Monitoring rzek

Transkrypt

1 3.2. PODSYSTEM MONITORINGU JAKOŚCI ŚRÓDLĄDOWYCH WÓD POWIERZCHNIOWYCH Monitoring rzek Podstawa prawna Zakres i sposób badania oraz kryteria oceny jakości wód określają rozporządzenia wykonawcze do ustawy Prawo wodne: rozporządzenie MŚ z dnia r. w sprawie wymagań, jakim powinny odpowiadać wody śródlądowe będące środowiskiem życia ryb w warunkach naturalnych (Dz.U. Nr 176, poz.1455); rozporządzenie MŚ z dnia r. w sprawie kryteriów wyznaczania wód wrażliwych na zanieczyszczenie związkami azotu ze źródeł rolniczych (Dz.U. Nr 241, poz. 2093); rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 27 listopada 2002 roku w sprawie wymagań, jakim powinny odpowiadać wody powierzchniowe wykorzystywane do zaopatrzenia ludności w wodę przeznaczoną do spożycia /Dz. U. Nr 204, poz. 1728/; rozporządzenie MŚ w sprawie ogólnej klasyfikacji wód i oceny ogólnej (projekt), rozporządzenie MŚ w sprawie elementów jakości dla klasyfikacji stanu ekologicznego oraz potencjału ekologicznego wód powierzchniowych oraz definicji klasyfikacji stanu ekologicznego oraz potencjału ekologicznego wód powierzchniowych (projekt). umowa z 19 maja 1992 roku między Rzeczpospolitą Polską a Republiką Federalną Niemiec o współpracy w dziedzinie gospodarki wodnej na wodach granicznych. Cele monitoringu i oceny jakości wód w województwie diagnoza stanu jakości wód na terenie województwa (RZGW Szczecin, RZGW Poznań) przygotowująca do wdrożenia Ramowej Dyrektywy Wodnej, ocena przydatności wód według ich funkcji gospodarczych (wykazy wód RZGW Szczecin i Poznań), wykonanie oceny stopnia eutrofizacji wód na obszarze województwa, kontrola wpływu zanieczyszczeń związkami azotu ze źródeł rolniczych, udokumentowanie wpływu zanieczyszczeń ze źródeł punktowych i rozproszonych, identyfikacja obecności substancji toksycznych, ocena trendów zmian stanu jakości wód w czasie, jako odpowiedź na działania naprawcze w zlewni oraz zmiany naturalne. Wyniki zrealizowanych badań posłużą m.in. do wypełnienia przez Polskę w latach 2007 i 2008 obowiązków sprawozdawczych wobec Komisji Europejskiej (raporty, o których mowa w Ramowej Dyrektywie Wodnej 2000/60/WE, dyrektywie 78/659/EWG w sprawie słodkich wód wymagających ochrony lub poprawy dla zachowania życia ryb oraz dyrektywie 91/676/EWG dotyczącej ochrony wód przed zanieczyszczeniami powodowanymi przez azotany pochodzące ze źródeł rolniczych), a także złożenia do Komisji corocznego raportu wynikającego z Traktatu Akcesyjnego Polski do UE, opracowywanego zgodnie z Decyzją Rady 77/795/EWG ustanawiającą wspólną procedurę wymiany informacji w sprawie jakości słodkich wód powierzchniowych we Wspólnocie. W ramach podsystemu wypełniane będą zobowiązana Polski wynikające ze współpracy z Europejską Agencją Środowiska, obejmujące m.in. przekazywanie danych krajowych o jakości wód rzek i jezior. Badania wód powierzchniowych na terenie województwa zachodniopomorskiego realizowane będą przez Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Szczecinie i Delegaturę w Koszalinie. Program monitoringu w 2006 roku Podstawę przygotowania wojewódzkiego programu monitoringu rzek na rok 2006 stanowi Program Państwowego Monitoringu Środowiska na rok 2006 opracowany przez GIOŚ jako dokument pomostowy zapewniający zarówno kontynuację zadań realizowanych w ramach Programu PMŚ na lata jak i tworzący podstawy do opracowania systemu monitoringu i oceny stanu rzek, zgodnego z Ramową Dyrektywą Wodną, która wymaga uruchomienia w 2007 roku diagnostycznego 30

2 i operacyjnego monitoringu wód. Zgodnie z harmonogramem wdrażania Ramowej Dyrektywy Wodnej nowy system monitoringu wód powierzchniowych oraz system oceny ich stanu ekologicznego i chemicznego, państwa członkowskie muszą opracować do końca 2006 roku. System ten będzie wdrażany stopniowo w miarę możliwości organizacyjnych i finansowych tak, by w okresie pierwszego cyklu planowania, tzn. do roku 2009 odpowiadał w pełni wymaganiom RDW. Wynikiem prac ma być aktualizowana sieć punktów pomiarowo-kontrolnych, docelowo zgodna z wymogami Ramowej Dyrektywy Wodnej, uwzględniająca także zadania monitoringowe wynikające z innych dyrektyw (75/440/EWG, 78/659/EWG, 79/923/EWG, 91/676/EWG). Obowiązująca od 1 stycznia 2002 roku ustawa Prawo wodne wprowadziła nowe zasady oceny jakości wód uzależniając zakres i sposób prowadzenia badań monitoringowych od sposobu użytkowania wód (wykazy wód) a także od charakteru ich zagrożenia lub ochrony (dyrektywa azotanowa). Wprowadzono także zmiany dotyczące monitoringu wód i sposobu klasyfikacji wód (w lutym 2004 roku ukazało się wydane przez MŚ z mocy art. 49 ustawy Prawo wodne rozporządzenie w sprawie klasyfikacji dla prezentowania stanu wód powierzchniowych i podziemnych, sposobu prowadzenia monitoringu oraz sposobu interpretacji wyników i prezentacji stanu tych wód). Nowa klasyfikacja wód powierzchniowych pod względem ich stanu jakościowego w miejsce dotychczasowych trzech klas wprowadziła pięć klas czystości. W programie monitoringu został zlikwidowany podział na sieć krajową i regionalną. Od 2004 roku system oceny jakości wód powierzchniowych realizowany jest w ramach: monitoringu diagnostycznego, europejskiej sieci EUROWATERNET. monitoringu jakości granicznych wód powierzchniowych, monitoringu wód powierzchniowych wrażliwych na zanieczyszczenie związkami azotu ze źródeł rolniczych, monitoringu jakości wód powierzchniowych przeznaczonych do bytowania ryb w warunkach naturalnych, monitoringu jakości wód powierzchniowych, które są lub mogą być wykorzystywane do zaopatrzenia ludności w wodę do spożycia. Zestawienie punktów pomiarowych z wyszczególnieniem rodzaju monitoringu podano w tabeli oraz na Mapie 3, zaś zakres i częstotliwość planowanych badań w tabeli W 2006 roku w ramach programów pomiarowych kontynuowane będą zadania związane z realizacją zobowiązań wynikających z przetransponowanego do prawa krajowego w latach poprzednich prawodawstwa Unii Europejskiej. Na podstawie wykazów wód przedstawionych przez RZGW, będą kontynuowane badania uwzględniające wymagania oraz kryteria oceny określone w rozporządzeniach wykonawczych do ustawy - Prawo wodne, w tym badania wpływu rolnictwa (zanieczyszczenia związkami azotu), wód przeznaczonych do bytowania ryb, wód podlegających ochronie ze względu na ich wykorzystanie jako źródła wody pitnej oraz badania jakości wód w rzekach wg według projektu rozporządzenia w sprawie ogólnej klasyfikacji i ogólnej oceny wód powierzchniowych. 31

3 Tabela Zestawienie punktów pomiarowo-kontrolnych monitoringu rzek w województwie zachodniopomorskim Lp Punkt pomiarowy Rzeka Nazwa stanowiska Km Aktualny PMŚ [Diagnostyczny] Monitoring wód wrażliwych na zanieczyszczenia związkami azotu Monitoring wód będący środowiskiem życia ryb Monitoring wód przeznaczonych do spożycia Przynależność do dotychczasowej sieci krajowej (K), regionalnej (R), granicznej (G), nowy punkt (N), Eurowaternet (E) Gmina Badania wykonuje SZ - WIOŚ Szczecin KO - Delegatura Koszalin RZGW ilość stanowisk Myśla Namyślin 5,9 x x R Boleszkowice SZ SZ 2 Kurzyca poniżej Kłosowa 5,0 x x R Mieszkowice SZ SZ 3 Odra poniżej ujścia Słubi, most w m. Osinów 662,0 x x K, G Cedynia SZ SZ 4 Odra powyżej uj. Rurzycy, most w m. Krajnik Dolny 690,0 x x K, G, E Chojna SZ SZ 5 Odra m. Widuchowa, (wodowskaz Widuchowa) 701,8 x x x K, G Widuchowa SZ SZ 6 Słubia ujście do Odry (m. Stare Łysogórki) 5,3 x x R Mieszkowice SZ SZ 7 Rurzyca poniżej Chojny 12,0 x x x R Chojna SZ SZ 8 Rurzyca poniżej Nawodnej 5,4 x x R Chojna SZ SZ 9 Tywa przed ujściem do Odry 3,0 x x R Gryfino SZ SZ 10 Odra Zachodnia w Mescherin 14,6 x x K, G Niemcy SZ SZ 11 Odra Zachodnia autostrada 25,4 x x x R Kołbaskowo SZ SZ 12 Odra Zachodnia Most Długi 36,0 x R Szczecin SZ SZ 13 Odra Wschodnia poniżej Gryfina /Regalica/ (m. Gryfino) 719,0 x K Gryfino SZ SZ 14 Odra Wschodnia most autostrada /Regalica/ (m. Szczecin) 729,0 x x x R Kołbaskowo SZ SZ 15 Odra Wschodnia Most Cłowy /Regalica/ (m. Szczecin) 737,6 x K Szczecin SZ SZ 16 Odra Zachodnia Baza Urzędu Morskiego Szczecin 751,6 x R Szczecin SZ SZ 17 Odra Zachodnia uj. do Rozt.Odrz.,Odra Zachodnia (m. Police) 761,6 x x x K Police SZ SZ 18 Płonia powyżej stawów rybnych (m. Barlinek) 72,5 x R Barlinek SZ SZ 19 Płonia Niepołcko (most drogowy) 65,1 x R Pełczyce SZ SZ 20 Płonia powyżej ujścia Strzelicy (m. Warszyn) 56,4 x R Przelewice SZ SZ 32

4 Lp Punkt pomiarowy Rzeka Nazwa stanowiska Km Aktualny PMŚ [Diagnostyczny] Monitoring wód wrażliwych na zanieczyszczenia związkami azotu Monitoring wód będący środowiskiem życia ryb Monitoring wód przeznaczonych do spożycia Przynależność do dotychczasowej sieci krajowej (K), regionalnej (R), granicznej (G), nowy punkt (N), Eurowaternet (E) Gmina Badania wykonuje SZ - WIOŚ Szczecin KO - Delegatura Koszalin RZGW Strzelica Strzelica ujście do Płoni (2,3 km) 55,6 x R Dolice SZ SZ 22 Płonia powyżej jez. Płoń (m. Przywodzie) 51,0 x x x R Przelewice SZ SZ 23 Płonia poniżej jez. Płoń (most w m. Lubiatowo) 43,5 x R Przelewice SZ SZ 24 Płonia powyżej uj. Kanału Młyńskiego,wod. Okunica 35,4 x x x R Pyrzyce SZ SZ 25 Gowienica Miedw. powyżej Dębicy 7,3 x R Stargard Szcz. SZ SZ 26 Gowienica Miedw. przed ujściem do j. Miedwie 0,2 x x R Stargard Szcz. SZ SZ 27 Płonia poniżej j.miedwie 24,3 x x R St. Czarnowo SZ SZ 28 Miedwianka przed ujściem do J. Miedwie 0,1 x x R Kobylanka SZ SZ 29 dopływ z Bielkowa przed ujściem do J. Miedwie 0,7 x x N Kobylanka SZ SZ 30 Rów Kunowski przed ujściem do J. Miedwie 0,0 x x R Kobylanka SZ SZ 31 K.Młyński-Sicina ujście do Płoni (m. Ryszewo) 1,7 x x R Pyrzyce SZ SZ 32 K. Nieborowski na drodze Pyrzyce-Banie 16,4 x R Pyrzyce SZ SZ 33 Kan. Nieborowski Kanał Nieborowski w Nieborowie 7,8 x R Pyrzyce SZ SZ 34 Bielica most na drodze Bielice-Banie 5,2 x R Bielice SZ SZ 35 Bielica Bielica przed uj. do K. Nieborowskiego 2,3 x R Bielice SZ SZ 36 Ostrowica Kanał Nieborowski powyżej j. Będgoszcz 5,1 x x R Pyrzyce SZ SZ 37 Krzekna Krzekna przed ujściem do j. Będgoszcz 0,1 x x R St. Czarnowo SZ SZ 38 Ostrowica przed ujściem do j. Miedwie 1,6 x x R Pyrzyce SZ SZ 39 Płonia powyżej Kołbacza (most drogowy) 19,7 x R St. Czarnowo SZ SZ 40 Płonia powyżej dz. Płonia (Jezierzyce) 13,8 x R Szczecin SZ SZ 41 Płonia poniżej Szczecina-Dąbie (most) 0,9 x x R Szczecin SZ SZ 42 Stobnica ujście do Iny nowy x x N Choszczno SZ SZ 33

5 Lp Punkt pomiarowy Rzeka Nazwa stanowiska Km Aktualny PMŚ [Diagnostyczny] Monitoring wód wrażliwych na zanieczyszczenia związkami azotu Monitoring wód będący środowiskiem życia ryb Monitoring wód przeznaczonych do spożycia Przynależność do dotychczasowej sieci krajowej (K), regionalnej (R), granicznej (G), nowy punkt (N), Eurowaternet (E) Gmina Badania wykonuje SZ - WIOŚ Szczecin KO - Delegatura Koszalin RZGW Ina poniżej Recza Pomorskiego 98,7 x x R Recz Pomorski SZ SZ 44 Ina poniżej Goleniowa (punkt reperowy) 10,2 x x x K, E Goleniów SZ SZ 45 Mala Ina ujście do Iny (m. Witkowo) 2,8 x x x R Stargard Szcz. SZ SZ 46 Krąpiel ujście do Iny 0,5 x x x R Stargard Szcz. SZ SZ 47 Pęzinka ujście do Krąpieli (m.pezino) 0,2 x x R Stargard Szcz. SZ SZ 48 Gunica ujście (m. Jasienica) 0,2 x x R Police SZ SZ 49 Gowienica w Niewiadowie 34,2 x x R Goleniów SZ SZ 50 Stepnica w Bodzęcinie 0,6 x x x R Osina SZ SZ 51 Gowienica ujście do Roztoki Odrzańskiej 5,1 x x x R Stępnica SZ SZ 52 Świna w Świnoujściu (przeprawa promowa) 2,1 x x R Świnoujście SZ SZ 53 Dziwna most w Dziwnowie 1,2 x x R Dziwnów SZ SZ 54 Wołczenica w Rekowie 6,8 x x R Kamień Pom. SZ SZ 55 Świniec ujście do Zalewu Kamieńskiego 0,5 x x R Kamień Pom. SZ SZ 56 Rega poniżej m. Świdwin (m. Półchleb) 124,0 x x x R Świdwin KO SZ 57 Stara Rega ujście do Regi (most Łobez-Świdwin) 2,9 x x x R Łobez KO SZ 58 Rega poniżej Reska (wodowskaz Resko) 76,6 x x x R Resko KO SZ 59 Łożnica uscie do Regi, most w m. Łobez 0,3 x x x R Łobez KO SZ 60 Reska Węgorza poniżej ujścia Brzeźniackiej Węgorzy 3,0 x x x R Łobez KO SZ 61 Ukleja ujście do Regi (m. Taczaly) 0,4 x x x R Resko KO SZ 61 Rekowa ujśie do Regi (most w m. Płoty) 1,2 x x x R Płoty KO SZ 63 Gardominka ujście do Regi 1,7 x x x R Gryfice KO SZ 34

6 Lp Punkt pomiarowy Rzeka Nazwa stanowiska Km Aktualny PMŚ [Diagnostyczny] Monitoring wód wrażliwych na zanieczyszczenia związkami azotu Monitoring wód będący środowiskiem życia ryb Monitoring wód przeznaczonych do spożycia Przynależność do dotychczasowej sieci krajowej (K), regionalnej (R), granicznej (G), nowy punkt (N), Eurowaternet (E) Gmina Badania wykonuje SZ - WIOŚ Szczecin KO - Delegatura Koszalin RZGW Rega poniżej cukrowni "Gryfice", powyżej Lubieszowej 36,9 x x R Gryfice KO SZ 65 Mołstowa pow. uj rzeki Czernicy m. Międzyrzecz (mostek w lesie) 29,5 x R Resko KO SZ 66 Mołstowa w Bielikowie 1,6 x x x R Brojce KO SZ 67 Rega w Trzebiatowie (punkt reperowy) 12,9 x x x K, E Trzebiatów KO SZ 68 Rega ujście do morza (Mrzeżyno) 0,6 x x x R Trzebiatów KO SZ 69 Dębosznica ujście do j. Resko (m. Nowogardek) 2,6 x x x R Kołobrzeg KO SZ 70 Błotnica ujście do j. Resko (m. Nowogardek), most 4,0 x x x R Kolobrzeg KO SZ 71 Parsęta w rejonie m. Doble nowy x x N KO SZ 72 Dębnica ujście do Parsęty (m. Stare Dębno) 3,0 x x R Tychowo KO SZ 73 Parsęta powyżej ujścia Gościanki, wodowskaz Bardy 25,0 x x x K, E Dygowo KO SZ 74 Parsęta przed ujściem do morza, m. Kołobrzeg 2,0 x x x R Kołobrzeg KO SZ 75 Radew ujście do Parsęty, wodowskaz Karlino 0,5 x x R Białogard KO SZ 76 Czerwona m. Łopienica ujście do morza 2,5 x x x R Będzino KO SZ 77 Strzeżenica most Mścice-Mielno, ujście do j. Jamno 1,6 x x x R Będzino KO SZ 78 Dzierżęcinka ujście do j. Jamno pon. nowej. ocz. sciek. 1,2 x x x R Będzino KO SZ 79 Unieść m. Sianów, powyżej Sianowskiej Strugi 8,0 x x x R Sianów KO SZ 80 Unieść m. Kleszcze ujście do j. Jamno 1,8 x x R Sianów KO SZ 81 Wieprza m. Stary Kraków wodowskaz 20,6 x x x K, E Sławno KO SZ 82 Ścięgnica Tychowo 0,7 x R Sławno KO SZ 83 Moszczenica Sławno 0,1 x R Sławno KO SZ 84 Wrześniczka Sławsko 0,2 x R Sławno KO SZ 35

7 Lp Punkt pomiarowy Rzeka Nazwa stanowiska Km Aktualny PMŚ [Diagnostyczny] Monitoring wód wrażliwych na zanieczyszczenia związkami azotu Monitoring wód będący środowiskiem życia ryb Monitoring wód przeznaczonych do spożycia Przynależność do dotychczasowej sieci krajowej (K), regionalnej (R), granicznej (G), nowy punkt (N), Eurowaternet (E) Gmina Badania wykonuje SZ - WIOŚ Szczecin KO - Delegatura Koszalin RZGW Moszczeniczka Pieszcz 2,1 x R Postomino KO SZ 86 Grabowa powyżej ujścia Bielawy, m. Malechowo 22,1 x R Malechowo KO SZ 87 Grabowa poniżej ujścia. Bielawy, wodowskaz Grabowo 18,0 x x x K, E Malechowo KO SZ 88 Bielawa ujście do Grabowej (m. Niemica) 3,0 x x x R Malechowo KO SZ 89 Wieprza ujście do morza, powyżej Grabowej (m. Darłowo) 2,5 x x x R Darłowo KO SZ 90 Drawa poniżej Drawska Pom. (m. Mielenko) 122,8 x x R Drawsko Pom. KO PO 91 Drawa m. Żołędowo, poniżej j. Lubie 104,5 x x x R Drawsko KO PO 92 Drawa powyżej Korytnicy w Bogdance (most Zatom- Niemieńsko 50,4 x x x R Drawno KO PO 93 Drawica powyżej Kalisza Pomorskiego 13,0 x R Kalisz Pom 94 Polnica powyżej m. Sianów 4,5 x x x Sianów KO KO 95 Czerwona powyżej m.dworek 13,0 x x x R Będzino KO KO 36

8 Tabela Planowane wskaźniki monitoringu rzek Lp Wskaźnik Monitoring diagnostyczny * Ocena wpływu rolnictwa (eutrofizacja) 1 Przydatność wód dla bytowania ryb 2 Przydatność wód do celów pitnych wskaźniki fizyczne 1 Temperatura wody X X X 2 Barwa X X 3 Zawiesina ogólna X X X 4 Odczyn ph X X X wskaźniki warunków tlenowych 5 Tlen rozpuszczony X X X 6 Natlenienie X X 7 BZT 5 (bez inhibitora) X X X 8 ChZT-Mn (indeks nadmanganianowy) X 9 ChZT-Cr * X X 10 Ogólny węgiel organiczny X X wskaźniki biogenne 11 Azot amonowy (mg NH 4 /l) X X X X 12 Azot Kjeldahla X X X 13 Azot azotanowy X X X 14 Azot azotynowy X X X 15 Amoniak niezjonizowany X 16 Azot ogólny X X 17 Fosforany X 18 Fosfor ogólny X X X X wskaźniki zasolenia 19 Przewodność w 20 C X X 20 Substancje rozpuszczone X 21 Zasadowość ogólna X 22 Siarczany X X 23 Chlorki X X 24 Wapń X 37

9 Lp Wskaźnik Monitoring diagnostyczny * Ocena wpływu rolnictwa (eutrofizacja) 1 Przydatność wód dla bytowania ryb 2 Przydatność wód do celów pitnych Magnez X 26 Sód 27 Potas w monitoringu granicznym Odry 28 Fluorki X X metale ciężkie 29 Arsen X X 30 Bar X X 31 Bor X X 32 Chrom ogólny X X 33 Chrom Cr +6 X X 34 Cynk X X (ogólny) X 35 Glin X 36 Kadm X X 38 Miedź X X (rozpuszczona) X 39 Nikiel X X 40 Ołów X X 41 Rtęć X X 42 Selen X 37 Mangan X X 43 Żelazo X X wskaźniki zanieczyszczeń przemyslowych 44 Cyjanki wolne X * X * 45 Fenole (indeks fenolowy) X badanie smakowe X 46 Substancje powierzchniowo czynne anionowe 47 Indeks oleju mineralnego X * 48 Wielopierścieniowe węglowodory aromatyczne 49 Ekstrakt eterowy 50 Pestycydy ogółem (suma lindanu, dieldryny) X X * X * X X 12 razy w roku przy ujściu Gowienicy M. X * X * 38

10 Lp Wskaźnik Monitoring diagnostyczny * Ocena wpływu rolnictwa (eutrofizacja) 1 Przydatność wód dla bytowania ryb 2 Przydatność wód do celów pitnych Saprobowość fitoplanktonu X 52 Makrobezkręgowce bentosowe, indeksy X wskaźniki biologiczne 53 Chlorofil a X X 54 Liczba bakterii grupy coli typu kałowego X wskaźniki mikrobiologiczne 55 Ogólna liczba bakterii coli X X X Badania jakości wód w rzekach według projektu rozporządzenia w sprawie ogólnej klasyfikacji i ogólnej oceny wód powierzchniowych Przewiduje się, że rozporządzenie MŚ w sprawie ogólnej klasyfikacji i ogólnej oceny wód powierzchniowych w oparciu, o które będzie wykonywana cena stanu wód w roku 2006 wejdzie w życie w drugiej połowie roku Zakres badań prowadzonych w monitoringu obejmuje określenie w wodach powierzchniowych wartości ok. 50 wskaźników fizykochemicznych i biologicznych. Celem wykonywanych badań jest diagnoza stanu jakości wód na terenie województwa przygotowująca do wdrożenia monitoringu zgodnego z wymaganiami Ramowej Dyrektywy Wodnej. Punktem wyjściowym do podjęcia prac związanych z nową koncepcją monitoringu wód jest określenie typologii wód, wyznaczenie jednolitych części wód oraz ocena stanu istniejącego zawierającą analizę wpływu działalności człowieka oraz wynikających z tego zagrożeń. Zgodnie z harmonogramem wdrażania Ramowej Dyrektywy Wodnej w roku 2004 zakończono w Polsce prace w tym zakresie a jej wyniki zostały wykorzystane jako materiał wyjściowy do opracowania raportów przekazanych do Komisji Europejskiej w marcu 2005 roku. W odniesieniu do wszystkich części wód, w przypadku których uznano w wyniku przeglądu wpływu działalności człowieka (lub na podstawie wyników monitoringu diagnostycznego), że istnieje ryzyko nieosiągnięcia celów środowiskowych od 2007 roku musi być realizowany monitoring operacyjny. W celu uzupełniania i zatwierdzania wykonanej oceny ryzyka należy dokonać szczegółowej analizy istotnych oddziaływań i ich wpływu na środowisko wodne w celu ostatecznej kwalifikacji jednolitych części wód do poszczególnych kategorii zagrożenia. Z tego względu w 2006 roku do sieci monitoringu diagnostycznego włączono stanowiska zlokalizowane na rzekach, które na podstawie oceny oddziaływania zostały określone jako zagrożone niespełnieniem celów ekologicznych a brak jest aktualnych danych do przeprowadzenia takiej oceny. W wyniku przeprowadzonej analizy brakujących danych w odniesieniu do jednolitych części wód do badań wytypowano 54 stanowiska. Częstotliwość badań będzie zróżnicowana. W 6 punktach pomiarowo-kontrolnych (tzw. punkty reperowe) i w punktach granicznego monitoringu Odry (4 stanowiska) częstotliwość oznaczeń wyniesie 1 raz na 2 tygodnie. W pozostałych punktach częstotliwość będzie wynosić 1 raz/miesiąc. 39

11 Niektóre punkty pomiarowe sieci monitoringu diagnostycznego stanowią jednocześnie punkty pomiarowo-kontrolne innych sieci, zgodnie z danymi w kolumnach tabeli Monitoring jakości wód powierzchniowych w sieci EUROWATERNET W ramach podsystemu jakości śródlądowych wód powierzchniowych wypełniane są zobowiązana Polski wynikające z Porozumienia pomiędzy Wspólnotą Europejską a Polską w sprawie uczestnictwa Polski w Europejskiej Agencji Środowiska i EIONET, obejmujące między innymi przekazywanie danych krajowych o jakości wód rzek do sieci EUROWATERNET. Z terenu województwa zachodniopomorskiego do sieci tej wytypowano 6 punktów pomiarowo-kontrolnych. Są to przekroje zlokalizowane na odcinkach ujściowych głównych rzek województwa (Odra w Krajniku Dolnym oraz przekroje ujściowe Iny, Regi, Parsęty, Wieprzy i Grabowej). Lokalizacja punktów pomiarowo-kontrolnych w sieci Eurowaternet została przedstawiona w kolumnie 14 tabeli przedstawiającej sieć pomiarową monitoringu rzek na terenie województwa zachodniopomorskiego. Monitoring jakości granicznych wód powierzchniowych W województwie zachodniopomorskim, na granicznym odcinku Odry zlokalizowano 4 punkty pomiarowe (tabela ), w których od lat na mocy umowy dwustronnej prowadzone są badania we współpracy z Niemcami (umowa pomiędzy Rzeczpospolitą Polską a Republiką Federalną Niemiec o współpracy w dziedzinie gospodarki wodnej na wodach granicznych z 19 maja 1992 r.). W roku 2006, podobnie jak w latach ubiegłych monitoring rzek granicznych realizowany będzie w zakresie wynikającym z umów międzynarodowych. W ramach monitoringu wód granicznych planuje się: pobór próbek i przeprowadzenie badań fizyko-chemicznych, biologicznych i mikrobiologicznych wód rzeki Odry (co dwa tygodnie) przeprowadzenie wspólnego ze stroną niemiecką poboru próbek (raz do roku) w celu porównania uzyskiwanych wyników pomiędzy laboratorium WIOŚ w Szczecinie i laboratorium landu Brandenburgia, wymianę wyników badań w ramach prac Grupy Roboczej W-2 Ochrona Wód Polsko-Niemieckiej Komisji ds. Wód Granicznych. Badania biologiczne W ramach wdrażania postanowień Ramowej Dyrektywy Wodnej oraz w świetle zapisów Rozporządzenia w sprawie klasyfikacji dla prezentowania stanu wód powierzchniowych i podziemnych, a także zmian do Ustawy Prawo wodne z 18 lipca 2001 r., dotyczącego oceny stanu wód powierzchniowych uwzględniającej klasyfikację także na podstawie elementów biologicznych (art. 49). Podobnie jak w latach , również w roku 2006 w województwie zachodniopomorskim przeprowadzone zostaną badania biologicznych elementów środowiska wodnego. Badania te będą obejmowały pobory organizmów makrozoobentosowych, makrofitów wybranych rzek oraz charakterystykę warunków hydromorfologicznych w obrębie stanowisk. Badania te mają na celu wypracowanie sieci stałych punktów poboru, na których określany będzie stan ekologiczny wód, a także poszukiwanie stanowisk o warunkach referencyjnych. Poniżej przedstawiono zestawienie punktów pomiarowych objętych badaniami struktury makrobezkręgowców bentosowych w roku 2006 na wybranych rzekach województwa (tabela 3.2.3). 40

12 Tabela Zestawienie punktów pomiarowych badania struktury makrobezkręgowców bentosowych na wybranych rzekach województwa L.p. Rzeka Km biegu rzeki Nazwa punktu Laboratorium 1 Krąpiel 0,5 ujście do Iny Szczecin 2 Słubia 5,3 ujście do Odry (m.stare Łysogórki) Szczecin 3 Miedwianka 0,1 przed ujściem do J. Miedwie Szczecin 4 Gowienica ujście do Roztoki Odrzańskiej Szczecin 5 Kurzyca 5,0 poniżej Kłosowa Szczecin 6 Krępa 2,7 ujście do Krąpieli Szczecin 7 Pęzinka 0,2 ujście do Krąpieli (m.pęzino) Szczecin 8 Łoźnica 0,3 ujście do Regi, most w m. Łobez Koszalin 9 Reska Węgorza 3,0 poniżej ujścia Brzeźniackiej Węgorzy Koszalin 10 Ukleja 0,4 ujście do Regi (m. Taczały) Koszalin 11 Dzierżęcinka 1,2 ujście do jeziora Jamno poniżej nowej oczyszczalni ścieków Koszalin 12 Unieść 1,8 m. Kleszcze ujście do jeziora Jamno Koszalin 13 Czerwona 2,5 m. Łopienica ujście do morza Koszalin 14 Dębica 3,0 ujście do Parsety, (m. Stare Dębno) Koszalin 15 Bielawa 3,0 ujście do Grabowej, m. Niemica Koszalin 16 Mołstowa 29,5 pow. ujścia rzeki Czernicy m. Międzyrzecz (mostek w lesie) Koszalin 17 Strzeżenica 1,6 most Mścice-Mielno, ujście do jez. Jamno Koszalin Ostateczna weryfikacja lokalizacji wybranych punktów zostanie dokonana podczas wizji terenowej, przeprowadzonej przed rozpoczęciem poborów prób (jedno badanie w roku). Monitoring przydatności wód dla bytowania ryb w warunkach naturalnych Kryteria jakim powinny odpowiadać wody wyznaczone dla ryb łososiowatych i karpiowatych, częstotliwości pobierania próbek i metod badania wód oraz sposobu oceny, czy wody odpowiadają wymaganym warunkom definiuje Rozporządzenie MŚ z dnia r. w sprawie wymagań, jakim powinny odpowiadać wody śródlądowe będące środowiskiem życia ryb w warunkach naturalnych. Po opracowaniu przez regionalne zarządy gospodarki wodnej wykazów wód do bytowania ryb w warunkach naturalnych, wykonywanie oceny stanu jakości wód staje się rutynowym zadaniem Państwowego Monitoringu Środowiska realizowanym przez wojewódzkie inspektoraty ochrony środowiska. Z uwagi na dużą liczbę rzek podlegających ochronie ze względu na bytowanie ryb łososiowatych i karpiowatych w warunkach naturalnych (Wykaz wód) do stałych punktów monitoringu przydatności wód dla bytowania ryb w warunkach naturalnych wytypowano punkty pomiarowe zlokalizowane najbliżej ujścia rzeki, przy czym miejsce pobierania próbek wody powinno być odpowiednio oddalone od punktów zrzutu zanieczyszczeń. W 2006 roku sieć monitoringu przydatności wód dla bytowania ryb w warunkach naturalnych tworzy 55 punktów pomiarowo-kontrolnych. Badania wykonuje się z częstotliwością raz na miesiąc. Zestawienie punktów pomiarowych znajduje się w tabeli Monitoring rzek dla oceny zanieczyszczenia związkami azotu ze źródeł rolniczych oraz eutrofizacji wód Zgodnie z art. 47 ust.6 Prawa wodnego kontynuowany będzie także monitoring wód powierzchniowych dla oceny wpływu zanieczyszczeń pochodzących ze źródeł rolniczych na jakość wód w celu zgromadzenia dostatecznej ilości danych umożliwiających wykonanie wymaganej co 4 lata oceny 41

13 zawartości azotanów i stopnia eutrofizacji wód na obszarze województwa, (weryfikacja wyznaczonych obszarów szczególnie narażonych (OSN). W województwie zachodniopomorskim do badań w ramach monitoringu wytypowano 90 punktów pomiarowo-kontrolnych. Podstawą wyznaczania miejsc poboru prób do badań była analiza lokalizacji źródeł zanieczyszczeń punktowych i obszarów potencjalnego występowania znaczących zanieczyszczeń obszarowych pochodzenia rolniczego. W zlewni Płoni, której wody od źródeł do przekroju zlokalizowanego w miejscowości Jezierzyce/Szczecina (13,8 km) oraz wody jezior: Będgoszcz, Miedwie, Płonno, Płoń, Zaborsko i Żelewo uznano za wody wrażliwe na zanieczyszczenie związkami azotu ze źródeł rolniczych, do badań w ramach monitoringu powierzchniowych wód płynących wrażliwych na zanieczyszczenie związkami azotu ze źródeł rolniczych zlokalizowane są 24 stanowiska. W tym ujęto 5 stanowisk monitoriningu diagnostycznego i 7 monitoringu przydatności wód na cele pitne. Wyniki realizowanych od 2004 roku badań będą stanowiły podstawę do wykonania wymaganej co 4 lata (art. 47 ust.6 Prawa wodnego) weryfikacji wyznaczonego obszaru. Zakres prowadzonych badań obejmie oznaczanie w wodzie stężenia amoniaku, azotanów, azotu ogólnego, fosforu ogólnego i chlorofilu a. Badania wykonuje się z częstotliwością raz na miesiąc. Zestawienie punktów pomiarowych znajduje się w tabeli Monitoring jakości wód powierzchniowych, które są lub mogą być wykorzystywane do zaopatrzenia ludności w wodę do spożycia Monitoring przydatności wód do celów pitnych zaplanowano biorąc pod uwagę odcinki cieków powyżej ujęcia wody, podlegające ochronie ze względu na zasilanie ujęcia przez te wody. Punkty pomiarowe zlokalizowano na początku odcinka podlegającego ochronie. Zakres badań zaplanowano zgodnie z Rozporządzeniem MŚ w sprawie wymagań, jakim powinny odpowiadać wody powierzchniowe wykorzystywane do zaopatrzenia ludności w wodę przeznaczoną do spożycia zaś częstotliwość ich wykonywania dostosowano do wymagań związanych z oceną zagrożeń występujących w zlewni. W 2006 roku sieć monitoringu przydatności wód na cele wodociągowe tworzy 8 punktów pomiarowych zlokalizowanych na dopływach jeziora Miedwie oraz stanowisko zlokalizowane na Odrze Zachodniej powyżej ujęcia w Kurowie. Badania wykonuje się z częstotliwością raz na miesiąc. Zestawienie punktów pomiarowych znajduje się w tabeli Badania geochemiczne i ocena stanu jakości osadów wodnych rzek Badania wykonywane są przez Państwowy Instytuty Geologiczny na zlecenie Głównego Inspektora Ochrony Środowiska i mają na celu kontrolowanie stężeń i trendów zawartości metali ciężkich i szkodliwych substancji organicznych akumulowanych w osadach rzek. Badania mają na celu kontrolowanie stężeń i trendów zawartości metali ciężkich i szkodliwych substancji organicznych akumulowanych w osadach rzek. W 2006 roku badania wykonane zostaną wg dotychczasowego programu. Skontrolowanych zostanie 153 punkty, w tym 80 punktów badanych corocznie i 73 punkty, które badane są w cyklu 3-letnim. We wszystkich próbkach wykonane zostaną oznaczenia zawartości pierwiastków głównych tj.: Ca, Mg, Mn, Fe, P, S, i C org oraz pierwiastków śladowych: As, Ba, Cd, Co, Cr, Cu, Hg, Ni, Pb, Sr, Zn, V. W 80 próbkach pobranych z punktów badanych corocznie wykonane zostaną oznaczenia wybranych szkodliwych związków organicznych tj.: 17 wielopierścieniowych węglowodorów aromatycznych (acenaftylen, acenaften, fluoren, fenantren, antracen, fluoranten, piren, benzo(a)antracen, chryzen, benzo(b)fluoranten, benzo(k)fluoranten, benzo(a)piren, benzo(e)piren, perylen, indeno(1,2,3-cd)piren, dibenzo(a,h)antracen, benzo(ghi)perylen), 7 kongenerów polichlorowanych bifenyli (PCB 28, PCB 52, PCB 101, PCB 118, PCB 138, PCB 153, PCB 180) oraz 13 pestycydów chloroorganicznych (α-hch, β-hch, γ-hch, δ-hch, Heptachlor, Aldryna, Epoksyd Heptachloru, Dieldryna, p,p -DDE., p,p - DDD, p,p -DDT, Endryna i Aldehyd Endryny). 42

14 Badania osadów wodnych W ujściowym docinku Odry powyżej Szczecina (w Krajniku Dolnym), na Inie poniżej Goleniowa oraz w rejonie ujścia rzek Przymorza Wieprzy, Grabowej, Parsęty i Regi będą kontynuowane badania osadów wodnych mające na celu kontrolowanie zawartości metali ciężkich i szkodliwych substancji organicznych, które kumulowane są w osadach. We frakcjach mniejszych od 0,2 mm. oznaczane są stężenia pierwiastków głównych (Ca, Mg, Mn, Fe, P, S, C org.) i pierwiastków śladowych (As, Ba, Cd, Co, Cr, Cu, Hg, Ni, Pb, Sr, Zn, V) oraz WWA. Program pomiarowy może zostać rozszerzony o PCB oraz pestycydy chloroorganiczne. Wykonawcą tych badań, na zlecenie Głównego Inspektoratu Ochrony Środowiska jest Państwowy Instytut Geologiczny, który corocznie prowadzi badania na około 80 stałych punktach pomiarowych na terenie Polski (6 stanowisk na terenie województwa zachodniopomorskiego). Gromadzenie danych Wyniki analiz monitoringu rzek gromadzone są w bazie danych Jawo. Dane o emisji zanieczyszczeń ze źródeł punktowych i presja na środowisko wodne gromadzone są w Wojewódzkiej Bazie Danych o Środowisku. Oceny Zakres i sposób badania oraz kryteria oceny jakości wód określają wymienione na wstępie rozdziału rozporządzenia wykonawcze do ustawy Prawo wodne oraz umowa o współpracy na wodach granicznych. Przekazywanie danych Wyniki badań przekazywane są do IMGW wg ustalonego formatu bazy danych (z punktów reperowych co miesiąc, pozostałe wyniki raz na kwartał oraz po rocznym cyklu badań), do GIOŚ (raz na kwartał oraz po rocznym cyklu badań), Grupie Roboczej W-2 Polsko-Niemieckiej Komisji ds. Wód Granicznych (po rocznym cyklu badań), oraz przetworzone wyniki pomiarów do RZGW, Wojewody, Urzędu Marszałkowskiego, Urzędów Powiatowych i Gmin a także są udostępniane instytucjom naukowo-badawczym. Udostępnianie i upowszechnianie danych Wyniki monitoringu rzek są upowszechniane w formie raportów wojewódzkich (co 2 lata), sprawozdań z badań polsko niemieckich wód granicznych, raportów tematycznych, raportów dla powiatów i gmin, oraz na stronie internetowej w formie zgodnej z Rozporządzeniem MŚ w sprawie sposobu udostępniania informacji (aktualizacja roczna) PODSYSTEM MONITORINGU JAKOŚCI ŚRÓDLĄDOWYCH WÓD POWIERZCHNIOWYCH Monitoring jezior Podstawy prawne Podstawą do przygotowania programu monitoringu jezior na rok 2006 są: ustawa z dnia 18 lipca 2001r. Prawo wodne (Dz.U. Nr 115, poz. 1229, z późn. zm.) art. 38a ust. 1, 2 i 4, art. 47, art. 155a, art. 155b, art. 156; rozporządzenie MŚ z dnia r. w sprawie wymagań, jakim powinny odpowiadać wody śródlądowe będące środowiskiem życia ryb w warunkach naturalnych (Dz.U. Nr 176, poz.1455); rozporządzenie MŚ z dnia r. w sprawie kryteriów wyznaczania wód wrażliwych na zanieczyszczenia związkami azotu ze źródeł rolniczych (Dz. U. Nr 241, poz. 2093); rozporządzenie MŚ z dnia r. w sprawie sposobu udostępniania informacji o środowisku (Dz. U. Nr 176, poz. 1453); 43

15 rozporządzenie MŚ z dnia r. w sprawie wymagań, jakim powinny odpowiadać wody powierzchniowe wykorzystywane do zaopatrzenia ludności w wodę przeznaczoną do spożycia (Dz. U. Nr 204, poz. 1728); projekt rozporządzenia w sprawie elementów jakości dla klasyfikacji stanu ekologicznego oraz potencjału ekologicznego wód powierzchniowych oraz definicji klasyfikacji stanu ekologicznego oraz potencjału ekologicznego wód powierzchniowych, projekt rozporządzenia w sprawie ogólnej klasyfikacji i ogólnej oceny wód powierzchniowych Cele Badania monitoringowe jezior są podstawą do diagnozy ich stanu. Daje to możliwość do podejmowania działań na rzecz ich ochrony przed zanieczyszczeniem, w tym przed eutrofizacją powodowaną wpływem sektora bytowo-komunalnego oraz rolnictwa. W roku 2006 będą kontynuowane badania według dotychczas obowiązujących zasad (jeziora o powierzchni powyżej 100 ha oraz inne ważne ze względów gospodarczych i przyrodniczych, badania wykonywane będą dwukrotnie w ciągu roku: w okresie cyrkulacji wiosennej i podczas stagnacji letniej). Ocena i klasyfikacja zostanie dokonana na podstawie Wytycznych monitoringu podstawowego jezior Biblioteka Monitoringu Środowiska Zapewni to spójność badań i ocen realizowanych według jednolitej metodyki od początku lat 90-tych. Wdrażanie wymagań Ramowej Dyrektywy Wodnej nakłada na Wojewódzkie Inspektoraty następujące zadania: Opracowanie (w ramach wojewódzkiego programu monitoringu środowiska) programu monitoringu jezior województwa zachodniopomorskiego na lata Program ten będzie uwzględniać aktualny stan prawny, w tym wykazy wód opracowane w Regionalnych Zarządach Gospodarki Wodnej, dotyczące akwenów przeznaczonych do bytowania ryb w warunkach naturalnych oraz wrażliwych na zanieczyszczenia związkami azotu ze źródeł rolniczych. Weryfikacja oceny stopnia eutrofizacji wód jezior na podstawie badań z lat Program pomiarowy na rok 2006 W ramach monitoringu wojewódzkiego zaplanowano przeprowadzenie badań 14 jezior. Zgodnie ze wskazówkami zawartymi w Programie Państwowego Monitoringu Środowiska na rok 2006 do badań wytypowano jeziora o powierzchni większej od 100 ha (Chłop, Jamno, Kaleńskie, Miedwie, Okrzeja, Wądół, Przytoczno, Raduń, Raduń-Dybrzno, Zamieć i Załom Wielki) oraz jeziora o powierzchni mniejszej ważne ze względów gospodarczych: Parnowo, Sulimierskie i Czernikowskie (jeziora wrażliwe na zanieczyszczenia pochodzenia rolniczego). Podstawowe parametry morfometryczne tych jezior przedstawiono w tabeli Lokalizację jezior przedstawiono na Mapie 4. Zaplanowane badania będą wykonane w oparciu o Wytyczne monitoringu podstawowego jezior, Biblioteka Monitoringu Środowiska. Warszawa,

16 Tabela Wykaz jezior przewidzianych do badań w roku 2006 Lp. Nazwa jeziora Zlewnia rzeki Powierzchnia [ha] Gębokość maks. Gębokość średnia 1 Miedwie Płonia ,8 19,3 Powiat Stargard, Pyrzyce 2 Okrzeja Ukleja 105,8 4,4 2,6 Stargard 3 Przytoczno (Wielkie Wyrwy) Drawa 227,6 12,5 4,5 Choszczno 4 Chłop Myśla 326,7 32,9 10,6 Pyrzyce 5 Wądół (Lipiańskie Płn.) Myśla 154,5 15,9 5,3 Pyrzyce 6 Raduń Ina 106,8 11,4 4,0 Choszczno 7 Sulimierskie Duże Myśla 91,9 2,4 1,2 Myślibórz 8 Czernikowskie Myśla 67,2 11,2 5,9 Myślibórz 9 Jamno Jamieński Nurt 2239,6 3,9 1,4 Koszalin 10 Załom Wielki Drawa 104,7 21,5 5,4 Wałcz 11 Raduń-Dybrzno Gwda 229,7 25,1 9,5 Wałcz 12 Kaleńskie Gwda 106,2 33,7 11,3 Drawsko Pom. 13 Zamieć (Szczuczarz, Duże) Drawa 138,2 17,4 6,3 Wałcz 14 Parnowskie Czerwona 55,1 9,2 4,3 Koszalin Program według wskazanych powyżej wytycznych obejmuje badania wód jeziorowych na wyznaczonych stanowiskach pomiarowych oraz wód dopływów i odpływów jezior. Badania zostaną przeprowadzone w następujących terminach: okres wiosennego mieszania się wód jezior III dekada marca lub I dekada kwietnia, okres szczytu stagnacji wód jeziorowych II i III dekada sierpnia. Zakres badań jezior w terminie wiosennym pobór prób do badań chemicznych i biologicznych z głębokości 1 m pod powierzchnią, pobór prób do badań bakteriologicznych (miano Coli typu kałowego) z głębokości 1 m pod powierzchnią, ale gdy głębokość na stanowisku przekracza 5 m należy pobrać drugą próbkę 1 m nad dnem, profil termiczno tlenowy, obejmujący pomiary temperatury i zawartości tlenu w pionowym słupie wody od powierzchni do dna w odstępie 1 metra. Zakres badań jezior w terminie letnim pobór prób do badań chemicznych i biologicznych z głębokości 1 m pod powierzchnią; na stanowiskach, na których latem wystąpi stratyfikacja termiczna wód; należy przeprowadzić pobór prób z głębokości 1 m nad dnem, pobór prób do badań bakteriologicznych (miano Coli typu kałowego) tak jak w porze wiosennej, profil termiczno-tlenowy, pomiar temperatury i zawartości tlenu w pionowym słupie wody, od powierzchni do dna w odstępie 1 m. Badania wód dopływów i odpływów są realizowane w tych samych terminach co badania jezior, a ich zakres wiosną i latem jest taki sam. Zakres badań fizykochemicznych obowiązujących w monitoringu regionalnym przedstawiono w tabeli Badania biologiczne wykonywane na wszystkich jeziorach obejmują analizy hydrobiologiczne prób fitoplanktonu pobranych na stanowiskach zlokalizowanych na jeziorach, a także glonów nitkowatych pobranych ze strefy litoralowej. Badania makrofitów jezior odbędą się w szczycie wegetacji (lipiec sierpień) na 4 wybranych jeziorach: Przytoczno, Raduń (zl. Iny), Zamieć, Załom Wielki. Zakres tych badań obejmie: pobory wodnych roślin wynurzonych, zanurzonych i pływających, określony zostanie zasięg ich występowania i skład gatunkowy. 45

17 Tabela Harmonogram badania wskaźników jakości wód jezior i ich dopływów i odpływów Jeziora 1 m pod powierzchnią Jeziora 1 m nad dnem a) Cieki powierzchnia Lp. Wykaz wskaźników wiosna lato lato wiosna i lato 1 profil termiczno-tlenowy + + (badania od powierzchni do dna, co 1 m) 2 tlen rozpuszczony + 3 temperatura wody + 4 widzialność krążka Secchiego azot amonowy azot azotanowy azot Kjeldahla azot azotynowy 9 ortofosforany fosfor całkowity przewodność elektrolityczna chlorofil a aktywny + feofityna a sucha masa sestonu miano Coli typu kałowego b) odczyn ph barwa zasadowość wapń magnez sód potas chlorki siarczany BZT ChZT Cr utlenialność + 27 badania fitoplanktonu***: spektrum gatunkowe, liczebność glonów, badania glonów nitkowatych pestycydy ( lindan, dieldryna) +** 29 cynk +** 30 miedź +** 31 ołów +** 32 kadm +** 33 chrom +** 34 rtęć +** 35 detergenty +** 36 badania makrofitów* +* 37 badania biomasy fitoplanktonu + +* * badania makrofitów i biomasy na jeziorach: Przytoczno, Raduń, Załom Wielki i Zamieć ** według tabeli *** badania fitoplanktonu na j. Jamno wykonać na trzech stanowiskach, tj. w części zachodniej, środkowej i wschodniej badania fitoplanktonu na j. Parnowskim wykonać na stanowisku w centralnej części na pozostałych jeziorach badania fitoplanktonu wykonać na wszystkich stanowiskach Na 4 wybranych jeziorach zostaną wykonane dodatkowo badania biomasy fitoplanktonu. Jest to kontynuacja programu pilotażowego rozpoczętego w roku W tym celu (wiosną i latem) na jednym stanowisku każdego z wybranych jezior będą pobrane dodatkowe próby zintegrowane zlewane z kilku poziomów głębokości. W próbach tych będą wykonane oznaczenia: fosforu ogólnego, azotu ogólnego, suchej masy sestonu oraz chlorofilu a. We wszystkich 14 jeziorach powinny być wykonane badania osadów dennych. Wykonawcą tych badań, na zlecenie Głównego Inspektoratu Ochrony Środowiska, jest Państwowy Instytut Geologiczny, który rocznie prowadzi badania około 100 jezior. 46

18 Wybór jezior jest skorelowany z badaniami monitoringowymi prowadzonymi przez Wojewódzkie Inspektoraty (corocznie inne jeziora). Badania te mają na celu kontrolowanie zawartości metali ciężkich i szkodliwych substancji organicznych, które kumulowane są w osadach. We frakcjach mniejszych od 0,2 mm. oznaczane są stężenia pierwiastków głównych (Ca, Mg, Mn, Fe, P, S, C org.) i śladowych (As, Ba, Cd, Co, Cr, Cu, Hg, Ni, Pb, Sr, Zn, V). Na wybranych jeziorach realizowany jest rozszerzony program pomiarowy, który obejmuje WWA, PCB oraz pestycydy chloroorganiczne. Tabela Wykaz punktów poboru prób wraz ze wskazaniem jezior, których wody zostaną skontrolowane pod względem zanieczyszczeń obszarowych lub z punktowych zrzutów. Lp. Nazwa jeziora Ilość pkt. pom. na jeziorze Ilość stanowisk stratyfikowanych Ilość pkt. pom. na ciekach Pestycydy Fenole Detergenty Metale 1 Miedwie Okrzeja Przytoczno (Wielkie Wyrwy) Chłop Wądół (Lipiańskie Płn. ) Raduń (zlewnia Iny) Sulimierskie Duże Czernikowskie Jamno Załom Wielki Raduń - Dybrzno Kaleńskie Zamieć (Szczuczarz) Parnowskie Gromadzenie danych Wyniki badań jezior są gromadzone w bazie Jeziora. Wyniki badań osadów wodnych jezior są gromadzone w krajowej bazie GEMONOS. Oceny dla wszystkich badanych jezior zostanie określona klasa czystości wód, wszystkie badane jeziora będą ocenione na podstawie kryteriów eutrofizacji wód Przekazywanie i rozpowszechnianie danych Dane o jeziorach będą przekazywane do: RZGW w Szczecinie, RZGW w Poznaniu, Wojewódzkiego Konserwatora Przyrody, Zachodniopomorskiego Urzędu Marszałkowskiego, Zachodniopomorskiego Urzędu Wojewódzkiego (raz w roku), a także urzędów powiatowych oraz w zależności od potrzeb urzędom gmin. Komunikaty o jakości jezior będą przekazywane do Instytutu Ochrony Środowiska w Warszawie. Stan jezior będzie omówiony w wydawanym co dwa lata Raporcie o stanie środowiska w województwie zachodniopomorskim. Wyniki badań osadów będą przekazywane przez PIG do Głównego Inspektoratu Ochrony Środowiska, Wojewódzkich Inspektoratów Ochrony Środowiska oraz Regionalnych Zarządów Gospodarki Wodnej. Informacja o wynikach badań osadów wodnych jezior jest upowszechniana poprzez stronę internetową GIOŚ oraz publikację Wyniki monitoringu osadów wodnych Polski, która ukazuje się co dwa lata, w serii Biblioteka Monitoringu. Informacje o stanie jezior udostępniane będą wszystkim zainteresowanym (instytucje, studenci, szkoły) zgodnie z rozporządzeniem MŚ z dnia r. w sprawie sposobu udostępniania informacji o środowisku. 47

19 3.3. PODSYSTEM MONITORINGU JAKOŚCI ŚRÓDLĄDOWYCH WÓD PODZIEMNYCH Program monitoringu wód podziemnych na rok 2006 Podstawa prawna ustawa z dnia 18 lipca 2001 r. Prawo wodne (Dz.U. Nr 115, poz z późniejszymi zmianami.) - art. 38a ust.1, art. 155a, art.155b; rozporządzenie MŚ z dnia r. w sprawie kryteriów wyznaczania wód wrażliwych na zanieczyszczenia związkami azotu ze źródeł rolniczych (Dz.U. Nr 241, poz. 2093); rozporządzenia Dyrektora Regionalnego Zarządu Gospodarki Wodnej w Szczecinie w sprawie wód narażonych na zanieczyszczenie związkami azotu ze źródeł rolniczych oraz obszarów szczególnie narażonych, z których odpływ azotu do tych wód należy ograniczyć; program działań mających na celu ograniczenie odpływu azotu ze źródeł rolniczych w regionie Wodnym Dolnej Odry i Przymorza Zachodniego, sporządzony w oparciu o rozporządzenie Ministra Środowiska z 23 grudnia 2002 r. w sprawie szczegółowych wymagań, jakim powinny odpowiadać programy działań mających na celu ograniczenie odpływu azotu ze źródeł rolniczych (Dz.U. Nr 4, poz. 44); rozporządzenie MŚ w sprawie kryteriów oraz sposobu oceny stanu wód podziemnych (projekt); rozporządzenie MŚ z dnia r. w sprawie sposobu udostępniania informacji o środowisku (Dz.U. Nr 176, poz. 1453). Cel Celem funkcjonowania podsystemu monitoringu jakości wód podziemnych jest dostarczanie danych o jakości zasobów tych wód dla potrzeb związanych z identyfikowaniem i eliminowaniem lub ograniczaniem zagrożeń w ramach programów działań ochronnych ukierunkowanych na osiągnięcie dobrego stanu chemicznego i ilościowego wód. Monitoring wód podziemnych w roku 2006 W roku 2006 wód podziemnych kontynuowane będą badania w oparciu o sieć krajową, która będzie dostosowywana do wymagań RDW przy jednoczesnym uwzględnianiu wymagań dyrektywy azotanowej. Proces dostosowywania będzie polegał na weryfikacji dotychczasowych punktów monitoringowych pod kątem spełniania wymagań RDW, włączaniu nowych punktów przy maksymalnym wykorzystaniu istniejących otworów hydrogeologicznych Próby wód podziemnych będą pobrane raz w roku. Zakres analiz fizyczno-chemicznych obejmie 30 wskaźników: arsen, amoniak, azotany, azotyny, bor, bar, chlorki, chrom, cynk, fluorki, fosforany, glin, kadm, magnez, mangan, miedź, nikiel, ołów, potas, siarczany, sód, wapń, wodorowęglany, węgiel organiczny, żelazo, tlen rozpuszczony, AOX, odczyn, temperatura, przewodność elektryczna. Lokalizację punktów przedstawiono na Mapie 5.1. Sieć krajowa monitoringu nadzorowana i eksploatowana jest przez Państwowy Instytut Geologiczny. W ramach sieci regionalnej monitoringu wód podziemnych w województwie zachodniopomorskim zostaną przeprowadzone badania na obszarze uznanym za obszar wód wrażliwych na zanieczyszczenia związkami azotu ze źródeł rolniczych. Na podstawie Rozporządzenie Dyrektora Regionalnego Zarządu Gospodarki Wodnej w Szczecinie w sprawie wód narażonych na zanieczyszczenie związkami azotu ze źródeł rolniczych oraz obszarów szczególnie narażonych, z których odpływ azotu do tych wód należy ograniczyć za obszar taki uznano zlewnię Płoni od źródeł do przekroju na km 13.8 (OSN zlewnia Płoni.). Docelowo sieć obserwacyjna monitoringu operacyjnego na terenie OSN zlewnia Płoni będzie liczyła 20 otworów. Program badań zostanie przeprowadzony w 2 etapach, których realizację przewiduje się na lata W roku 2006 planuje się objęcie programem badawczym 10 punktów, a w roku 2007 kolejnych

20 Tabela Lokalizacja punktów wytypowanych do sieci monitoringu operacyjnego w zlewni Płoni w roku 2006 L.p Miejscowość Nr punktu w monitoringu diagnostycznym - rok 2004 Lokalizacja Głębokość do lustra wody[m] Typ wód Ilość badań w roku 1 Kluczewo PL3 Dutch Farmers-1 9,65 wgłębne 2 2 Koszewko PL7 Monitoring jez. Miedwie 6,88 gruntowe 4 3 Babinek PL8 Wodociąg d. PGR 18,00 wgłębne 2 4 Będgoszcz PL9 Karczma 4,10 wgłębne 2 5 Koszewo PL10 Monitoring jez. Miedwie 5,00 gruntowe 4 6 Giżyn PL11 Były PGR-1 2,04 gruntowe 4 7 Radlewo PL18 Były PGR 10,14 wgłębne 2 8 Kluki - Wodociąg grupowy 8,8 gruntowe 4 9 Reńsko - Piezometr IMUZ gruntowe 4 10 Nowy Przylep - Piezometr IMUZ gruntowe 4 Ponadto lokalizację punktów monitoringowych przedstawiono na Mapie 5.2. Należy jednak zaznaczyć, że lokalizacja punktów pomiarowych sieci monitoringu krajowego i zlewni Płoni może ulec zmianie ze względu na prowadzoną sukcesywnie ich weryfikację. w terenie. Częstotliwość pomiarów i zakres pomiarów Zakres i częstotliwość badań prowadzonych w monitoringu wód podziemnych zaplanowano zgodnie z Programem Państwowego Monitoringu Środowiska na rok Badania w monitoringu operacyjnym będą prowadzone: 2 razy w roku badania wód wgłębnych, 4 razy w roku wód gruntowych. Zakres badań obejmuje: określenie stężeń tlenu rozpuszczonego w wodzie, azotu amonowego, azotu azotynowego, azotanów oraz pomiary przewodności elektrolitycznej. Gromadzenie danych Wyniki monitoringu jakościowego będą gromadzone w bazie komputerowej Wojewódzkiego Inspektoratu Ochrony Środowiska w Szczecinie. Oceny Ocena będzie wykonana zgodnie z rozporządzeniem MŚ w sprawie kryteriów wyznaczania wód wrażliwych na zanieczyszczenia związkami azotu ze źródeł rolniczych. Przekazywanie danych Odbiorcami danych będą: Regionalny Zarząd Gospodarki Wodnej w Szczecinie, Główny Inspektorat, Urząd Marszałkowski w Szczecinie, Zachodniopomorski Urząd Wojewódzki, urzędy powiatowe i gminne oraz Wojewódzka Stacja Sanitarno-Epidemiologiczna w Szczecinie. Udostępnianie i upowszechnianie danych Dane będą upowszechniane i udostępniane w Raporcie o stanie środowiska województwa zachodniopomorskiego (raz na dwa lata), na internetowej stronie WIOŚ w Szczecinie (raz w roku), a także w zależności od zapotrzebowania potencjalnych użytkowników danych. 49

21 3.4. PODSYSTEM MONITORINGU WÓD BAŁTYKU Badania środowiska morskiego Bałtyku są wykonywane od 1979 roku, w tym od 1991 roku w ramach PMŚ. Stanowią one wypełnienie zobowiązań sprawozdawczych Polski wynikających z Konwencji O ochronie środowiska morskiego obszaru Morza Bałtyckiego. Jednocześnie ocena jakości wód Bałtyku. Program pomiarowy realizowany roku 2006 będzie kontynuacją dotychczasowego Zintegrowanego Programu Monitoringu Morza Bałtyckiego COMBINE. Decyzja o konieczności podjęcia programu zapadła na 14 Naradzie Helcom w 1993 r., natomiast Polska rozpoczęła jego realizację zgodnie z zaleceniami HELCOM w roku Podstawą przyjętego programu jest dokument Manual for Marine Monitoring in the COMBINE Programme of HELCOM, który określa zalecane metody, częstotliwości i parametry. Ewentualne zmiany w częstotliwości i zakresie badanych parametrów wynikają ze zmian programu HELCOM. Uzyskane wyniki badań gromadzone są w bazie danych oceanograficznych i przekazywane sukcesywnie do banku danych HELCOM. Wykonawcą tych zadań jest Instytut Meteorologii i Gospodarki Wodnej w Gdyni. Więcej informacji na temat Zintegrowanego Programu Monitoringu Morza Bałtyckiego COMBINE można znaleźć na stronie internetowej Głównego Inspektoratu Ochrony Środowiska. Prowadzone będą prace zmierzające do stworzenia systemu monitoringu wód przejściowych i przybrzeżnych zgodnego z wymogami Ramowej Dyrektywy Wodnej i z wojewódzkimi inspektoratami ochrony środowiska jako głównymi wykonawcami badań. Docelowym modelem jest włączenie badań tych rodzajów wód do systemu monitoringu wód powierzchniowych. MONITORING WÓD ZATOKI POMORSKIEJ I ZALEWU SZCZECIŃSKIEGO Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska prowadzi badania jakości wód Zatoki Pomorskiej i Zalewu Szczecińskiego od początku lat sześćdziesiątych w ramach współpracy polsko-niemieckiej a od roku 1992 w ramach współpracy Grupy W2 Ochrona Wód Polsko-Niemieckiej Komisji ds. Wód Granicznych. Badania te będą kontynuowane w roku 2006, ze strony niemieckiej w badaniach uczestniczy laboratorium Państwowego Urzędu Środowiska, Przyrody i Geologii w Stralsundzie. Podstawa prawna Badania monitoringowe wód Zalewu Szczecińskiego i Zatoki Pomorskiej prowadzone są w oparciu o: Umowę między Rzeczpospolitą Polską a Republiką Federalną Niemiec o współpracy w dziedzinie gospodarki wodnej na wodach granicznych z 19 maja 1992 roku, Wspólne oświadczenie o współpracy transgranicznej pomiędzy Województwem Zachodniopomorskim i krajem związkowym Meklemburgia-Pomorze Przednie z dnia 18 czerwca 2000 roku, Ustawę Prawo wodne z 18 lipca 2001 r. (Dz.U. Nr 115, poz.1229 z póź. zm.), Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 4 października 2002 r., w sprawie wymagań, jakim powinny odpowiadać morskie wody wewnętrzne i wody przybrzeżne będące środowiskiem życia skorupiaków i mięczaków (Dz.U. Nr 176, poz. 1454), Rozporządzenie MŚ z dnia r. w sprawie kryteriów wyznaczania wód wrażliwych na zanieczyszczenia związkami azotu ze źródeł rolniczych (Dz.U. Nr 241, poz. 2093), Rozporządzenie MŚ w sprawie elementów jakości dla klasyfikacji stanu ekologicznego oraz potencjału ekologicznego wód powierzchniowych oraz definicji klasyfikacji stanu ekologicznego oraz potencjału ekologicznego wód powierzchniowych (projekt), Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 4 października 2002 r., w sprawie wymagań, jakim powinny odpowiadać wody śródlądowe będące środowiskiem życia ryb w warunkach naturalnych (Dz.U. Nr 176, poz. 1455). Cel Celem prowadzonych badań jest: ocena jakości wód Zalewu Szczecińskiego i Zatoki Pomorskiej jako elementów estuarium Odry, ocena wpływu zanieczyszczeń rzeki Odry na jakość tych wód, 50