Rok szkolny 2014/2015 Gazetka Szkoły Podstawowej im. Bronisława Wanata w Moszczenicy. WIEŚCI z WANATówki

Transkrypt

1 Rok szkolny 2014/2015 Gazetka Szkoły Podstawowej im. Bronisława Wanata w Moszczenicy Numer 21 Wydanie specjalne WIEŚCI z WANATówki Biało - czerwona ziemio, coś z siebie wydała pokolenia żołnierskie w walce niepodległe, niech się przed tobą chyli sztandar wiecznej chwały bo wolność to jest tyle, ilu nas poległo. Jest jeden czas miłości, jest jeden czas wiary dla tych, którzy odeszli, dla tych, co zostają. Wszystko staje się jednym: żywe i umarłe, wszystko splata się w jedną narodową pamięć. Ona przeszłości i przyszłości sięga przez serce żywe, co w piersiach nam bije, bo wolność to jest tyle, ilu nas poległo, i wolność to jest tyle, ilu nas dziś żyje. Józefa Radzymińska Jest jeden czas miłości

2 Str. 2 Wieści z Wanatówki Witamy! Jest maj 2015 roku. To wyjątkowa data w historii naszej Ojczyzny. Właśnie w tym roku przypada 100. rocznica Bitwy pod Gorlicami, której przebieg miał wpływ na zakończenie działań I wojny światowej. Na maj przypada też 70. rocznica zakończenia działań II wojny światowej. To skłoniło nas do opracowania specjalnego wydania naszej szkolnej gazetki, w której przybliżymy te czasy i to co się działo w latach wojennych w naszych rejonach w naszej Małej Ojczyźnie Moszczenicy. Mamy na uwadze następujące słowa: Zawsze pamiętaj o poległych żołnierzach. Zawsze pamiętaj ojców i synów na wojnie. Zawsze pamiętaj o pogrzebanych w historii. Pamiętać o nich będziemy, ponieważ rozumiemy, że naród, który zapomni swą przeszłość, skazany jest na bolesne doznania. Opracowując ten numer gazetki korzystaliśmy z następujących materiałów: Kronika Szkoły Podstawowej w Moszczenicy Moszczenica. Zarys dziejów praca zbiorowa Moszczenica i okolice oprac. A. Piecuch Echo Moszczenicy (dodatek specjalny)- oprac. J. Wałęga Cmentarze I wojny światowej oprac. B. Bartuś Szlak cmentarzy z I wojny światowej Szlak frontu I wojny światowej wydawca Polskie Towarzystwo Turystyczno - Krajoznawcze Oddział Ziemi Tarnowskiej Fotografie: Anna Potok

3 Str. 3 I wojna światowa rozpoczęła się na przełomie lipca i sierpnia 1914r. Początkowo brało w niej udział kilka państw europejskich, w tym: Niemcy, Austria, Rosja, Francja i Anglia. Tam, gdzie obecnie znajduje się terytorium Polski naprzeciw siebie stanęły wojska niemieckie, austriackie ( połączone z niemieckimi) oraz rosyjskie. Nasza gmina Moszczenica leżała wtedy na terenie Austrii, ale po rosyjskiej ofensywie Moszczenicą zawładnęli Rosjanie. Przełomem okazał się 2 maja 1915 roku, kiedy to walec parowy (bo tak nazywano wojska rosyjskie podczas I wojny światowej) został zatrzymany. Przez kilka kolejnych dni w rękach wojsk austriackich znalazł się ponownie cały obecny powiat gorlicki. Ostatecznie Rosjanie zostali wyparci po dwóch miesiącach z Galicji (taką nazwę miały dawniej tereny południowej Polski i obecnej zachodniej Ukrainy). Sztaby: niemiecki i austro węgierski uznały, że najlepszym miejscem dla działań zaczepnych będzie odcinek frontu na Ziemi Gorlickiej. Okopy przebiegły od Magury Małastowskiej, rzeką Sękówką zachodnimi przedmieściami Gorlic, przez Stróżówkę, Mszankę, Łużną, Staszkówkę, w stronę Rzepienników.

4 Str. 4 Wieści z Wanatówki Operacja gorlicka (zwana też Bitwą pod Gorlicami) to jeden z dramatyczniejszych epizodów I wojny światowej. Jedna z najkrwawszych bitew na froncie wschodnim. Było to wydarzenie o przełomowym znaczeniu dla dalszych zmagań na froncie wschodnim, dlatego mówi się też o niej: przełom pod Gorlicami. Bitwa rozpoczęła się 2 maja 1915r. atakiem wojsk niemieckich i austro węgierskich na pozycje rosyjskie. Działania zakończyły się 22 czerwca zajęciem Lwowa i wyparciem Rosjan z Galicji. Polacy walczyli w armiach zaborców. Znaczną część spośród poległych w walkach stanowili Austriacy, Niemcy, Rosjanie, Węgrzy, Czesi. Spoczęli oni z dala od swoich ojczyzn. Dzięki ich poświeceniu oraz ofiarności Polska po 123. latach odzyskała niepodległość. Moszczenica ucierpiała szczególnie podczas pierwszych dni walk tzw. Bitwy Gorlickiej. Wówczas to wojska austrowęgierskie i niemieckie ostrzeliwały pozycje rosyjskie. We wsi spłonęło 52 domy. Śmierć poniosło 51 mieszkańców Moszczenicy. Wielu zostało rannych.

5 Mieszkańcy Moszczenicy podczas I wojny światowej Str. 5 Nasza wieś Moszczenica znalazła się na linii frontu. W połowie listopada 1914r. wkroczyły wojska rosyjskie, miesiąc później wojska austriackie. Znów Rosjanie opanowali wieś 26 grudnia 1914r. i przebywali tu aż do 2 maja 1915r.(do Bitwy Gorlickiej). W tym czasie żołnierze stacjonujących wojsk rosyjskich: zabierali żywność (nawet ugotowane przez domowników jedzenie) rekwirowano konie, kozy, świnie domy zajmowali i tworzyli tzw. kwatery rabowali rozbierali niektóre drewniane domy i drewna używali do umocnienia okopów lub na opał wycinali las na budowę okopów. Niezwykle uciążliwa była ciągła strzelanina armatnia i karabinowa. okop polowa fortyfikacja ziemna, obronna lub oblężnicza, w postaci wykopu o głębokości chroniącej przed ostrzałem nieprzyjaciela na wprost, redukująca przy okazji skutki ostrzału od góry i bombardowań, usytuowana na froncie walk, służąca głównie do prowadzenia ognia z broni osobistej i zespołowej oraz obserwacji przedpola. Najczęściej okopy są długimi wąskimi rowami ziemnymi, są umiejscawiane na skraju innych przeszkód terenowych (np. na skraju rzek, bagien) oraz na linii naturalnych osłon (ściana lasu, szczyt stromizny, zabudowania). Ściany okopów mogą być wzmacniane np. workami z piaskiem, deskami kwatera wojskowa mieszkanie dla żołnierzy

6 Str. 6 Wieści z Wanatówki Szkoła w naszej wiosce podczas I wojny światowej Rosjanie zwerbowali do wojska m.in.. kierownika szkoły Stanisława Pająka oraz nauczycieli: Antoniego Markiewicza i Teofila Młynarskiego. Kierownik szkoły pod Krakowem został ranny i dostał się do niewoli rosyjskiej. W tym czasie kierowała szkołą jego żona Maria Pająkowa. Budynek szkolny został uszkodzony od granatu (zniszczono głównie dach). Austriacy kierowali na szkołę pociski, bo tu stacjonowali żołnierze rosyjscy. Wszystkie akta szkoły, przybory, książki z biblioteki zostały zniszczone przez Rosjan (zwanych też Moskalami). W sierpniu 1915 r. odrestaurowano po części budynek. Dzieci uczyły się siedząc na deskach, kto nie miał miejsa siedzącego stał. Uczyły panie: Maria Pająkowa i Janina Chwastowiczówna. W listopadzie 1915 r. pokryto budynek nowym dachem. Budynek tej szkoły pamiętający czasy wojenne znajduje się obecnie przy drodze głównej, w centrum Moszczenicy. Jest to część przylegająca do Gimnazjum im. abpa Leona Wałęgi, w której mieści się Ośrodek Kultury i Biblioteki w Moszczenicy. W tym roku na ścianie budynku zawisła tablica upamiętniająca 100. rocznicę Bitwy pod Gorlicami i 70. rocznicę zakończenia II wojny światowej.

7 Str. 7 Podczas Operacji gorlickiej ciężkie walki toczyły się w naszym rejonie o górę Pustki i o Wiatrówki, o Las Kamieniec oraz wzgórze w Staszkówce. W Bitwie Gorlickiej zginęło około 20 tysięcy żołnierzy obu walczących stron. Po walkach zabici pozostawali na pobojowiskach lub byli chowani początkowo w płytkich prowizorycznych grobach. W celu uporządkowania pól bitewnych, a także mając na uwadze godne pochowanie bohaterów, wybudowano nekropolie (cmentarze). Kierownikiem artystycznym i głównym projektantem większości cmentarzy znajdujących się w naszym rejonie był polski artysta Jan Szczepkowski. Na terenie naszej Gminy znajduje się 5 takich cmentarzy. Są to pomniki pamięci, pomniki walki i męczeństwa. Cmentarz wojskowy nr Mszanka to żołnier skie miejsce pochówku zlokalizowane w naszej miejscowości. Cmentarz znajduje się na skraju lasu przy drodze w kierunku Łużnej. W 55 grobach zbiorowych i 44 pojedynczych pochowano 167 żołnierzy z armii niemieckiej i 494 z armii rosyjskiej. Polegli oni głównie w 1915r. w czasie Bitwy pod Gorlicami. Cmentarz zbudowany jest na planie prostokąta. Zaprojektował go Hans Mayer. Ogrodzony jest kamiennymi słupkami. Nad cmentarzem góruje wysoki drewniany krzyż, ustawiony na kamiennym cokole, znajdujący się pośrodku założenia. Groby rozlokowane są rzędowo. Mają one formę małych steli, na których umieszczone są żeliwne tablice inskrypcyjne.

8 Str. 8 Wieści z Wanatówki Na cmentarzu nr 119 w Staszkówce pochowano 516 żołnierzy armii rosyjskiej. Cmentarz nr 118 znajduje się na wzgórzu Patria (zwanym też Mentlówka). Pochowano tam 456 żołnierzy armii austro węgierskiej, 82 niemieckiej i 42 rosyjskiej. W centralnym miejscu znajduje się rzeźba: cztery kamienne słupy (pylony), na nich umieszczono miecze. Na cmentarzu nr 117 pochowano 286 żołnierzy armii rosyjskiej. Dalej w stronę Ciężkowic znajduje się kolejny wojskowy cmentarz nr 116 tzw. Dawidówka. Pochowano na nim 4 oficerów, 22 podoficerów i 152 szeregowców z 3 pruskiego pułku im. Królowej Elżbiety. Najmłodszy podporucznik liczył zaledwie 16 lat.

9 Str. 9 Kolejny cmentarz w naszym rejonie to największy powierzchniowo cmentarz galicyjski: Cmentarz wojenny nr 123 Łużna Pustki. Zajmuje część góry Pustki. Spoczywa tam: 909 żołnierzy armii austro węgierskiej, 65 niemieckiej i 226 rosyjskiej. Elementem centralnym jest odbudowana ostatnio drewniana kaplica tzw. gontyna. Mieszkańcy Moszczenicy podczas II wojny światowej Na terenie wsi nie były prowadzone bezpośrednie działania wojenne. Rozwijał się ruch konspiracyjny, przebywali tu partyzanci. W Księżym Lesie był szałas, z którego obserwowali cała okolicę. Partyzanci przeprowadzali różne akcje bojowe. Do potyczek z Niemcami dochodziło przy drodze od Zagórzan do Łużnej (obok drogi był las, co sprzyjało partyzantom). Moszczeniczanie pomagali też uchodźcom spod Żmigrodu (skąd ich wysiedlono). Przyjmowali ich pod dach, karmili. Około 200 osób (z rozkazu Niemców) budowało niemiecką linię umocnień wzdłuż rzeki Dunajec. konspiracja (łac. conspiratio), podziemie, spisek ogólnie: tajemnica lub tajna organizacja partyzant (fr. partisan 'stronnik; partyzant' żołnierz nieregularnych oddziałów prowadzących walki oraz działania dywersyjne na terenach zajętych przez przeciwnika bądź zwalczających siłą rząd.

10 Str. 10 Wieści z Wanatówki Pomnik Bolesława Opozdy Bolesław Opozda zginął bohatersko w walce z Niemcami w 1944 roku. Był to młody 17 letni partyzant Armii Krajowej. Działał pod pseudonimem Szarotka. W dniu, kiedy zginął, w rejonie Pustek przydzielano broń, amunicję i środki opatrunkowe. Ze zgrupowania partyzanckiego udał się w miejsce akcji. Gdy napotkał furmankę z konwoju niemieckiego, wychylił się z krzaków i krzyczał do Niemców, by podnieśli ręce do góry. Seria z niemieckiego karabinu maszynowego trafiła w jego klatkę piersiową. Jego ciało spoczywa na cmentarzu w Łużnej. Pomnik w lesie przy drodze z Moszczenicy w stronę Łużnej upamiętnia miejsce, w którym zginął w dniu 2 sierpnia 1944r. Szkoła w naszej wiosce podczas II wojny światowej Wieś już 7 września 1939 roku zajęły wojska niemieckie. We wrześniu i październiku w szkole kwaterowało wojsko niemieckie. Rok szkolny 1939/40 rozpoczął się dopiero w grudniu. Potem mimo działań wojennych nauka trwała. Spadające bomby nie zniszczyły budynków we wsi. Skupiono się głównie na bombardowaniu stacji kolejowej. Co ciekawe wpis w Kronice Szkoły pod rokiem szkolnym 1941/42 jest w języku łacińskim. W maju 1941 roku znów budynek szkoły zajęli Niemcy. Przebywali tu przez 3 tygodnie. Pod rokiem szkolnym 1944/45 ówczesny kierownik szkoły Bronisław Wanat zanotował: Nareszcie skończyła się gehenna okupacji hitlerowskiej i jesteśmy znów w wolnej Polsce.

11 Str. 11 W ramach obchodów setnej rocznicy Bitwy pod Gorlicami uczniowie naszej szkoły angażowali się w różnorodne konkursy: 1. Po szkolnych eliminacjach do powiatowego Konkursu Historycznego Ziemia Gorlicka 1915 na etapie powiatowym Bartłomiej Tajak zajął I miejsce. Udzielił 100% poprawnych odpowiedzi. Szkołę reprezentowała też Mariola Mruk, która udzieliła 86% poprawnych odpowiedzi. Opiekun: nauczyciel historii p. Sylwia Żelazny. 2. Mariola Mruk została finalistką etapu wojewódzkiego Ogólnopolskiego Konkursu Tematycznego Losy Bliskich i losy Dalekich życie Polaków w latach Bohaterem pracy był jej pradziadek Władysław Mruk, który pozostawił zapiski z czasów I wojny światowej. Opiekun: nauczyciel historii p. Sylwia Żelazny. 3. Uczniowie wykazali się też szeroką wiedzą na Wielkim Teście Bitwa Gorlicka Konkurs zorganizowała Miejska Biblioteka Publiczna im. S. Gabriela w Gorlicach. Opiekun: nauczyciel historii p. Sylwia Żelazny. 4. W międzygminnym konkursie plastycznym Co szepczą mogiły? zorganizowanym pr zez ZS w Łużnej III miejsce zajęła Krystyna Skrobot z kl Ia, która wykonała pracę pt. Staszkówka Patria fragment cmentarza wojennego nr 118. Natomiast wyróżnienie zdobyła Aleksandra Grabowska z kl. Vb. Na konkurs wykonała pracę pt. Za Ojczyznę. Opiekun: nauczyciel plastyki p. Teresa Wojnarska.

12 Ojczyzna to kraj dzieciństwa Miejsce urodzenia To jest ta mała najbliższa Ojczyzna Miasto miasteczko wieś Ulica dom podwórko Pierwsza miłość Las na horyzoncie Groby W dzieciństwie poznaje się Kwiaty zioła zboża Zwierzęta Pola łąki Słowa owoce Ojczyzna się śmieje Na początku ojczyzna Jest blisko Na wyciągnięcie ręki Dopiero później rośnie Krwawi Boli Tadeusz Różewicz Oblicze Ojczyzny Wydawca: SP im. Bronisława Wanata w Moszczenicy Adres: Moszczenica 250 tel. (0-18) sp.moszczenica@op.pl Zespół redagujący: Dominika Brach, Natalia Galiszewska, Natalia Socha, Justyna Smajdor, Monika Janas, Bartłomiej Tajak Opiekun: mgr Anna Potok Wspólpraca: mgr Sylwia Żelazny