Dostęp do informacji publicznej i ochrona danych osobowych Ćwiczenia. Dr Sylwia Kotecka-Kral

Transkrypt

1 Dostęp do informacji publicznej i ochrona danych osobowych Ćwiczenia Dr Sylwia Kotecka-Kral sylwia.kotecka@uwr.edu.pl

2 TERMIN UDOSTĘPNIENIA INFORMACJI PUBLICZNEJ

3 Termin udostępnienia informacji publicznej Art. 10 ustawy o dostępie ( ) ( ) 2. Informacja publiczna, która może być niezwłocznie udostępniona, jest udostępniana w formie ustnej lub pisemnej bez pisemnego wniosku.

4 Niezwłoczne udostępnienie informacji publicznej Ustawa w sytuacji, w której informacja publiczna może być udostępniona niezwłocznie, nie wymaga składania pisemnego wniosku. Wystarczy bezpośredni kontakt, rozmowa telefoniczna albo zwykły . Dopuszczalne jest wykorzystanie każdego środka komunikacji do przedstawienia przez podmiot zainteresowany swojego żądania. Nie można przyjąć, że wniosek wysłany na prywatny i nieużywany adres poczty elektronicznej dotarł skutecznie do organu i wywołał określone skutki prawne wyrok WSA w Olsztynie z 20 maja 2014 r., II SAB/Ol 41/14. Wniosek musi dotrzeć do adresata, aby można było uznać, że postępowanie w sprawie udzielenia informacji publicznej zostało wszczęte. Tylko skuteczne złożenie wniosku o udostępnienie informacji publicznej może stanowić podstawę merytorycznego badania przez sąd administracyjny skargi na bezczynność podmiotu zobowiązanego w zakresie rozpoznania tego wniosku wyrok WSA w Warszawie z 15 marca 2013 r., II SAB/Wa 513/12

5 Niezwłoczne udostępnienie informacji publicznej Ustawa nie określa, co rozumie przez niezwłoczne udostępnienie informacji publicznej. Termin ten należy odnieść do innego ustawowego wyrażenia zawartego w art. 13 ust. 1 ustawy o dostępie ( ) dotyczącego udostępniania informacji publicznej na wniosek bez zbędnej zwłoki, nie później jednak niż w terminie 14 dni od dnia złożenia wniosku. W rozumieniu ustawy niezwłocznie to okres krótszy niż bez zbędnej zwłoki. Sytuacja ustnego zwrócenia się do zobowiązanego o udzielenie bezpośredniej i natychmiastowej odpowiedzi bądź o wskazanie określonego godzinnego przedziału czasowego, po którego upływie możliwe stanie się ustne udostępnienie takiej informacji, wydaje się w największym stopniu odpowiadać niezwłocznemu udostępnieniu.

6 Niezwłoczne udostępnienie informacji publicznej Przypadek, w którym postępowanie informacyjne toczy się bez pisemnego wniosku, jest maksymalnie uproszczony, niegenerujący dodatkowych kosztów niesformalizowana komunikacja pomiędzy podmiotem wykonującym prawo do informacji a podmiotem zobowiązanym do jej udostępnienia. Przepis art. 10 ust. 2 ustawy pozostawia swobodę co do formy, jaką ma mieć informacja publiczna udostępniana niezwłocznie wszelkie stosowane formy bezpośredniego porozumiewania się (np. ustnie, telefonicznie). Niezwłoczne udostępnienie informacji publicznej może odbywać się również w formie pisemnej. Nie ma też przeszkód, aby do udostępnienia informacji publicznej wykorzystać komunikację elektroniczną, przesyłając ją na wskazaną przez osobę zainteresowaną skrzynkę ową.

7 Niezwłoczne udostępnienie informacji publicznej To dysponent informacji publicznej ustala, które z posiadanych przez niego informacji mogą być udostępnione niezwłocznie wyrok WSA w Rzeszowie z 7 listopada 2007 r., II SA/Rz 438/07 Jest to możliwe jedynie w sytuacji, gdy podmiot udostępniający dysponuje taką informacją w wymaganej przez wnioskodawcę formie już w momencie złożenia wniosku. Postulat niezwłocznego udostępnienia informacji publicznej będzie mógł zostać zrealizowany tylko w stosunku do takiej informacji, która pod względem formy i treści wiernie odpowiada żądaniu podmiotu zainteresowanego jej uzyskaniem, a ponadto do jej udostępnienia nie jest konieczne wykonanie dodatkowych, czasochłonnych czynności związanych z jej przygotowaniem czy odszukaniem.

8 Niezwłoczne udostępnienie informacji publicznej Dysponent informacji publicznej nie ma obowiązku utrwalenia wniesionego ustnie żądania w formie protokołu ani nie spoczywa na nim obowiązek udokumentowania czynności niezwłocznego udostępnienia takiej informacji. W sytuacji gdy podmiot zobowiązany niezwłocznie udziela informacji publicznej w odpowiedzi na ustny wniosek w tym przedmiocie, powinien w drodze notatki służbowej lub zapisku urzędowego odnotować fakt ustnego, niezwłocznego udzielenia informacji, aby uchronić się przed ewentualnym zarzutem bezczynności lub przekroczenia terminu załatwienia sprawy o udzielenie informacji publicznej.

9 Niezwłoczne udostępnienie informacji publicznej Tylko w przypadku, gdy żądana informacja nie może być udostępniona niezwłocznie, podmiot zobowiązany może żądać złożenia wniosku w formie pisemnej. Jednak ma to na celu tylko umożliwienie prawidłowej realizacji obowiązku udostępnienia informacji wyrok WSA w Krakowie z 12 października 2007 r., II SAB/Kr 67/07

10 Zawiadomienie Udzielenie informacji w trybie ustawy o dostępie ( ) to zespół określonych czynności materialnotechnicznych, czyli forma tzw. faktycznego działania. Postępowanie w tym przedmiocie nie zawsze jednak kończy się udostępnieniem żądanej informacji. W praktyce często kończy się negatywnie dla wnioskodawcy, jednakże bez konieczności wydania decyzji odmownej w tym zakresie, lecz wystosowaniem do niego pisma informacyjnego mającego postać zawiadomienia (powiadomienia).

11 Zawiadomienie Podmiot zobowiązany będzie stosować zawiadomienie, gdy: 1. żądana informacja publiczna została ogłoszona w BIP lub centralnym repozytorium lub została wyłożona w miejscu publicznie dostępnym, 2. żądana informacja nie stanowi informacji publicznej, 3. żądana informacja nie może być udzielona w trybie ustawy o dostępie do informacji publicznej, gdyż dla jej udostępnienia przewidziany jest inny tryb (art. 1 ust. 2 ustawy o dostępie ), 4. adresat wniosku nie jest podmiotem zobowiązanym do udostępnienia informacji publicznej, 5. wniosek o udostępnienie informacji publicznej został skierowany do niewłaściwego podmiotu, 6. adresat wniosku nie dysponuje żądaną informacją publiczną i dlatego nie może jej udostępnić.

12 Zawiadomienie Forma pisemnego zawiadomienia wnioskodawcy przewidziana jest również w toku procedowania podmiotu zobowiązanego przy załatwianiu wniosku o udostępnienie informacji publicznej w sytuacjach, gdy: 1. brakuje możliwości niezwłocznego udostępnienia informacji publicznej, 2. podmiot zobowiązany nie dysponuje możliwościami technicznymi i w powiadomieniu wskazuje, w jaki sposób lub w jakiej formie informacja może być udostępniona (art. 14 ust. 2 ustawy o dostępie ), 3. podmiot dysponujący informacją publiczną nie jest w stanie dotrzymać 14-dniowego terminu, o którym mowa w art. 13 ust. 1 ustawy, 4. zachodzi konieczność pobrania opłaty w wysokości kosztów związanych z przetworzeniem lub przekształceniem informacji publicznej (art. 15 ust. 2 ustawy).

13 Nadużywanie prawa do informacji publicznej W ustawie o dostępie do informacji publicznej nie określono granic korzystania z prawa do informacji. Brak jakichkolwiek ograniczeń, zarówno co do liczby i jakości żądanych informacji obowiązek udzielania informacji każdemu podmiotowi, który się o to zwróci. Nadużycie prawa dostępu do informacji publicznej polega na próbie korzystania z jego instytucji dla osiągnięcia celu innego niż dbałość o dobro publiczne, jakim jest prawo do przejrzystego państwa, jego struktur, przestrzeganie prawa przez podmioty życia publicznego, jawność administracji i innych organów.

14 Nadużywanie prawa do informacji publicznej Celem ustawy nie jest zaspokajanie indywidualnych (prywatnych) potrzeb w postaci pozyskiwania informacji wprawdzie publicznych, lecz przeznaczonych dla celów handlowych, edukacyjnych, zawodowych itp. Takie informacje mogą być uzyskiwane na innych zasadach.

15 Ponawianie wniosku o udostępnienie tej samej informacji W ustawie nie uregulowano zasad postępowania w sprawie wniosków powtarzających się, wniosków, których treść jest obraźliwa czy niepoważna, wniosków, które miałyby na celu zakłócenie działania organu lub instytucji. Nie można [...] zgodzić się z [...] poglądem [...], że bez względu na wcześniej udzielone informacje, każde następne żądanie, nawet dotyczące takiej samej sprawy, rodzi po stronie organu obowiązek jego rozpatrzenia w ramach nowej sprawy dostępu do informacji publicznej wyrok NSA z 28 sierpnia 2002 r., II SAB 107/02

16 Ponawianie wniosku o udostępnienie tej samej informacji Wniosek zainteresowanego tworzy po stronie dysponenta obowiązek jej udostępnienia wtedy, gdy informacja ta nie została wcześniej udostępniona i nie funkcjonuje w publicznym obiegu, a więc zainteresowany nie może zapoznać się z nią inaczej, niż składając wniosek o udzielenie informacji wyrok NSA z 20 listopada 2003 r., II SAB 372/03 W sytuacji uznania wniosku za powtarzający się, pochodzący od tej samej osoby i dotyczący wcześniej przekazanych informacji (musi zachodzić tożsamość podmiotu i przedmiotu) zasadne jest jedynie powiadomienie o tym fakcie podmiotu żądającego informacji, co należy potraktować jako równoznaczne z merytorycznym załatwieniem wniosku.

17 Zniesławienie lub zniewaga funkcjonariuszy i instytucji Najtrudniejsze do merytorycznego rozpoznania wydają się te wnioski, z których treści wynika zniesławienie lub zniewaga nie tylko konkretnych osób, ale również całej instytucji lub pewnej kategorii funkcjonariuszy. Jeśli wniosek o udostępnienie informacji publicznej narusza dobra pracowników w stopniu uzasadniającym sięgnięcie po regulację prawnokarną, to kierownik danego podmiotu nie ma możliwości samodzielnego przedsiębrania odpowiednich kroków. Osoba pokrzywdzona musi zrobić to samodzielnie, gdyż ściganie przestępstwa pomówienia lub zniewagi odbywa się z oskarżenia prywatnego (art i art Kodeksu karnego). Odrębnie należy potraktować sytuację, w której podmiotem zniewagi lub pomówienia jest osoba mająca status funkcjonariusza publicznego (art k.k.). W przypadku zniewagi takie osoby korzystają z ochrony określonej w art k.k., co powoduje, że przestępstwo ścigane jest z oskarżenia publicznego.

18 Zniesławienie Art. 212 Kodeksu karnego 1. Kto pomawia inną osobę, grupę osób, instytucję, osobę prawną lub jednostkę organizacyjną niemającą osobowości prawnej o takie postępowanie lub właściwości, które mogą poniżyć ją w opinii publicznej lub narazić na utratę zaufania potrzebnego dla danego stanowiska, zawodu lub rodzaju działalności, podlega grzywnie albo karze ograniczenia wolności. 2. Jeżeli sprawca dopuszcza się czynu określonego w 1 za pomocą środków masowego komunikowania, podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do roku. 3. W razie skazania za przestępstwo określone w 1 lub 2 sąd może orzec nawiązkę na rzecz pokrzywdzonego, Polskiego Czerwonego Krzyża albo na inny cel społeczny wskazany przez pokrzywdzonego. 4. Ściganie przestępstwa określonego w 1 lub 2 odbywa się z oskarżenia prywatnego.

19 Zniewaga Art. 216 Kodeksu karnego 1. Kto znieważa inną osobę w jej obecności albo choćby pod jej nieobecność, lecz publicznie lub w zamiarze, aby zniewaga do osoby tej dotarła, podlega grzywnie albo karze ograniczenia wolności. 2. Kto znieważa inną osobę za pomocą środków masowego komunikowania, podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do roku. 3. Jeżeli zniewagę wywołało wyzywające zachowanie się pokrzywdzonego albo jeżeli pokrzywdzony odpowiedział naruszeniem nietykalności cielesnej lub zniewagą wzajemną, sąd może odstąpić od wymierzenia kary. 4. W razie skazania za przestępstwo określone w 2 sąd może orzec nawiązkę na rzecz pokrzywdzonego, Polskiego Czerwonego Krzyża albo na inny cel społeczny wskazany przez pokrzywdzonego. 5. Ściganie odbywa się z oskarżenia prywatnego.

20 Zniesławienie lub zniewaga funkcjonariuszy i instytucji Zgodnie z art Kodeksu postępowania karnego instytucje państwowe i samorządowe, które w związku ze swoją działalnością dowiedziały się o popełnieniu przestępstwa ściganego z urzędu, są obowiązane niezwłocznie powiadomić o tym prokuratora lub Policję. Kwalifikacja zawartości wniosku o udostępnienie informacji publicznej pod kątem przepisów prawa karnego powinna stanowić ostateczność. Przeciwwagą dla nadmiernego korzystania z istniejących środków karnych jest bardzo szeroko akcentowana, również przez Europejski Trybunał Praw Człowieka, możliwość potraktowania ujętych we wniosku twierdzeń jako mieszczących się w ramach wolności wyrażania opinii, a zwłaszcza tzw. prawa do krytyki umożliwienie wystąpienia przez każdego zainteresowanego z krytyką instytucji państwowych (publicznych), także osób piastujących funkcje publiczne.

21 Zasady dostępu do informacji zawartych w aktach prawa miejscowego Sprawy udostępniania informacji publicznych są regulowane także w innych aktach prawnych, w tym w aktach prawa miejscowego. Stąd problem zasad udzielania informacji publicznej związany jest niekiedy z kwestią ważności takich aktów. Zgodnie z art. 11b ust. 3 ustawy z r. o samorządzie gminnym (t.j. Dz. U. z 2018 r., poz. 994) zasady dostępu do dokumentów i sposobu korzystania z nich może określać jedynie rada gminy w statucie, a uchwała podjęta w tym zakresie ma charakter aktu prawa miejscowego. Nie może tego dokonać burmistrz miasta i gminy, działając na podstawie art. 33 ust. 2 u.s.g., który określa kompetencje burmistrza gminy do wydania zarządzenia w zakresie organizacji i funkcjonowania urzędu wyrok NSA z 20 kwietnia 2007 r., I OSK 184/07

22 Jawność działania organów gminy Art. 11b ustawy o samorządzie gminnym 1. Działalność organów gminy jest jawna. Ograniczenia jawności mogą wynikać wyłącznie z ustaw. 2. Jawność działania organów gminy obejmuje w szczególności prawo obywateli do uzyskiwania informacji, wstępu na sesje rady gminy i posiedzenia jej komisji, a także dostępu do dokumentów wynikających z wykonywania zadań publicznych, w tym protokołów posiedzeń organów gminy i komisji rady gminy. 3. Zasady dostępu do dokumentów i korzystania z nich określa statut gminy.

23 Jawność działania organów powiatu Art. 8a ustawy o samorządzie powiatowym 1. Działalność organów powiatu jest jawna. Ograniczenia jawności mogą wynikać wyłącznie z ustaw. 2. Jawność działania organów powiatu obejmuje w szczególności prawo obywateli do uzyskiwania informacji, wstępu na sesje rady powiatu i posiedzenia jej komisji, a także dostępu do dokumentów wynikających z wykonywania zadań publicznych, w tym protokołów posiedzeń organów powiatu i komisji rady powiatu. 3. Zasady dostępu do dokumentów i korzystania z nich określa statut powiatu.

24 Jawność działania organów województwa Art. 15a ustawy o samorządzie województwa 1. Działalność organów województwa jest jawna. Ograniczenia jawności mogą wynikać wyłącznie z ustaw. 2. Jawność działania organów województwa obejmuje w szczególności prawo obywateli do uzyskiwania informacji, wstępu na sesje sejmiku województwa i posiedzenia jego komisji, a także dostępu do dokumentów wynikających z wykonywania zadań publicznych, w tym protokołów posiedzeń organów województwa i komisji sejmiku województwa. 3. Zasady dostępu do dokumentów i korzystania z nich określa statut województwa.

25 Zasady dostępu do informacji zawartych w aktach prawa miejscowego Postanowienia statutów gminy, powiatu i województwa wydane na podstawie ustawowych upoważnień do regulowania zasad dostępu i korzystania z dokumentów zawartych odpowiednio w: art. 11b ust. 3 ustawy o samorządzie gminnym, art. 8a ust. 3 ustawy z r. o samorządzie powiatowym (t.j. Dz. U. z 2018, poz. 995) i art. 15a ust. 3 ustawy z r. o samorządzie województwa (t.j. Dz. U. z 2018 r., poz. 913) mają charakter organizacyjno-techniczny i równocześnie dopełniający regulację ustawową, która określa zasadniczy tryb udzielania informacji publicznej. Mogą one regulować m. in. określenie czasu urzędowania, w którym dany dokument będzie udostępniany, wskazanie jednostki organizacyjnej odpowiedzialnej za udostępnienie określonych dokumentów czy też doprecyzowanie zasad dotyczących kopiowania udostępnionych dokumentów orzeczenie TK z 16 września 2002 r., K 38/01

26 Termin udostępnienia informacji publicznej Art. 13 ustawy o dostępie ( ) 1. Udostępnianie informacji publicznej na wniosek następuje bez zbędnej zwłoki, nie później jednak niż w terminie 14 dni od dnia złożenia wniosku, z zastrzeżeniem ust. 2 i art. 15 ust Jeżeli informacja publiczna nie może być udostępniona w terminie określonym w ust. 1, podmiot obowiązany do jej udostępnienia powiadamia w tym terminie o powodach opóźnienia oraz o terminie, w jakim udostępni informację, nie dłuższym jednak niż 2 miesiące od dnia złożenia wniosku.

27 Termin udostępnienia informacji publicznej Na gruncie ustawy o dostępie ( ) można wskazać w zasadzie trzy rodzaje terminów udostępniania informacji publicznej: 1. udostępnienie informacji publicznej niezwłocznie, 2. udostępnienie bez zbędnej zwłoki, ale w terminie nie dłuższym niż 14 dni, 3. udostępnienie informacji w terminie nie dłuższym niż 2 miesiące. Regulacje określające terminy udostępnienia informacji publicznej mają przede wszystkim oddziaływanie dyscyplinujące na podmioty zobowiązane do udostępnienia informacji. Bez zbędnej zwłoki nie oznacza, że każda sprawa dotycząca udostępnienia informacji publicznej ma być załatwiona natychmiast, a jedynie w taki sposób, aby w jej rozpatrzeniu nie wystąpiła nieuzasadniona (zbędna) zwłoka.

28 Termin udostępnienia informacji publicznej W przypadku art. 10 ust. 2 chodzi o natychmiastowe udostępnienie informacji publicznej. Jest to możliwe jedynie w sytuacji, gdy podmiot udostępniający dysponuje taką informacją w wymaganej przez wnioskodawcę formie już w momencie złożenia wniosku. We wszystkich innych przypadkach znajdzie zastosowanie regulacja art. 13, zgodnie z którą ewentualna zwłoka w udostępnieniu informacji publicznej musi mieć charakter niezbędny, tj. uzasadniony. Takie uzasadnienie będzie stanowić w pierwszej linii konieczność udostępnienia żądanej informacji w sposób lub w formie wskazanej we wniosku wyrok WSA we Wrocławiu z 19 grudnia 2005 r., IV SAB/Wr 47/05

29 Termin udostępnienia informacji publicznej Termin do załatwienia sprawy w przedmiocie udostępnienia informacji publicznej wynosi 14 dni od dnia doręczenia adresatowi wniosku dzień, w którym wniosek wpłynął lub został osobiście złożony, nie jest wliczany do 14-dniowego terminu, przewidzianego dla udzielenia informacji. Termin określony w art. 13 ust. 1 ustawy o dostępie ( ) ma zastosowanie nie tylko do czynności polegającej na udostępnieniu informacji, ale również do wydania decyzji o odmowie udostępnienia informacji publicznej wyrok WSA w Krakowie z 6 października 2014 r., II SAB/Kr 242/14 W przypadku potrzeby wydania przez podmiot zobowiązany decyzji odmownej, przewidzianej w art. 16, nie jest uprawnione twierdzenie, że po wyczerpaniu terminów, o których mowa w art. 13, rozpoczynają swój bieg terminy do wydania decyzji administracyjnej w rozumieniu przepisów k.p.a., do których wprost odsyła art. 16.

30 Termin udostępnienia informacji publicznej W terminie, o którym mowa w art. 13 ust. 1 ustawy o dostępie ( ), adresat wniosku jest również zobligowany poinformować wnioskodawcę o tym, że żądana informacja nie ma waloru informacji publicznej lub o nieposiadaniu wnioskowanej informacji. Gdy podmiot dysponujący informacją publiczną nie jest w stanie dotrzymać terminu przewidzianego w art. 13 ust. 1 ustawy o dostępie ( ), powinien zastosować procedurę, o której mowa w jej art. 13 ust. 2 powinien zawiadomić wnioskodawcę, w terminie 14 dni od daty otrzymania wniosku, o fakcie uchybienia terminowi do udzielenia informacji publicznej, z jednoczesnym podaniem przyczyn opóźnienia i wskazaniem terminu, w którym udostępni informację, nie dłuższym jednak niż 2 miesiące od dnia złożenia wniosku.

31 Termin udostępnienia informacji publicznej Nieprzekraczalny termin 2 miesięcy na udzielenie informacji publicznej ma charakter instrukcyjny wyrok NSA z 11 września 2012 r., I OSK 1135/12. Również 14-dniowy termin na udzielenie informacji publicznej ma charakter instrukcyjny. Jego upływ nie niesie ze sobą żadnych materialnoprawnych konsekwencji, a jedynie umożliwia wniesienie środków mających na celu zdyscyplinowanie podmiotów zobowiązanych do udostępnienia informacji publicznych, które pozostają w stanie bezczynności wyrok WSA w Warszawie z 25 marca 2014 r., II SAB/Wa 10/14

32 Termin udostępnienia informacji publicznej Błędne jest twierdzenie, że bezczynność w dostępie od informacji publicznej następuje wtedy, gdy zobowiązany podmiot w terminie 14 dni od chwili złożenia wniosku ani nie udzieli informacji, ani nie wyda decyzji odmownej. Nie wszystkie sprawy o udzielenie informacji publicznej będą na tyle proste, aby mogły być rozstrzygnięte niezwłocznie, niektóre mogą wymagać postępowanie wyjaśniającego wyrok NSA z 20 lutego 2013 r., I OSK 210/13. Ustawodawca miał to na uwadze przy regulacji art. 13 ust. 2 ustawy o dostępie ( ). Dopiero nieudzielenie informacji publicznej oraz niepowiadomienie w trybie art. 13 ust. 2 o powodach i terminie, w jakim informacja zostanie udostępniona, oznacza bezczynność podmiotu zobowiązanego do jej udzielenia wyrok NSA z 14 maja 2014 r., I OSK 1027/14.

33 Termin udostępnienia informacji publicznej Czy jednorazowe zastosowanie przez dysponenta informacji publicznej trybu określonego w art. 13 ust. 2 ustawy o dostępie ( ) wyklucza możliwość ponownego przedłużenia terminu do udzielenia informacji publicznej? Nie ma przeszkód, aby podmiot zobowiązany nawet kilkakrotnie powiadamiał wnioskodawcę o przyczynach uchybienia i przedłużał termin udostępnienia informacji. Jednak łącznie to przedłużenie nie może przekraczać 2-miesięcznego terminu określonego w art. 13 ust. 2 ustawy o dostępie ( ).

34 Dziękuję za uwagę!