ZIEMIA DOBRZYŃSKA W CIENIU CZERWONEJ GWIAZDY Rok 1920

Transkrypt

1 ZIEMIA DOBRZYŃSKA W CIENIU CZERWONEJ GWIAZDY Rok 1920

2 Mapa ziemi dobrzyńskiej z 1914 r. z głównymi miejscami najazdu bolszewickiego w sierpniu 1920 r.

3 Mirosław Krajewski ZIEMIA DOBRZYŃSKA W CIENIU CZERWONEJ GWIAZDY Rok

4 Zdjęcia na okładkach: Pogrzeb ofiar inwazji bolszewickiej na wzgórzach szpetalskich w 1920 r. Orzeł z pomnika odsłoniętego w dniu 14 sierpnia 2010 r. w Kikole, (w 90. rocznicę najazdu) Copyright by Mirosław Krajewski 2010 ISBN Publikację wydano przy wsparciu finansowym Kurkowego Bractwa Strzeleckiego Ziemi Dobrzyńskiej Wydawca Wszechnica Edukacyjna i Wydawnicza Verbum ul. Cicha 15, Rypin ph./fax liber@mkverbum.pl

5 1920 rok o, jego barwy i dźwięku nikt nie zapomni z patrzących. Będą podawali sagi z ust do ust w pokolenia o ułanach polskich i polskiej broni. Szalała wieś, szalała młodość, starość, huczały Florianki niepodległe! Florianki, które poznały smak krwi wojennej! Jerzy Pietrkiewicz ( ), Po chłopsku

6 Plakat rekrutacyjny z lipca 1920 r.

7 Spis treści S. Śmigiel, J. K. Ardanowski, Słowo wstępne... 9 Wprowadzenie Rozdział I SAMOOBRONA SPOŁECZEŃSTWA REGIONU W OBLICZU NAJAZDU BOLSZEWICKIEGO Rozdział II ZAJĘCIE ZIEMI DOBRZYŃSKIEJ PRZEZ SOWIETÓW Sytuacja militarna Wejście bolszewików i okupacja ziemi dobrzyńskiej Próba przejścia wroga na lewy brzeg Wisły w okolicach Bobrownik Zmiana strategii. Próba zdobycia Włocławka i przejścia na drugi brzeg rzeki Bolszewicy w innych miejscowościach ziemi dobrzyńskiej i obszarów przyległych Odwrót armii wroga. Walki na obrzeżach ziemi dobrzyńskiej Straty w walkach pod Szpetalami i we Włocławku Rozdział III POSTAWY SPOŁECZNO-POLITYCZNE W CZASIE NAJAZDU Sytuacja społeczna w Szpetalu i okolicy w czasie inwazji Stosunek poszczególnych grup społecznych do najeźdźcy. Aktywność sił lewicowych i komunistycznych w czasie najazdu bolszewickiego W szeregach Wojska Polskiego. Udział harcerzy w odparciu nawałnicy Rozdział IV LECZENIE RAN. PAMIĘĆ O BOHATERACH Post scriptum

8 Źródła i literatura Wykaz zdjęć Aneks Janina Gawin-Waśniewska, MORITURI TE SALUTANT, AVE PATRIA

9 Słowo wstępne Wasz to bagnet, Wasza szabla, Wasza pierś i krew odparły wszędzie zwycięsko nieprzyjaciół, utrwaliły granice i pozwoliły wszystkim obywatelom Polski spokojnie pracować wewnątrz kraju. Józef Piłsudski Latem 1920 r. na terenie ziemi dobrzyńskiej, podobnie jak na znacznej powierzchni ledwie co wskrzeszonego po latach niewoli Państwa Polskiego, toczyła się wojna. Najazd armii sowieckiej miał zetrzeć z mapy młode państwo i ponieść zarzewie rewolucji na zachód, do krajów Europy Zachodniej. Biedny, wykrwawiony latami walk w okresie pierwszej wojny światowej, naród polski stawił czoła milionowym hordom najeźdźców. Walki trwały na różnych frontach. Stosunkowo mało znane są działania wojenne na zachodnim Mazowszu oraz ziemi dobrzyńskiej. 4. i 15. armie sowieckie, wspierane działaniami 3. Korpusu Konnego Gaj-Chana, próbując powtórzyć manewr generała Paskiewicza z powstania listopadowego, podążały z biegiem Wisły, usiłując ją przekroczyć i zdobyć Warszawę, stolicę Polski, od zachodu. Ciężkie walki toczone z bolszewikami wzdłuż Wisły oraz heroiczna postawa żołnierzy polskich, walczących na przedpolach Warszawy koło Radzymina, wiązały siły marszałka Tuchaczewskiego, główno dowodzącego frontu zachodniego sowieckiej armii, pozwoliły na koncentrację ostatnich rezerw wojskowych naszej Ojczyzny i umożliwiły kontruderzenie znad Wieprza. To skomplikowane logistycznie i ryzykowne przedsięwzięcie doprowadziło do rozerwania frontu sowieckiego i odrzucenia głównych jego sił daleko na wschód. Część wojsk sowieckich, która znacząc swój szlak mordami, gwałtami i okrucieństwami, posuwała się na zachód, dochodząc aż pod Toruń, znalazła się w pułapce, nie mając możliwości odwrotu na wschód. Żołnierzom sowieckim z pomocą pospieszyli Niemcy, pozwalając na przekroczenie granicy Prus Wschodnich i zapewniając transport dziesiątkom tysięcy żołnierzy na Litwę, gdzie już po krótkim czasie dalej walczyli z Polakami. Cóż, takich mieliśmy sąsiadów

10 Wydarzenia wojny polsko-bolszewickiej, obronienie Polski i Europy przed komunistycznym zalewem były żywe w okresie II Rzeczpospolitej. Po drugiej wojnie światowej jednak starano się wymazać z pamięci narodu ten okres walki z sowieckim imperium. Nie obchodzono uroczystości upamiętniających bezprzykładne polskie bohaterstwo, wymazywano te wydarzenia z podręczników historii. Jeżeli już gdzieś ten okres był przypominany, to próbowano go skompromitować, a winą za wojnę obciążyć władze państwa polskiego i naród polski. Kurkowe Bractwo Strzeleckie Ziemi Dobrzyńskiej pragnie oddać hołd naszym przodkom walczącym i ginącym w obronie Ojczyzny w wojnie polsko-bolszewickiej, szczególnie tym, którzy walczyli z bolszewicką zarazą na ziemi dobrzyńskiej. Pragniemy przybliżyć społeczeństwu ten trudny czas i odświeżyć pamięć o bohaterach 1920 roku. Widomym, materialnym śladem na pokolenia, przypominającym wydarzenia wojny polsko-bolszewickiej, jest pomnik wzniesiony przez Bractwo Kurkowe w miejscowości Kikół. Ważnym elementem budzenia świadomości narodowej i przywracania narodowej pamięci jest także inspirowana przez Bractwo Kurkowe niniejsza publikacja. Wieczna pamięć i sława walczącym o wolność i niepodległość umiłowanej Ojczyzny. Sylwester Śmigiel Starszy Kurkowego Bractwa Strzeleckiego Ziemi Dobrzyńskiej Jan Krzysztof Ardanowski Podstarszy Bractwa Ziemia dobrzyńska, w sierpniu 2010 r. 10