Autorzy: Renata Rewaj Marta Szczepankiewicz Natalia Bykowszczenko

Transkrypt

1

2 Opracowano w Wydziale Monitoringu Środowiska Wojewódzkiego Inspektoratu Ochrony Środowiska w Szczecinie pod kierunkiem Naczelnika Wydziału Małgorzaty Landsberg-Uczciwek Autorzy: Renata Rewaj Marta Szczepankiewicz Natalia Bykowszczenko

3 Spis treści Wstęp Podstawy prawne, kryteria rocznej oceny jakości powietrza za 2009 r Kryteria oceny jakości powietrza wykonywanej w roku 2010 za rok Województwo zachodniopomorskie Charakterystyka województwa Podział województwa zachodniopomorskiego na strefy Ogólna charakterystyka warunków meteorologicznych w 2009 r Opis systemu oceny, metody zastosowane w rocznej ocenie jakości powietrza dla stref województwa zachodniopomorskiego za 2009 r Pomiary Obliczenia rozprzestrzeniania się zanieczyszczeń w powietrzu Klasyfikacja stref województwa zachodniopomorskiego według oceny rocznej za 2009 r Klasyfikacja stref dla poszczególnych zanieczyszczeń dokonana z uwzględnieniem kryteriów ustanowionych dla ochrony zdrowia: poziomów dopuszczalnych, poziomów dopuszczalnych powiększonych o margines tolerancji na 2009 r., poziomów docelowych i poziomów celu długoterminowego Klasyfikacja stref województwa zachodniopomorskiego dla poszczególnych zanieczyszczeń dokonana z uwzględnieniem kryteriów ustanowionych dla ochrony roślin: poziomów dopuszczalnych, poziomów docelowych, poziomów celu długoterminowego Lista stref województwa zachodniopomorskiego zakwalifikowanych do programów ochrony powietrza (POP) na podstawie oceny jakości powietrza za 2009 r Lista stref województwa zachodniopomorskiego, które według oceny za 2009 r. otrzymały klasę D2 ze względu na przekroczenie poziomów celu długoterminowego dla ozonu Zestawienie przypadków przekroczeń wartości kryterialnych poziomów substancji wynik rocznej oceny jakości powietrza za 2009 r Zestawienie przypadków przekroczeń ochrona zdrowia Zestawienie przypadków przekroczeń poziomu ochrona roślin Ocena istniejącego systemu oceny jakości powietrza Podsumowanie Udokumentowanie wyników oceny Str. Załącznik Nr 1. Tabele 1-14 Lista stacji i stanowisk oraz wyniki pomiarów, wykorzystanych na potrzeby Rocznej oceny jakości powietrza dla województwa zachodniopomorskiego - raport za 2009 rok Załącznik Nr 2. Mapy 1-31 Dokumentacja wyników obliczeń modelowych imisji na potrzeby Rocznej oceny jakości powietrza dla województwa zachodniopomorskiego - raport za 2009 rok

4 Wstęp Zachodniopomorski Wojewódzki Inspektor Ochrony Środowiska przedstawia raport, zawierający wyniki rocznej oceny jakości powietrza dla stref województwa zachodniopomorskiego za 2009 r. Zgodnie z art. 89 ustawy z dnia 27 kwietnia 2001 r. - Prawo ochrony środowiska (Dz. U. z 2008 r. Nr 25, poz. 150 z późn. zm.), wojewódzki inspektor ochrony środowiska, w terminie do dnia 31 marca każdego roku, dokonuje oceny poziomów substancji w powietrzu w danej strefie za rok poprzedni oraz odrębnie dla każdej substancji dokonuje klasyfikacji stref, w których poziom odpowiednio: przekracza poziom dopuszczalny powiększony o margines tolerancji lub poziom dopuszczalny (klasa C); mieści się pomiędzy poziomem dopuszczalnym a poziomem dopuszczalnym powiększonym o margines tolerancji (klasa B); nie przekracza poziomu dopuszczalnego (klasa A); przekracza poziom docelowy (klasa C); nie przekracza poziomu docelowego (klasa A); przekracza poziom celu długoterminowego (klasa D2); nie przekracza poziomu celu długoterminowego (klasa D1). poziom dopuszczalny poziom substancji, który ma być osiągnięty w określonym terminie, i który po tym terminie nie powinien być przekraczany. Poziom dopuszczalny jest standardem jakości powietrza i określony jest dla zanieczyszczeń: SO 2, NO 2, NO x, C 6 H 6, PM10, Pb i CO; poziom docelowy - jest to poziom substancji, który ma być osiągnięty w określonym czasie za pomocą ekonomicznie uzasadnionych działań technicznych i technologicznych. Poziom ten określa się w celu zapobiegania lub ograniczania szkodliwego wpływu danej substancji na zdrowie ludzi lub środowisko jako całość i jest określony dla: As, Cd, Ni, B(a)P i O 3 ; poziom celu długoterminowego jest to poziom substancji, poniżej którego, zgodnie ze stanem współczesnej wiedzy, bezpośredni szkodliwy wpływ na zdrowie ludzi lub środowisko jako całość jest mało prawdopodobny. Poziom ten ma być osiągnięty w długim okresie czasu, z wyjątkiem sytuacji, gdy nie może być osiągnięty za pomocą ekonomicznie uzasadnionych działań technicznych i technologicznych. Poziom ten dotyczy ozonu. Substancje podlegające obowiązkowej ocenie jakości powietrza oraz kryteria oceny określa rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 3 marca 2008 r. w sprawie poziomów niektórych substancji w powietrzu (Dz. U. Nr 47, poz. 281). Wyniki oceny oraz klasyfikację stref, wojewódzki inspektor ochrony środowiska niezwłocznie przekazuje marszałkowi województwa. Zgodnie z prawem, wojewódzki inspektor ochrony środowiska, wyniki oceny rocznej jakości powietrza przekazuje też Głównemu Inspektorowi Ochrony Środowiska w formie elektronicznej, przy pomocy oprogramowania OR (dla 2009 r. jest to OR8) oraz w formie wydruku. Główny Inspektor Ochrony Środowiska wyniki rocznej oceny jakości powietrza dla wszystkich stref z obszaru Polski raportuje do Komisji Europejskiej. Klasyfikacja jest podstawą do wskazania stref w województwie wymagających tworzenia programów ochrony powietrza, których celem jest osiągnięcie w danej strefie wymaganych standardów jakości powietrza. 5

5 Dla celów oceny jakości powietrza pod kątem zawartości: dwutlenku siarki, dwutlenku azotu, tlenków azotu, tlenku węgla, benzenu, pyłu zawieszonego PM10, ołowiu, arsenu, kadmu, niklu i benzo(a)pirenu - strefę stanowi: aglomeracja o liczbie mieszkańców większej niż 250 tysięcy, obszar jednego lub więcej powiatów położonych na obszarze tego samego województwa, niewchodzący w skład aglomeracji. Dla celów oceny jakości powietrza pod kątem zawartości ozonu strefę stanowi: aglomeracja, pozostały obszar województwa niewchodzący w skład aglomeracji. Oprócz klasyfikacji stref, celem prowadzenia corocznej oceny jakości powietrza jest uzyskanie informacji o przestrzennych rozkładach stężeń zanieczyszczeń na obszarze aglomeracji lub innej strefy, w zakresie umożliwiającym wskazanie potencjalnych obszarów przekroczeń wartości kryterialnych oraz określenie poziomów stężeń występujących na tych obszarach, a także wskazanie prawdopodobnych przyczyn występowania ponadnormatywnych stężeń. Ponadto, ocena roczna winna dostarczyć informacji na temat braków w istniejącym systemie oceny jakości powietrza. Dla stref, w których zostały przekroczone poziomy dopuszczalne substancji powiększone o margines tolerancji, poziomy dopuszczalne substancji w powietrzu (klasa C), bądź poziomy docelowe substancji w powietrzu (klasa C) marszałek województwa, w terminie 12 miesięcy od dnia otrzymania wyników oceny, przedstawia do zaopiniowania właściwym starostom projekt uchwały w sprawie programu ochrony powietrza (POP). Programy ochrony powietrza określa w drodze uchwały sejmik województwa w ciągu 15 miesięcy od dnia otrzymania wyników oceny. W przypadku występowania na obszarze aglomeracji lub na pozostałym obszarze województwa przekroczeń poziomu celu długoterminowego dla ozonu (klasa D2) osiągnięcie tego poziomu jest jednym z celów wojewódzkich programów ochrony środowiska. Oceny poziomu substancji w powietrzu na obszarze województwa, wojewódzki inspektor ochrony środowiska dokonuje na podstawie funkcjonującego w danym roku systemu oceny jakości powietrza, szczegółowo określonego w Państwowym Programie Monitoringu Środowiska, opracowywanym na poszczególne lata przez wojewódzkie inspektoraty ochrony środowiska i zatwierdzanym przez Głównego Inspektora Ochrony Środowiska. Na system taki składają się: pomiary automatyczne, manualne i pasywne w stałych punktach, obliczenia z wykorzystaniem modeli rozprzestrzeniania się zanieczyszczeń w powietrzu oraz metody obiektywnego szacowania. 1. Podstawy prawne, kryteria rocznej oceny jakości powietrza za 2009 r. Podstawę wykonania w marcu 2010 r. rocznej oceny jakości powietrza za rok 2009, stanowiły następujące akty prawne: ustawa z dnia r. Prawo ochrony środowiska (Dz. U. z 2008 r. Nr 25 poz. 150 z późn. zm.), rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 6 marca 2008 r. w sprawie stref, w których dokonuje się oceny jakości powietrza (Dz. U. Nr 52, poz. 310), rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 3 marca 2008 r. w sprawie poziomów niektórych substancji w powietrzu (Dz. U. Nr 47, poz. 281), rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 17 grudnia 2008 r. w sprawie dokonywania oceny poziomów substancji w powietrzu (Dz. U. z 2009 r. Nr 5, poz. 31), 6

6 rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 19 listopada 2008 r. w sprawie zakresu i sposobu przekazywania informacji dotyczących zanieczyszczenia powietrza (Dz. U. Nr 216, poz. 1377), ustawa z dnia 20 lipca 1991 r. o Inspekcji Ochrony Środowiska (Dz. U. z 2007 r. Nr 44, poz. 287 z późn. zm.). Z wykonywaniem ocen jakości powietrza powiązane są również inne przepisy prawa krajowego, takie jak: ustawa z dnia 3 października 2008 r. o udostępnianiu informacji o środowisku i jego ochronie, udziale społeczeństwa w ochronie środowiska oraz o ocenach oddziaływania na środowisko (Dz. U. Nr 199, poz. 1227), rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 8 lutego 2008 r. w sprawie szczegółowych wymagań, jakim powinny odpowiadać programy ochrony powietrza (Dz. U. Nr 38, poz. 221) Kryteria oceny jakości powietrza wykonywanej w roku 2010 za rok 2009 Zgodnie z rozporządzeniem Ministra Środowiska z dnia 3 marca 2008 r. w sprawie poziomów niektórych substancji w powietrzu, rocznej ocenie jakości powietrza za 2009 r. podlegały następujące substancje: dwutlenek siarki (SO 2 ), dwutlenek azotu (NO 2 ), tlenki azotu (NO x ), benzen (C 6 H 6 ), pył zawieszony PM10, ołów (Pb) zawarty w pyle PM10 i tlenek węgla (CO) dla których obowiązują poziomy dopuszczalne substancji w powietrzu, ozon (O 3 ) oraz zawarte w pyle PM10: arsen (As), kadm (Cd), nikiel (Ni) i benzo(a)piren dla których obowiązują poziomy docelowe substancji w powietrzu, ozon podlegający ocenie pod kątem poziomu celu długoterminowego. Zastosowane w przedstawionej ocenie kryteria obowiązujące w 2009 r., przedstawiono w Tabelach

7 Tabela 1.1. Ochrona zdrowia klasyfikacja stref ze względu na zdrowie ludzi dla: NO 2, SO 2, CO, C 6 H 6, PM10, B(a)P, As, Cd, Ni, Pb, O 3 Normowany Czas Zanieczyszczenie Obszar Klasa A Klasa B Klasa C poziom uśredniania dwutlenek azotu zwykły dopuszczalny 1-godz. nie więcej niż 18 stężeń 1-godz. S1 > 200 μg/m 3 więcej niż 18 stężeń 1-godz. S1 > 200 μg/m 3 i nie więcej niż 18 stężeń 1-godz. S1 > 210 μg/m 3 więcej niż 18 stężeń 1-godz. S1 > 210 μg/m 3 dwutlenek azotu zwykły dopuszczalny rok Sa <= 40 μg/m 3 40 < Sa <=42 μg/m 3 Sa > 42 μg/m 3 dwutlenek azotu uzdrowisko dopuszczalny 1-godz. S1max <= 200 μg/m 3 S1max > 200 μg/m 3 dwutlenek azotu uzdrowisko dopuszczalny rok Sa <= 35 μg/m 3 Sa > 35 μg/m 3 dwutlenek siarki zwykły dopuszczalny 1-godz. nie więcej niż 24 stężenia 1-godz. więcej niż 24 stężenia 1-godz. S1 > 350 μg/m 3 S1 > 350 μg/m 3 dwutlenek siarki zwykły dopuszczalny 24-godz. nie więcej niż 3 stężenia 24-godz. więcej niż 3 stężenia 24-godz. S24 > 125 μg/m 3 S24 > 125 μg/m 3 dwutlenek siarki uzdrowisko dopuszczalny 1-godz. S1max <= 350 μg/m 3 S1max > 350 μg/m 3 dwutlenek siarki uzdrowisko dopuszczalny 24-godz. S24max <= 125 μg/m 3 S24max > 125 μg/m 3 tlenek węgla zwykły dopuszczalny 8-godz. S8max <= μg/m 3 S8max > μg/m 3 tlenek węgla uzdrowisko dopuszczalny 8-godz. S8max <= 5000 μg/m 3 S8max > 5000 μg/m 3 benzen zwykły dopuszczalny rok Sa <= 5 μg/m 3 5 < Sa <= 6 μg/m 3 Sa>6 μg/m 3 benzen uzdrowisko dopuszczalny rok Sa <= 4 μg/m 3 Sa >4 μg/m 3 pył zawieszony PM10 pył zawieszony PM10 benzo(α)piren arsen kadm nikiel ołów ozon zwykły, uzdrowisko zwykły, uzdrowisko zwykły, uzdrowisko zwykły, uzdrowisko zwykły, uzdrowisko zwykły, uzdrowisko zwykły, uzdrowisko zwykły, uzdrowisko dopuszczalny 24-godz. nie więcej niż 35 stężeń 24-godz. S24 > 50 μg/m 3 więcej niż 35 stężeń 24-godz. S24 > 50 μg/m 3 dopuszczalny rok Sa <= 40 μg/m 3 Sa > 40 μg/m 3 docelowy rok Sa <= 1 ng/m 3 Sa > 1 ng/m 3 docelowy rok Sa <= 6 ng/m 3 Sa > 6 ng/m 3 docelowy rok Sa <= 5 ng/m 3 Sa > 5 ng/m 3 docelowy rok Sa <= 20 ng/m 3 Sa > 20 ng/m 3 dopuszczalny rok Sa<=0.5 μg/m 3 Sa > 0.5 μg/m 3 docelowy 8-godz. nie więcej niż 25 dni ze stężeniem S8max > 120 μg/m 3 (średnio dla ostatnich 3 lat) więcej niż 25 dni ze stężeniem S8max > 120 μg/m 3 (średnio dla ostatnich 3 lat) 8

8 Tabela 1.2. Ochrona zdrowia - klasyfikacja stref ze względu na zdrowie ludzi i cel długoterminowy dla O 3 (obszar zwykły i uzdrowiska) Zanieczyszczenie Czas uśredniania Klasa D1 Klasa D2 ozon 8-godz. S8max <= 120 μg/m 3 w ocenianym roku S8max > 120 μg/m 3 w ocenianym roku Tabela 1.3.Ochrona roślin - klasyfikacja stref ze względu na ochronę roślin dla NOx, SO 2 i O 3 Zanieczyszczenie Normowany poziom Czas uśredniania Klasa A Klasa C tlenki azotu dopuszczalny rok kalendarzowy Sa <= 30 μg/m 3 Sa > 30 μg/m 3 dwutlenek siarki dopuszczalny rok kalendarzowy Sa <= 20 μg/m 3 Sa > 20 μg/m 3 dwutlenek siarki dopuszczalny pora zimowa (okres od 01.X do 31.III) Sa <= 20 μg/m 3 Sa > 20 μg/m 3 ozon docelowy okres wegetacyjny (1V 31 VII) AOT40<= μg/m 3 *h (średnio dla ostatnich 5 lat) AOT40 > μg/m 3 *h (średnio dla ostatnich 5 lat) Tabela 1.4. Ochrona roślin - klasyfikacja stref ze względu na ochronę roślin i cel długoterminowy dla O 3 Zanieczyszczenie Czas uśredniania Klasa D1 Klasa D2 ozon okres wegetacyjny (1V 31 VII) AOT40<= 6000 μg/m 3 *h (średnio dla ostatnich 5 lat) AOT40 > 6000 μg/m 3 *h (średnio dla ostatnich 5 lat) AOT40 oznacza sumę różnic pomiędzy stężeniem średnim jednogodzinnym wyrażonym w μg/m 3 a wartością 80 μg/m 3, dla każdej godziny w ciągu doby pomiędzy godziną 8:00 a 20:00 czasu środkowoeuropejskiego CET, dla której stężenie jest większe niż 80 μg/m 3.Wartość tę uznaje się za dotrzymaną, jeżeli nie przekracza jej średnia z takich sum obliczona dla okresów wegetacyjnych z pięciu kolejnych lat. W przypadku braku danych pomiarowych z 5 lat dotrzymanie tej wartości sprawdza się na podstawie danych pomiarowych z co najmniej 3 kolejnych lat. 9

9 2. Województwo zachodniopomorskie 2.1. Charakterystyka województwa Województwo zachodniopomorskie położone jest w północno-zachodniej części Polski nad Morzem Bałtyckim. Od zachodu graniczy z Niemcami Landem Meklemburgia Pomorze Przednie i Landem Brandenburgia, od wschodu z województwem pomorskim, a od południa z województwami lubuskim i wielkopolskim. Województwo zachodniopomorskie pod względem powierzchni zajmuje piąte miejsce wśród województw w Polsce, a pod względem liczby mieszkańców jest na jedenastym miejscu. Według danych Głównego Urzędu Statystycznego za 2008 r., na obszarze województwa zachodniopomorskiego o powierzchni km 2 znajduje się 114 gmin (11 gmin miejskich, 51 miejsko-wiejskich i 52 wiejskie), 18 powiatów ziemskich oraz 3 powiaty grodzkie (Szczecin, Koszalin, Świnoujście) Mapa 2.1. Największym miastem jest Szczecin o liczbie ludności Według danych GUS, na koniec 2008 roku, ludność województwa zachodniopomorskiego wynosiła Na 1 km 2 przypadały 74 osoby. Wysoką gęstość zaludnienia mają powiaty grodzkie (Szczecin: 1 354, Koszalin: 1 286, Świnoujście: 207), najniższą powiat drawski 33 osoby/km 2. Ok. 69% mieszkańców województwa mieszka w 62 miastach. Mapa 2.1. Podział administracyjny województwa zachodniopomorskiego Teren województwa odznacza się znacznym zalesieniem (34,7%). Występują tutaj obszary prawnie chronione, znajdują się tu dwa parki narodowe (Woliński i Drawieński), 7 parków krajobrazowych (Drawski, Cedyński, Iński, Barlinecko-Gorzowski, Szczeciński, Doliny Dolnej Odry, Ujście Warty), 98 rezerwatów przyrody, pomników przyrody, rozsianych w wielu miejscach i miejscowościach regionu. 10

10 Region obfituje w kąpieliska nadmorskie, ośrodki wypoczynku nad jeziorami, uzdrowiska (pięć obszarów ochrony uzdrowiskowej: Połczyn Zdrój, Kołobrzeg, Kamień Pomorski, Świnoujście i Dąbki Zdrój) oraz ośrodki kulturowe. Duże nagromadzenie obiektów zabytkowych ma miejsce w Szczecinie, Stargardzie Szczecińskim, Trzebiatowie, Kamieniu Pomorskim, Kołobrzegu. Województwo zachodniopomorskie ma charakter rolniczo przemysłowy. Powierzchnia użytków rolnych wynosi około ha co stanowi ok. 49% ogólnej powierzchni województwa. 68% użytków rolnych województwa jest w posiadaniu gospodarstw indywidualnych. Główne gałęzie gospodarki województwa zachodniopomorskiego to przemysł energetyczny, chemiczny, stoczniowy, drzewny, a także produkcja rolno-spożywcza, w tym przemysł browarniczy i rybołówstwo. Na terenie województwa zlokalizowanych jest 9 obszarów inwestycyjnych położonych w 3 specjalnych strefach ekonomicznych powstałych w celu zwiększenia rozwoju gospodarczego regionu: Kostrzyńsko-Słubickej (podstrefy: Barlinek, Goleniów, Gryfino, Karlino, Police), Pomorskiej (Regionalny Park w Stargardzie Szczecińskim) i Słupskiej (podstrefy: Koszalin, Szczecinek, Wałcz). Klimat województwa charakteryzuje się dużą różnorodnością i zmiennością. Wynika to ze współoddziaływania klimatu morskiego i klimatu lądowego. Północna i zachodnia część województwa ma wybitne cechy klimatu morskiego. W miarę oddalania się od morza i w kierunku wschodnim zaznaczają się stopniowo cechy klimatu kontynentalnego. Bliskość morza, zasoby wodne oraz duża powierzchnia lasów kształtują umiarkowany klimat charakteryzujący się znaczną wilgotnością powietrza. Klimat nad morzem można określić jako umiarkowany ciepły morski, natomiast klimat w głębi lądu jako umiarkowany ciepły przejściowy. Średnia roczna temperatura dla województwa wynosi 8-9 ºC, a średnia roczna wysokość opadów mm. Wody powierzchniowe zajmują około 5% obszaru województwa. Oprócz Zalewu Szczecińskiego składają się na nie liczne jeziora występujące na Pojezierzach: Wałeckim, Ińskim, Myśliborskim, Drawskim oraz Pobrzeżu Słowińskim. Na obszarze województwa znajdują się 172 jeziora o powierzchni powyżej 50 ha. W regionie występują naturalne surowce energetyczne (gaz ziemny, ropa naftowa), surowce metaliczne (syderytowe rudy żelaza), surowce skalne (wapienie i margle, kreda jeziorna, surowce ilaste i piaski kwarcowe), a także surowce lecznicze (torfy borowinowe, wody termalne i solanki) Podział województwa zachodniopomorskiego na strefy Jak już wspomniano we wstępie, przepisy prawne definiują system oceny jakości powietrza oparty na klasyfikacji stref w województwie. W 2009 r., w województwie zachodniopomorskim, rocznej ocenie jakości powietrza z uwzględnieniem kryteriów ochrony zdrowia podlegały strefy: dla zanieczyszczeń: SO 2, NO 2, NO x, C 6 H 6, PM10, Pb, CO, As, Cd, Ni i B(a)P ocenę przeprowadzono dla Aglomeracji Szczecińskiej oraz dla 16 stref pozostałych (12 powiatów i 4 strefy powstałe z połączeń powiatów), pod kątem występujących poziomów stężeń ozonu w powietrzu ocenie podlegały 2 strefy: Aglomeracja Szczecińska i pozostały obszar województwa (strefa zachodniopomorska z wyłączeniem obszaru Aglomeracji). Pod kątem kryteriów określonych dla ochrony roślin, ocenę przeprowadzono dla stref, z wyłączeniem Aglomeracji Szczecińskiej oraz 2 miast na prawach powiatu: Koszalina i Świnoujścia: dla dwutlenku siarki (SO 2 ) i tlenków azotu (NO x ) strefę stanowił obszar jednego lub więcej powiatów na obszarze województwa (14 stref), 11

11 oceną ze względu na występujące poziomy ozonu objęta była 1 strefa strefa zachodniopomorska. Wykaz stref województwa zachodniopomorskiego objętych roczną oceną jakości powietrza za 2009 rok przedstawiono na mapach (Mapy 2.2 i 2.3) oraz w Tabeli 2.1. Obszary, nazwy i kody stref w województwie zachodniopomorskim określone są w załączniku do rozporządzenia Ministra Środowiska z dnia 6 marca 2008 r. w sprawie stref, w których dokonuje się oceny jakości powietrza. Mapa 2.2. Podział województwa zachodniopomorskiego na strefy dla celów oceny jakości powietrza za 2009 r. pod kątem zawartości dwutlenku siarki, dwutlenku azotu, tlenków azotu, tlenku węgla, benzenu, pyłu zawieszonego PM10 oraz zawartego w tym pyle ołowiu, arsenu, kadmu, niklu i benzo(a)pirenu Mapa 2.3. Podział województwa zachodniopomorskiego na strefy dla celów oceny jakości powietrza za 2009 r. pod kątem zawartości ozonu 12

12 Tabela 2.1. Lista stref województwa zachodniopomorskiego objętych roczną oceną jakości powietrza za 2009 rok pod kątem zawartości dwutlenku siarki, dwutlenku azotu, tlenków azotu, tlenku węgla i benzenu, pyłu zawieszonego PM10 oraz zawartego w tym pyle ołowiu, arsenu, kadmu, niklu i benzo(a)pirenu oraz ozonu Lp. Nazwa strefy Kod strefy Na terenie lub części strefy obowiązują dopuszczalne poziomy określone ze ze dla względu względu obszarów na na ochrony ochronę ochronę uzdrowiskowej zdrowia roślin [tak/nie] [tak/nie] [tak/nie] Aglomeracja [tak/nie] Powierzchnia strefy [km 2 ] Ludność [-] 1. strefa zachodniopomorska PL b.20 Tak Tak Tak Nie O 3 Zanieczyszczenia, dla których dokonuje się klasyfikacji strefy 2. Aglomeracja Szczecińska PL a.01 Tak Nie Nie Tak C 6 H 6, NO 2, SO 2, CO, PM10, Pb, As, Cd, Ni, BAP, O 3 3. miasto Koszalin PL m.01 Tak Nie Nie Nie C 6 H 6, NO 2, SO 2, CO, PM10, Pb, As, Cd, Ni, BAP 4. miasto Świnoujście PL m.01 Tak Nie Tak Nie C 6 H 6, NO 2, SO 2, CO, PM10, Pb, As, Cd, Ni, BAP 5. powiat choszczeński PL p.01 Tak Tak Nie Nie C 6 H 6, NO 2, NO x, SO 2, CO, PM10, Pb, As, Cd, Ni, BAP 6. powiat goleniowski PL p.01 Tak Tak Nie Nie C 6 H 6, NO 2, NO x, SO 2, CO, PM10, Pb, As, Cd, Ni, BAP 7. powiat gryfiński PL p.01 Tak Tak Nie Nie C 6 H 6, NO 2, NO x, SO 2, CO, PM10, Pb, As, Cd, Ni, BAP 8. powiat kołobrzeski PL p.01 Tak Tak Tak Nie C 6 H 6, NO 2, NO x, SO 2, CO, PM10, Pb, As, Cd, Ni, BAP 9. powiat łobeski PL p.01 Tak Tak Nie Nie C 6 H 6, NO 2, NO x, SO 2, CO, PM10, Pb, As, Cd, Ni, BAP 10. powiat myśliborski PL p.01 Tak Tak Nie Nie C 6 H 6, NO 2, NO x, SO 2, CO, PM10, Pb, As, Cd, Ni, BAP 11. powiat policki PL p.01 Tak Tak Nie Nie C 6 H 6, NO 2, NO x, SO 2, CO, PM10, Pb, As, Cd, Ni, BAP 12. powiat pyrzycki PL p.01 Tak Tak Nie Nie C 6 H 6, NO 2, NO x, SO 2, CO, PM10, Pb, As, Cd, Ni, BAP 13. powiat stargardzki PL p.01 Tak Tak Nie Nie C 6 H 6, NO 2, NO x, SO 2, CO, PM10, Pb, As, Cd, Ni, BAP 14. powiat szczecinecki PL p.01 Tak Tak Nie Nie C 6 H 6, NO 2, NO x, SO 2, CO, PM10, Pb, As, Cd, Ni, BAP strefa 15. C białogardzko-świdwińska PL z.02 Tak Tak Tak Nie H 6, NO 2, NO x, SO 2, CO, PM10, Pb, As, Cd, Ni, BAP 16. strefa drawsko-wałecka PL z.02 Tak Tak Nie Nie C 6 H 6, NO 2, NO x, SO 2, CO, PM10, Pb, As, Cd, Ni, BAP 17. strefa gryficko-kamieńska PL z.02 Tak Tak Tak Nie C 6 H 6, NO 2, NO x, SO 2, CO, PM10, Pb, As, Cd, Ni, BAP strefa 18. C koszalińsko-sławieńska PL z.02 Tak Tak Tak Nie H 6, NO 2, NO x, SO 2, CO, PM10, Pb, As, Cd, Ni, BAP Podana w tabeli liczba ludności na podstawie danych GUS stan na 31 grudnia 2008 r. według miejsca zameldowania 13

13 2.3. Ogólna charakterystyka warunków meteorologicznych w 2009 r. Parametry meteorologiczne posłużyły do analiz rejestrowanych na stacjach automatycznych stężeń zanieczyszczeń powietrza zarówno tych bardzo niskich, jak również epizodów stężeń wysokich. Charakterystyka warunków meteorologicznych występujących na obszarze województwa zachodniopomorskiego w 2009 r. została dokonana w oparciu o pomiary meteorologiczne, towarzyszące automatycznym pomiarom stężeń zanieczyszczeń powietrza na stacjach w Szczecinie: ul. Piłsudskiego, ul. Andrzejewskiego, ul. Łączna, na stacji w Koszalinie przy ul. Armii Krajowej, a także w miejscowościach: Widuchowa (powiat gryfiński), Marwice (powiat gryfiński) i Storkowo (powiat szczecinecki). Do oceny warunków meteorologicznych wykorzystano także dane pochodzące z funkcjonującej od 2009 roku stacji przy ul. Żółkiewskiego w Szczecinie. Do obliczeń rozprzestrzeniania się zanieczyszczeń wykorzystywane są natomiast dane meteorologiczne z modelu WRF (The Weather Research and Forecasting Model). W rozdziale 3.2 opisano charakterystykę warunków meteorologicznych w oparciu o dane pozyskane z tego modelu. Temperatura powietrza Okres zimowy w roku 2009 był chłodniejszy niż w roku Na wszystkich stanowiskach pomiarowych przebieg temperatur był podobny. W 2009 r. miesiące: styczeń, luty i grudzień charakteryzowały się znacznie niższymi temperaturami niż w analogicznym okresie roku W roku 2008 najzimniejszym miesiącem był grudzień (dla Marwic i Storkowa styczeń), a w 2009 styczeń. Najniższą średniodobową temperaturę w 2009 r., wynoszącą -18 ºC, zarejestrowano w dniu 19 grudnia na stanowisku w Szczecinie przy ul. Andrzejewskiego. Na wszystkich stanowiskach pomiarowych w roku 2009 stwierdzono wyższe roczne temperatury powietrza w okresie letnim w porównaniu z rokiem poprzednim. Najcieplejszymi miesiącami w roku 2009 były lipiec i sierpień. Najwyższą średniodobową temperaturę, wynoszącą 26 ºC, zarejestrowano w dniu 3 lipca na stanowisku w Szczecinie przy ul. Łącznej. [st. C] Temperatury średnie miesięczne - Szczecin_Andrzejewskiego [st. C] Temperatury średnie miesięczne - Szczecin_Piłsudskiego I II III IV V VI VII VIII IX X XI XII 2008 r r. 0-5 I II III IV V VI VII VIII IX X XI XII 2008 r r. [st. C] 25 Temperatury średnie miesięczne - Szczecin_Łączna [st. C] 20 Temperatury średnie miesięczne - Szczecin_Żółkiewskiego I II III IV V VI VII VIII IX X XI XII I II III IV V VI VII VIII IX X XI XII 2008 r r r. 14

14 [st. C] 25 Temperatury średnie miesięczne - Koszalin [st. C] 20 Temperatury średnie miesięczne - Widuchowa I II III IV V VI VII VIII IX X XI XII 2008 r r. 0-5 I II III IV V VI VII VIII IX X XI XII 2008 r r. [st. C] 20 Temperatury średnie miesięczne - Storkowo [st. C] 25 Temperatury średnie miesięczne - Marwice I II III IV V VI VII VIII IX X XI XII I II III IV V VI VII VIII IX X XI XII 2008 r r r r. Stanowisko pomiarowe Średnie temperatury okresowe i roczne [st. C] sezon grzewczy sezon letni rok Szczecin_Andrzejewskiego 2,4 2,1 0,6 13,8 13,4 14,7 8,1 7,8 7,6 Szczecin_Piłsudskiego 3,1 3,0 1,5 15,2 14,4 14,9 9,2 8,7 8,2 Szczecin_Łączna 3,0 3,3 1,3 13,9 14,1 15,0 8,5 8,7 8,2 Szczecin_Żółkiewskiego - - 1, , ,0 Koszalin_Armii Krajowej 5,8 5,6 3,7 15,8 15,2 15,7 10,8 10,4 9,7 Widuchowa (powiat gryfiński) 3,6 3,8 1,9 14,8 14,4 14,9 9,2 9,1 8,4 Marwice (powiat gryfiński) - 3,6 2,2-14,8 14,9-9,2 8,6 Storkowo (powiat szczecinecki) - 2,4 1,2-13,0 13,2-7,7 7,2 15

15 [st. C] Średnie dobowe temperatury powietrza w 2009 r. - dane ze stacji pomiarowych I II III IV V VI VII VIII IX X XI XII Szczecin_Piłsudskiego Szczecin_Andrzejewskiego Szczecin_Łączna Szczecin_Żółkiewskiego Widuchowa Koszalin Marwice Storkowo Promieniowanie słoneczne Wykonywane na jednej stacji (Szczecin ul. Łączna) pomiary promieniowania słonecznego wykazały, iż w 2009 r. największe nasłonecznienie występowało w miesiącach od kwietnia do sierpnia. W porównaniu do roku poprzedniego nastąpiło zwiększenie intensywności nasłonecznienia w okresie letnim o około 6%. [W/m2] Promieniowanie słoneczne - wartości średniodobowe stanowisko pomiarowe: Szczecin, ul. Łączna 2008 r r. Opad atmosferyczny i wilgotność powietrza W 2009 r. pomiary opadu atmosferycznego prowadzono na dwóch stacjach w Szczecinie (ul. Piłsudskiego i ul. Łączna). Maksymalne wartości opadu zarejestrowano w maju i w lipcu, a minimalne w styczniu oraz we wrześniu. Rok 2009, w porównaniu z rokiem 2008, charakteryzował się wyższymi sumami opadów. W 2009 roku na okres letni przypadało średnio 70% opadów, podczas gdy w roku poprzednim średnio 50%. 16

16 Pomiary wilgotności prowadzono na pięciu stacjach w województwie. Miesiącem o najmniejszej wilgotności był kwiecień, a największej grudzień. opad [mm] Miesięczne wartości wysokości opadu w 2009 r. na stanowiskach pomiarowych w Szczecinie I II III IV V VI VII VIII IX X XI XII Suma opadów w roku: Szczecin ul. Łączna: 507,9 mm* Szczecin ul. Piłsudskiego: 644,5 mm Szczecin_Łączna Szczecin_Piłsudskiego * średnia obliczona za miesiące I - IX; brak danych za miesiące X - XII [%] Średnia miesięczna wilgotność powietrza w 2009 r. dane ze stanowisk pomiarowych Widuchowa Szczecin_Piłsudskiego Koszalin Szczecin_Andrzejewskiego Szczecin_Łączna I II III IV V VI VII VIII IX X XI XII 2009 r. Prędkość i kierunek wiatru Według obserwacji prowadzonych na stacjach pomiarowych w Widuchowej, Marwicach i Storkowie (obszary wiejskie) oraz w Szczecinie (ul. Łączna - obszar niezabudowany, ul. Andrzejewskiego obszar miejski), w 2009 r. przeważały wiatry z kierunków południowozachodnich (roczne róże wiatrów na stanowiskach pomiarowych). Dość znaczny był również udział wiatrów z kierunków wschodnich. Na większości stanowisk przeważały wiatry o średnich prędkościach miesięcznych poniżej 2 m/s. Wyższe prędkości wiatru wystąpiły w Szczecinie, ul. Łączna (2,5 3,0 m/s) oraz w Marwicach (2,5 5,0 m/s). Średnie miesięczne prędkości wiatru oraz róże wiatru dla stacji pomiarowych przedstawiono poniżej. 17

17 [m/s] 6,0 5,0 4,0 3,0 2,0 1,0 0,0 Średnie miesięczne prędkości wiatru na stanowiskach pomiarowych w 2009 r. I II III IV V VI VII VIII IX X XI XII Szczecin_Andrzejewskiego Szczecin_Piłsudskiego Szczecin_Łączna Widuchowa Koszalin Marwice Storkowo Szczecin_Żółkiewskiego Roczne róże wiatrów na poszczególnych stacjach pomiarowych Szczecin ul. Łączna Szczecin ul. Andrzejewskiego Widuchowa Marwice Storkowo Miesięczne róże wiatrów na poszczególnych stacjach pomiarowych według pomiarów w 2009 r. MIESIĄC 2009 ROKU Szczecin ul. Łączna Szczecin ul. Andrzejewskiego Widuchowa Marwice Storkowo STYCZEŃ LUTY MARZEC 18

18 MIESIĄC 2009 ROKU Szczecin ul. Łączna Szczecin ul. Andrzejewskiego Widuchowa Marwice Storkowo KWIECIEŃ MAJ CZERWIEC LIPIEC SIERPIEŃ WRZESIEŃ PAŹDZIERNIK LISTOPAD GRUDZIEŃ brak danych 19

19 3. Opis systemu oceny metody zastosowane w rocznej ocenie jakości powietrza dla stref województwa zachodniopomorskiego za 2009 r. Funkcjonujący w 2009 r. w województwie zachodniopomorskim system oceny jakości powietrza został szczegółowo określony w Aneksie nr 2 do programu monitoringu jakości środowiska województwa zachodniopomorskiego w latach opracowanym przez Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Szczecinie, w grudniu 2008 r. Program został zatwierdzony przez Głównego Inspektora Ochrony Środowiska. Program wojewódzki został przygotowany w porozumieniu z jednostkami uczestniczącymi w 2009 r. w systemie oceny jakości powietrza: z Państwowym Wojewódzkim Inspektorem Sanitarnym Województwa Zachodniopomorskiego oraz z PGE Zespół Elektrowni Dolna Odra. W 2009 r na system oceny jakości powietrza składały się: pomiary: pomiary automatyczne zanieczyszczeń: SO 2, NO 2, NO x, pył PM10, C 6 H 6, CO, O 3 w stałych punktach, pomiary manualne zanieczyszczeń pyłowych: pył PM10, Pb, As, Cd, Ni, B(a)P w stałych punktach, pomiary wskaźnikowe SO 2 i NO 2 wykonywane przez WIOŚ w Szczecinie metodą pasywną w stałych punktach oraz ciągłe manualne pomiary dobowych stężeń NO 2 wykonywane przez Inspekcję Sanitarną; obliczenia z wykorzystaniem modeli rozprzestrzeniania się zanieczyszczeń w powietrzu; metody obiektywnego szacowania z wykorzystaniem informacji o emisji zanieczyszczeń. Metody zastosowane przy klasyfikacji stref wynikającej z oceny jakości powietrza w strefach województwa zachodniopomorskiego za 2009 r. przedstawiono w Tabelach 3.1. i

20 Tabela 3.1. Metody oceny wykorzystane przy klasyfikacji stref województwa zachodniopomorskiego za 2009 r. z uwzględnieniem kryteriów określonych w celu ochrony zdrowia dla zanieczyszczeń: SO 2, NO 2, C 6 H 6, CO, PM10, Pb, ozonu, As, Cd, Ni i B(a)P SO 2 NO 2 C 6 H 6 CO PM10 Pb O 3 As Cd Ni B(a)P Lp. Nazwa strefy poziom dopuszczalny (1-h) poziom dopuszczalny (24 godziny) poziom dopuszczalny (1-h) poziom dopuszczalny (rok) poziom dopuszczalny (rok) poziom dopuszczalny (8 godzin) poziom dopuszczalny (24 godziny) poziom dopuszczalny (rok) poziom dopuszczalny (rok) poziom docelowy (8 godzin) cel długoterminowy (8 godzin) poziom docelowy (rok) poziom docelowy (rok) poziom docelowy (rok) poziom docelowy (rok) 1. Strefa zachodniopomorska 2. Aglomeracja Szczecińska p(pa) p(pa) p(pa) 3. miasto Koszalin i(ip,im) i(ip,im) p(pa) p(pa, pm, pp) p(pa, pm, pp) p(pa), i(ia,ii) p(pa), i(ia,ii) p(pa) p(pa) p(pm,pa) p(pm,pa) i(im,io,ii) p(pa) p(pa) p(pm) p(pm) p(pm) p(pm) m m p(pm) p(pm) p(pm) m p(pm) p(pm) p(pm) 4. miasto Świnoujście m m m m m m i(im,ii) i(im,ii) i(ia,ii,io) i(ii,im) m m m 5. powiat choszczeński m m m p(pp) m m m m i(im,ii) i(ii,im) m i(im,ii) m 6. powiat goleniowski m m m p(pp) m m m m m m m m m 7. powiat gryfiński p(pa) p(pa) p(pa) p(pa,pp) m m p(pm,pa) p(pm,pa) i(im,ii) p(pm) p(pm) p(pm) p(pm) 8. powiat kołobrzeski m m m p(pp) m m m m m m m m m 9. powiat łobeski m m m p(pp) m m m m m m m m m 10. powiat myśliborski m m m p(pp) m m i(im,ii) i(im,ii) m m m m m 11. powiat policki i(im,ia) i(im,ia) i(im,ia,ii) p(pp) m i(im,ia) i(im,ia) i(im,ia) i(im,ii) i(ia,ii) m i(im,ii) m 12. powiat pyrzycki m m m p(pp) m m m m i(im,ii) i(ii,im) m m m 13. powiat stargardzki m m m p(pp) m m m m m m m m m 14. powiat szczecinecki i(ip,im) i(ip,im) m p(pp) m m p(pm) p(pm) p(pm) m p(pm) p(pm) p(pm) 21

21 SO2 NO2 C6H6 CO PM10 Pb O3 As Cd Ni B(a)P poziom dopuszczalny (1-h) poziom dopuszczalny (24 godziny) poziom dopuszczalny (1-h) poziom dopuszczalny (rok) poziom dopuszczalny (rok) poziom dopuszczalny (8 godzin) poziom dopuszczalny (24 godziny) poziom dopuszczalny (rok) poziom dopuszczalny (rok) poziom docelowy (8 godzin) cel długoterminowy (8 godzin) poziom docelowy (rok) poziom docelowy (rok) poziom docelowy (rok) poziom docelowy (rok) Lp. Nazwa strefy 15. strefa białogardzko-świdwińska m m m p(pp) m m m m m m m m m 16. strefa drawsko-wałecka m m m p(pp) m m m m m m m m m 17. strefa gryficko-kamieńska m m m p(pp) m m m m m m m m m 18. strefa koszalińsko-sławieńska m m m p(pp) m m m m m m m m m opis oznaczeń: p - pomiary pa pomiary automatyczne w stałych punktach pm pomiary manualne w stałych punktach pp pomiary pasywne w stałych punktach pi pomiary w stałych punktach położonych w innej strefie m modelowanie ip pomiary nie stanowiące wystarczającej podstawy oceny im wyniki modelowania nie stanowiące wystarczającej podstawy oceny ia analogia do wyników pomiarów/stężeń pomierzonych w innym obszarze io - analogia do wyników pomiarów/stężeń pomierzonych w danym obszarze w innym okresie ii inne metody szacowania 22

22 Tabela 3.2. Metody oceny wykorzystane przy klasyfikacji stref województwa zachodniopomorskiego za 2009 r. z uwzględnieniem kryteriów określonych w celu ochrony roślin dla zanieczyszczeń: SO 2, NO x i ozonu SO 2 NO x O 3 Lp. Nazwa strefy poziom dopuszczalny (zima) poziom dopuszczalny (rok) poziom dopuszczalny (rok) poziom docelowy (AOT40) cel długoterminowy (AOT40) 1. Strefa zachodniopomorska p(pa) p(pa) 2. powiat choszczeński p(pi) p(pi) p(pi) 3. powiat goleniowski p(pi) p(pi) p(pi) 4. powiat gryfiński p(pa,pp) p(pa,pp) p(pa) 5. powiat kołobrzeski p(pi) p(pi) p(pi) 6. powiat łobeski p(pi) p(pi) p(pi) 7. powiat myśliborski p(pi) p(pi) p(pi) 8. powiat policki p(pi) p(pi) p(pi) 9. powiat pyrzycki p(pi) p(pi) p(pi) 10. powiat stargardzki p(pp,pi) p(pp,pi) p(pi) 11. powiat szczecinecki p(pa,pp) p(pa,pp) p(pa) 12. strefa białogardzkoświdwińska p(pi) p(pi) p(pi) 13. strefa drawsko-wałecka p(pi) p(pi) p(pi) 14. strefa gryficko-kamieńska p(pi) p(pi) p(pi) 15. strefa koszalińskosławieńska p(pi) p(pi) p(pi) opis oznaczeń: p - pomiary pa pomiary automatyczne w stałych punktach pp pomiary pasywne w stałych punktach pi pomiary w stałych punktach położonych w innej strefie 23

23 3.1. Pomiary Do oceny jakości powietrza i klasyfikacji stref województwa zachodniopomorskiego za 2009 r. wykorzystano: wyniki pomiarów automatycznych wykonywanych przez WIOŚ w Szczecinie na 5-ciu stacjach pomiarowych zlokalizowanych: w Szczecinie (3 stacje), w Koszalinie (1 stacja) i w miejscowości Widuchowa (powiat gryfiński), wyniki pomiarów manualnych ciągłych i okresowych zanieczyszczeń pyłowych wykonywanych przez WIOŚ w Szczecinie na 2-ch stacjach (Szczecin, Widuchowa), wyniki pomiarów automatycznych rejestrowanych na 6 stacjach funkcjonujących w ramach sieci lokalnej PGE Zespół Elektrowni Dolna Odra: 1 stacja zlokalizowana w Aglomeracji Szczecińskiej, 3 stacje zlokalizowane w powiecie gryfińskim (Gryfino, Stoki, Marwice), 1 stacja w powiecie szczecineckim (Storkowo) oraz 1 stacja w powiecie stargardzkim (Lipnik k/stargardu Szcz.), pomiary manualne ciągłe i okresowe zanieczyszczeń pyłowych wykonywane przez Państwową Inspekcję Sanitarną na 3 stacjach w województwie zlokalizowanych w: Koszalinie, Świnoujściu i w Szczecinku, pomiary manualne NO 2 wykonywane przez Państwową Inspekcję Sanitarną na 5 stanowiskach w miejscowościach: Szczecin, Koszalin, Stargard Szczeciński, Kamień Pomorski, Kołobrzeg, pomiary pasywne SO 2 i NO 2 wykonywane w cyklach miesięcznych przez WIOŚ Szczecin w 35 punktach (pomiarami tymi objęte były wszystkie strefy województwa). Lokalizację wszystkich punktów pomiarowych, z których wyniki uwzględniono w rocznej ocenie jakości powietrza dla stref województwa zachodniopomorskiego za 2009 r. przedstawiono na mapach (Mapy ). Wykaz stacji, z których wyniki wykorzystano w ocenie rocznej za 2009 r. wraz z wynikami pomiarów - wartości stężeń odniesionych do poziomów kryterialnych dla poszczególnych substancji - przedstawiono w Załączniku Nr 1. Mapa 3.1. Lokalizacja automatycznych i manualnych stacji pomiarowych, z których wyniki uwzględniono w rocznej ocenie jakości powietrza dla stref województwa zachodniopomorskiego za 2009 rok dla zanieczyszczeń: SO 2, NO 2, NO x, CO, C 6 H 6, pyłu PM10, pyłu PM2,5, Pb, As, Cd, Ni, B(a)P 24

24 Mapa 3.2. Lokalizacja stacji pomiarowych zanieczyszczeń powietrza na potrzeby oceny pod kątem ozonu w 2009 r. - Aglomeracja Szczecińska i strefa zachodniopomorska Mapa 3.3. Lokalizacja stacji pomiarów manualnych NO 2 oraz pomiarów pasywnych SO 2 i NO 2 w województwie zachodniopomorskim dla potrzeb oceny jakości powietrza za 2009 r. 25

25 3.2. Obliczenia rozprzestrzeniania się zanieczyszczeń w powietrzu W rocznej ocenie jakości powietrza dla stref województwa zachodniopomorskiego, przeprowadzonej za rok 2009 istotnym elementem systemu (podobnie jak w ubiegłych latach) były obliczenia modelowe. W przypadku stref bez pomiarów dostarczały one informacji o występujących na tym obszarze poziomach stężeń zanieczyszczeń. Obliczenia modelowe umożliwiły uzyskanie informacji o przestrzennym rozkładzie stężeń zanieczyszczeń, a w przypadku stref wskazanych do opracowania programów ochrony powietrza posłużyły do określenia obszarów przekroczeń dopuszczalnych lub docelowych poziomów substancji w powietrzu w województwie zachodniopomorskim. Obliczenia rozprzestrzeniania się zanieczyszczeń na obszarze województwa przeprowadzono za pomocą modelu CALMET/CALPUFF. W obliczeniach tych uwzględniono przemiany chemiczne związków siarki i azotu. Wykorzystano zaimplementowany do modelu CALMET/CALPUFF mechanizm MESOPUFF II oraz mezoskalowy model meteorologiczny WRF (The Weather Research and Forecasting Model). Napływ zanieczyszczeń spoza obszaru obliczeniowego uwzględniono włączając także do modelu CALMET/CALPUFF moduł stężeń brzegowych, co umożliwiło wprowadzenie czasowej i przestrzennej zmienności tła. Zakres obliczeń modelowych objął wszystkie elementy systemu ocen zgodne z ustawą Prawo ochrony środowiska. W obliczeniach uwzględniono napływ zanieczyszczeń spoza województwa, wpływ dużych źródeł punktowych (o wysokości emitora powyżej 30 m) z obszaru województwa oraz emitory punktowe niskie, emitory komunikacyjne (emisja liniowa) i komunalne (emisja powierzchniowa). Model został skalibrowany przy pomocy wyników pomiarów za 2009 r., uzyskanych na stanowiskach pomiarowych dla substancji podlegających rocznej ocenie jakości powietrza. Wymagania, jakie powinny spełniać wyniki modelowania określone są w załączniku nr 6 rozporządzenia Ministra Środowiska z dnia 17 grudnia 2008 r. w sprawie dokonywania oceny poziomów substancji w powietrzu. Niepewność modelowania, definiowana jako maksymalne odchylenie mierzonych i obliczanych poziomów substancji, powinna wynosić, w zależności od rodzaju substancji i czasu uśredniania stężeń, od 30% (dla średniorocznych stężeń SO 2, NO 2 i NO x ) do 60% (dla średniorocznych stężeń B(a)P, As, Cd i Ni). Kalibracja zastosowanego modelu na podstawie wyników pomiarów za 2009 r. dowodzi, że w większości przypadków stosowany model wykazuje dobrą zgodność z pomiarami. Na uwagę zasługuje duża zgodność obliczeń z wynikami pomiarów, uzyskana dla pyłu zawieszonego PM10 i pyłu zawieszonego PM2,5. Stwierdzone przypadki, w których ta niepewność była większa od wymaganej dotyczą dwutlenku siarki i dwutlenku azotu. Porównanie wyników uzyskanych z modelowania z wynikami pomiarów dla poszczególnych zanieczyszczeń, przedstawiono w Tabelach Emisje zanieczyszczeń do powietrza W 2009 r. WIOŚ w Szczecinie, na potrzeby opracowywania rocznych ocen jakości powietrza, dokonał inwentaryzacji emisji punktowej, liniowej i powierzchniowej z uwzględnieniem dwutlenku siarki, dwutlenku azotu, pyłu ogółem, tlenku węgla, benzenu i ołowiu, a także benzo(a)pirenu oraz metali ciężkich (As, Cd, Ni). Aktualizacji dokonano kierując się Wskazówkami do wojewódzkich inwentaryzacji emisji na potrzeby ocen bieżących i programów ochrony powietrza (Warszawa 2003), w oparciu o możliwe do uzyskania informacje: ewidencja emisji za 2008 i 2009 r., opracowana na podstawie sprawozdań przekazanych przez użytkowników środowiska, zgodnie z art. 286 ustawy Prawo ochrony środowiska, 26

26 Marszałkowi Województwa Zachodniopomorskiego i Zachodniopomorskiemu Wojewódzkiemu Inspektorowi Ochrony Środowiska, dane Głównego Urzędu Statystycznego, Szczecińskiej Energetyki Cieplnej Sp. z o.o. oraz założenia projektów do planu zaopatrzenia gmin w ciepło, energię elektryczną i paliwa gazowe (wykorzystane głównie do uzyskania informacji niezbędnej do obliczenia emisji powierzchniowej z obszarów poszczególnych gmin), dane z pomiarów monitoringowych wykonanych przez WIOŚ w Szczecinie oraz informacje o natężeniu ruchu na drogach krajowych (Generalna Dyrekcja Dróg Krajowych i Autostrad), na drogach powiatowych (Zachodniopomorski Zarząd Dróg Wojewódzkich w Koszalinie), informacje nadesłane przez Zarząd Dróg i Transportu Miejskiego w Szczecinie, a także przez zarządy dróg powiatowych w województwie (informacje wykorzystano do obliczenia emisji zanieczyszczeń z transportu samochodowego - emisja liniowa), baza danych ferm hodowlanych zwierząt o ilości sztuk powyżej 40 DJP opracowana przez WIOŚ w Szczecinie, dane o emisji napływowej z terenów przygranicznych Niemiec (Meklemburgia-Pomorze Przednie, Brandenburgia). W rocznej ocenie jakości powietrza za rok 2009 zastosowane zostały wskaźniki dla obliczenia wielkości emisji punktowej i powierzchniowej benzo(a)pirenu i metali ciężkich, opracowane przez Krajowego Administratora Systemu Handlu Uprawnieniami do Emisji (KASHUE) pt. Inwentaryzacja emisji do powietrza SO 2, NO 2, CO, NH 3, pyłów, metali ciężkich, NMLZO i TZO w Polsce za rok 2007 (Warszawa, luty 2009). Natomiast źródłem wskaźników dla gazów podstawowych i pyłu zawieszonego PM10 było opracowanie pt. Wskazówki do wojewódzkich inwentaryzacji emisji na potrzeby ocen bieżących i programów ochrony powietrza (Warszawa 2003). W Tabeli 3.6 przedstawiono sumy emisji podstawowych zanieczyszczeń powietrza dla województwa zachodniopomorskiego. Natomiast zestawienie tendencji zmian z lat wielkości emisji zanieczyszczeń pyłowych i gazowych pochodzących z emitorów punktowych z terenu województwa i Aglomeracji Szczecińskiej pokazano na poniższych rysunkach. Rys Porównanie wielkości emisji zanieczyszczeń pyłowych i gazowych pochodzących z emitorów punktowych z terenu województwa zachodniopomorskiego w latach CO [Mg/ rok] PM10 [Mg/ rok] NO 2 [Mg/ rok] SO 2 [Mg/ rok] 27

27 Rys Porównanie wielkości emisji zanieczyszczeń pyłowych i gazowych pochodzących z emitorów punktowych z obszaru Aglomeracji Szczecińskiej w latach CO [Mg/ rok] PM10 [Mg/ rok] NO 2 [Mg/ rok] SO 2 [Mg/ rok] Należy zauważyć, że w ostatnich latach obserwuje się istotne obniżenie emisji zanieczyszczeń ze źródeł przemysłowych. Spadek emisji wynika w głównej mierze ze zmniejszania się produkcji (m.in. Zakłady Chemiczne POLICE), unowocześnienia technologii przemysłowych i instalacji urządzeń redukujących (m.in. modernizacje wprowadzone w PGE Zespół Elektrowni Dolna Odra) oraz z poprawą jakości paliwa używanego w dużych źródłach energetycznych. Udziały poszczególnych typów emisji w emisji całkowitej dla podstawowych zanieczyszczeń powietrza przedstawiono na Mapach Największa emisja SO 2 i NO 2 pochodzi z emitorów punktowych zlokalizowanych w jego zachodniej części (głównie Aglomeracji Szczecińskiej oraz z powiatów gryfińskiego i polickiego), gdzie znajdują się największe zakłady energetyczne (Elektrownia Dolna Odra, Elektrociepłownia Pomorzany i Szczecin, ciepłownie w prawobrzeżnych dzielnicach Szczecina) oraz Zakłady Chemiczne Police. Wraz ze spadkiem emisji punktowej rośnie udział zanieczyszczeń pochodzących z sektora komunalnego, a także z transportu samochodowego (emisja powierzchniowa i liniowa). Stają się one obecnie ważnym problemem wymagającym pilnego rozwiązania. W wielu strefach rolniczych i atrakcyjnych pod względem turystycznym, z niewielką produkcją przemysłową, udział emisji liniowej i powierzchniowej w emisji całkowitej znacznie przekracza 50% (strefy: koszalińska-sławieńska, białogardzko-świdwińska, gryficko-kamieńska, drawskowałecka). Emisja powierzchniowa związana jest głównie z indywidualnym ogrzewaniem mieszkań. Na wielkość tej emisji pośrednio wpływa wzrost cen paliw czystych (gaz, energia elektryczna) Powoduje to, iż do opalania domostw stosowane są paliwa o gorszej jakości (węgiel, drewno), generujące znaczne ładunki zanieczyszczeń. Pozyskanie pełnej informacji o emisji powierzchniowej i liniowej jest nadal zadaniem trudnym, tym bardziej, iż brakuje ogólno przyjętej metodyki do obliczenia emisji z tych źródeł. 28

28 Tabela 3.3. Porównanie wyników modelowania z wynikami pomiarów NO x, SO 2 i NO 2 w województwie zachodniopomorskim w 2009 roku Lp. Kod krajowy stacji Lokalizacja stacji NOx rok NOx rok model błąd (+/-) NO 2 1h NO 2 1h model błąd NO 2 rok NO 2 rok model błąd (+/-) [µg/m 3 ] [%] [µg/m 3 ] [%] [µg/m 3 ] [%] [µg/m 3 ] [%] [µg/m 3 ] [%] [µg/m 3 ] [%] 1 ZpGryfWiduchowa003 Widuchowa ZpGryfMarwiceDO Marwice ZpKoszalin005 4 ZpSzcSzczecinekPSSE 5 ZpSzczecin001 6 ZpSzczecin002 Koszalin, ul. Armii Krajowej Szczecinek, ul. Artyleryjska Szczecin, ul. Andrzejewskiego Szczecin, ul. Piłsudskiego SO 2 1h SO 2 1h model błąd (+/-) SO 2 24h SO 2 24h model błąd (+/-) SO 2 rok SO 2 rok model błąd (+/-) ZpSzczecin004 Szczecin, ul. Łączna ZpSzczecinWSSE 9 ZpKoszalinWSSE Szczecin, ul. Wincentego Pola Koszalin, ul. Zwycięstwa 10 ZpSzcStorkowoDO Storkowo ZpBialBialogardPas Białogard ZpChoszChoszcznoPas Choszczno ZpDrawKaliszPas Kalisz Pomorski ZpGolNowogardPas Nowogard ZpGrcRewalPas Rewal ZpGrcTrzebiatowPas Trzebiatów ZpGryfGryfinoPas Gryfino ZpGryfStokiPas Stoki k/chojny ZpKamKamienPPas Kamień Pomorski ZpKolDzwirzynoPas Dźwirzyno ZpKolKolobrzegPas Kołobrzeg ZpKoszalinPas-5 23 ZpKoszalinPas-6 Koszalin ul. Armii Krajowej Koszalin ul. Żwirowa

29 Lp. Kod krajowy stacji Lokalizacja stacji NOx rok NOx rok model błąd (+/-) NO 2 1h NO 2 1h model błąd NO 2 rok NO 2 rok model błąd (+/-) [µg/m 3 ] [%] [µg/m 3 ] [%] [µg/m 3 ] [%] [µg/m 3 ] [%] [µg/m 3 ] [%] [µg/m 3 ] [%] 24 ZpKoszSianowPas Sianów ZpLobLobezPas Łobez ZpLobReskoPas Resko ZpMysBarlinekPas Barlinek ZpPolLubieszynPas Lubieszyn ZpPolPolicePas Police ZpPyrzBielicePas Bielice ZpPyrzWarnicePas Warnice ZpSlawDarlowoPas Darłowo ZpStarLipnikPas Lipnik ZpStarStarSz-9Pas Stargard Szczeciński ul. Kramarska SO 2 1h SO 2 1h model błąd (+/-) SO 2 24h SO 2 24h model błąd (+/-) SO 2 rok SO 2 rok model ZpSwidPolczynZdPas Połczyn Zdrój ZpSwidSlawoborzePas Sławoborze ZpSzcStorkowoPas Storkowo ZpSzcSzczecinekPas Szczecinek ZpSzczecinPas-23 Szczecin Brama Portowa ZpSzczecinPas-25 Szczecin Pl. Rodła ZpSzczecinPas-26 Szczecin ul. Andrzejewskiego ZpSzczecinPas-27 Szczecin ul. Łączna ZpSzczecinPas-8 Szczecin ul. Struga ZpSzczecinPas-28 Szczecin, ul. Żółkiewskiego ZpWalWalczPas Wałcz ZpStarStarogardWSSE Stargard Szczeciński, ul. Czarnieckiego ZpKolKolobrzegWSSE Kołobrzeg, ul. Zdrojowa ZpKamKamienPWSSE Kamień Pomorski błąd (+/-) 30