40 LAT OŚRODKA BADAWCZO-ROZWOJOWEGO URZĄDZEŃ MECHANICZNYCH OBRUM W SŁUŻBIE WOJSKA POLSKIEGO

Transkrypt

1 Szybkobieżne Pojazdy Gąsienicowe (24) nr 1, 2009 Henryk KNAPCZYK Bogdan SZUKALSKI 40 LAT OŚRODKA BADAWCZO-ROZWOJOWEGO URZĄDZEŃ MECHANICZNYCH OBRUM W SŁUŻBIE WOJSKA POLSKIEGO Streszczenie: W artykule przedstawiono historię OBRUM sp. z o.o. i dorobek naukowo-techniczny, który powstał w 40-leciu działalności. Omówione zostały najważniejsze etapy w historii Ośrodka. Przedstawiono opracowane w Ośrodku wyroby, stanowiące istotny wkład w rozwój techniczny Wojska Polskiego. Słowa kluczowe: przemysłowy potencjał obronny kraju, prace badawczo-rozwojowe i wdrożeniowe Ośrodek Badawczo-Rozwojowy Urządzeń Mechanicznych OBRUM oraz OBRUM sp. z o.o. Historię obecnego Ośrodka Badawczo- Rozwojowego Urządzeń Mechanicznych OBRUM spółka z ograniczoną odpowiedzialnością tworzyli ludzie, po których pozostał znaczący dorobek naukowo-techniczny. Czterdzieści lat firmy to tak jak w życiu człowieka lata lepsze i gorsze. Niezaprzeczalnym sukcesem Ośrodka jest utrzymanie w tym długim okresie kadry wysoko wykwalifikowanych specjalistów konstruktorów i badaczy. Rys. 1. Siedziba OBRUM sp. z o.o. Ośrodek Badawczo-Rozwojowy Urządzeń Mechanicznych OBRUM w Gliwicach rozpoczął działalność w 1968 roku jako Zakład Produkcji Doświadczalnej przy ówczesnych Zakładach Mechanicznych ŁABĘDY, pod nazwą OBRUM pojawił się w 1976 roku na mocy Zarządzenia nr 5/Org/76 Ministra Przemysłu Maszynowego jako unikalna placówka naukowa i badawczo-rozwojowa w kraju. Kolejnym kamieniem milowym był 1986 rok, od kiedy to OBRUM funkcjonował jako w pełni samodzielna państwowa jednostka organizacyjna działająca w oparciu o przepisy ustawy z dnia 25 lipca 1985 roku o Jednostkach Badawczo- Rozwojowych. W 1987 roku Decyzją Przewodniczącego Komitetu Obronnego Rady Ministrów OBRUM uzyskał Status Jednostki Badawczo-Rozwojowej Przemysłu Obronnego. Do końca marca 2008 roku OBRUM funkcjonował jako jednostka badawczo-rozwojowa zaliczona do przedsiębiorstw o szczególnym znaczeniu gospodarczo-obronnym, co potwierdza fakt umieszczenia Ośrodka w wykazie stanowiącym załącznik do rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 1 lutego 2002 roku w sprawie wykazu przedsiębiorców o szczególnym znaczeniu gospodarczo-obronnym, a także wykazie podmiotów prowadzących działalność na potrzeby bezpieczeństwa i obronności państwa oraz realizujących obrót z zagranicą towarami, technologiami i usługami o znaczeniu strategicznym dla bezpieczeństwa państwa, a także Doc. dr inż. Henryk KNAPCZYK, inż. Bogdan SZUKALSKI Ośrodek Badawczo Rozwojowy Urządzeń Mechanicznych OBRUM sp. z o.o., Gliwice

2 40 lat OBRUM sp. z o.o. w służbie wojska polskiego utrzymania międzynarodowego pokoju i bezpieczeństwa, określonym rozporządzeniem Rady Ministrów z dnia 15 kwietnia 2003 roku. Z dniem komercjalizacji OBRUM sp. z o.o. uzyskał z mocy prawa status Centrum Badawczo-Rozwojowego, na podstawie ustawy z dnia 29 lipca 2005 r. o niektórych formach wspierania działalności innowacyjnej (Dz. U. Nr 179, poz. 1484, z późniejszymi zmianami), co pozwala Spółce kontynuować działalność naukowo-badawczą i rozwojową w dotychczasowym zakresie. Obecnie Funkcję nadzoru nad OBRUM sp. z o.o. wykonuje Minister Skarbu Państwa. Od 1996 roku Ośrodek jako jedna z pierwszych Jednostek Badawczo-Rozwojowych posiada wdrożony System Zarządzania Jakością zgodny z normą PN-ISO 9001:2001, system NATO AQAP-2110 oraz Wewnętrzny System Kontroli - WSK. Rys. 2. Uzyskane certyfikaty Systemu Zarządzania Jakością OBRUM sp. z o.o. uzyskał także następujące uprawnienia: Koncesję na prowadzenie działalności gospodarczej w zakresie wytwarzania i obrotu bronią, Świadectwo Wiarygodności przyznane przez Narodowego Dyrektora Uzbrojenia, kod NATO - podmiotu gospodarki narodowej NCAGE 0225H. Rys. 3. Kopie dokumentów upoważniających do działalności z obszaru obronności

3 Henryk KNAPCZYK, Bogdan SZUKALSKI OBRUM sp. z o.o. z jednostki stanowiącej u zarania działalności tzw. zaplecze badawczo-projektowe i wdrożeniowe dzisiejszych Zakładów Mechanicznych BUMAR- ŁABĘDY S.A., stał się nowoczesnym wiodącym Ośrodkiem, w zakresie konstruowania, badań i rozwoju, a także produkcji jednostkowej i małoseryjnej uzbrojenia pancernego oraz sprzętu inżynieryjnego. Od początku istnienia działalność OBRUM sp. z o.o. obejmuje procesy twórcze wyrobów w pełnym cyklu realizacji, poczynając od koncepcji opracowań, poprzez etapy analiz naukowych, opracowań konstrukcyjnych i badawczo-rozwojowych, aż do wdrożenia wyników do produkcji seryjnej nowych wyrobów. Wdrożenia realizowane są w oparciu o własny potencjał produkcyjny, jak i we współpracy z innymi podmiotami gospodarczymi. Procesy realizacyjne nowych i zmodernizowanych wyrobów obejmują: - analizy i opracowywanie założeń oraz dokumentacji konstrukcyjnej, - wykonywanie modeli i prototypów, - prowadzenie badań, - wykonywanie serii próbnych i informacyjnych, - opracowywanie końcowej dokumentacji technicznej, wykonawczej i obsługowej, - współudział i nadzór przy wdrożeniach. Najważniejsze przedsięwzięcia OBRUM sp. z o.o., stanowiące istotny wkład w obronność kraju mieszczą się w trzech podstawowych grupach zagadnień, w zakresie których Ośrodek szczyci się niebagatelnymi i niekwestionowanymi osiągnięciami. Wynikiem zrealizowanych prac są 52 znaczące projekty wyrobów. WDROŻENIA (52) LICENCJE (3) NOWE PRODUKTY (46) MODERNIZACJE SPRZĘTU (3) POLONIZACJE (11) WŁASNE ROZWIĄZANIA (34) KOOPERACJA (12) Rys. 4. Zrealizowane projekty schemat poglądowy Do pierwszej grupy należą wdrożenia zakupionych licencji 3; druga to własne opracowania nowych wyrobów 46; trzecia to modernizacja sprzętu będącego na wyposażeniu armii - 3. Wśród wdrożonych licencji należy zdecydowanie wyróżnić: ciągnik ewakuacyjny B-70, wdrożony do produkcji seryjnej i wprowadzony na wyposażenie wojska, ciągnik gąsienicowy, specjalnego przeznaczenia MTS 306, wdrożony do produkcji (nie wszedł jednak na wyposażenie wojska z przyczyn niezależnych od OBRUM), czołg T-72 Jaguar, do niedawna podstawowy sprzęt pancerny znajdujący się na wyposażeniu Wojska Polskiego.

4 40 lat OBRUM sp. z o.o. w służbie wojska polskiego Doświadczenia zdobyte przy wdrażaniu i polonizacji wyrobów licencyjnych stały się skarbnicą wiedzy i doświadczeń dla konstruktorów oraz kadry badawczej Ośrodka i są efektywnie wykorzystywane przy opracowaniach kolejnych konstrukcji nowych wyrobów. Dzięki swemu potencjałowi OBRUM sp. z o.o. do dziś, jako jeden z nielicznych ośrodków w kraju, jest w stanie realizować kompleksowo cykl od analiz teoretycznych i badań, poprzez rozwój, produkcję partii próbnych, a nawet seryjnych, aż do wdrożenia włącznie. OBRUM sp. z o.o. był i jest interdyscyplinarny. Od czterdziestu już lat swojego istnienia Ośrodek jako jednostka badawczo-rozwojowa, a od 1 kwietnia 2009 jako Centrum Badawczo-Rozwojowe wykonuje prace badawcze, rozwojowe i wdrożeniowe, a efekty tych prac w postaci nowoczesnego uzbrojenia sprzętu wojskowego samodzielnie lub z partnerami wdraża do różnych rodzajów Sił Zbrojnych RP. Głównymi osiągnięciami OBRUM sp. z o.o. zrealizowanymi dla Wojsk Pancernych i Zmechanizowanych to: wóz zabezpieczenia technicznego B-71 (WZT-2), wdrożony do produkcji seryjnej i produkowany przez wiele lat na potrzeby krajowe i na eksport, wóz zabezpieczenia technicznego Bizon (WZT-3); bardzo dobra konstrukcja, wdrożony do produkcji seryjnej, wyprodukowany w kilkuset egzemplarzach, podwozie dla samobieżnej haubicy KRAB ; wyrób jest dostarczany producentowi finalnemu haubicy, rozpoczęto wykonanie partii próbnej, przeciwlotniczy zestaw artyleryjski LOARA ; wyrób po badaniach kwalifikacyjnych, wprowadzony na wyposażenie Wojska Polskiego, wóz zabezpieczenia technicznego WZT-4; konstrukcja zunifikowana z WZT-3 i MID, wykonany na zamówienie ZM Bumar Łabędy S.A. z możliwością szerszej oferty dla Wojska Polskiego. Dla Wojsk Radiolokacyjnych w OBRUM sp. z o.o. opracowano i wykonano: nośnik stacji radiolokacyjnej SPG-1, konstrukcja autorstwa OBRUM; uruchomiono produkcję seryjną i wprowadzono na wyposażenie wojska, pojazd bazowy dla stacji radiolokacyjnej SPG-1M, mimo pozytywnych wyników badań nie wdrożony do produkcji seryjnej, nośnik stacji radiolokacyjnej SPR-22, pojazd skonstruowany na bazie podwozia specjalnego Tatra-815, platformę bezobsługowej jednostki radiolokacyjnej SPR-22 BREŃ, wyrób dostarczany producentowi finalnemu,

5 Henryk KNAPCZYK, Bogdan SZUKALSKI platformę bezobsługowej jednostki radiolokacyjnej JBR-15, wyrób dostarczany producentowi finalnemu, platformę bezobsługowej jednostki radiolokacyjnej CAR-1100, wyrób wykonany na zamówienie Przemysłowego Instytutu Telekomunikacji w Warszawie dla kontrahenta hinduskiego, platformę stacjonarną jednostki antenowej JAT-122, wyrób dostarczany producentowi finalnemu, platformę bezobsługowej jednostki radiolokacyjnej SPR-175, wyrób dostarczany producentowi finalnemu. Dla Wojsk Inżynieryjnych i Saperskich w OBRUM sp. z o.o. zrealizowano: most szturmowy B-75 BLG, wdrożono produkcję seryjną i wprowadzono na wyposażenie wojska, czołg saperski B-72 KLON, wyprodukowano serię prototypową, produkcji seryjnej nie uruchomiono z przyczyn niezależnych od Ośrodka, most szturmowy LAUR, z przyczyn niezależnych od OBRUM realizację pracy przerwano (w związku z upadkiem NRD), samojezdny układacz min SUM Kalina, pojazd przeznaczony do układania pól minowych, konstrukcja bazuje całkowicie na polskiej myśli technicznej, na wyposażeniu Wojska Polskiego (w związku z upadkiem NRD), most czołgowy PMC-90, prototyp przygotowany do wdrożenia, maszyna inżynieryjno-drogowa MID, nowoczesny czołg saperski, wprowadzony na wyposażenie wojska, most towarzyszący na podwoziu samochodowym MS-20 DAGLEZJA, wyrób po badaniach kwalifikacyjnych przygotowywany do uruchomienia produkcji. Dla Bazy Szkoleniowej w OBRUM sp. z o.o. zrealizowano: zestaw trenażerów przeznaczonych do szkolenia załóg czołgów T-72 i PT-91, wyroby o symbolach od SJ-01 do SJ-09, wdrożone do produkcji seryjnej i wprowadzone na wyposażenie wojska,

6 40 lat OBRUM sp. z o.o. w służbie wojska polskiego systemy treningu strzeleckiego STS; wyroby wdrożone do produkcji seryjnej, nowoczesny trenażer Beskid-3 ; kompleksowy symulator do szkolenia załóg czołgów, wykorzystujący najnowsze technologie komputerowe, wprowadzony na wyposażenie wojska, trenażer wstępnego szkolenia działonowego i dowódcy dla KTO ROSOMAK typu TH-1 - produkcja seryjna, trenażer wstępnego szkolenia działonowego i dowódcy wraz z instruktorem dla KTO ROSOMAK typu TH-2 przygotowany do produkcji, trenażer AAT dla czołgu LEOPARD 2A4 przeglądy, obsługa i naprawy. Dla Marynarki Wojennej główne wyroby OBRUM sp. z o.o. to: platforma bezobsługowej jednostki radiolokacyjnej JBR-15 GUNICA; wyrób dostarczany producentowi finalnemu, platforma jednostki radiolokacyjnej SPR-22N; wyrób dostarczany producentowi finalnemu, stacja hydrolokacyjna SHL SKOWRON; wyrób dostarczany producentowi finalnemu. Podstawowe osiągnięcia OBRUM z zakresu modernizacji sprzętu stanowiącego wyposażenie armii to: modernizacja czołgu T-55; rozwiązania wdrożone do produkcji, modernizacja remontowa czołgu T-72 o kryptonimie WILK ; rozwiązania znane w wersji produkcyjnej jako czołg PT-91 TWARDY modernizacja Bojowego Wozu Piechoty BWP-1; program realizacji został wstrzymany z przyczyn niezależnych od OBRUM.

7 Henryk KNAPCZYK, Bogdan SZUKALSKI W pierwszej połowie lat 90. realizowano w OBRUM projekt czołgu III generacji o kryptonimie GORYL. Po wykonaniu projektu wstępnego i części projektu technicznego, realizację pracy przerwano. Analizy najnowocześniejszych rozwiązań światowych i założenie dorównania ich poziomowi, stanowiły dla konstruktorów OBRUM sp. z o.o. bardzo ambitne wyzwanie i ważny sprawdzian kwalifikacji. Gdyby nie decyzje polityczne podjęte pod koniec lat 90. Wojsko Polskie miałoby czołg klasy Leclerc zbudowany na bazie nowoczesnych rozwiązań a nie Leopard 2A4 konstrukcji sprzed 30 lat. Wśród projektów zakończonych, lecz nie wdrożonych do produkcji należy także wymienić Bojowy Wóz Piechoty BWP-2000, który jest nadal bardzo dobrą ofertą dla wojska. W OBRUM sp. z o.o. powstało też wiele projektów koncepcyjnych i prac studialnych, które stanowią ważne i godne zauważenia rozwiązania sprzętowe. Są to między innymi: Lądowy Pojazd Bojowy LPB, studium modernizacji czołgu T-72 do standardów NATO, Feasibility Study (studium wykonalności) przyszłościowego czołgu inżynieryjnego FET dla Ministerstwa Obrony Wielkiej Brytanii; temat realizowany w latach koncepcje wykonania wozów specjalistycznych na bazie KTO ROSOMAK, integracja systemu ppk SPIKE z KTO ROSOMAK, Wóz Pomocy Technicznej na bazie KTO ROSOMAK. Ostatnią, bardzo istotną inicjatywą OBRUM sp. z o.o. jest zainicjowanie i podjęcie w Polsce prac nad opracowaniem rodzimych programów związanych z przyszłościowymi systemami prowadzenia walki, które byłyby odpowiednikami: amerykańskiego projektu FCS (Future Combat Systems) i brytyjskiego FRES (Future Rapid Effects Systems). Koncepcja polskiego FCS czy też FRES obejmuje synchroniczny system, wspólnie zintegrowanego działania wszystkich rodzajów wojsk na przyszłym polu walki. Jest to więc kompleksowy system walki, dotyczący środków i zadań związanych z zarządzaniem działaniami różnych rodzajów wojsk. Polska jako członek NATO i ewentualny uczestnik wspólnych działań zbrojnych będzie musiała posiadać sprzęt spełniający wymogi kompatybilności z uzbrojeniem państw zachodnich. A co za tym idzie kraj nasz uczestniczyć będzie w programach budowy nowoczesnego uzbrojenia, zaspokajającego potrzeby przyszłego pola walki - jako partner albo w niektórych zakresach wyposażenia sprzętowego samodzielnie - jako późniejszy oferent. Ponieważ od uruchomienia amerykańskich i brytyjskich programów mija już kilka lat, Ośrodek z grupą ekspertów wojskowych opracował obszerne opracowanie na temat Polskiego Przyszłego Pola Walki. OBRUM sp. z o.o. jest żywotnie zainteresowany uczestnictwem w takich przedsięwzięciach i będzie się aktywnie do nich włączać jako organizator i wykonawca prac realizowanych w ramach proponowanych programów.

8 40 lat OBRUM sp. z o.o. w służbie wojska polskiego Potwierdzeniem tych deklaracji niech będzie: 1) Realizacja przez OBRUM programu mostowego dla Wojska Polskiego o kryptonimie DAGLEZJA: most towarzyszący na podwoziu samochodowym DAGLEZJA do pokonywania przeszkód o szerokości 20 m; uruchomienie produkcji planowane na 2009 r., most towarzyszący na podwoziu samochodowym DAGLEZJA-S do pokonywania przeszkód o szerokości 40 m; praca rozpoczęta w czerwcu 2008 r., most szturmowy na podwoziu czołgowym DAGLEZJA-G do pokonywania przeszkód o szerokości 20 m; trwają negocjacje z DPZ MON planowane rozpoczęcie w IV kw r. 2) Uzyskanie w Ministerstwie Nauki i Szkolnictwa Wyższego finansowania programu Polski Lekki Czołg na bazie wielozadaniowej platformy bojowej. 3) Wielofunkcyjna Maszyna Inżynieryjna PINIA. 4) Realizacja tematów szkolno-treningowych: Kompleksowy symulator strzelań dla KTO ROSOMAK typu SK-1; wykonywany prototyp, Moduł Bojowy Stanowisko działonowego i dowódcy Moduł Kierowcy Stanowisko Instruktora Komputery przedziału kierowcy Komputery przedziału bojowego Kamery systemu TV przemysłowej Konektor sieciowy Komputery stanowiska instruktora Drukarka Zestaw monitorów oraz przełącznik podglądu 1.TV przemysłowa 2.Mapa lub obserwator 3.Repetycja urządzenia Rys. 5. Kompleksowy symulator szkolenia załóg KTO ROSOMAK multimedialne instrukcje obsługi, realizowane w ramach nowo uruchamianych wyrobów, multimedialne symulatory działań operacyjnych na polu walki, wykorzystywane podczas szkoleń załóg Maszyn Inżynieryjno-Drogowych, Beskid-3 pluton, wersja dla szkolenia plutonu, oferta dla wojska.

9 Henryk KNAPCZYK, Bogdan SZUKALSKI Ośrodek jest firmą znaną nie tylko w Polsce, ale i w świecie. Współpraca z wieloma firmami zagranicznymi przy realizacji projektów dla MON pozwoliła wypracować bardzo dobrą opinię o kompetencjach. Kilkakrotnie OBRUM sp. z o.o. został wyróżniony za innowacyjność i propagowanie myśli naukowo-technicznej. OBRUM sp. z o.o. nie realizował spektakularnych kontraktów eksportowych ale wspólnie z firmą Cenzin w latach 80. zbudował w Pune (Indie) Bazę i wdrożył technologię remontową czołgów T-55, a od roku realizuje niejako kontynuację tej pracy sprzed 20 lat tj. wdrożenie technologii remontowej Wozów Zabezpieczenia Technicznego WZT-2 i modernizację Bazy w Pune. Nie sposób uniknąć w tym opracowaniu chociażby wzmianki o osiągnięciach OBRUM w sferze opracowań i wdrożeń o charakterze cywilnym. Drastyczne zmniejszenie w latach zamówień ze strony Ministerstwa Obrony Narodowej na prace badawczo rozwojowe, jak również sprzęt wojskowy, postawiło w bardzo trudnej sytuacji finansowej OBRUM sp. z o.o. i praktycznie wszystkie zakłady polskiego potencjału obronnego. Kierownictwo Ośrodka i specjalistyczne służby rozpoczęły aktywne poszukiwania nowych produktów i nisz rynkowych, pozwalających na wykorzystanie posiadanego potencjału w zakresie aparatury i środków produkcji. W ramach modnej w początkach lat 90. fali tzw. demobilizacji OBRUM sp. z o.o. opracował i wdrożył na bazie T-55 spychacz i żuraw dla wykorzystania w gospodarce narodowej. Opracowano i wdrożono w tym czasie produkcję maszyn dla potrzeb budowy i renowacji dróg. W OBRUM sp. z o.o. opracowano i wdrożono do produkcji szereg wyrobów przeznaczonych dla odbiorców rynkowych. Rozwój i osiągnięcia OBRUM sp. z o.o. nie byłyby możliwe, gdyby nie wartościowa kadra naukowa, badawcza i wykonawcza, której wkład w obronność kraju doceniały i doceniają nadal odpowiednie organy państwowe. Dowodem tego jest uhonorowanie licznej rzeszy naszych pracowników wieloma odznaczeniami przyznanymi przez Resort Obrony, a mianowicie: 9 pracowników odznaczonych Krzyżem Kawalerskim Orderu Odrodzenia Polski; 82 pracowników odznaczonych Krzyżem Zasługi; 160 pracowników odznaczonych Medalem Za Zasługi dla Obronności Kraju ; 37 pracowników odznaczonych Medalem Za Zasługi dla Wojsk Inżynieryjnych ;

10 40 lat OBRUM sp. z o.o. w służbie wojska polskiego 52 pracowników odznaczonych Złotą Odznaką Zasłużony dla Rozwoju Województwa Śląskiego ; 14 pracowników odznaczonych Medalem Za Długoletnią Służbę ; 81 pracowników odznaczonych honorowym tytułem Zasłużony dla OBRUM. Podkreślić należy, że historię Ośrodka Badawczo-Rozwojowego Urządzeń Mechanicznych OBRUM sp. z o.o. tworzyli ludzie, których dorobek naukowo-techniczny stanowi dobrą bazę dla przyszłości. THE 40TH ANNIVERSARY OF OŚRODEK BADAWCZO-ROZWOJOWY URZĄDZEŃ MECHANICZNYCH OBRUM SERVING IN AID OF THE POLISH ARMY Summary: The paper presents the history of OBRUM Sp. z o. o. and scientific and technical works performed within 40 years of business. The most important stages in the Centre history have been discussed. One presented here products worked out in the Centre which represent significant contribution to technical development of the Polish Army. Recenzent: dr inż. Jacek SPAŁEK