamknąć się (jeśli np. pakiet A wymaga pakietu B, a pakiet B wymaga pakietu C, to klauzula requires pakietu C nie może specyfikować pakietu A). W klauzuli contains za nazwą każdego modułu można wyspecyfikować słowo kluczowe in z nazwą pliku źródłowego z tekstem modułu (ujętą w apostrofy), np. conains MójModuł in C:\ProjektyDelphi\MójModuł.pas ; PP-10(7 z 66)

8 Pakiety Pakiet Embarcadero Delphi XE2 jest dostarczany z wieloma, skompilowanymi pakietami wykonawczymi i projektowymi. Po standardowej instalacji pakietu w 32-bitowej wersji systemu Windows skompilowane wersje pakietów wykonawczych (m. in. pliki rtl160.bpl i vcl160.bpl) są zapisane w podkatalogu System32 katalogu Windows, a pakiety projektowe w podkatalogach bin i bin64 katalogu Program Files/Embarcadero PP-10(8 z 66) /RAD Studio/9.0.

9 Pakiety W celu wykorzystania pakietu wykonawczego w projekcie należy: Pdo zintegrowanego środowiska programowania wczytać z dysku projekt (plik.dpr) lub utworzyć w tym środowisku nowy projekt, Pzainicjować polecenie Project6Options, tu jest to polecenie PP-10(9 z 66)

10 Pakiety W celu wykorzystania pakietu wykonawczego w projekcie należy (cd.): Puaktywnić element Packages 6 Runtime Packages i w oknie z prawej strony ustalić wartość true dla opcji Link with runtime packages, tu jest ta opcja PP-10(10 z 66)

11 Pakiety W celu wykorzystania pakietu wykonawczego w projekcie należy (cd.): Puaktywnić opcję Runtime packages i kliknąć w piktogram z trzema kropkami, co spowoduje wyświetlenie okienka Runtime packages i... tu kliknąć PP-10(11 z 66)

12 Pakiety W celu wykorzystania pakietu wykonawczego w projekcie należy (cd.): P... i w podokienku wejściowym wyświetlonego okienka dialogowego wpisać nazwę pakietu (bez rozszerzenia), po czym wybrać przycisk Add lub odszukać pakiet przez wybór piktogramu Browse for folder; po wykonaniu tych operacji wybrać przycisk OK. tu wpisać nazwę Pakiety, których nazwy znajdują się na liście pakietów w powyższym okienku są automatycznie łączone z programem podczas jego kompilowania. piktogram Browse for folder PP-10(12 z 66)

13 Pakiety W celu wykorzystania w projekcie zainstalowanego pakietu projektowego (niekoniecznie standardowego) należy go włączyć (znak T) na liście Design packages wyświetlanej na stronie Project Options po zainicjowaniu polecenia Project 6 Options i wyborze elementu Packages. Dodanie pakietu projektowego do listy następuje po wyborze w tym okienku przycisku Add. tu włączyć PP-10(13 z 66)

14 Pakiety W środowisku Delphi tworzenie pakietów jest w znacznym stopniu zautomatyzowane za pomocą edytora pakietów. Aby utworzyć nowy pakiet kolejno należy: Pzainicjować polecenie wybrać ten File 6 New 6 Package - Delphi lub kliknąć piktogram w piktogram Package w okienku wyświetlanym po zaincjowaniu polecenia File 6 New 6 Other i wyborze elementu Delphi Project, PP-10(14 z 66)

15 Pakiety co spowoduje wyświetlenie w oknie Project Manager (z prawej striny ekranu) struktury hierarchicznej pakietu (Package1 jest domyślną nazwą pakietu), Pw celu dodania modułu w klauzuli contains pakietu zlokalizować kursor myszki na węźle Contains, struktuty pakietu, nacisnąć prawy klawisz myszki i wmenu kontekstowym zainicjować polecenie Add, po czym wybrać odpowiedni moduł w wyświetlonym oknie Add to Project (spowoduje to dodanie nazwy modułu w węźle Contains), Pw celu uwzględnienia w bieżącym pakiecie innego pakietu zlokalizować kursor myszki na węźle Requires i po naciśnięciu prawego kursora myszki w wyświetlonym menu kontekstowym zainicjować polecenie Add References, po czym w wyświetlonym okienku Add określić wymagany pakiet, okienko edytora pakietów PP-10(15 z 66)

16 Pakiety Pzainicjować polecenie Project 6 Options, uaktywnić element Description i na wyświetlonej stronie włączyć parametr Designtime only, gdy ma zostać utworzony pakiet projektowy, lub parametr Runtime only w przypadku tworzenia pakietu wykonawczego (domyślnie jest włączony parametr Designtime and runtime, co oznacza utworzenie pakietu jednocześnie obu rodzajów), po czym wybrać przycisk OK tego okienka, Pzainicjować polecenie Project 6 Compile. PP-10(16 z 66)

17 Pakiety Polecenie Project 6 Compile powoduje zapisanie na dysku tylko pliku.bpl, tj. skompilowanej wersji pakietu. W celu zapisania jego wersji źródłowej, czyli pliku.dpk, należy zainicjować polecenie File 6 Save. Pakiety stworzono po to, aby można było odseparować moduły wykorzystywane w wielu programach od właściwych programów. Pakiety są instalowane tylko raz, niezależnie od tego, ile programów przygotowanych w środowisku Delphi będzie z nich korzystało. Dystrybuując określony produkt programowy można użytkownikowi za pierwszym razem przesłać program z niezbędnymi pakietami, a przy dystrybucji kolejnych wersji programu (korzystających z tych samych pakietów) przekazywać tylko uaktualnienie samego programu. PP-10(17 z 66)

18 Pakiety Przykład Przykład pokazuje różnicę w zajętości pamięci przez programy samowystarczalne i korzystające z pakietów. Po uruchomieniu środowiska Delphi dla standardowej (pustej) formatki i zainicjowaniu polecenia Project 6 Build na dysku zostanie utworzena samowystarczająca wersja wykonywalna programu o pewnej domyślnej nazwie. Wyświetlając w systemie Windows właściwości powstałego pliku.exe możemy przekonać się, że zajmuje on około 7,08 MB. Jeśli zainicjujemy dalej polecenie Project 6 Options i w wyświetlonym okienku przy aktywności elementu Packages 6 Runtime Packages ustalimy wartość true parametru Link with runtime packages, po czym wybierzemy przycisk OK i ponownie zainicjujemy polecenie Project 6 Build, to okaże się, że plik wykonywalny tego programu zaimie na dysku około 2,19 MB (będzie ponad trzykrotnie mniejszy). PP-10(18 z 66)

19 Wykonanie programu przez komputer polega w zasadzie na wprowadzeniu odpowiednich danych do pamięci operacyjnej, wykonaniu poszczególnych instrukcji programu przetwarzających te dane oraz wyprowadzeniu uzyskanych wyników. Do wprowadzania i wyprowadzania danych służą urządzenia zewnętrzne komputera: klawiatura, ekran monitora, drukarka, dyski elastyczne, stałe, optyczne (CD-ROM) itp. Dane wprowadzane z tych urządzeń oraz wyprowadzane poprzez te urządzenia będziemy czasami nazywać fizycznymi zbiorami danych. PP-10(19 z 66)

20 Do obsługi fizycznych zbiorów danych w programie paskalowym stosuje się pliki, które są logicznymi modelami zbiorów fizycznych. W języku Delphi wyróżniamy trzy klasy plików: Pzdefiniowane, Ptekstowe, Pniezdefiniowane. PP-10(20 z 66)

21 Opis pojedynczego typu plikowego zdefiniowanego lub niezdefiniowanego ma postać odpowiednio type identyfikator-pliku = file of opis-typu- elementów-pliku; i type identyfikator-pliku = file; a typ plikowy tekstowy określony jest za pomocą predefiniowanego identyfikatora Text lub TextFile. PP-10(21 z 66)

22 W języku Delphi użytkownik ma do dyspozycji dwie predefiniowane zmienne plikowe (typu Text): Input i Output, które są skojarzone ze standardowymi urządzeniami wejścia-wyjścia systemu komputerowego określonymi w systemie operacyjnym (zwykle są to klawiatura i ekran monitora). Pliki Input i Output są otwierane automatycznie w chwili rozpoczęcia wykonywania programu tekstowego oraz zamykane w chwili zakończenia jego wykonywania. PP-10(22 z 66)

23 Do wprowadzania danych ze standardowego urządzenia wejścia systemu komputerowego (zwykle klawiatury) służą standardowe procedury Read i Readln, których wywołania mają odpowiednio postać: Read (lista-zmiennych) i Readln (lista-zmiennych) Elementy listy zmiennych mogą być dowolnymi zmiennymi typu całkowitego, rzeczywistego, znakowego lub łańcuchowego. PP-10(23 z 66)

24 Podane wywołanie procedury Read powoduje wprowadzenie ciągu znaków z pliku Input (tj. z klawiatury), zinterpretowanie ich jako umownych zapisów wartości danych oraz przypisanie danych o tych wartościach zmiennym wyspecyfikowanym w liście. Wywołanie procedury Readln, po wykonaniu tych samych czynności, powoduje dodatkowo przejście do początku następnego wiersza. Jeśli procedura Readln zostanie wywołana bez listy argumentów (tylko przez nazwę), to system będzie czekał na naciśnięcie klawisza Enter. Tego typu wywołanie może więc służyć do chwilowego zatrzymania wykonywania programu. PP-10(24 z 66)

25 Do wyprowadzania wyników programów tekstowych na standardowe urządzenie wyjścia (zwykle symulowane okienko tekstowe na ekranie) służą procedury standardowe Write i Writeln, których wywołania mają postać odpowiednio: Write (lista-argumentów-wyjściowych) i Writeln (lista-argumentów-wyjściowych) Różnica pomiędzy tymi procedurami polega na tym, że procedura Writeln powoduje dodatkowo przejście do następnego wiersza. Samo przejście do następnego wiersza otrzymuje się przez wywołanie procedury Writeln bez listy PP-10(25 z 66) parametrów.

26 Elementy listy argumentów wyjściowych oddziela się przecinkami i powinny mieć jedną z poniższych postaci: wyrażenie wyrażenie:długość wyrażenie:długość:miejsca-dziesiętne Parametr długość określa minimalną długość pola wyjściowego i powinien być wyrażeniem typu całkowitego o wartości większej od zera. Jeżeli dla wyprowadzenia wyrażenia wyjściowego potrzeba większego pola niż to określa parametr długość, to jest wyprowadzana taka liczba znaków, jaka jest niezbędna do przedstawienia tego wyrażenia. Parametr miejsca dziesiętne określa liczbę miejsc dziesiętnych po kropce w stałoprzecinkowym przedstawieniu wartości typu rzeczywistego i może zostać podany tylko dla typów rzeczywistych i tylko w przypadku, gdy podany jest także parametr długość. PP-10(26 z 66)

27 Poza przypadkiem korzystania w programach tekstowych z predefiniowanych zmiennych plikowych tekstowych Input i Output, w pozostałych przypadkach odpowiednia zmienna plikowa musi być zawsze opisana, a także skojarzona z właściwym fizycznym zbiorem danych. Przed przystąpieniem do przetwarzania tego zbioru należy jeszcze zmienną plikową otworzyć, a po zakończeniu przetwarzania zamknąć. PP-10(27 z 66)

28 opis zmiennej plikowej (w części opisowej) skojarzenie pliku z fizycznym zbiorem danych Schemat przetwarzania dowolnego pliku otwarcie pliku wykonanie operacji na pliku zamknięcie pliku PP-10(28 z 66)

29 W przetwarzaniu plików możemy wyróżnić następujące sytuacje: P zakładanie (tworzenie) nowego fizycznego zbioru danych, P wprowadzanie do założonego pliku elementów, P dodawanie nowych elementów do pliku już istniejącego, P przeszukiwanie pliku, tj. odnajdywanie w nim określonych elementów, P wyprowadzanie elementów z pliku, P wymiana elementów pliku. Postępowanie w każdej z tych sytuacji jest inne (inne procedury wejścia-wyjścia). PP-10(29 z 66)

30 Do skojarzenia zmiennej plikowej z fizycznym zbiorem danych służy procedura standardowa AssignFile (Assign), której wywołanie ma postać AssignFile (identyfikator-pliku, wyrażenie- łańcuchowe) gdzie identyfikator pliku oznacza dowolną zmienną plikową, a wyrażenie łańcuchowe (typu string lub PChar) określa fizyczny zbiór danych. Wymaga się przy tym, by plik o podanym identyfikatorze nie był już otwarty. PP-10(30 z 66)

31 Za pomocą procedury AssignFile można skojarzyć zmienną plikową z: # klawiaturą, # ekranem monitora, # drukarkami, # złączami (portami) wejścia-wyjścia, # zbiorem danych znajdującym się na dysku stałym lub dyskietkach w określonym napędzie. Do oznaczania standardowych urządzeń można przy tym korzystać z łańcuchów, takich jak: # CON (konsola wprowadzanie z klawiatury, wyprowadzanie na ekran monitora), # LPTx (drukarka x), # COMx (szeregowe złącze wejścia-wyjścia x) PP-10(31 z 66) # NUL (urządzenia puste ).

32 Przykłady 1) var plik1 : Text;... AssignFile (plik1, LPT1 ); 2) var plik2 : file of Extended;... AssignFile (plik2, A:\ZBIORY\ZBIOR2.DOC ); 3) AssignFile (Input, ); Reset (Input); AssignFile (Output, ); Rewrite (Output); Wywołania te odpowiadają standardowym czynnościom, wykonywanym automatycznie na predefiniowanych zmiennych plikowych tekstowych Input i Output, przed wykonaniem każdego programu tekstowego (zamieszczenie PP-10(32 z 66) tych wywołań można zatem pominąć).

33 W zależności od kierunku przesyłania elementów do lub z pliku są stosowane trzy standardowe procedury jego otwierania. Są to procedury: PRewrite, PReset, PAppend. PP-10(33 z 66)

34 Jeśli tworzymy nowy fizyczny zbiór danych, to należy zastosować procedurę Rewrite, której wywołanie ma postać Rewrite (zmienna-plikowa) lub Rewrite (zmienna-plikowa, rozmiar-zapisu) przy czym druga postać wywołania dozwolona jest wyłącznie dla pliku niezdefiniowanego. PP-10(34 z 66)

35 Wywołanie procedury Rewrite powoduje utworzenie nowego fizycznego zbioru danych o nazwie skojarzonej z podaną zmienną plikową. Jeżeli zewnętrzny zbiór danych o takiej nazwie już istnieje, to zostanie on usunięty i w jego miejscu będzie utworzony nowy zbiór. Dla plików niezdefiniowanych w wywołaniu procedury Rewrite można za pomocą drugiego argumentu (rozmiar zapisu) określić rozmiar tworzonych zapisów zewnętrznego zbioru danych. Argument ten powinien być typu Word, a jego pominięcie powoduje przyjęcie dla plików niezdefiniowanych domyślnej wartości 128 (bajtów). PP-10(35 z 66)

36 Przykłady 1) type complex = record re, im : Extended end; var plik3 : file of complex;... AssignFile (plik3, A:ZBIOR3.OUT ); Rewrite (plik3); 2) var plik4 : file;... AssignFile (plik4, C:\ZBIORY\ZBIOR4.OUT ); Rewrite (plik4, 100); PP-10(36 z 66)

37 Do otwarcia pliku skojarzonego ze zbiorem już istniejącym służą procedury Reset i Append. Wywołanie procedury Reset postaci Reset (zmienna-plikowa) lub Reset (zmienna-plikowa, rozmiar-zapisu) powoduje po otwarciu pliku ustawienie zewnętrznego zbioru w pozycji początkowej, tj. tuż przed jego pierwszym elementem. PP-10(37 z 66)

38 Wywołanie procedury Append, które ma postać Append (zmienna-plikowa) dotyczy wyłącznie plików tekstowych (TextFile, Text) i powoduje po otwarciu pliku ustawienie zbioru na jego końcu. Dzięki temu możliwe staje się bezpośrednie dopisywanie tekstów na końcu zbioru. PP-10(38 z 66)

39 Przykłady 1) var plik5 : file of record re, im : Extended end;... AssignFile (plik5, B:ZBIOR5.IN ); Reset (plik5); 2) var plik6 : Text;... AssignFile (plik6, C:\ZBIORY\ZBIOR6.TXT ); Append (plik6); PP-10(39 z 66)

40 Po otwarciu pliku możliwe jest wykonanie na nim określonych operacji, po których zakończeniu należy plik zamknąć. Operacji zamknięcia pliku (i tym samym skojarzonego z nim zewnętrznego zbioru danych) dokonuje się poprzez wywołanie procedury CloseFile (Close): CloseFile (zmienna-plikowa) Po zamknięciu pliku można daną zmienną plikową skojarzyć z innym fizycznym zbiorem danych. PP-10(40 z 66)

41 W zależności od rodzaju pliku, do jego założenia oraz wyprowadzenia do niego (z pamięci) elementów stosuje się następujące procedury standardowe: PWrite (pliki tekstowe i zdefiniowane), PWriteln (pliki tekstowe) PBlockWrite (pliki niezdefiniowane). PP-10(41 z 66)

42 Dla plików tekstowych stosuje się procedury Write i Writeln. Jeśli w programie wykorzystuje się niestandardową zmienną plikową tekstową (musi być ona zadeklarowana), to zmienna ta powinna być wyspecyfikowana w wywołaniach tych procedur: Write (zmienna-plikowa, lista-argumentów- wyjściowych) i Writeln (zmienna-plikowa, lista-argumentów- wyjściowych) PP-10(42 z 66)

43 Przykład Program tekstowy, który zapisuje tekst wprowadzony z klawiatury na dysku. Dla tworzonego na dysku pliku przyjęto nazwę TEKST.TXT. program programam32; {$APPTYPE CONSOLE} {$R *.res} uses System.SysUtils; var txt : string; tekst : TextFile; begin AssignFile (tekst, TEKST.TXT ); Rewrite (tekst); try Writeln ( Napisz tekst : ); Readln (txt); Writeln (tekst, txt) finally CloseFile (tekst) end end. PP-10(43 z 66)

44 Zakładanie plików zdefiniowanych oraz wyprowadzanie (zapisywanie) do nich elementów realizuje się poprzez wywołanie procedury Write, które w ogólności ma postać Write (zmienna-plikowa, lista-zmiennych- wyjściowych) Powyższe wywołanie powoduje zapisanie do zewnętrznego zbioru danych wartości wyszczególnionych zmiennych, przy czym po każdorazowym zapisaniu wartości pojedynczej zmiennej następuje przesunięcie aktualnego położenia zbioru do początku następnego jego elementu. Jeżeli aktualnym położeniem zbioru jest jego koniec, to zbiór PP-10(44 z 66) zostanie rozszerzony.

45 Przykład (różnica pomiędzy plikiem tekstowym i zdefiniowanym) program programam36; {$APPTYPE CONSOLE} {$R *.res} uses System.SysUtils; var plik_tekstowy : TextFile; plik_zdefiniowany : file of Word; liczba : Word; begin AssignFile (plik_tekstowy, ZBIOR1.TXT ); Rewrite (plik_tekstowy); AssignFile (plik_zdefiniowany, ZBIOR2.TYP ); Rewrite (plik_zdefiniowany); liczba:=43210; try Write (plik_tekstowy, liczba); Write (plik_zdefiniowany, liczba) finally CloseFile (plik_tekstowy); CloseFile (plik_zdefiniowany) end end. PP-10(45 z 66)

46 Przykład (różnica pomiędzy plikiem tekstowym i zdefiniowanym) Utworzony przez program plik ZBIOR1.TXT ma postać Każda cyfra jest pamiętana jako jeden znak ASCII, a cały plik zajmuje 5 bajtów. Zawartością pliku ZBIOR2.TYP są znaki ASCII o kodach 202 i 168, tj. dla matrycy amerykańskiej znaki =) Plik ZBIOR2.TYP zajmuje na dysku tylko dwa bajty, a zapisaną w nim wartość liczbową otrzymamy, gdy zawartość tych bajtów zinterpretujemy jako liczbę typu Word. Należy przy tym pamiętać, że system operacyjny zamienia w słowie bajty bardziej i mniej znaczące. Interpretacja zapisu wygląda zatem następująco: =) (ASCII) = CAA8 (szesnastkowo) 6 A8CA (szesnastkowo po zamianie bajtów) = = PP-10(46 z 66) =

47 Pliki niezdefiniowane, tj. pliki, dla których nie określono typów ich elementów, umożliwiają wykonywanie operacji wejścia-wyjścia bezpośrednio pomiędzy zmiennymi programu i zewnętrzną pamięcią dyskową. Plik niezdefiniowany może być skojarzony z dowolnym zbiorem dyskowym, bez względu na sposób jego organizacji. Jeśli podczas otwarcia pliku niezdefiniowanego przeznaczonego do zapisu (wyprowadzania) elementów nie określono rozmiaru zapisu (poprzez parametr procedury Rewrite), to przyjmuje się domyślnie, że rozmiar ten wynosi 128 bajtów. Zalecanym jednak rozmiarem jest 1, gdyż jest to jedyna wartość, która prawidłowo odzwierciedla rozmiar zapisu dowolnego zbioru dyskowego. Przy wartości tej nie nastąpi PP-10(47 z 66) bowiem podzielenie zapisu.

48 Do założenia i zapisu elementów do pliku niezdefiniowanego służy procedura BlockWrite, której wywołanie ma postać BlockWrite (zmienna-plikowa, bufor, licznik) lub BlockWrite (zmienna-plikowa, bufor, licznik, wynik) Jeśli w wywołaniu procedury BlockWrite nie podano ostatniego argumentu, to powoduje ona wprowadzenie do zbioru reprezentowanego przez zmienną plikową liczby zapisów równej lub mniejszej od argumentu licznik, począwszy od pierwszego bajtu pamięci PP-10(48 z 66) zajmowanego przez zmienną bufor.

49 Do założenia i zapisu elementów do pliku niezdefiniowanego służy procedura BlockWrite, której wywołanie ma postać BlockWrite (zmienna-plikowa, bufor, licznik) lub BlockWrite (zmienna-plikowa, bufor, licznik, wynik) Podczas tej operacji wystąpi błąd wejścia-wyjścia, gdy liczba wyprowadzonych zapisów nie jest równa wartości określonej przez licznik (sytuacja taka zaistnieje w chwili przepełnienia dysku). Jeśli podano także zmienną wynik, to zawierać ona będzie liczbę faktycznie PP-10(49 z 66) wyprowadzonych na dysk zapisów i wspomniany błąd nigdy nie wystąpi.

50 W zależności od rodzaju pliku, do wprowadzenia z niego (odczytu) elementów stosuje się następujące procedury standardowe: P Read (pliki tekstowe i zdefiniowane), P Readln (pliki tekstowe), P BlockRead (pliki niezdefiniowane). PP-10(50 z 66)

51 Procedurami służącymi do odczytu elementów niestandardowych plików tekstowych są Read i Readln o wywołaniach odpowiednio: Read (zmienna-plikowa, lista-zmiennych- wejściowych) oraz Readln (zmienna-plikowa, lista-zmiennych- wejściowych) gdzie zmienna plikowa identyfikuje plik typu TextFile lub Text. PP-10(51 z 66)

52 Przykład (odczytu pliku tekstowego z dysku i jego wyprowadzenie na drukarkę) program programam40; {$APPTYPE CONSOLE} {$R *.res} uses System.SysUtils; var txt : ShortString; tekst : TextFile; begin AssignFile (tekst, TEKST.TXT ); Reset (tekst); Readln (tekst, txt); CloseFile (tekst); AssignFile (tekst, LPT1 ); Rewrite (tekst); Writeln (tekst, txt); CloseFile (tekst) end. Zauważmy, że w programie tym zmienną plikową tekst wykorzystano do obsługi dwu różnych zbiorów fizycznych. PP-10(52 z 66)

53 W przetwarzaniu plików tekstowych pomocne są cztery standardowe funkcje Eof, Eoln, SeekEof i SeekEoln o wartościach logicznych (True lub False). Funkcje te określają osiągnięcie lub nieosiągnięcie końca wiersza lub końca zbioru. Ich wywołania mają postać odpowiednio: Eof (zmienna-plikowa) lub Eof Eoln (zmienna-plikowa) Eoln SeekEof (zmienna-plikowa) SeekEof SeekEoln (zmienna-plikowa) SeekEoln przy czym pominięcie zmiennej plikowej oznacza, że wywołanie dotyczy standardowego pliku wejściowego Input. PP-10(53 z 66)

54 Wartością funkcji Eof jest wartość logiczna True, gdy plik znajduje się w pozycji poza ostatnim znakiem zbioru lub gdy zbiór nie zawiera żadnych elementów. W przeciwnym przypadku wartością funkcji Eof jest False. Funkcja SeekEof daje takie same wyniki z tym, że ignoruje najbliższe spacje, znaki tabulacji oraz znaki CR i LF. Funkcja Eoln daje wartość logiczną True, gdy plik znajduje się w pozycji znaku końca wiersza (tj. znaku CR) lub gdy wartością funkcji Eof dla tej samej zmiennej plikowej jest True. W przeciwnym przypadku wartością funkcji Eoln jest wartość logiczna False. Wykonanie funkcji SeekEoln daje takie same wyniki, ale ignoruje najbliższe spacje i znaki tabulacji (jest to wygodne m. in. przy odczytywaniu ze zbiorów tekstowych wartości numerycznych). PP-10(54 z 66)

55 Do odczytywania (wprowadzania do pamięci) elementów plików zdefiniowanych służy procedura standardowa Read o wywołaniu: Read (zmienna-plikowa, lista-zmiennych- wejściowych) Wywołanie to powoduje wczytanie z zewnętrznego zbioru danych elementów i podstawienie ich wartości pod wyspecyfikowane zmienne wejściowe. Po każdorazowym odczytaniu pojedynczego elementu następuje przy tym przesunięcie aktualnego położenia zbioru do następnego elementu. PP-10(55 z 66)

56 Do odczytu elementów pliku niezdefiniowanego służy procedura standardowa BlockRead, której wywołanie w ogólności ma postać BlockRead (zmienna-plikowa, bufor, licznik) lub BlockRead (zmienna-plikowa, bufor, licznik, wynik) Wywołanie procedury BlockRead bez wyspecyfikowania zmiennej wynik powoduje odczytanie z zewnętrznego zbioru danych liczby zapisów równej lub mniejszej od wartości licznik i wprowadzenie ich do miejsca pamięci, począwszy od pierwszego bajtu zajmowanego przez zmienną bufor. PP-10(56 z 66)

57 Do odczytu elementów pliku niezdefiniowanego służy procedura standardowa BlockRead, której wywołanie w ogólności ma postać BlockRead (zmienna-plikowa, bufor, licznik) lub BlockRead (zmienna-plikowa, bufor, licznik, wynik) Podczas tej operacji wystąpi błąd, gdy liczba odczytanych zapisów nie jest równa wartości określonej przez licznik (po osiągnięciu końca zbioru i dotychczasowym wprowadzeniu liczby zapisów mniejszej niż licznik). Gdy wyspecyfikowano także zmienną wynik, to zawierać ona PP-10(57 z 66) będzie liczbę faktycznie odczytanych zapisów zbioru i błąd nie wystąpi.

58 W przetwarzaniu plików zdefiniowanych i niezdefiniowanych często wykorzystuje się następujące funkcje i procedury standardowe: P Eof(zmienna-plikowa) informuje o osiągnięciu lub nieosiągnięciu końca zbioru, P FilePos(zmienna-plikowa) podaje aktualną pozycję zbioru, P FileSize(zmienna-plikowa) podaje aktualny rozmiar zbioru, PP-10(58 z 66)

59 W przetwarzaniu plików zdefiniowanych i niezdefiniowanych często wykorzystuje się następujące funkcje i procedury standardowe: PSeek(zmienna-plikowa, pozycja) przesuwa aktualne położenie zbioru do elementu o podanym numerze porządkowym, PTruncate(zmienna-plikowa) obcina zbiór w miejscu jego aktualnego położenia. PP-10(59 z 66)

60 Przykład program programam47; {$APPTYPE CONSOLE} {$R *.res} uses System.SysUtils; var plik : file of record... end; begin AssignFile (plik, DANE.ROB ); Reset (plik); try Seek (plik, 50); Truncate (plik) finally CloseFile (plik) end end. Program powoduje usunięcie ze zbioru DANE.ROB elementów począwszy od elementu o numerze porządkowym 50. PP-10(60 z 66)

61 Inne procedury standardowe związane z przetwarzaniem plików: P ChDir (wyrażenie-łańcuchowe) zmiana bieżącego skorowidza (katalogu) na skorowidz i (lub) napęd określony przez argument, P GetDir (liczba, łańcuch) uzyskanie informacji o bieżącym skorowidzu w określonym napędzie (argument liczba jest oznaczeniem napędu: 0 napęd bieżący, 1 napęd A, 2 napęd B itd.), PP-10(61 z 66)

62 Inne procedury standardowe związane z przetwarzaniem plików: P MkDir (wyrażenie-łańcuchowe) utworzenie nowego podskorowidza, P RmDir (wyrażenie-łańcuchowe) usunięcia pustego, tj. nie zawierającego żadnych zbiorów, podskorowidza, P Erase (zmienna-plikowa) usunięcie zewnętrznego zbioru danych skojarzonego z wyspecyfikowaną zmienną plikową (plik ten nie może być otwarty), PP-10(62 z 66)

63 Inne procedury standardowe związane z przetwarzaniem plików: P Rename (zmienna-plikowa, wyrażenie-łańcuchowe) zmiana nazwy zbioru dyskowego. Bezparametrowa funkcja IOResult podaje (w postaci liczby całkowitej) status ostatnio wykonywanej operacji wejścia-wyjścia, pod warunkiem, że nie jest aktywna systemowa kontrola warunków wejścia-wyjścia (wyłączenie uzyskuje się za pomocą dyrektywy kompilatora {$I!}). Jeśli podczas wykonywania operacji wejścia-wyjścia nie wystąpi żaden błąd, to wartością funkcji jest 0, a w przypadku PP-10(63 z 66) przeciwnym kod błędu.

64 Przykład Za pomocą następującej konstrukcji: AssignFile (identyfikator-pliku, zbiór-danych); {$I!} Append (identyfikator-pliku); {$I+} if IOResult<>0 then Rewrite (identyfikator-pliku); można otworzyć istniejący zbiór tekstowy z jednoczesnym jego ustawieniem na końcu lub utworzyć nowy zbiór o tej samej nazwie. Gdyby nie zastosowano dyrektywy kompilatora {$I!}, a zbioru nie odnaleziono by (np. wskutek jego braku lub błędnego określenia ścieżki dostępu do niego), to wywołanie procedury Append spowodowałoby wystąpienie błędu przerywającego wykonanie programu. PP-10(64 z 66)

65 Przykład W opisanej sytuacji można także użyć instrukcji try...except: AssignFile (identyfikator-pliku, zbiór-danych); try Append (identyfikator-pliku) except on warunek : EInOutError do ShowMessage ( Błąd wejścia-wyjścia. Kod błędu : +IntToStr(warunek.ErrorCode)) end; Rewrite (identyfikator-pliku); Identyfikator warunek (nie trzeba go deklarować) służy do oznaczenia obiektu-warunku w instrukcji po słowie do. Jego użycie jest o tyle konieczne, że można wówczas odwołać się do pola ErrorCode, które zawiera kod błędu (jest on równy wartości funkcjipp-10(65 z 66) IOResult).

66 PP-10(66 z 66)