Przewodnik. Spory korporacyjne. wydanie drugie

Transkrypt

1 Przewodnik Spory korporacyjne wydanie drugie

2

3 Przewodnik Spory korporacyjne wydanie drugie

4 Autorzy: prof. Katarzyna Bilewska mec. Magdalena Warzecha Aleksandra Kamiƒska Magdalena S kowska

5 Przewodnik Spory korporacyjne wydanie drugie pod redakcjà prof. Katarzyny Bilewskiej Warszawa 2012

6 Przedmowa Szanowni Paƒstwo, ka dy podmiot prowadzàcy dzia alnoêç gospodarczà musi byç przygotowany na pojawienie si sytuacji konfliktowych. W spó ce akcyjnej, która jest organizmem z o onym, zale nym od decyzji ró nych grup interesu (zarzàdu, rady nadzorczej, akcjonariuszy) prawdopodobieƒstwo pojawienia si sporu jest bardzo du e. Zagro enie pojawienia si konfliktu roênie, kiedy mówimy o spó kach gie dowych, poniewa mamy wówczas do czynienia z nieustannà zmianà struktury akcjonariatu. Sytuacje sporne mogà wi c wystàpiç, nie tylko mi dzy ró nymi organami, ale równie wewnàtrz jednej grupy interesariuszy. Spory wewn trzne sà szczególnie groêne, poniewa niejednokrotnie parali ujà funkcjonowanie firmy nara ajàc jà na wielkie straty. Dzia ania podejmowane przez Stowarzyszenie zarówno w obszarze regulacyjnym, jak i edukacyjnym majà na celu zapewnienie stabilnoêci i bezpieczeƒstwa funkcjonowania emitentów, zw aszcza w sytuacjach problematycznych. Publikacja, którà majà Paƒstwo przed sobà, jest drugà edycjà wspólnego projektu Stowarzyszenia oraz kancelarii Salans, stworzonego z myêlà o dzia ach prawnych spó ek publicznych. Mam nadziej, e przygotowane kompendium wiedzy o sytuacjach spornych spotka si z Paƒstwa pozytywnym odbiorem. Lew To stoj mawia : W sporach ginie prawda. Wbrew tym s owom jestem pewien, e przy odpowiednim przygotowaniu i nastawieniu nawet w czasie wielkiego konfliktu prawda zwyci y. ycz Paƒstwu ciekawej lektury. Z powa aniem Miros aw Kachniewski Prezes Zarzàdu Stowarzyszenie Emitentów Gie dowych 4

7 Od autora Szanowni Paƒstwo, oddajemy do Paƒstwa ràk ju drugà, rozszerzonà edycj Przewodnika po sporach korporacyjnych. Podobnie jak w pierwszej, uj liêmy w Przewodniku w tabelarycznej formie informacje dotyczàce procedur wewn trznych i post powaƒ sàdowych, jakie najcz Êciej wyst pujà w sytuacji sporu dotyczàcego spó ki publicznej z udzia em ró nych grup akcjonariuszy, a tak e osób trzecich, uwzgl dniajàc: 4 zaskar anie uchwa walnego zgromadzenia i rady nadzorczej; 4 wykonywanie uprawnieƒ przez akcjonariuszy mniejszoêciowych; 4 szczególne Êrodki ochrony prawnej statusu akcjonariusza; 4 post powania zabezpieczajàce; oraz 4 post powania post-arbitra owe. Przewodnik po sporach korporacyjnych stanowi emanacj praktycznych doêwiadczeƒ prawników doradzajàcych w sytuacjach sporów korporacyjnych i obejmuje podstawowe informacje i wskazówki, nie pretenduje zaê do przedstawienia wyczerpujàcej analizy prawnej. Opis ka dej z procedur zawiera wskazanie dotyczàce tego, kto mo e inicjowaç dzia ania korporacyjne i sàdowe, na jakich podstawach, w jakich terminach, a tak e jakie sà koszty takiej aktywnoêci. Zapraszam do skorzystania z naszych doêwiadczeƒ. Z powa aniem prof. Katarzyna Bilewska Adwokat Zespó Sporów Korporacyjnych Kancelaria Salans 5

8

9 Spis treêci cz Êç I. Zaskar anie uchwa walnego zgromadzenia i rady nadzorczej 8 I. Stwierdzenie niewa noêci uchwa y walnego zgromadzenia spó ki publicznej 9 II. Uchylenie uchwa y walnego zgromadzenia spó ki publicznej 12 III. Ustalenie nieistnienia uchwa y walnego zgromadzenia spó ki publicznej 15 IV. Ustalenie nieistnienia (niewa noêci) uchwa y rady nadzorczej spó ki publicznej 17 cz Êç 2. Wykonywanie uprawnieƒ akcjonariuszy mniejszoêciowych 20 I. Zwo anie nadzwyczajnego walnego zgromadzenia spó ki publicznej na àdanie akcjonariusza 21 II. Wyznaczenie w spó ce publicznej rewidenta do spraw szczególnych 24 III. Udzielenie akcjonariuszowi na jego àdanie informacji dotyczàcych spó ki 27 cz Êç 3. Inne Êrodki ochrony prawnej przys ugujàce akcjonariuszom 30 I. Powództwo akcjonariusza o naprawienie szkody wyrzàdzonej spó ce actio pro socio 31 II. Powództwo o ustalenie nieistnienia stosunku cz onkostwa w organie spó ki akcyjnej 34 III. Powództwo o ustalenie, e okreêlony podmiot jest akcjonariuszem spó ki 37 cz Êç 4. Zabezpieczenie roszczeƒ przys ugujàcych akcjonariuszom 40 I. Wniosek o udzielenie zabezpieczenia roszczenia o stwierdzenie niewa noêci (uchylenie) uchwa y 42 II. Wniosek o zabezpieczenie roszczenia o powstrzymanie bezpoêrednio gro àcego niebezpieczeƒstwa szkody 46 III. Wniosek o zabezpieczenie roszczenia o ustalenie, e okreêlony podmiot jest akcjonariuszem spó ki 48 IV. Wniosek o zabezpieczenie roszczenia o ustalenie nieistnienia stosunku cz onkostwa w organie spó ki akcyjnej 52 V. Zabezpieczenie powództwa akcjonariusza o naprawienie szkody wyrzàdzonej spó ce (actio pro socio), ze szczególnym uwzgl dnieniem zabezpieczenia przez zaj cie akcji oraz wierzytelnoêci wobec spó ki 54 cz Êç 5. Post powania post-arbitra owe 58 I. Uznanie lub stwierdzenie wykonalnoêci wydanego w Polsce wyroku sàdu polubownego (post powanie delibacyjne) 60 II. Skarga o uchylenie wyroku sàdu polubownego 63

10 1. Zaskar anie uchwa walnego zgromadzenia i rady nadzorczej

11 I. Stwierdzenie niewa noêci uchwa y walnego zgromadzenia spó ki publicznej 1. Podstawa prawna: sprzecznoêç uchwa y z ustawà (art k.s.h.). 2. Podmiot uprawniony do zaskar enia uchwa y (powód): 4 zarzàd; 4 rada nadzorcza; 4 cz onkowie zarzàdu i rady nadzorczej; 4 akcjonariusz, który g osowa przeciwko uchwale, a po jej powzi ciu za àda zaprotoko- owania sprzeciwu; 4 akcjonariusz bezzasadnie niedopuszczony do udzia u w walnym zgromadzeniu; 4 akcjonariusz, który nie by obecny na walnym zgromadzeniu w przypadku wadliwego zwo ania walnego zgromadzenia lub te powzi cia uchwa y w sprawie nieobj tej porzàdkiem obrad (art w zw. z art k.s.h.). 3. Pozwany: spó ka, której walne zgromadzenie podj o uchwa (art k.s.h.). 4. Termin: 30 (trzydzieêci) dni od dnia og oszenia uchwa y, nie póêniej jednak ni w terminie 1 (jednego) roku od dnia powzi cia uchwa y (art k.s.h.). 5. Sàd w aêciwy: sàd okr gowy, w aêciwy miejscowo z uwagi na siedzib spó ki (art. 17 pkt 4 2 k.p.c., art. 40 k.p.c. i art. 30 k.p.c.). 6. Wydzia w aêciwy: gospodarczy (art pkt 1 k.p.c. 1 ). 7. Tryb post powania: procesowy. 8. Op ata sàdowa: sta a 2000 z, liczàc od ka dej zaskar onej uchwa y (art. 29 pkt 4 Ustawy o kosztach sàdowych w sprawach cywilnych). 9. WartoÊç przedmiotu sporu: konieczne jest jej oznaczenie w z otych, po zaokràgleniu w gór do pe nego z otego, gdy uchwa a ma charakter majàtkowy (art k.p.c. w zw. z art pkt 1 k.p.c.). 1 Po dniu r.: art. 2 ust. 2 pkt 2) Ustawy o rozpoznawaniu przez sàdy spraw gospodarczych. 9

12 ! 10. Przyk ad sformu owania petitum pozwu (wnoszonego przez akcjonariusza, który g osowa przeciwko uchwale, a po jej podj ciu za àda zaprotoko owania sprzeciwu): Dzia ajàc w imieniu [_] wnosz o: 1. stwierdzenie niewa noêci, na podstawie art k.s.h. oraz art pkt 2) k.s.h. Uchwa y nr [_] Nadzwyczajnego Walnego Zgromadzenia spó ki [_], z dnia [_] roku w sprawie [_]; 2. rozpoznanie sprawy na rozprawie; 3. przeprowadzenie dowodu z dokumentów [_] na nast pujàce okolicznoêci [_]; 4. przeprowadzenie dowodu z zeznaƒ Êwiadków [_] na nast pujàce okolicznoêci [_]; 5. zasàdzenie od pozwanego na rzecz powoda zwrotu kosztów post powania, w tym kosztów zast pstwa procesowego, wed ug norm przepisanych. 11. Wa ne Akcjonariusz, który wyst puje z pozwem, powinien wykazaç swój status akcjonariusza w momencie wniesienia powództwa, za àczajàc do pozwu orygina Êwiadectwa depozytowego, o którym mowa w art. 9 i n. Ustawy z dnia 29 lipca 2005 r. o obrocie instrumentami finansowymi (Dz. U nr 211 poz ze zm.). 12. Istotne orzeczenia: Wyrok SN z 19 wrzeênia 2007 r., II CSK 165/07, LEX nr Hipotezà art k.s.h. sà obj te tak e naruszenia przepisów ustawowych okreêlajàcych procedur podejmowania uchwa, o ile mia y one wp yw na treêç podj tej uchwa y. Wyrok SN z 5 lipca 2007 r., II CSK 163/07, OSNC 2008/9/104 Artyku k.s.h. stosuje si tak e do uchwa podj tych z naruszeniem ustawowych wymagaƒ proceduralnych, je eli naruszenie to mog o mieç istotny wp yw na treêç uchwa. Wyrok SN z 10 marca 2005 r., III CK 477/04, Wokanda 2005/7-8/15 Na gruncie art. 425 k.s.h. podstawà do àdania stwierdzenia niewa noêci uchwa walnego zgromadzenia akcjonariuszy mogà byç tak e uchybienia formalne zaistnia e przed podj ciem uchwa i które wywar y wp yw na ich treêç. Wyrok SN z dnia 13 maja 2011 r., V CSK 361/10, LEX nr Zasadà jest, i do zanegowania skutków prawnych uchwa y sprzecznej z ustawà niezb dne jest wydanie na àdanie uprawnionego podmiotu, zg oszone w odpowiednim terminie, stosownego wyroku sàdowego. W takim zaê stanie sankcj wynikajàcà z art. 425 k.s.h. nale y uznaç za w istocie zbie nà z sankcjà przewidzianà w art k.s.h. Dopóki nie ma prawomocnego 10

13 wyroku, o którym mowa w art. 425 k.s.h., skutki prawne uchwa y muszà byç respektowane. Mo liwoêç ich nierespektowania z mocà wstecznà, nie tylko przez strony procesu, powstaje dopiero po uprawomocnieniu si wspomnianego wyroku. Uchwa a SN z dnia 25 listopada 2011 r., III CZP 64/11, Lex nr Wierzyciel akcjonariusza spó ki akcyjnej ma legitymacj do zaskar enia uchwa y walnego zgromadzenia akcjonariuszy zagra ajàcej mo liwoêci zaspokojenia z zaj tych w toku egzekucji akcji (art k.p.c.) tak e wtedy, gdy ustanowiono zarzàdc na podstawie art k.p.c. Do wierzyciela i zarzàdcy ma zastosowanie art k.s.h. Uchwa a SN z dnia 17 listopada 2011 r., III CZP 68/11, Lex nr Akcjonariuszem bezzasadnie niedopuszczonym do udzia u w walnym zgromadzeniu akcjonariuszy (art pkt 3 k.s.h.) mo e byç tak e akcjonariusz, którego pe nomocnikowi uniemo liwiono wykazanie w aêciwego umocowania do udzia u w zgromadzeniu. 11

14 II. Uchylenie uchwa y walnego zgromadzenia spó ki publicznej 1. Podstawa prawna: 4 sprzecznoêç ze statutem i godzenie w interes spó ki; 4 sprzecznoêç ze statutem i cel w postaci pokrzywdzenia akcjonariusza; 4 sprzecznoêç z dobrymi obyczajami i godzenie w interes spó ki; 4 sprzecznoêç z dobrymi obyczajami i cel w postaci pokrzywdzenia akcjonariusza (art k.s.h.). 2. Podmiot uprawniony do zaskar enia uchwa y (powód): 4 zarzàd; 4 rada nadzorcza; 4 cz onkowie zarzàdu i rady nadzorczej; 4 akcjonariusz, który g osowa przeciwko uchwale, a po jej powzi ciu za àda zaprotoko owania sprzeciwu; 4 akcjonariusz bezzasadnie niedopuszczony do udzia u w walnym zgromadzeniu; 4 akcjonariusz, który nie by obecny na walnym zgromadzeniu w przypadku wadliwego zwo ania walnego zgromadzenia lub te powzi cia uchwa y w sprawie nieobj tej porzàdkiem obrad (art w zw. z art k.s.h.). 3. Pozwany: spó ka, której walne zgromadzenie podj o uchwa (art k.s.h.). 4. Termin: w ciàgu 1 (jednego) miesiàca od dnia otrzymania wiadomoêci o uchwale, nie póêniej jednak ni w ciàgu 3 (trzech) miesi cy od dnia powzi cia uchwa y (art. 424 k.s.h.). 5. Sàd w aêciwy: sàd okr gowy, w aêciwy miejscowo z uwagi na siedzib spó ki (art. 17 pkt 4 2 k.p.c., art. 40 k.p.c. i art. 30 k.p.c.). 6. Wydzia w aêciwy: gospodarczy (art pkt 1 k.p.c. 2 ). 7. Tryb post powania: procesowy. 2 Po dniu r.: art. 2 ust. 2 pkt 2) Ustawy o rozpoznawaniu przez sàdy spraw gospodarczych 12

15 8. Op ata sàdowa: sta a 2000 z, liczàc od ka dej zaskar onej uchwa y (art. 29 pkt 3 Ustawy o kosztach sàdowych w sprawach cywilnych). 9. WartoÊç przedmiotu sporu: konieczne jest jej oznaczenie w z otych, po zaokràgleniu w gór do pe nego z otego, gdy uchwa a ma charakter majàtkowy (art k.p.c. w zw. z art pkt 1 k.p.c.). 10. Przyk ad sformu owania petitum pozwu: (wnoszonego przez cz onka zarzàdu spó ki) W imieniu [_] wnosz o: 1. uchylenie, na podstawie art k.s.h. oraz art pkt 1) k.s.h. Uchwa y nr [_] Nadzwyczajnego Walnego Zgromadzenia spó ki [_] z dnia [_] roku w sprawie [_]; 2. rozpoznanie sprawy na rozprawie; 3. przeprowadzenie dowodu z dokumentów [_] na nast pujàce okolicznoêci [_]; 4. przeprowadzenie dowodu z zeznaƒ Êwiadków [_] na nast pujàce okolicznoêci [_]; 5. zasàdzenie od pozwanego na rzecz powoda zwrotu kosztów post powania, w tym kosztów zast pstwa procesowego, wed ug norm przepisanych. 11. Istotne orzeczenia: Wyrok SN z 5 listopada 2009 r., I CSK 158/09, OSNC 2010/4/63 Interes spó ki handlowej odpowiada interesom wszystkich grup jej wspólników z uwzgl dnieniem wspólnego celu okreêlonego w umowie (statucie) spó ki. Wyrok SN z 16 paêdziernika 2008 r., III CSK 100/08, Biul. SN 2009/1/11 Uchwa y walnego zgromadzenia akcjonariuszy spó ki akcyjnej, podj te z naruszeniem wymagania lojalnoêci wobec akcjonariusza tej spó ki, majàcego znaczàcy pakiet akcji, mogà byç uznane za sprzeczne z dobrymi obyczajami i godziç w interes spó ki (art k.s.h.). Wyrok SN z 6 lipca 2007 r., III CSK 26/07, OSNC 2008/9/105 Je eli pe nomocnik akcjonariusza nie zosta dopuszczony do udzia u w walnym zgromadzeniu, termin do zaskar enia podj tych na nim uchwa biegnie od dnia otrzymania wiadomoêci o uchwa ach przez akcjonariusza, bez wzgl du na to, czy niedopuszczony do udzia u w zgromadzeniu pe nomocnik pozostawa na sali obrad podczas g osowania. 13

16 Wyrok SN z 7 lutego 2006 r., IV CSK 41/05, OSP 2006/9/108 By y akcjonariusz zachowuje legitymacj do zaskar enia uchwa y walnego zgromadzenia, która dotyczy jego praw korporacyjnych lub majàtkowych, natomiast traci legitymacj do zaskar enia uchwa, które nie dotykajà jego praw. Wyrok SN z 16 kwietnia 2004 r., I CK 537/03, OSNC 2004/12/204 Uchwa a walnego zgromadzenia akcjonariuszy mo e byç uznana za krzywdzàcà akcjonariusza zarówno wówczas, gdy cel pokrzywdzenia istnia w czasie podejmowania uchwa y, jak i wtedy, gdy treêç uchwa y spowodowa a, e jej wykonanie doprowadzi o do pokrzywdzenia akcjonariusza. Wyrok SN z dnia 17 czerwca 2010 r., III CSK 290/09, OSNC-ZD 2011/1/10 Pokrzywdzenie akcjonariusza spó ki akcyjnej w rozumieniu art k.s.h. mo e nastàpiç tak e w sferze jego interesów pozamajàtkowych zwiàzanych z funkcjonowaniem spó ki, w tym w zakresie jego praw i obowiàzków korporacyjnych. 14

17 III.Ustalenie nieistnienia uchwa y walnego zgromadzenia spó ki publicznej 4 dopuszczalnoêç wniesienia powództwa o ustalenie nieistnienia uchwa y na podstawie art. 189 k.p.c. zosta a zaakceptowana w orzecznictwie; 4 przes anki nieistnienia uchwa y walnego zgromadzenia nie zosta y sformu owane w k.s.h., ani te w innym akcie prawnym; 4 przyjmuje si, e uchwa a nieistniejàca pojawia si wówczas, gdy z powodu daleko posuni tej (ra àcej) wadliwoêci procesu podejmowania uchwa y nie mo na uznaç, e w ogóle dosz o do jej podj cia przez walne zgromadzenie, choç np. istnieje protokó potwierdzajàcy jej rzekome powzi cie. 1. Podstawa prawna: nieistnienie prawa lub stosunku prawnego art. 189 k.p.c. 2. Podmiot uprawniony do àdania ustalenia nieistnienia uchwa y (powód): ka dy, kto ma w tym interes prawny, w szczególnoêci cz onkowie zarzàdu i rady nadzorczej spó ki oraz akcjonariusze (art. 189 k.p.c.). 3. Pozwany: spó ka, której walne zgromadzenie podj o zaskar onà uchwa. 4. Termin: brak ograniczeƒ. 5. Sàd w aêciwy: sàd okr gowy w aêciwy z uwagi na siedzib spó ki (art. 17 pkt 4 2 k.p.c., art. 40 k.p.c. albo art. 30 k.p.c.). 6. Wydzia w aêciwy: gospodarczy (art pkt 1 k.p.c. 3 ). 7. Tryb post powania: procesowy. 8. Op ata sàdowa: sta a, liczàc 2000 z od ka dej zakwestionowanej uchwa y (art. 29 pkt 5 Ustawy o kosztach sàdowych w sprawach cywilnych). 9. WartoÊç przedmiotu sporu: konieczne jest jej oznaczenie w z otych, po zaokràgleniu w gór do pe nego z otego, gdy uchwa a ma charakter majàtkowy (art k.p.c. w zw. z art pkt 1 k.p.c.). 3 Po dniu r.: art. 2 ust. 2 pkt 2) Ustawy o rozpoznawaniu przez sàdy spraw gospodarczych 15

18 ! 10. Przyk ad sformu owania petitum pozwu: (wnoszonego przez cz onka zarzàdu spó ki) W imieniu [_] wnosz o: 1. ustalenie na podstawie art. 189 k.p.c., e Uchwa a nr [_] Nadzwyczajnego Walnego Zgromadzenia spó ki [_], z dnia [_] roku w sprawie [_] nie istnieje; 2. rozpoznanie sprawy na rozprawie; 3. przeprowadzenie dowodu z dokumentów [_] na nast pujàce okolicznoêci [_]; 4. przeprowadzenie dowodu z zeznaƒ Êwiadków [_] na nast pujàce okolicznoêci[_] 5. zasàdzenie od pozwanego na rzecz powoda zwrotu kosztów post powania, w tym kosztów zast pstwa procesowego, wed ug norm przepisanych. 11. Wa ne Z uwagi na wàtpliwoêci prawne, dotyczàce konstrukcji uchwa nieistniejàcych, cz stà praktykà jest formu owanie obok powództwa g ównego, o ustalenie nieistnienia uchwa y, powództwa ewentualnego o stwierdzenie niewa noêci uchwa y na podstawie art k.s.h. W takiej sytuacji op ata sàdowa pobierana jest jedynie od powództwa g ównego, nie zaê w podwójnej wysokoêci. 12. Istotne orzeczenia: Wyrok SN 4 stycznia 2008 r., III CSK 238/07, LexPolonica nr Brak zachowania quorum nale y do uchybieƒ czyniàcych uchwa nieistniejàcà. Zawarty w statucie wymóg dotyczàcy kworum normuje sposób dzia ania walnego zgromadzenia spó ki jako organu uprawnionego do sk adania w jej imieniu oêwiadczeƒ woli. JeÊli statut przewiduje mo liwoêç podj cia uchwa y jedynie przy istnieniu okreêlonego kworum i jeêli uchwa a stanowi oêwiadczenie woli spó ki, to w konsekwencji nale y uznaç, e podj cie uchwa y przy braku tego kworum nie mo e w ogóle byç uznane za z o enie oêwiadczenia woli. Wyrok SN z 12 maja 2006 r., V CSK 59/06, LEX nr Zakaz zaskar ania uchwa y walnego zgromadzenia na podstawie art. 189 k.p.c. nie dotyczy tzw. uchwa nieistniejàcych. Wyrok SN z 13 marca 1998 r., I CKN 563/97, OSNC 1998/12/205 Zebranie osób nieuprawnionych, jak równie zebranie uprawnionych w liczbie nie osiàgajàcej wymaganego quorum nie stanowi walnego zgromadzenia; podj te przez takie zebranie uchwa y nale y uznaç za nieistniejàce. 16

19 IV.Ustalenie nieistnienia (niewa noêci) uchwa y rady nadzorczej spó ki publicznej 4 k.s.h. nie przewiduje trybu zaskar enia uchwa y rady nadzorczej do sàdu; 4 orzecznictwo dopuêci o wnoszenie powództw o ustalenie nieistnienia lub stwierdzenie niewa noêci uchwa y rady nadzorczej na ogólnej podstawie art. 189 k.p.c. 1. Podstawa prawna: art. 189 k.p.c. lub art. 189 k.p.c. w zw. z art. 58 k.c. 2. Podmiot uprawniony do àdania ustalenia nieistnienia lub niewa noêci uchwa y (powód): ka dy, kto ma w tym interes prawny, w tym zw aszcza cz onkowie zarzàdu i akcjonariusze spó ki (art. 189 k.p.c.). 3. Pozwany: spó ka, której rada nadzorcza podj a uchwa. 4. Termin: brak ograniczeƒ. 5. Sàd w aêciwy: sàd okr gowy w aêciwy z uwagi na siedzib spó ki (art. 17 pkt 4 2 k.p.c., art. 40 k.p.c. albo art. 30 k.p.c.). 6. Wydzia w aêciwy: gospodarczy (art pkt 1 k.p.c. 4 ). 7. Tryb post powania: procesowy. 8. Op ata sàdowa: sta a, liczàc 2000 z od ka dej zakwestionowanej uchwa y (art. 29 pkt 5 Ustawy o kosztach sàdowych w sprawach cywilnych). 9. WartoÊç przedmiotu sporu: konieczne jest jej oznaczenie w z otych, po zaokràgleniu w gór do pe nego z otego, gdy uchwa a ma charakter majàtkowy (art k.p.c. w zw. z art pkt 1 k.p.c.). 10. Przyk ad sformu owania petitum pozwu: (o ustalenie nieistnienia uchwa y rady nadzorczej z àdaniem ewentualnym ustalenia jej niewa noêci): W imieniu [_] wnosz o: 1. ustalenie na podstawie art. 189 k.p.c., e Uchwa a nr [_] Rady Nadzorczej spó ki [_], z dnia [_] roku w sprawie [_] nie istnieje; 4 Po dniu r.: art. 2 ust. 2 pkt 2) Ustawy o rozpoznawaniu przez sàdy spraw gospodarczych 17

20 ewentualnie 2. ustalenie na podstawie art. 189 k.p.c. i art k.c., e Uchwa a nr [_] Rady Nadzorczej spó ki [_], z dnia [_] roku w sprawie [_] jest niewa na; 3. rozpoznanie sprawy na rozprawie; 4. przeprowadzenie dowodu z dokumentów [_] na nast pujàce okolicznoêci [_]; 5. przeprowadzenie dowodu z zeznaƒ Êwiadków [_] na nast pujàce okolicznoêci [_]; 6. zasàdzenie od pozwanego na rzecz powoda zwrotu kosztów post powania, w tym kosztów zast pstwa procesowego, wed ug norm przepisanych. 11. Istotne orzeczenie: Wyrok SN z 18 lutego 2010 r., II CSK 449/09, OSNC - ZD 2010/27/103 Zaskar anie uchwa rad nadzorczych spó ek akcyjnych, b dàce elementem s u àcym zapewnieniu prawid owego funkcjonowania tych spó ek, nie zosta o uregulowane w przepisach k.s.h. Istnieje wi c pe na podstawa do zastosowania w tym zakresie przepisów k.c., regulujàcych m.in. skutki sprzecznoêci uchwa y rady nadzorczej z ustawà, lub skutki uchwa y rady majàcej na celu obejêcie ustawy, albo wreszcie sprzecznoêci takiej uchwa y z zasadami wspó ycia spo ecznego, czyli oceny uchwa y rady nadzorczej przez pryzmat przes anek okreêlonych w art i 2 k.c. Ich wystàpienie skutkuje sankcjà bezwzgl dnej niewa noêci tej uchwa y. KoniecznoÊç pos u enia si wi c w aktualnym stanie prawnym przepisami art. 58 k.c. wymaga z kolei skorzystania z powództwa przewidzianego w art. 189 k.p.c., w celu stwierdzenia przez Sàd niewa noêci uchwa y rady nadzorczej lub ustalenia jej istnienia albo nieistnienia. Za dopuszczalnoêcià wytoczenia takiego powództwa w celu dokonania sàdowej kontroli uchwa y rady nadzorczej spó ki kapita owej opowiedziano si zdecydowanie w najnowszym piêmiennictwie, stanowczo kwestionujàc zarazem pos u enie si w tym celu, zastosowanymi na zasadzie analogii, przepisami k.s.h., b dàcymi wprost podstawà prawnà zaskar enia uchwa zgromadzeƒ spó ek kapita owych. W doktrynie sformu owano poglàd zas ugujàcy na aprobat w aktualnym stanie prawnym, e powództwo wytoczone na podstawie art. 189 k.p.c. mo e cz sto okazaç si jedynym sposobem wyeliminowania z obrotu prawnego bezwzgl dnie niewa nej uchwa y rady nadzorczej spó ki kapita owej. Wàtpliwe wydaje si natomiast wyra one w piêmiennictwie stanowisko, e przepis art. 189 k.p.c. pozwala wy àcznie na wytoczenie powództwa o ustalenie istnienia lub nieistnienia stosunku prawnego, co do którego uchwa a nadzorcza mia a wywrzeç skutek prawny, a nie powództwa o stwierdzenie niewa noêci tej uchwa y, poniewa tylko w sprawie wszcz tej tym pierwszym powództwem sàd rozpozna spór merytorycznie. Stanowisko to nie zas uguje na aprobat, 18

21 poniewa przedmiotowy zakres powództw o ustalenie jest jednak znacznie szerszy, gdy mo e obejmowaç tak e ustalenie istnienia lub nieistnienia stosunków prawnych, które nie sà wyraênie obj te granicami przedmiotowymi i podmiotowymi àdaƒ. Dopuszcza si bowiem wytaczanie powództw na podstawie art. 189 k.p.c., których celem jest niejako poêrednie ustalenie istniejàcych stosunków prawnych przez stwierdzenie niewa noêci bàdê wa noêci dokonywanych czynnoêci. Takimi powództwami mogà byç powództwa dotyczàce wa noêci zarówno umów, jak i uchwa. 19

22 2. Wykonywanie uprawnieƒ akcjonariuszy mniejszoêciowych

23 I. Zwo anie nadzwyczajnego walnego zgromadzenia spó ki publicznej na àdanie akcjonariusza! Post powanie w sprawie zwo ania walnego zgromadzenia z wniosku akcjonariusza jest post powaniem dwuetapowym, w którym wyró nia si etap korporacyjny oraz etap sàdowy. A. Etap korporacyjny: 1. Podstawa prawna: àdanie zwo ania nadzwyczajnego walnego zgromadzenia spó ki (art k.s.h.). 2. Podmiot uprawniony do àdania zwo ania nadzwyczajnego walnego zgromadzenia spó ki: akcjonariusz lub akcjonariusze reprezentujàcy co najmniej 1/20 kapita u zak adowego (art k.s.h.). 3. Adresat: zarzàd spó ki (art k.s.h.). 4. Wymogi formalne àdania: 4 àdanie sk ada si zarzàdowi na piêmie lub w postaci elektronicznej (art k.s.h.); 4 powinno zawieraç wyraêne sformu owanie àdania zwo ania oraz okreêlaç sprawy, które powinny byç umieszczone w porzàdku obrad zgromadzenia; 4 akcjonariusz zobowiàzany jest wykazaç swój status przez do àczenie Êwiadectwa depozytowego w oryginale (art. 9 i nast. Ustawy z dnia 29 lipca 2005 r. o obrocie instrumentami finansowymi (Dz.U. nr 211 poz ze zm.)). 5. Przyk ad sformu owania petitum àdania: W imieniu [_], akcjonariusza spó ki [_] (dalej jako Spó ka ) àdam zwo ania Nadzwyczajnego Walnego Zgromadzenia Spó ki na dzieƒ [_], w miejscowoêci [_] i umieszczenia nast pujàcych spraw w porzàdku obrad: [_] 6. Wa ne Zarzàd spó ki nie ma kompetencji do merytorycznej oceny zasadnoêci przedstawionego mu àdania. W przypadku spe nienia przez wniosek akcjonariuszy wymagaƒ formalnych, zwo anie zgromadzenia jest obowiàzkiem zarzàdu spó ki, którego naruszenie mo e skutkowaç powstaniem odpowiedzialnoêci odszkodowawczej zarzàdu. 21

24 B. Etap sàdowy: 1. Podstawa prawna: wniosek o udzielenie upowa nienia do zwo ania nadzwyczajnego walnego zgromadzenia (art k.s.h.). 2. Podmiot uprawniony do z o enia wniosku (wnioskodawca): akcjonariusz, który skierowa do zarzàdu àdanie zwo ania zgromadzenia zgodnie z art k.s.h. w sytuacji, kiedy zarzàd spó ki nie zwo a zgromadzenia w terminie 2 (dwóch) tygodni od dnia przedstawienia mu tego àdania (art k.s.h.). 3. Uczestnik post powania: spó ka reprezentowana przez zarzàd. 4. Termin: brak ograniczenia, lecz niezw ocznie, tak aby sprawy obj te porzàdkiem obrad nadzwyczajnego walnego zgromadzenia si nie zdezaktualizowa y. 5. Sàd w aêciwy: sàd rejonowy w aêciwy miejscowo ze wzgl du na siedzib spó ki (art k.s.h.). 6. Wydzia w aêciwy: wydzia gospodarczy Krajowego Rejestru Sàdowego (art k.s.h.). 7. Tryb post powania: nieprocesowy. 8. Op ata sàdowa: sta a 300 z (art. 59 Ustawy o kosztach sàdowych w sprawach cywilnych). 9. Przyk ad sformu owania petitum wniosku: W imieniu [_] wnosz o: 1. udzielenie upowa nienia do zwo ania Nadzwyczajnego Walnego Zgromadzenia spó ki [_] na dzieƒ [_], w [_] z nast pujàcym porzàdkiem obrad: a. wyznaczenie na przewodniczàcego Zgromadzenia [_]; b. zasàdzenie od Uczestnika na rzecz Wnioskodawców kosztów post powania, w tym kosztów zast pstwa procesowego wed ug norm przepisanych. 10. Istotne orzeczenia: Wyrok SN z 27 paêdziernika 2004 r., IV CK 116/04, OSNC 2005/11/190, Uchwa y podj te przez walne zgromadzenie wspólników spó ki z ograniczonà odpowiedzialnoêcià zwo ane po up ywie terminu oznaczonego przez sàd w postanowieniu wydanym na podstawie art k.s.h. sà niewa ne. 22

25 Wyrok WSA w Warszawie z 18 wrzeênia 2008 r., VI SA/Wa 958/08, Zarzàd spó ki akcyjnej nie jest uprawniony do uzale nienia zwo ania nadzwyczajnego walnego zgromadzenia od oceny zasadnoêci wniosku zg oszonego przez uprawnionego akcjonariusza. Wyrok SN z 15 czerwca 2010 r., II CNP 8/10, OSNC 2011/1/11, Z art k.s.h. nie powinno si wyprowadzaç wniosku o braku obowiàzku zarzàdu do zwo ania zgromadzenia wspólników spó ki z o.o. na àdanie co najmniej 1/10 udzia owców, gdyby ten przepis nie zawiera zobowiàzania do wskazanej czynnoêci (zwo ania zgromadzenia na àdanie wspólników mniejszoêciowych), to mo na uznaç, e by by zb dny. Wyrok SA w Katowicach z dnia 14 grudnia 2010 r., V ACa 453/10, Lex nr Przepis art k.s.h. jest wyrazem ochrony akcjonariuszy mniejszoêciowych, a uprawnienie do àdania zwo ania nadzwyczajnego walnego zgromadzenia i umieszczenia okreêlonych spraw w porzàdku obrad ma charakter bezwzgl dnego prawa mniejszoêci. Prawo to ma charakter bezwzgl dny w tym sensie, e nie mo e byç akcjonariuszom odj te, a warunkiem zg oszenia takiego àdania jest odpowiedni udzia akcjonariuszy w kapitale spó ki muszà oni reprezentowaç co najmniej 1/20 kapita u zak adowego (chyba, e statut obni a ten próg). W Êwietle uregulowania zatem art k.s.h. bez znaczenia dla realizacji tego uprawnienia jest to czy akcjonariuszowi przys uguje prawo g osu. Wynika to w aênie z semiimperatywnego charakteru uprawnienia akcjonariuszy mniejszoêciowych. Prawo to nie mo e byç bowiem w aden sposób akcjonariuszom ograniczone, dozwolone jest jedynie obni enie progu reprezentacji akcjonariuszy w kapitale zak adowym. 23

26 II. Wyznaczenie w spó ce publicznej rewidenta do spraw szczególnych! Post powanie w sprawie powo ania rewidenta do spraw szczególnych jest post powaniem dwuetapowym, w którym wyró nia si etap korporacyjny oraz etap sàdowy. A. Etap korporacyjny: 1. Podstawa prawna: wniosek o podj cie przez walne zgromadzenie uchwa y w sprawie zbadania przez bieg ego, na koszt spó ki, okreêlonego zagadnienia zwiàzanego z utworzeniem spó ki lub prowadzeniem jej spraw (art. 84 ust. 1 Ustawa z dnia 29 lipca 2005 r. o ofercie publicznej i warunkach wprowadzania instrumentów finansowych do zorganizowanego obrotu oraz o spó kach publicznych (Dz. U. z 2010, Nr 167, poz. 1129) (Ustawa o ofercie). 2. Podmiot uprawniony: akcjonariusz lub akcjonariusze posiadajàcy co najmniej 5% ogólnej liczby g osów na walnym zgromadzeniu spó ki publicznej (art. 84 ust. 1 Ustawy o ofercie). 3. Adresat: zarzàd spó ki publicznej. 4. Wymogi formalne wniosku: 4 wniosek powinien zostaç po àczony z (i) àdaniem zwo ania w tym celu nadzwyczajnego walnego zgromadzenia, które podejmie uchwa w sprawie powo ania rewidenta ds. szczególnych, lub (ii) àdaniem umieszczenia uchwa y w sprawie powo ania rewidenta ds. szczególnych w porzàdku obrad najbli szego walnego zgromadzenia; 4 w celu wykazania swojego statusu akcjonariusze powinni do àczyç do wniosku orygina Êwiadectwa depozytowego; 4 wniosek powinien zawieraç: (i) oznaczenie rewidenta ds. szczególnych, (ii) przedmiot i zakres badania, (iii) wskazanie rodzaju dokumentów, które spó ka powinna udost pniç bieg emu, (iv) termin rozpocz cia badania. 5. Wa ne Powo anie rewidenta do spraw szczególnych powinno nastàpiç uchwa à walnego zgromadzenia, a przed jej podj ciem zarzàd spó ki publicznej powinien przedstawiç opini pisemnà dotyczàcà wniosku akcjonariuszy mniejszoêciowych. 24

27 B. Etap sàdowy: 1. Podstawa prawna: wniosek o wyznaczenie w spó ce rewidenta do spraw szczególnych (art. 85 ust. 1 Ustawy o ofercie). 2. Podmiot uprawniony do z o enia wniosku (wnioskodawca): akcjonariusz lub akcjonariusze, którzy z o yli wniosek o podj cie przez walne zgromadzenie uchwa y w przedmiocie wyznaczenia rewidenta do spraw szczególnych w sytuacji, gdy walne zgromadzenie nie podj o uchwa y lub podj o jà z naruszeniem art. 84 ust. 4 Ustawy o ofercie (a wi c np. zmieniajàc osob rewidenta lub zakres i przedmiot badania). 3. Uczestnik post powania: spó ka reprezentowana przez zarzàd. 4. Termin: 14 (czternaêcie) dni od odmowy podj cia uchwa y lub podj cia uchwa y z naruszeniem Ustawy o ofercie. 5. Sàd w aêciwy: sàd rejonowy w aêciwy miejscowo ze wzgl du na siedzib spó ki (art. 85 ust. 1 Ustawy o ofercie). 6. Wydzia w aêciwy: wydzia gospodarczy Krajowego Rejestru Sàdowego (art. 85 ust. 1 Ustawy o ofercie). 7. Tryb post powania: nieprocesowy. 8. Op ata sàdowa: 300 z (art. 59 Ustawy o kosztach sàdowych w sprawach cywilnych).! 10. Przyk ad sformu owania petitum wniosku: 9. Wa ne Sàd rejestrowy, na wniosek spó ki, mo e uzale niç rozstrzygni cie sprawy od z o- enia zabezpieczenia przez akcjonariuszy w celu pokrycia kosztów badania spó ki, w razie gdyby badanie nie wykaza o naruszeƒ prawa. W imieniu [_] wnosz o: 1. wyznaczenie na podstawie art. 85 ust. 1 w zw. z art. 84 Ustawy o ofercie publicznej spó ki [_] rewidentem do spraw szczególnych dla spó ki [_] (dalej jako: Spó ka ) w celu zbadania zagadnieƒ zwiàzanych z prowadzeniem spraw Spó ki w zakresie obejmujàcym: [_] 25

28 2. zobowiàzanie Spó ki do przedstawienia i udost pnienia rewidentowi do spraw szczególnych, w terminie 7 dni od dnia wydania postanowienia o wyznaczeniu rewidenta do spraw szczególnych, na okres 60 dni od dnia rozpocz cia badania, nast pujàcych kategorii dokumentów niezb dnych dla przeprowadzenia badania, tj.: [_] 3. zasàdzenie od Uczestnika na rzecz Wnioskodawców kosztów post powania, w tym kosztów zast pstwa procesowego wed ug norm przepisanych. 26

29 III.Udzielanie akcjonariuszowi na jego àdanie informacji dotyczàcych spó ki! Post powanie dotyczàce udzielenia informacji jest post powaniem dwuetapowym, w którym wyró nia si etap korporacyjny oraz etap sàdowy. A. Etap korporacyjny: 1. Podstawa prawna: àdanie udzielenia informacji dotyczàcych spraw spó ki podczas walnego zgromadzenia, je eli jest to uzasadnione dla oceny sprawy obj tej porzàdkiem obrad (art k.s.h.). 2. Podmiot uprawniony: akcjonariusz, bez wzgl du na wielkoêç reprezentowanego kapita u zak adowego i liczb posiadanych g osów. 3. Adresat: zarzàd spó ki publicznej. 4. Wymogi formalne àdania: 4 zg oszony w formie ustnej w czasie obrad walnego zgromadzenia (art k.s.h.). 5. Sposoby udzielenia informacji przez zarzàd: 4 ustnie, bezpoêrednio w czasie obrad walnego zgromadzenia spó ki; 4 pisemnie, poza walnym zgromadzeniem, jako odpowiedê na pytanie zadane ustnie w czasie obrad zgromadzenia (art k.s.h.); 4 odpowiedê uwa a si za udzielonà tak e wtedy, gdy relewantne informacje znajdujà si na stronie internetowej spó ki (art k.s.h.). 6. Termin na udzielenie odpowiedzi przez zarzàd: 2 (dwa) tygodnie od dnia zg oszenia àdania podczas walnego zgromadzenia (art k.s.h.). 7. Wa ne Zarzàd odmawia udzielenia informacji o spó ce, je eli udzielenie informacji mog oby wyrzàdziç spó ce szkod, albo spó ce z nià powiàzanej, albo spó ce lub spó dzielni od niej zale nej (art k.s.h.), w szczególnoêci je eli udzielenie informacji mog oby ujawniaç tajemnice handlowe, techniczne lub organizacyjne przedsi biorstwa (art k.s.h.). Cz onek zarzàdu mo e odmówiç udzielenia informacji o spó ce, je eli udzielenie informacji mog oby stanowiç podstaw jego odpowiedzialnoêci karnej, cywilnoprawnej bàdê administracyjnej (art k.s.h.). 27

30 B. Etap sàdowy: 1. Podstawa prawna: wniosek o zobowiàzanie zarzàdu do udzielenia informacji (art k.s.h.). 2. Podmiot uprawniony do z o enia wniosku (wnioskodawca): akcjonariusz, który zg osi w czasie obrad zgromadzenia ustne àdanie udzielenia informacji o spó ce oraz zg osi sprzeciw wobec nieudzielania informacji do protoko u walnego zgromadzenia (art k.s.h.). 3. Uczestnik: spó ka reprezentowana przez zarzàd. 4. Termin: 1 (jeden) tydzieƒ od zakoƒczenia walnego zgromadzenia, na którym odmówiono udzielenia informacji (art zd. 2 k.s.h.). 5. Sàd w aêciwy: sàd rejonowy w aêciwy dla siedziby spó ki (art k.s.h.). 6. Wydzia w aêciwy: wydzia gospodarczy Krajowego Rejestru Sàdowego (art k.s.h.). 7. Tryb post powania: nieprocesowy. 8. Op ata sàdowa: 300 z (art. 59 Ustawy o kosztach sàdowych w sprawach cywilnych). 9. Przyk ad sformu owania petitum wniosku: W imieniu [_] wnosz o: 1. zobowiàzanie na podstawie art k.s.h. w zw. z art k.s.h. ust.1 zarzàdu spó ki [_] do udzielenia w drodze korespondencji elektronicznej oraz faksem pisemnej informacji o spó ce [_] dotyczàcej [_] w terminie 7 dni od dnia otrzymania przez zarzàd odpisu postanowienia sàdu; 2. zasàdzenie od Uczestnika na rzecz Wnioskodawców kosztów post powania, w tym kosztów zast pstwa procesowego wed ug norm przepisanych. 28

31

32 3. Inne Êrodki ochrony prawnej przys ugujàce akcjonariuszom

33 I. Powództwo akcjonariusza o naprawienie szkody wyrzàdzonej spó ce actio pro socio 1. Podstawa prawna: wyrzàdzenie spó ce szkody i niewytoczenie przez spó k powództwa o jej naprawienie w terminie 1 (jednego) roku od ujawnienia si czynu wyrzàdzajàcego szkod (art k.s.h.). 2. Podmiot uprawniony do dochodzenia odszkodowania (powód): akcjonariusz lub osoba, której s u y inny tytu uczestnictwa w zysku lub podziale majàtku spó ki (np. posiadacz Êwiadectwa za o ycielskiego) Pozwany: ten, kto wyrzàdzi spó ce szkod i odpowiada za nià na podstawie art k.s.h. 4. Termin: nie wczeêniej ni 1 (jeden) rok od ujawnienia si czynu wyrzàdzajàcego szkod (art k.s.h.). 5. Sàd w aêciwy: w zale noêci od tego, czy wartoêç przedmiotu sporu przekracza 100 tys. z 6, sàd okr gowy (art. 17 pkt 4 k.p.c.) lub rejonowy (art. 16 k.p.c.), w aêciwy wed ug miejsca siedziby spó ki (art. 489 k.s.h.) je eli powództwo skierowane jest przeciwko cz onkom organów lub likwidatorom, albo w aêciwy na zasadach ogólnych je eli powództwo skierowane jest przeciwko innym osobom. 6. Wydzia w aêciwy: gospodarczy (art pkt 1 k.p.c. 7 ). 7. Tryb post powania: procesowy. 8. Op ata sàdowa: 5% wartoêci przedmiotu sporu, jednak nie mniej ni 30 z i nie wi cej ni 100 tys. z (art. 13 ust. 1 Ustawy o kosztach sàdowych w sprawach cywilnych). 9. WartoÊç przedmiotu sporu: równa wartoêci dochodzonego odszkodowania (187 1 pkt 1 k.p.c.). 5 Powód dzia a w takim post powaniu w imieniu w asnym, ale na rzecz spó ki. 6 Po dniu r. 75 tys. z. 7 Po dniu r.: art. 2 ust. 2 pkt 2) Ustawy o rozpoznawaniu przez sàdy spraw gospodarczych. 31

34 ! 10. Wa ne Osoby obowiàzane do naprawienia szkody (np. cz onkowie zarzàdu, rady nadzorczej) nie mogà powo ywaç si na uchwa walnego zgromadzenia udzielajàcà im absolutorium ani te na zrzeczenie si roszczeƒ o odszkodowanie przez spó k, jeêli nawet by do niego dosz o (art. 487 k.s.h.).! 11. Wa ne Na àdanie pozwanego, zg oszone przy pierwszej czynnoêci procesowej, sàd mo e nakazaç z o enie kaucji na zabezpieczenie szkody gro àcej pozwanemu, pod rygorem odrzucenia pozwu (art k.s.h.). 12. Przyk ad sformu owania petitum pozwu: W imieniu [_], akcjonariusza spó ki [_] na podstawie art. 486 k.s.h. wnosz o: 1. zasàdzenie od pozwanego [_] na rzecz Spó ki [_] kwoty [_] tytu em odszkodowania wraz z odsetkami [_]; 2. rozpoznanie sprawy na rozprawie; 3. przeprowadzenie dowodu z dokumentów [_] na nast pujàce okolicznoêci [_]; 4. przeprowadzenie dowodu z zeznaƒ Êwiadków [_] na nast pujàce okolicznoêci [_]; 5. zasàdzenie od pozwanego na rzecz powoda zwrotu kosztów post powania, w tym kosztów zast pstwa procesowego, wed ug norm przepisanych. 13. Istotne orzeczenia: Wyrok SA w Katowicach z dnia 28 wrzeênia 2005 r., I ACa 597/05, Lex nr Nie mo na wi c aprobowaç poglàdu powoda, e skoro tytu rozdzia u 8 dotyczy odpowiedzialnoêci cywilnoprawnej to w art k.s.h. mowa jest o legitymacji do wytoczenia powództwa o naprawienie wszelkich szkód wyrzàdzonych spó ce akcyjnej przez jakàkolwiek osob. Nale y mieç tak e na uwadze zakres regulacji Kodeksu spó ek handlowych wyra onej w art. 1 1 (tworzenie, organizacj, funkcjonowanie, rozwiàzywanie, àczenie, podzia i przekszta cenie spó ek handlowych). Kodeks nie reguluje bowiem wszelkich stosunków cywilnoprawnych dotyczàcych spó ek handlowych. Trafnie tak e podnosi pozwany, e nie do pogodzenia z ratio legis art k.s.h. jest, by ustawodawca legitymowa akcjonariuszy (i inne osoby w tym przepisie wymienione) do nieograniczonego uprawnienia wytaczania powództw o naprawienie szkód wyrzàdzonych spó ce, nawet takich, które nie majà adnego zwiàzku z zakresem regulacji wynikajàcym z przepisów Kodeksu spó ek handlowych. 32

35 Ratio legis przepisu nakazuje przecie jej ustalenie w sposób zgodny z celami i funkcjà ca ej instytucji lub grupy norm, do której nale y rozpatrywany przepis prawa. Uznaç zatem nale y e przepis art k.s.h. odnosi si do szkód, o których mowa w przepisach wczeêniejszych rozdzia u 8 Dzia u II Kodeksu spó ek handlowych (oczywiêcie, z wyjàtkiem art. 479 k.s.h., który dotyczy szkód wierzycieli spó ki). Wyrok SA w Krakowie z dnia 18 paêdziernika 2010 r., I ACa 826/10, LexPolonica nr Je eli na skutek czynnoêci organów spó ki dosz o do zdarzeƒ, powodujàcych szkod w jej majàtku, która to szkoda z regu y oznacza zarazem obni enie wartoêci udzia u akcjonariusza w spó ce, akcjonariuszowi przys uguje jedynie powództwo z art w zw. z art k.s.h. 33

36 II. Powództwo o ustalenie nieistnienia stosunku cz onkostwa w organie spó ki akcyjnej 4 powództwo oparte na art. 189 k.p.c. o ustalenie nieistnienia stosunku cz onkostwa w organie spó ki akcyjnej (zarzàdzie lub radzie nadzorczej) umo liwia ochron spó ki przed wykonywaniem funkcji przez osoby nieuprawnione, tj. powo ane w sposób nieskuteczny; 4 wystàpienie z powództwem mo e byç uzasadnione zw aszcza w sytuacji, gdy dosz o do nieskutecznego powo ania na stanowisko cz onka organu spó ki, a osoba taka jednak zosta a ujawniona w rejestrze przedsi biorców oraz podejmuje w imieniu i na rzecz spó ki czynnoêci zwiàzane z wykonywaniem funkcji. 1. Podstawa prawna: art. 189 k.p.c. 2. Podmiot uprawniony do àdania ustalenia nieistnienia stosunku cz onkostwa (powód): ka dy, kto ma w tym interes prawny (art. 189 k.p.c.). 3. Pozwany: spó ka (je eli nie jest powodem) oraz osoby, których cz onkostwo w organie spó ki jest kwestionowane. 4. Termin: brak ograniczeƒ. 5. Sàd w aêciwy: sàd w aêciwy miejscowo z uwagi na siedzib spó ki (art. 40 k.p.c.); okr gowy albo rejonowy w zale noêci od wartoêci przedmiotu sporu (art. 16 k.p.c. i art. 17 pkt 4) k.p.c.) 6. Wydzia w aêciwy: gospodarczy (art pkt 1 k.p.c. 8 ). 7. Tryb post powania: procesowy. 8. Op ata sàdowa: 5% wartoêci przedmiotu sporu, jednak nie mniej ni 30 z i nie wi cej ni 100 tys. z (art. 13 ust. 1 Ustawy o kosztach sàdowych w sprawach cywilnych). 8 Po dniu r.: art. 2 ust. 2 pkt 2) Ustawy o rozpoznawaniu przez sàdy spraw gospodarczych. 34

37 ! 9. WartoÊç przedmiotu sporu: konieczne jest jej oznaczenie w z otych, po zaokràgleniu w gór do pe nego z otego (art k.p.c. w zw. z art pkt 1 k.p.c.) Wa ne 4 dopuszczalnoêç wystàpienia z powództwem wymagaç b dzie wykazania interesu prawnego po stronie powoda, rozumianego jako potrzeba ochrony sfery prawnej, przy czym interes prawny nie mo e byç uto samiany z interesem ekonomicznym lub interesem faktycznym; 4 z uwagi na fakt, i konsekwencje dzia aƒ podejmowanych przez rzekomego cz onka organu przypisywane sà bezpoêrednio spó ce, w szczególnoêci spó ka ma uzasadniony interes w uzyskaniu orzeczenia likwidujàcego stan niepewnoêci prawnej co do istnienia stosunku cz onkostwa w jej organie; 4 sprawa o ustalenie nieistnienia stosunku cz onkostwa w organie spó ki ma charakter majàtkowy, poniewa rozstrzygni cie w tej kwestii wp ywa przede wszystkim bezpoêrednio na stan i bezpieczeƒstwo mienia spó ki, a nie jedynie na sfer dóbr osobistych podmiotu sprawujàcego funkcj w organie. 11. Przyk ad sformu owania petitum pozwu: Przyk ad 1: W imieniu [_] wnosz o: 1. ustalenie na podstawie art. 189 k.p.c., e nie istnieje stosunek cz onkostwa [_] w Radzie Nadzorczej/Zarzàdzie spó ki [_]; 2. rozpoznanie sprawy na rozprawie; 3. przeprowadzenie dowodu z dokumentów [_] na nast pujàce okolicznoêci [_]; 4. przeprowadzenie dowodu z zeznaƒ Êwiadków [_] na nast pujàce okolicznoêci [_]; 5. zasàdzenie od pozwanego na rzecz powoda zwrotu kosztów post powania, w tym kosztów zast pstwa procesowego, wed ug norm przepisanych. 9 WartoÊç przedmiotu sporu mo e zostaç okreêlona jako równowartoêç wynagrodzenia przys ugujàcego cz onkowi organu za okres kadencji, na którà zosta powo any. 35

38 Przyk ad 2: W imieniu [_] wnosz o: 1. ustalenie na podstawie art. 189 k.p.c., e [_] nie jest cz onkiem Rady Nadzorczej/Zarzàdu spó ki [_]) 2. rozpoznanie sprawy na rozprawie; 3. przeprowadzenie dowodu z dokumentów [_] na nast pujàce okolicznoêci [_]; 4. przeprowadzenie dowodu z zeznaƒ Êwiadków [_] na nast pujàce okolicznoêci [_]; 5. zasàdzenie od pozwanego na rzecz powoda zwrotu kosztów post powania, w tym kosztów zast pstwa procesowego, wed ug norm przepisanych. 12. Istotne orzeczenia: Wyrok SA w Warszawie z dnia 22 lipca 2010 r., VI ACa 1472/09, Lex nr W Êwietle art. 189 k.p.c. o interesie prawnym mo na mówiç wtedy, gdy istnieje niepewnoêç stanu prawego lub prawa, a strony àczy stosunek cywilnoprawny. Poj cie interesu prawnego, u ytego w art. 189 k.p.c., oznacza interes odnoszàcy si do stosunków prawnych (a nie jakichkolwiek), w których znajduje si powód w stosunku do pozwanych podmiotów. Wyrok SA w Poznaniu z dnia 19 maja 2010 r., I ACa 281/10, Lex nr Rolà art. 189 k.p.c. jest zapewnienie orzeczenia deklaratoryjnego, likwidujàcego niepewnoêç co do stosunku prawnego. Postanowienie SN z dnia 25 czerwca 2009 r., III CZP 43/09, Lex nr W sytuacji gdy proces o ustalenie toczy si pomi dzy innymi podmiotami ni te, którym z punktu widzenia prawa materialnego ma przys ugiwaç okreêlone prawo, warunkiem jego dopuszczalnoêci powinna byç ocena tego, czy w takim procesie ka dy z podmiotów, który mo e byç potencjalnie uprawniony lub byç stronà okreêlonego stosunku prawnego, ma zapewnionà mo liwoêç ochrony swoich interesów. 36

39 III.Powództwo o ustalenie, e okreêlony podmiot jest akcjonariuszem spó ki 4 powództwo oparte na art. 189 k.p.c. o ustalenie, e okreêlony podmiot jest akcjonariuszem spó ki umo liwia ochron praw akcjonariusza, którego status jest kwestionowany przez spó k lub pozosta ych akcjonariuszy bàdê osoby trzecie; 4 wystàpienie z powództwem mo e byç uzasadnione w sytuacji, gdy kwestionowana jest wa noêç lub skutecznoêç czynnoêci prawnej nabycia akcji lub gdy spó ka lub pozostali akcjonariusze uniemo liwiajà wykonywanie uprawnieƒ korporacyjnych z nabytych akcji. 1. Podstawa prawna: art. 189 k.p.c. 2. Podmiot uprawniony do àdania ustalenia, e okreêlony podmiot jest akcjonariuszem spó ki (powód): ka dy, kto ma w tym interes prawny (art. 189 k.p.c.) 3. Pozwany: spó ka, której akcje by y przedmiotem kwestionowanej transakcji (jeêli nie wyst puje jako powód) oraz nabywca akcji druga strona kwestionowanej czynnoêci prawnej. 4. Termin: brak ograniczeƒ. 5. Sàd w aêciwy: sàd w aêciwy miejscowo z uwagi na siedzib spó ki (art. 40 k.p.c.); okr gowy albo rejonowy w zale noêci od wartoêci przedmiotu sporu (art. 16 k.p.c. i art. 17 pkt 4) k.p.c.) 6. Wydzia w aêciwy: gospodarczy (art pkt 1 k.p.c. 10 ). 7. Tryb post powania: procesowy. 8. Op ata sàdowa: 5% wartoêci przedmiotu sporu, jednak nie mniej ni 30 z i nie wi cej ni 100 tys. z (art. 13 ust. 1 Ustawy o kosztach sàdowych w sprawach cywilnych). 10 Po dniu r.: art. 2 ust. 2 pkt 2) Ustawy o rozpoznawaniu przez sàdy spraw gospodarczych. 37

40 9. WartoÊç przedmiotu sporu: konieczne jest jej oznaczenie w z otych, po zaokràgleniu w gór do pe nego z otego (art k.p.c. w zw. z art pkt 1 k.p.c.). 11! Wa ne 4 dopuszczalnoêç wystàpienia z powództwem wymagaç b dzie wykazania interesu prawnego po stronie powoda, rozumianego jako potrzeba ochrony sfery prawnej, przy czym interes prawny nie mo e byç uto samiany z interesem ekonomicznym lub interesem faktycznym; 4 najcz Êciej spó ka oraz akcjonariusz, którego uprawnienia sà kwestionowane, posiadajà uzasadniony interes prawny w uzyskaniu orzeczenia likwidujàcego stan niepewnoêci prawnej. 10. Przyk ad sformu owania petitum pozwu: W imieniu [_] wnosz o: 1. ustalenie na podstawie art. 189 k.p.c., e [_] przys uguje status akcjonariusza spó ki [_] uprawnionego z [_] akcji spó ki; 2. rozpoznanie sprawy na rozprawie; 3. przeprowadzenie dowodu z dokumentów [_] na nast pujàce okolicznoêci [_]; 4. przeprowadzenie dowodu z zeznaƒ Êwiadków [_] na nast pujàce okolicznoêci [_]; 5. zasàdzenie od pozwanego na rzecz powoda zwrotu kosztów post powania, w tym kosztów zast pstwa procesowego, wed ug norm przepisanych. 11. Istotne orzeczenia: Wyrok SA w Poznaniu z dnia 11 marca 2010 r., I ACa 91/10, Lex nr Powództwo o ustalenie prawa lub stosunku prawnego jest mo liwe nie tylko wówczas gdy interes prawny wynika z bezpoêredniego zagro enia prawa powoda, ale tak e gdy zmierza do zapobie- enia temu zagro eniu. O braku interesu prawnego w ustaleniu mo na mówiç wówczas, gdy powód nie ma jakiejkolwiek potrzeby ustalenia prawa lub stosunku prawnego, lecz tak e wówczas, gdy mo e osiàgnàç w pe ni ochron swych praw w sposób prostszy i atwiejszy np. w procesie o Êwiadczenie albo ukszta towanie prawa lub stosunku prawnego. 11 Za podstaw ustalenia wartoêci przedmiotu sporu mo e byç przyj ta np. wartoêç nominalna akcji, których dotyczy spór lub cena nabycia akcji. 38

41 Powód musi udowodniç w procesie o ustalenie, e ma interes prawny w wytoczeniu powództwa przeciwko konkretnemu pozwanemu, który przynajmniej potencjalnie, stwarza zagro enie dla jego prawnie chronionych interesów, a sam skutek jaki wywo a uprawomocnienie si wyroku ustalajàcego zapewni powodowi ochron jego praw przez definitywne zakoƒczenie istniejàcego mi dzy tymi stronami sporu lub prewencyjnie zapobiegnie powstaniu w przysz oêci takiego sporu tj. obiektywnie odpadnie podstawa jego powstania. Wyrok SN z dnia 7 kwietnia 2010 r., III PK 342/09, Lex nr Interes prawny istnieje wówczas, gdy zachodzi stan niepewnoêci co do istnienia stosunku prawnego lub prawa, a wynik post powania doprowadzi do usuni cia niejasnoêci i wàtpliwoêci w tym zakresie i zapewni powodowi ochron jego prawnie chronionych interesów, czyli definitywnie zakoƒczy spór istniejàcy lub prewencyjnie zapobiegnie powstaniu takiego sporu w przysz oêci. Biernie legitymowany w post powaniu o ustalenie mo e byç ten, kto pozostaje z wynikajàcym z àdania pozwu prawem lub stosunkiem prawnym w takim zwiàzku, e stwarza zagro enie prawnie chronionym interesom powoda. Dlatego ocena, czy po stronie powodowej zachodzi interes prawny, w tym równie w wytoczeniu powództwa o ustalenie przeciwko okreêlonemu podmiotowi, zale y od konkretnych okolicznoêci danej sprawy i od tego, czy w drodze innego powództwa (np.o Êwiadczenie) strona mo e uzyskaç pe nà ochron swoich prawnie chronionych interesów. 39

42 4. Zabezpieczenie roszczeƒ przys ugujàcych akcjonariuszom

43 4 Wniosek o udzielenie zabezpieczenia stanowi pewnego rodzaju remedium na przewlek oêç post powania sàdowego jest narz dziem zwi kszajàcym szanse osiàgni cia zamierzonego celu w sporze korporacyjnym; 4 Mo e byç wniesiony zarówno w toku trwajàcego ju procesu, jak i jeszcze przed jego wszcz ciem; 4 Udzielenie przez sàd ochrony o charakterze tymczasowym (na czas trwania post powania rozpoznawczego) mo e polegaç na przymusowym utrzymaniu status quo, a tak e na ukszta towaniu nowej sytuacji prawnej pomi dzy stronami; 4 Katalog sposobów zabezpieczenia roszczeƒ pieni nych jest zamkni ty (art. 747 k.p.c.), zaê roszczeƒ niepieni nych otwarty (art. 755 k.p.c.); 4 Udzielenie zabezpieczenia jest dopuszczalne w ka dej sprawie cywilnej, podlegajàcej rozpoznaniu przez sàd powszechny lub sàd polubowny, z wnioskiem mo e wystàpiç zarówno powód, jak i pozwany; 4 Przes ankami udzielenia zabezpieczenia sà (art k.p.c., art k.p.c.): - istnienie drogi sàdowej w odniesieniu do roszczenia, które ma podlegaç zabezpieczeniu; - uprawdopodobnienie roszczenia; - istnienie interesu prawnego w udzieleniu zabezpieczenia. 4 Interes prawny w udzieleniu zabezpieczenia istnieje wtedy, gdy brak zabezpieczenia uniemo liwi lub powa nie utrudni wykonanie zapad ego w sprawie orzeczenia lub w inny sposób uniemo liwi lub powa nie utrudni osiàgni cie celu post powania w sprawie (art k.p.c.).!! Wa ne W przypadku, gdy uprawniony wyst puje z wnioskiem o udzielenie zabezpieczenia jeszcze przed wszcz ciem post powania w sprawie, sàd udzielajàc zabezpieczenia wyznacza termin, w którym pozew powinien byç wniesiony pod rygorem upadku zabezpieczenia. Termin ten nie mo e przekraczaç dwóch tygodni (art. 733 k.p.c.). Wa ne Zabezpieczenie udzielone przed wszcz ciem post powania upadnie, jeêli uprawniony nie wystàpi we wszcz tym post powaniu w sprawie o ca oêç roszczenia lub te wystàpi o roszczenia inne ni to, które zosta o zabezpieczone (art k.p.c.). 41

44 I. Wniosek o udzielenie zabezpieczenia roszczenia o stwierdzenie niewa noêci (uchylenie) uchwa y 1. Podstawa prawna: art. 730, 730 1, 755 k.p.c. w zw. z art. 425 k.s.h. (art. 422 k.s.h.). 2. Podmiot uprawniony do wystàpienia z wnioskiem: 4 przed wytoczeniem powództwa ten, kto zamierza wystàpiç z powództwem kwestionujàcym uchwa ; na podstawie art k.s.h. uprawnienie do tego przys uguje: - zarzàdowi; - radzie nadzorczej; - cz onkom zarzàdu i rady nadzorczej; - akcjonariuszowi, który g osowa przeciwko uchwale, a po jej powzi ciu za àda zaprotoko owania sprzeciwu; - akcjonariuszowi bezzasadnie niedopuszczonemu do udzia u w walnym zgromadzeniu; - akcjonariuszowi, który nie by obecny na walnym zgromadzeniu w przypadku wadliwego zwo ania walnego zgromadzenia lub powzi cia uchwa y w sprawie nieobj tej porzàdkiem obrad; 4 w trakcie procesu: powód. 3. Podmiot, przeciwko któremu mo e byç skierowany wniosek (obowiàzany): spó ka, której walne zgromadzenie podj o uchwa pozwana w sprawie. 4. Sàd w aêciwy: sàd, do którego w aêciwoêci nale y merytoryczne rozpoznanie sprawy w pierwszej instancji (art. 734 k.p.c.) czyli sàd okr gowy, w aêciwy miejscowo z uwagi na siedzib spó ki (art. 17 pkt 4 2 k.p.c., art. 40 k.p.c. i art. 30 k.p.c.). Wniosek o udzielenie zabezpieczenia zg oszony w toku post powania rozpoznaje sàd tej instancji, w której toczy si post powanie Z wyjàtkiem przypadku, gdy sàdem tym jest Sàd Najwy szy wtedy o zabezpieczeniu orzeka sàd pierwszej instancji (art. 734 k.p.c.). 42

45 5. Wydzia w aêciwy: gospodarczy (art pkt 1 k.p.c. 13 ). 6. Op ata sàdowa: sta a 100 z ; je eli wniosek zg aszany jest w pozwie nie podlega on odr bnej op acie (art. 69 pkt 1 Ustawy o kosztach sàdowych w sprawach cywilnych). 7. Przyk ad sformu owania petitum pozwu: Przyk ad 1: zabezpieczenie roszczenia o stwierdzenie niewa noêci uchwa y walnego zgromadzenia poprzez wstrzymanie skutecznoêci uchwa y: Dzia ajàc w imieniu [_], na podstawie art. 730, i 755 k.p.c. wnosz o: 1. udzielenie zabezpieczenia roszczenia [_] przeciwko [_] o stwierdzenie niewa noêci, na podstawie art k.s.h. oraz art pkt [_] k.s.h., Uchwa y nr [_] Nadzwyczajnego Walnego Zgromadzenia spó ki [_], z dnia [_] roku w sprawie [_] poprzez unormowanie praw i obowiàzków stron na czas trwania post powania z powództwa uprawnionego przeciwko obowiàzanemu majàcego za przedmiot powy sze roszczenie polegajàce na wstrzymaniu skutecznoêci uchwa y nr [_] Nadzwyczajnego Walnego Zgromadzenia spó ki [_] z dnia [_] roku w sprawie [_]; 2. zasàdzenie w orzeczeniu koƒczàcym post powanie w sprawie od obowiàzanego na rzecz uprawnionego zwrotu kosztów post powania zabezpieczajàcego, w tym kosztów zast pstwa procesowego, wed ug norm przepisanych. Przyk ad 2: zabezpieczenie roszczenia o stwierdzenie niewa noêci uchwa y walnego zgromadzenia, ewentualnie o uchylenie tej uchwa y poprzez zawieszenie post powania rejestrowego: Dzia ajàc w imieniu [_], na podstawie art. 730, i 755 k.p.c. wnosz o: 1. udzielenie zabezpieczenia roszczenia [_] przeciwko [_] o stwierdzenie niewa noêci, na podstawie art k.s.h. oraz art pkt [_] k.s.h., Uchwa y nr [_] Zwyczajnego Walnego Zgromadzenia spó ki [_], z dnia [_] roku w sprawie [_], ewentualnie o uchylenie tej Uchwa y na podstawie art k.s.h. oraz art pkt [_] k.s.h. poprzez unormowanie praw i obowiàzków stron na czas trwania post powania z powództwa uprawnionego przeciwko obowiàzanemu majàcego za przedmiot powy sze roszczenia polegajàce na zawieszeniu post powania 13 Po dniu r.: art. 2 ust. 2 pkt 2) Ustawy o rozpoznawaniu przez sàdy spraw gospodarczych. 43

46 rejestrowego dotyczàcego rejestracji zmian statutu spó ki wynikajàcych z podj cia Uchwa y nr [_] Zwyczajnego Walnego Zgromadzenia spó ki [_], z dnia [_] roku w sprawie [_], toczàcego si obecnie przed Sàdem [_] pod sygnaturà akt [_]; 2. zasàdzenie w orzeczeniu koƒczàcym post powanie w sprawie od obowiàzanego na rzecz uprawnionego zwrotu kosztów post powania zabezpieczajàcego, w tym kosztów zast pstwa procesowego, wed ug norm przepisanych. Przyk ad 3: zabezpieczenie roszczenia o uchylenie uchwa y walnego zgromadzenia poprzez zakazanie wykonywania uchwa y: Dzia ajàc w imieniu [_], na podstawie art. 730, i 755 k.p.c. wnosz o: 1. udzielenie zabezpieczenia roszczenia [_] przeciwko [_] o uchylenie, na podstawie art k.s.h. oraz art pkt [_] k.s.h., Uchwa y nr [_] Nadzwyczajnego Walnego Zgromadzenia spó ki [_], z dnia [_] roku w sprawie [_] poprzez unormowanie praw i obowiàzków stron na czas trwania post powania z powództwa uprawnionego przeciwko obowiàzanemu majàcego za przedmiot powy sze roszczenie polegajàce na zakazaniu zarzàdowi spó ki [_] podejmowania jakichkolwiek czynnoêci zmierzajàcych do wykonania Uchwa y nr [_] Nadzwyczajnego Walnego Zgromadzenia spó ki [_], z dnia [_] roku w sprawie [_]; 2. zasàdzenie w orzeczeniu koƒczàcym post powanie w sprawie od obowiàzanego na rzecz uprawnionego zwrotu kosztów post powania zabezpieczajàcego, w tym kosztów zast pstwa procesowego, wed ug norm przepisanych. 8. Istotne orzeczenia: Postanowienie SA w Bia ymstoku z dnia 6 sierpnia 2009 r., I ACz 591/09, OSAB 2009/2-3/37 TreÊç art k.s.h. nie wy àcza mo liwoêci stosowania przepisów kodeksu post powania cywilnego o zabezpieczeniu roszczeƒ w sprawach, w których przedmiotem jest uchylenie bàdê stwierdzenie niewa noêci uchwa y zgromadzenia akcjonariuszy. Ustawodawca przewidzia dla sàdu rejestrowego kompetencje do zawieszenia post powania w takim przypadku. Nie oznacza to jednak, ze skar àcy uchwa nie ma interesu prawnego we wstrzymaniu jej wykonania na wczeêniejszym etapie, aby zapobiec powstaniu niekorzystnych skutków, jakie wystàpi yby w wyniku wykonania przez zarzàd uchwa y. 44

47 Uchwa a SN z 21 lipca 2010 r., III CZP 49/10, OSNC 2011/1/7 Zabezpieczenie roszczenia o stwierdzenie niewa noêci uchwa y wspólników spó ki z ograniczonà odpowiedzialnoêcià przez zawieszenie post powania rejestrowego dotyczàcego wpisu zmian na podstawie tej uchwa y mo e nastàpiç jeszcze przed wszcz ciem post powania w sprawie stwierdzenia jej niewa noêci. Zawieszenie post powania rejestrowego na podstawie w zwiàzku z art k.s.h. mo e nastàpiç dopiero po zaskar eniu uchwa y wspólników, co wynika ze zdania drugiego w zwiàzku ze zdaniem pierwszym art k.s.h. 45

48 II. Wniosek o zabezpieczenie roszczenia o powstrzymanie bezpoêrednio gro àcego niebezpieczeƒstwa szkody 4 W kodeksie cywilnym przewidziane jest tzw. roszczenie prewencyjne. Zgodnie z art. 439 k.c.: Ten, komu wskutek zachowania si innej osoby, w szczególnoêci wskutek braku nale ytego nadzoru nad ruchem kierowanego przez nià przedsi biorstwa lub zak adu albo nad stanem posiadanego przez nià budynku lub innego urzàdzenia, zagra a bezpoêrednio szkoda, mo e àdaç, a eby osoba ta przedsi wzi a Êrodki niezb dne do odwrócenia gro àcego niebezpieczeƒstwa, a w razie potrzeby tak e, by da a odpowiednie zabezpieczenie. 4 Dotyczy ono wszystkich rodzajów zachowaƒ, które mogà skutkowaç w przysz oêci odpowiedzialnoêcià deliktowà. 4 W ramach powo ania podstaw do uznania roszczenia za uprawdopodobnione nale y wskazaç okolicznoêci Êwiadczàce o: - istnieniu stanu zagro enia szkodà wynikajàcà z bezprawnego zachowania pozwanego (obowiàzanego); - bezpoêrednim charakterze zagra ajàcej powodowi (uprawnionemu) szkody; - mo liwoêci uznania zwiàzku przyczynowego pomi dzy zachowaniem pozwanego (obowiàzanego) a zagra ajàcà powodowi (uprawnionemu) szkodà za normalny. 1. Podstawa prawna: art. 730, 730 1, 755 k.p.c. w zw. z art. 439 k.c. 2. Podmiot uprawniony do wystàpienia z wnioskiem: 4 przed wytoczeniem powództwa: ka da osoba, której na skutek okreêlonego dzia ania spó ki (w szczególnoêci realizowanego przez jej zarzàd, rad nadzorczà lub walne zgromadzenie) zagra a realne niebezpieczeƒstwo szkody; 4 w trakcie procesu: powód. 3. Podmiot, przeciwko któremu mo e byç skierowany wniosek (obowiàzany): spó ka pozwana w sprawie. 4. Sàd w aêciwy: sàd, do którego w aêciwoêci nale y merytoryczne rozpoznanie sprawy w pierwszej instancji (art. 734 k.p.c.) czyli sàd w aêciwy miejscowo z uwagi na siedzib 46

49 spó ki (art. 30 k.p.c.); okr gowy albo rejonowy w zale noêci od wartoêci przedmiotu sporu (art. 16 k.p.c. i art. 17 pkt 4) k.p.c.). Wniosek o udzielenie zabezpieczenia zg oszony w toku post powania rozpoznaje sàd tej instancji, w której toczy si post powanie Wydzia w aêciwy: gospodarczy (art pkt 1 k.p.c.) Op ata sàdowa: sta a 100 z ; zaê je eli wniosek zg aszany jest w pozwie nie podlega on odr bnej op acie (art. 69 pkt 1 Ustawy o kosztach sàdowych w sprawach cywilnych). 7. Przyk ad sformu owania petitum wniosku o zabezpieczenie roszczenia o odwrócenie gro àcego bezpoêrednio niebezpieczeƒstwa szkody poprzez zakazanie podejmowania okreêlonych czynnoêci: Dzia ajàc w imieniu [_], na podstawie art. 730, i 755 k.p.c. wnosz o: 1. udzielenie zabezpieczenia roszczenia [_] przeciwko [_] na podstawie art. 439 k.c. o nakazanie podj cia Êrodków zmierzajàcych do odwrócenia bezpoêrednio gro àcego niebezpieczeƒstwa szkody, a polegajàcych na zaniechaniu [_] poprzez unormowanie praw i obowiàzków stron na czas trwania post powania z powództwa uprawnionego przeciwko obowiàzanemu majàcego za przedmiot powy sze roszczenie polegajàce na zakazaniu zarzàdowi spó ki [_] dokonywania czynnoêci polegajàcych na [_] 2. zasàdzenie w orzeczeniu koƒczàcym post powanie w sprawie od obowiàzanego na rzecz uprawnionego zwrotu kosztów post powania zabezpieczajàcego, w tym kosztów zast pstwa procesowego, wed ug norm przepisanych. 8. Istotne orzeczenia: Wyrok SN z dnia 24 listopada 1999 r., I CKN 218/98, Legalis Przepis art. 439 k.c. nie dotyczy w ogóle odpowiedzialnoêci odszkodowawczej. Stwarza on natomiast podstaw roszczeƒ osoby, której grozi dopiero szkoda na skutek zachowania si innej osoby. Z uwagi na stan zagro enia wchodzi w rachub akcja prewencyjna, która szkodzie ma zapobiec. Na jego podstawie zatem nie mo na dochodziç naprawienia szkody, a jedynie zmierzaç jak to przewiduje art. 439 k.c. do tego, a eby strona pozwana przedsi wzi a niezb dne Êrodki do odwrócenia gro àcego niebezpieczeƒstwa, a tak e by da a ewentualnie równie odpowiednie zabezpieczenie. 14 Z wyjàtkiem przypadku, gdy sàdem tym jest Sàd Najwy szy wtedy o zabezpieczeniu orzeka sàd pierwszej instancji (art. 734 k.p.c.). 15 Po dniu r.: art. 2 ust. 2 pkt 2) Ustawy o rozpoznawaniu przez sàdy spraw gospodarczych. 47

50 III.Wniosek o zabezpieczenie roszczenia o ustalenie, e okreêlony podmiot jest akcjonariuszem spó ki 1. Podstawa prawna: art. 730, 730 1, 755 k.p.c. w zw. z art. 189 k.p.c. 2. Podmiot uprawniony do wystàpienia z tak ukszta towanym wnioskiem: 4 przed wytoczeniem powództwa: ka da osoba, która ma interes prawny w ustaleniu, e okreêlony podmiot jest akcjonariuszem spó ki i e przys uguje mu okreêlona liczba akcji w kapitale zak adowym spó ki; 16 4 w trakcie procesu: powód. 3. Podmiot, przeciwko któremu mo e byç skierowany tak ukszta towany wniosek (obowiàzany): spó ka, której akcje by y przedmiotem kwestionowanej transakcji pozwana w sprawie lub nabywca akcji druga strona kwestionowanej czynnoêci prawnej pozwany w sprawie (w zale noêci od wnioskowanego sposobu zabezpieczenia). 4. Sàd w aêciwy: sàd, do którego w aêciwoêci nale y merytoryczne rozpoznanie sprawy w pierwszej instancji (art. 734 k.p.c.) czyli sàd w aêciwy miejscowo z uwagi na siedzib spó ki (art. 40 k.p.c.); okr gowy albo rejonowy w zale noêci od wartoêci przedmiotu sporu (art. 16 k.p.c. i art. 17 pkt 4) k.p.c.). 17 Wniosek o udzielenie zabezpieczenia zg oszony w toku post powania rozpoznaje sàd tej instancji, w której toczy si post powanie Wydzia w aêciwy: gospodarczy (art pkt 1 k.p.c.) Op ata sàdowa: sta a 100 z ; je eli wniosek zg aszany jest w pozwie nie podlega on odr bnej op acie (art. 69 pkt 1 Ustawy o kosztach sàdowych w sprawach cywilnych). 16 Np. zbywca akcji, który kwestionuje wa noêç lub skutecznoêç umowy stanowiàcej podstaw do przejêcia praw z akcji na nabywc. 17 Za podstaw ustalenia wartoêci przedmiotu sporu mo e byç przyj ta np. wartoêç nominalna akcji, których dotyczy spór. 18 Z wyjàtkiem przypadku, gdy sàdem tym jest Sàd Najwy szy wtedy o zabezpieczeniu orzeka sàd pierwszej instancji (art. 734 k.p.c.). 19 Po dniu r.: art. 2 ust. 2 pkt 2) Ustawy o rozpoznawaniu przez sàdy spraw gospodarczych. 48

51 7. Przyk ad sformu owania petitum wniosku: Przyk ad 1: zabezpieczenie roszczenia o ustalenie, e okreêlony podmiot jest akcjonariuszem spó ki poprzez zakazanie wyp aty dywidendy (obowiàzanym w takim przypadku b dzie spó ka): Dzia ajàc w imieniu [_], na podstawie art. 730, i 755 k.p.c. wnosz o: 1. udzielenie zabezpieczenia roszczenia [_] przeciwko [_] i przeciwko [_] o ustalenie na podstawie art. 189 k.p.c., e [_] jest akcjonariuszem spó ki [_] i przys uguje mu prawo do [_] akcji w jej kapitale zak adowym poprzez unormowanie praw i obowiàzków stron na czas trwania post powania z powództwa uprawnionego przeciwko obowiàzanemu majàcego za przedmiot powy sze roszczenie polegajàce na zakazaniu spó ce [_] dokonywania wyp aty zysku za rok obrotowy [_] i lata poprzednie, w tym w formie zaliczki na poczet dywidendy, na rzecz [_]; 2. zasàdzenie w orzeczeniu koƒczàcym post powanie w sprawie od obowiàzanego na rzecz uprawnionego zwrotu kosztów post powania zabezpieczajàcego, w tym kosztów zast pstwa procesowego, wed ug norm przepisanych. Przyk ad 2: zabezpieczenie roszczenia o ustalenie, e okreêlony podmiot jest akcjonariuszem spó ki poprzez zakazanie wykonywania prawa g osu (obowiàzanym w takim przypadku b dzie spó ka oraz nabywca akcji druga strona kwestionowanej czynnoêci prawnej): Dzia ajàc w imieniu [_], na podstawie art. 730, i 755 k.p.c. wnosz o: 1. udzielenie zabezpieczenia roszczenia [_] przeciwko [_] i przeciwko [_] o ustalenie na podstawie art. 189 k.p.c., e [_] jest akcjonariuszem spó ki [_] i przys uguje mu prawo do [_] akcji w jej kapitale zak adowym poprzez unormowanie praw i obowiàzków stron na czas trwania post powania z powództwa uprawnionego przeciwko obowiàzanemu majàcego za przedmiot powy sze roszczenie polegajàce na zakazaniu [_] wykonywania prawa g osu na walnym zgromadzeniu spó ki [_]; 2. zasàdzenie w orzeczeniu koƒczàcym post powanie w sprawie od obowiàzanego na rzecz uprawnionego zwrotu kosztów post powania zabezpieczajàcego, w tym kosztów zast pstwa procesowego, wed ug norm przepisanych. 49

52 ! Przyk ad 3: zabezpieczenie roszczenia o ustalenie, e okreêlony podmiot jest akcjonariuszem spó ki poprzez zakazanie powo ywania cz onków organów spó ki (obowiàzanym w takim przypadku b dzie spó ka i nabywca akcji druga strona kwestionowanej czynnoêci prawnej): Dzia ajàc w imieniu [_], na podstawie art. 730, i 755 k.p.c. wnosz o: 1. udzielenie zabezpieczenia roszczenia [_] przeciwko [_] i przeciwko [_] o ustalenie na podstawie art. 189 k.p.c., e [_] jest akcjonariuszem spó ki [_] i przys uguje mu prawo do [_] akcji w jej kapitale zak adowym poprzez unormowanie praw i obowiàzków stron na czas trwania post powania z powództwa uprawnionego przeciwko obowiàzanemu majàcego za przedmiot powy sze roszczenie polegajàce na zakazaniu [_] powo ywania cz onków zarzàdu i rady nadzorczej spó ki [_]; 2. zasàdzenie w orzeczeniu koƒczàcym post powanie w sprawie od obowiàzanego na rzecz uprawnionego zwrotu kosztów post powania zabezpieczajàcego, w tym kosztów zast pstwa procesowego, wed ug norm przepisanych. Przyk ad 4: zabezpieczenie roszczenia o ustalenie, e okreêlony podmiot jest akcjonariuszem spó ki poprzez umo liwienie wykonywania prawa g osu (obowiàzanym w takim przypadku b dzie spó ka): Dzia ajàc w imieniu [_], na podstawie art. 730, i 755 k.p.c. wnosz o: 1. udzielenie zabezpieczenia roszczenia [_] przeciwko [_] o ustalenie na podstawie art. 189 k.p.c., e [_] jest akcjonariuszem spó ki [_] i przys uguje mu prawo do [_] akcji w jej kapitale zak adowym poprzez unormowanie praw i obowiàzków stron na czas trwania post powania z powództwa uprawnionego przeciwko obowiàzanemu majàcego za przedmiot powy sze roszczenie polegajàce na umo liwieniu [_] wykonywania prawa g osu z posiadanych przez [_] akcji na walnym zgromadzeniu spó ki zwo anym na dzieƒ [_]; 2. zasàdzenie w orzeczeniu koƒczàcym post powanie w sprawie od obowiàzanego na rzecz uprawnionego zwrotu kosztów post powania zabezpieczajàcego, w tym kosztów zast pstwa procesowego, wed ug norm przepisanych. 8. Wa ne We wniosku o udzielenie zabezpieczenia tego roszczenia uprawdopodobnienia wymagaç b dzie tak e istnienie interesu prawnego w ustaleniu jako przes anki skutecznoêci roszczenia opartego na przepisie art. 189 k.p.c. 50

53 9. Istotne orzeczenia: Wyrok SN z 18 marca 2011 r., III CSK 127/10, LEX nr Interes prawny w rozumieniu art. 189 k.p.c. oznacza potrzeb prawnà wynikajàcà z sytuacji prawnej w jakiej powód si znajduje. Chodzi tu oczywiêcie o interes dotyczàcy szeroko rozumianych praw i stosunków prawnych. Tak pojmowany interes prawny mo e wynikaç z bezpoêredniego zagro enia prawa powoda lub zmierzaç do zapobie enia temu zagro eniu. Interes prawny wyst puje tak e wtedy, gdy istnieje niepewnoêç stanu prawnego lub prawa, majàca charakter obiektywny, tzn. zachodzàca wed ug rozumnej oceny sytuacji, a nie tylko subiektywnego odczucia powoda. Godzi si jednak podkreêliç, e uwzgl dnieniem celowoêci jego wyk adni, konkretnych okolicznoêci danej sprawy i wreszcie tego, czy w drodze innego powództwa, zw aszcza powództwa o Êwiadczenie, strona mo e uzyskaç pe nà ochron swoich praw. Poj cie interesu prawnego powinno byç przy tym interpretowane z uwzgl dnieniem szeroko pojmowanego dost pu do sàdów w celu zapewnienia nale ytej ochrony prawnej. Wyrok SN z dnia 30 paêdziernika 2008 r., II CSK 233/08, LexPolonica nr Uzale nienie powództwa o ustalenie od interesu prawnego nale y pojmowaç elastycznie, z uwzgl dnieniem celowoêciowej wyk adni poj cia interesu prawnego, konkretnych okolicznoêci danej sprawy, i od tego, czy w drodze powództwa o Êwiadczenie strona mo e uzyskaç pe nà ochron swoich praw. Istnienia interesu prawnego powoda w àdaniu ustalenia istnienia lub nieistnienia stosunku prawnego nie eliminuje okolicznoêç, e podmiot àdajàcy ustalenia sam nie jest stronà stosunku prawnego poddanego ocenie Sàdu. Innymi s owy, powodem w prawie o ustalenie nie musi byç podmiot kwestionowanego albo aprobowanego stosunku prawnego, a mo e nim byç tak e osoba trzecia wobec stron tego stosunku. 51

54 IV.Wniosek o zabezpieczenie roszczenia o ustalenie nieistnienia stosunku cz onkostwa w organie spó ki akcyjnej 1. Podstawa prawna: art. 730, 730 1, 755 k.p.c. w zw. z art. 189 k.p.c. 2. Podmiot uprawniony do wystàpienia z tak ukszta towanym wnioskiem: 4 przed wytoczeniem powództwa: podmiot, który ma interes prawny w ustaleniu, e okreêlona osoba jest cz onkiem zarzàdu lub rady nadzorczej spó ki; 4 w trakcie procesu: powód. 3. Podmiot, przeciwko któremu mo e byç skierowany tak ukszta towany wniosek (obowiàzany): spó ka oraz osoba, której cz onkostwo w organie spó ki jest kwestionowane. 4. Sàd w aêciwy: sàd, do którego w aêciwoêci nale y merytoryczne rozpoznanie sprawy w pierwszej instancji (art. 734 k.p.c.) czyli sàd w aêciwy miejscowo z uwagi na siedzib spó ki (art. 40 k.p.c.); okr gowy albo rejonowy w zale noêci od wartoêci przedmiotu sporu (art. 16 k.p.c. i art. 17 pkt 4) k.p.c.). Wniosek o udzielenie zabezpieczenia zg oszony w toku post powania rozpoznaje sàd tej instancji, w której toczy si post powanie Wydzia w aêciwy: gospodarczy (art pkt 1 k.p.c.) Op ata sàdowa: sta a 100 z ; je eli wniosek zg aszany jest w pozwie nie podlega on odr bnej op acie (art. 69 pkt 1 Ustawy o kosztach sàdowych w sprawach cywilnych). 7. Przyk ad sformu owania petitum wniosku: Przyk ad 1: zabezpieczenie roszczenia o ustalenie, e okreêlony podmiot nie jest cz onkiem organu spó ki poprzez zakazanie dopuszczania do wykonywania czynnoêci (obowiàzanym w takim przypadku b dzie spó ka): Dzia ajàc w imieniu [_], na podstawie art. 730, i 755 k.p.c. wnosz o: 4 udzielenie zabezpieczenia roszczenia [_] przeciwko [_] i przeciwko [_] o ustalenie na podstawie art. 189 k.p.c., e nie istnieje stosunek cz onkostwa [_] w radzie nadzorczej (zarzàdzie) spó ki [_] 20 Z wyjàtkiem przypadku, gdy sàdem tym jest Sàd Najwy szy wtedy o zabezpieczeniu orzeka sàd pierwszej instancji (art. 734 k.p.c.). 21 Po dniu r.: art. 2 ust. 2 pkt 2) Ustawy o rozpoznawaniu przez sàdy spraw gospodarczych. 52

55 ! alternatywny sposób sformu owania roszczenia: 4 udzielenie zabezpieczenia roszczenia [_] przeciwko [_] i przeciwko [_] o ustalenie na podstawie art. 189 k.p.c., e [_] nie jest cz onkiem rady nadzorczej / zarzàdu spó ki [_] poprzez unormowanie praw i obowiàzków stron na czas trwania post powania z powództwa uprawnionego przeciwko obowiàzanemu majàcego za przedmiot powy sze roszczenie polegajàce na zakazaniu spó ce [_] dopuszczania do wykonywania przez [_] jakichkolwiek czynnoêci i dzia aƒ o charakterze prawnym bàdê faktycznym, jakie àczà si ze sprawowaniem funkcji cz onka rady nadzorczej (zarzàdu); 4 zasàdzenie w orzeczeniu koƒczàcym post powanie w sprawie od obowiàzanego na rzecz uprawnionego zwrotu kosztów post powania zabezpieczajàcego, w tym kosztów zast pstwa procesowego, wed ug norm przepisanych. Przyk ad 2: zabezpieczenie roszczenia o ustalenie, e okreêlony podmiot nie jest cz onkiem organu spó ki poprzez zakazanie uczestnictwa w posiedzeniach oraz g osowania nad uchwa ami (obowiàzanym w takim przypadku b dzie spó ka oraz podmiot sprawujàcy funkcj cz onka organu): Dzia ajàc w imieniu [_], na podstawie art. 730, i 755 k.p.c. wnosz o: 4 udzielenie zabezpieczenia roszczenia [_] przeciwko [_] i przeciwko [_] o ustalenie na podstawie art. 189 k.p.c., e nie istnieje stosunek cz onkostwa [_] w radzie nadzorczej (zarzàdzie) spó ki [_] alternatywny sposób sformu owania roszczenia: 4 udzielenie zabezpieczenia roszczenia: [_] przeciwko [_] i przeciwko [_] o ustalenie na podstawie art. 189 k.p.c., e [_] nie jest cz onkiem rady nadzorczej / zarzàdu spó ki [_] poprzez unormowanie praw i obowiàzków stron na czas trwania post powania z powództwa uprawnionego przeciwko obowiàzanemu majàcego za przedmiot powy sze roszczenie polegajàce na zakazaniu [_] uczestnictwa w posiedzeniach rady nadzorczej (zarzàdu) spó ki [_] oraz g osowania nad uchwa ami podejmowanymi przez rad nadzorczà (zarzàd) spó ki [_]; 4 zasàdzenie w orzeczeniu koƒczàcym post powanie w sprawie od obowiàzanego na rzecz uprawnionego zwrotu kosztów post powania zabezpieczajàcego, w tym kosztów zast pstwa procesowego, wed ug norm przepisanych. 8. Wa ne We wniosku o udzielenie zabezpieczenia tego roszczenia uprawdopodobnienia wymagaç b dzie tak e istnienie interesu prawnego w ustaleniu jako przes anki skutecznoêci roszczenia opartego na przepisie art. 189 k.p.c. 53

56 V. Zabezpieczenie powództwa akcjonariusza o naprawienie szkody wyrzàdzonej spó ce (actio pro socio), ze szczególnym uwzgl dnieniem zabezpieczenia przez zaj cie akcji oraz wierzytelnoêci wobec spó ki 1. Podstawa prawna: art i 2 k.p.c. w zw. z art k.s.h. 2. Podmiot uprawniony do wystàpienia z tak ukszta towanym wnioskiem: 4 przed wytoczeniem powództwa: osoba, która posiada legitymacj czynnà na podstawie art k.s.h. do wystàpienia z powództwem o naprawienie szkody wyrzàdzonej spó ce tj. akcjonariusz lub osoba, której s u y inny tytu uczestnictwa w zysku lub podziale majàtku spó ki); 4 w trakcie procesu: powód. 3. Podmiot, przeciwko któremu mo e byç skierowany tak ukszta towany wniosek (obowiàzany): ten, kto wyrzàdzi spó ce szkod i odpowiada za nià na podstawie art k.s.h., a wi c w szczególnoêci cz onek zarzàdu, rady nadzorczej, rewident badajàcy sprawozdanie finansowe. 4. Termin: nie wczeêniej ni 1 (jeden) rok od ujawnienia si czynu wyrzàdzajàcego szkod (art k.s.h.). 5. Sàd w aêciwy: w zale noêci od tego, czy wartoêç przedmiotu sporu przekracza 100 tys. z 22, sàd okr gowy (art. 17 pkt 4 k.p.c.) lub rejonowy (art. 16 k.p.c.), w aêciwy wed ug miejsca siedziby spó ki (art. 489 k.s.h.) je eli powództwo skierowane jest przeciwko cz onkom organów lub likwidatorom albo w aêciwy na zasadach ogólnych je eli powództwo skierowane jest przeciwko innym osobom. Wniosek o udzielenie zabezpieczenia zg oszony w toku post powania rozpoznaje sàd tej instancji, w której toczy si post powanie Wydzia w aêciwy: gospodarczy (art pkt 1 k.p.c.) Po dniu r tys. z. 23 Z wyjàtkiem przypadku, gdy sàdem tym jest Sàd Najwy szy wtedy o zabezpieczeniu orzeka sàd pierwszej instancji (art. 734 k.p.c.). 24 Po dniu r.: (art. 2 ust. 2 pkt 2) Ustawy o rozpoznawaniu przez sàdy spraw gospodarczych. 54

57 ! 7. Op ata sàdowa: 100 z, chyba e wniosek zostanie zg oszony w pozwie wówczas jest wolny od op at (art. 69 pkt 1 Ustawy o kosztach sàdowych w sprawach cywilnych). 8. Przyk ad sformu owania petitum wniosku: Przyk ad 1: zabezpieczenie roszczenia o naprawienie szkody wyrzàdzonej spó ce poprzez zaj cie akcji w spó ce publicznej: W imieniu [_], akcjonariusza spó ki [_] na podstawie art w zw. z art k.p.c. wnosz o: 1. udzielenie zabezpieczenia przys ugujàcego uprawnionemu przeciwko obowiàzanemu roszczenia o zasàdzenie od obowiàzanego [_] na rzecz Spó ki [_] kwoty [_] tytu em odszkodowania, wraz z odsetkami [_] do sumy [_] poprzez zaj cie [_] akcji w spó ce [_] o numerach [_] i wartoêci [_] ka da, z których uprawniony jest obowiàzany, zapisanych na rachunku papierów wartoêciowych prowadzonym przez [_]; 2. przeprowadzenie dowodu z dokumentów [_] na nast pujàce okolicznoêci [_]; 3. zakreêlenie uprawnionemu dwutygodniowego terminu na wniesienie pozwu; 4. opatrzenie odpisu postanowienia o udzieleniu zabezpieczenia klauzulà wykonalnoêci w trybie art k.p.c. i dor czenie go uprawnionemu; 5. zasàdzenie w orzeczeniu koƒczàcym post powanie w sprawie od obowiàzanego na rzecz uprawnionego zwrotu kosztów post powania zabezpieczajàcego, w tym kosztów zast pstwa procesowego, wed ug norm przepisanych. 9. Wa ne Zaj cie prawa obejmuje równie wszelkie wierzytelnoêci i roszczenia przys ugujàce d u nikowi z tytu u zaj tego prawa, nawet je eli powsta y po zaj ciu (art k.p.c.). Zaj cie akcji obejmuje zatem w szczególnoêci dywidend i zaliczk na jej poczet, a tak e prawo do nadwy ki likwidacyjnej.! 10. Wa ne Wobec brzmienia art k.p.c. w zw. z art k.p.c., który przewiduje e z mocy zaj cia wierzyciel mo e wykonywaç wszelkie uprawnienia majàtkowe d u nika wynikajàce z zaj tego prawa, niezb dne do zaspokojenia wierzyciela w drodze egzekucji, a tak e mo e równie podejmowaç wszelkie dzia ania niezb dne do zachowania prawa, kontrowersyjne jest, czy zaj cie akcji wy àcza mo liwoêç wykonywania przez akcjonariusza praw korporacyjnych. Wydaje si jednak, e udzielenie zabezpieczenia przez zaj cie akcji nie pozbawia akcjonariusza (obowiàzanego w post powaniu zabezpieczajàcym) wykonywania uprawnieƒ korporacyjnych (tj. w szczególnoêci prawa udzia u w walnym zgromadzeniu i prawa g osu) wynikajàcych z akcji imiennych lub zdematerializowanych. 55

58 Przyk ad 2: zabezpieczenie roszczenia o naprawienie szkody wyrzàdzonej spó ce poprzez zaj cie wierzytelnoêci wynikajàcych z kontraktu mened erskiego: Ponadto, na podstawie art w zw. z art k.p.c. wnosz o: 1. udzielenie zabezpieczenia przys ugujàcego uprawnionemu przeciwko obowiàzanemu roszczenia o zasàdzenie od obowiàzanego [_] na rzecz Spó ki [_] kwoty [_] tytu em odszkodowania, wraz z odsetkami [_] do sumy [_] poprzez zaj cie wierzytelnoêci przys ugujàcych obowiàzanemu od Spó ki [_] na podstawie zawartego ze Spó kà [_] dnia [_] kontraktu mened erskiego; 2. opatrzenie odpisu postanowienia o udzieleniu zabezpieczenia klauzulà wykonalnoêci w trybie art k.p.c. i dor czenie go uprawnionemu. 11. Istotne orzeczenia: Uchwa a SN z dnia 14 wrzeênia 2005 r., III CZP 57/05, OSNC 2006/7-8/116 Z mocy egzekucyjnego zaj cia udzia ów d u nika w spó ce z ograniczonà odpowiedzialnoêcià wierzyciel nie mo e wykonywaç uprawnieƒ do uczestnictwa w zgromadzeniu wspólników i do g osowania nad uchwa ami podejmowanymi przez wspólników. Wyrok SN z dnia 30 stycznia 2009 r., II CSK 355/08, Biul. SN 2009/5/11 Z mocy zaj cia udzia ów d u nika w spó ce z ograniczonà odpowiedzialnoêcià wierzyciel jest legitymowany do wytoczenia powództwa o stwierdzenie niewa noêci uchwa y wspólników zagra ajàcej mo liwoêci uzyskania zaspokojenia (art k.p.c. in fine). 56

59

60 5. Post powania post-arbitra owe

61 4 Zamieszczony w statucie spó ki zapis na sàd polubowny dotyczàcy sporów ze stosunku spó ki wià e spó k oraz jej akcjonariuszy i to nie tylko akcjonariuszy-za o ycieli, którzy podpisali statut, ale tak e tych, którzy przystàpili do spó ki w póêniejszym terminie (por. art k.s.h.); 4 na tle art i k.p.c., sporna jest kwestia zdatnoêci arbitra owej (mo liwoêci poddania sporu pod rozstrzygni cie sàdu polubownego) wielu sporów korporacyjnych; w szczególnoêci sporów o stwierdzenie niewa noêci lub uchylenie uchwa y walnego zgromadzenia. 59

62 I. Uznanie lub stwierdzenie wykonalnoêci wydanego w Polsce wyroku sàdu polubownego (post powanie delibacyjne) Podstawa prawna: wyrok sàdu polubownego lub ugoda przed nim zawarta majà moc prawnà na równi z wyrokiem sàdu lub ugodà zawartà przed sàdem po ich uznaniu przez sàd albo po stwierdzeniu przez sàd ich wykonalnoêci (art k.p.c.). 2. Podmiot uprawniony do z o enia wniosku (wnioskodawca): strona zarówno powodowa, jak i pozwana post powania arbitra owego, a tak e ich nast pcy prawni (por. art k.p.c.). 3. Uczestnik: podmiot, przeciwko któremu wnioskodawca mo e si powo ywaç na wyrok sàdu polubownego (d u nik). 4. Termin: w ka dym czasie. 5. Sàd w aêciwy: sàd, który by by w aêciwy do rozpoznania sprawy, gdyby strony nie dokona y zapisu na sàd polubowny (art k.p.c.). 6. Tryb post powania: szczególny, opisany w Tytule VIII Ksi dze piàtej k.p.c. (art i n. k.p.c.). 7. Op ata sàdowa: sta a 300 z (art. 24 ust. 1 Ustawy o kosztach sàdowych w sprawach cywilnych). 8. WartoÊç przedmiotu sporu: konieczne jest jej oznaczenie w z otych, po zaokràgleniu w gór do pe nego z otego, w przypadku gdy sprawa dotyczy praw majàtkowych (art k.p.c. w zw. z art k.p.c.). 9. Przyk ad sformu owania petitum wniosku: Przyk ad 1: wniosek o stwierdzenie wykonalnoêci wyroku sàdu polubownego (zasàdzajàcego sum pieni nà wyra onà w walucie obcej): W imieniu [_] wnosz o: 1. stwierdzenie wykonalnoêci i nadanie klauzuli wykonalnoêci wyrokowi sàdu polubownego z dnia [_], og oszonego dnia [_], wydanego przez [_] w punkcie [_]; 2. na podstawie art k.p.c. o nadanie klauzuli wykonalnoêci w zakresie opisanym w punkcie 1 petitum ze zobowiàzaniem komornika do przeliczenia zasàdzonej kwoty na walut polskà wed ug Êredniego kursu z otego do euro og oszonego przez

63 Narodowy Bank Polski w dniu poprzedzajàcym przekazanie nale noêci wierzycielowi; 3. zasàdzenie od uczestnika na rzecz wnioskodawcy zwrotu kosztów post powania, w tym kosztów zast pstwa procesowego, wed ug norm przepisanych; a tak e 4. przedk adam nale ycie uwierzytelniony odpis wyroku sàdu polubownego wydanego przez [_] z dnia [_], og oszonego dnia [_] oraz zapisu na sàd polubowny. Przyk ad 2: wniosek o uznanie wyroku sàdu polubownego: W imieniu [_] wnosz o: 1. uznanie wyroku sàdu polubownego z dnia [_], og oszonego dnia [_], wydanego przez [_] w zakresie punktu [_]; 2. stwierdzenie wykonalnoêci i nadanie klauzuli wykonalnoêci powy szemu wyrokowi w punkcie [_], tj. w zakresie orzeczenia o kosztach post powania arbitra owego; 3. zasàdzenie od uczestnika na rzecz wnioskodawcy zwrotu kosztów post powania, w tym kosztów zast pstwa procesowego, wed ug norm przepisanych; a tak e 4. przedk adam nale ycie uwierzytelniony odpis wyroku sàdu polubownego wydanego przez [_] z dnia [_], og oszonego dnia [_] oraz zapisu na sàd polubowny.! 10. Wa ne Istnieje zasada uznawalnoêci (stwierdzania wykonalnoêci) wyroku sàdu polubownego, a odmowa uznania (stwierdzenia wykonalnoêci) mo e nastàpiç jedynie wyjàtkowo, je eli: 4 wed ug przepisów ustawy spór nie mo e byç poddany pod rozstrzygni cie sàdu polubownego; 4 uznanie lub wykonanie wyroku sàdu polubownego lub ugody przed nim zawartej by yby sprzeczne z podstawowymi zasadami porzàdku prawnego Rzeczypospolitej Polskiej (klauzula porzàdku publicznego) (art k.p.c.).! 11. Wa ne Do wniosku strona jest obowiàzana za àczyç orygina lub poêwiadczony przez sàd polubowny odpis jego wyroku lub ugody przed nim zawartej, jak równie orygina zapisu na sàd polubowny lub urz dowo poêwiadczony jego odpis. Je eli wyrok sàdu polubownego lub ugoda przed nim zawarta albo zapis na sàd polubowny nie sà sporzàdzone w j zyku polskim, strona jest obowiàzana do àczyç uwierzytelniony ich przek ad na j zyk polski (art k.p.c.) 61

64 12. Istotne orzeczenia: Uchwa a SN z dnia 7 maja 2009 r., III CZP 13/09, OSNC 2010/1/9 Przepis art k.p.c. nie zawiera normy szczególnej w stosunku do art k.p.c. w zakresie wymagania, aby spory poddane pod rozstrzygni cie sàdu polubownego mog y byç przedmiotem ugody sàdowej. Postanowienie SN z dnia 1 marca 2000 r., I CKN 845/99, Biul. SN 2000/7/7 ( ) zapis na sàd polubowny uczyniony zosta przez wspólników w umowie spó ki. W okresie póêniejszym obecna powódka przesta a byç wspólnikiem pozwanej Spó ki. Roszczenie o zap at kwoty ,20 z z tytu u udzia u powódki jako wspólnika w czystym zysku pozwanej Spó ki za lata 1990, 1991 i 1992 (a wi c za lata, w których by a wspólnikiem) mog o byç skierowane tylko do spó ki (jako osoby prawnej) a nie do drugiego wspólnika lub pozosta ych wspólników (art k.h.) i to zarówno wtedy, gdy powódka by a wspólnikiem, jak i obecnie, gdy nim nie jest. ( ). Postanowienie punktu 17.2 umowy spó ki dotyczàce zapisu na sàd polubowny w odniesieniu do sporów, jakie mogà powstaç mi dzy wspólnikami na tle wykonania postanowieƒ umowy, obejmuje zatem równie àdanie wyp aty udzia u w czystym zysku przeznaczonym do podzia u przez Zgromadzenie Wspólników (punkt 7.1 umowy spó ki), je eli wspólnicy nie doszli w tej kwestii do porozumienia, stosownie do punktu 17.1 umowy spó ki. Wynika z powy szego, e zbycie przez powódk udzia ów w pozwanej Spó ce nie wp ywa na jej dalsze zwiàzanie zapisem na sàd polubowny, zawartym w umowie spó ki, albowiem orzecznictwu sàdu polubownego poddany zosta stosunek prawny (przedmiot sporu) którym w rozpoznawanej sprawie jest udzia w czystym zysku a nie konkretne strony sporu, majàce status prawny wspólnika. 62

65 II. Skarga o uchylenie wyroku sàdu polubownego 1. Podstawy prawne: art k.p.c.: 4 brak zapisu na sàd polubowny, niewa ny lub bezskuteczny zapis na sàd polubowny albo utrata mocy zapisu na sàd polubowny; 4 nienale yte zawiadomienie strony o wyznaczeniu arbitra, o post powaniu przed sàdem polubownym lub pozbawienie strony mo noêci obrony swoich praw przed sàdem polubownym w inny sposób; 4 wyrok sàdu polubownego dotyczy sporu nieobj tego zapisem na sàd polubowny lub wykracza poza zakres takiego zapisu (je eli jednak rozstrzygni cie w sprawach obj tych zapisem na sàd polubowny daje si oddzieliç od rozstrzygni cia w sprawach nieobj tych tym zapisem lub wykraczajàcych poza jego zakres, wyrok mo e byç uchylony jedynie w zakresie spraw nieobj tych zapisem lub wykraczajàcych poza jego zakres); przekroczenie zakresu zapisu na sàd polubowny nie mo e stanowiç podstawy uchylenia wyroku, je eli strona, która bra a udzia w post powaniu, nie zg asza a zarzutów co do rozpoznania roszczeƒ wykraczajàcych poza zakres zapisu; 4 niezachowanie wymagaƒ co do sk adu sàdu polubownego lub podstawowych zasad post powania przed tym sàdem, wynikajàcych z ustawy lub okreêlonych przez strony; 4 uzyskanie wyroku za pomocà przest pstwa albo wydanie wyroku na podstawie dokumentu podrobionego lub przerobionego; 4 rozstrzygni cie prawomocnym wyrokiem sàdu tej samej sprawy mi dzy tymi samymi stronami; 4 wed ug ustawy spór nie mo e byç rozstrzygni ty przez sàd polubowny; 4 wyrok sàdu polubownego jest sprzeczny z podstawowymi zasadami porzàdku prawnego Rzeczypospolitej Polskiej (klauzula porzàdku publicznego). 2. Podmiot uprawniony do wystàpienia ze skargà (powód): strona post powania przed sàdem polubownym oraz jej nast pcy prawni. 3. Pozwany: pozosta e podmioty wymienione w wyroku arbitra owym. 4. Termin: 3 (trzy) miesiàce od dnia dor czenia wyroku, a je eli strona wnios a o uzupe nienie, sprostowanie bàdê wyk adni wyroku 3 (trzy) miesiàce od dnia dor czenia przez 63

66 sàd polubowny orzeczenia rozstrzygajàcego o tym wniosku. Je eli skarga jest wnoszona z uwagi na uzyskanie wyroku za pomocà przest pstwa, wydanie wyroku na podstawie dokumentu podrobionego lub przerobionego albo rozstrzygni cie prawomocnym wyrokiem sàdu tej samej sprawy mi dzy tymi samymi stronami, 3-miesi czny termin liczy si od dnia, w którym strona dowiedzia a si o tej podstawie wniesienia skargi, przy czym skarga nie mo e byç wniesiona po up ywie pi ciu lat od dnia dor czenia jej wyroku sàdu polubownego (art k.p.c.). 5. Sàd w aêciwy: sàd, który by by w aêciwy do rozpoznania sprawy, gdyby strony nie dokona y zapisu na sàd polubowny (art k.p.c.). 6. Tryb post powania: procesowy, z uwzgl dnieniem art i n. k.p.c. (art k.p.c.). 7. Op ata sàdowa: w wysokoêci op aty, jaka w danej sprawie nale na by aby od pozwu lub wniosku wszczynajàcego post powanie w sprawie (art. 18 ust. 2 Ustawy o kosztach sàdowych w sprawach cywilnych). 8. WartoÊç przedmiotu sporu: konieczne jest jej oznaczenie w z otych, po zaokràgleniu w gór do pe nego z otego, w przypadku gdy sprawa dotyczy praw majàtkowych (art k.p.c. w zw. art pkt 1 k.p.c. w zw. z art k.p.c.). 9. Przyk ad sformu owania petitum skargi: W imieniu [_] wnosz o: 1. na podstawie art k.p.c. uchylenie w ca oêci wyroku sàdu arbitra owego z dnia [_] wydanego w post powaniu arbitra owym toczàcym si wed ug przepisów [_], pomi dzy [_] a [_], dor czonego [_] dnia [_]; 2. na podstawie art k.p.c. wstrzymanie na posiedzeniu niejawnym wykonania Wyroku; 3. przeprowadzenie rozprawy pod nieobecnoêç powoda; 4. dopuszczenie i przeprowadzenie dowodu z [_] na okolicznoêç [_]; 5. zasàdzenie od pozwanego na rzecz powoda zwrotu kosztów post powania, w tym kosztów zast pstwa procesowego, wed ug norm przepisanych. 64

67 Niniejsza skarga oparta jest na nast pujàcych podstawach: 1. wyrok wykracza poza zapis na sàd polubowny (art pkt 3 k.p.c.); 2. powód zosta w toku post powania arbitra owego pozbawiony prawa do obrony poprzez uniemo liwienie mu ustosunkowania si do istotnych nowych twierdzeƒ pozwanego, zg oszonych w ostatniej fazie post powania arbitra owego (art pkt 2 in fine k.p.c.). 10. Istotne orzeczenia: Wyrok SN z dnia 11 maja 2007 r., III CSK 82/07, M. Prawn. 2007/11/586 Rozstrzygni cia sàdu arbitra owego sà wià àce, a sàd powszechny poza ustawowo wskazanymi wyjàtkami nie ma prawa do merytorycznego rozpatrzenia sprawy zakoƒczonej orzeczeniem sàdu polubownego. Wyrok SN z dnia 3 wrzeênia 2009 r., I CSK 53/09, OSP 2011/10/108 Podstawy uchylenia wyroku sàdu arbitra owego wymienia wyczerpujàco art k.p.c. Sàd rozpoznajàcy skarg jest w zasadzie zwiàzany przytoczonymi przez skar àcego podstawami, mo e wi c uchyliç wyrok sàdu arbitra owego ze wzgl du na zaistnienie podstawy wymienionej w art w zasadzie o tyle tylko, o ile zosta a ona powo ana skardze. Z urz du, a zatem nawet bez przytoczenia w skardze, uwzgl dnia jedynie dwie z wymienionych w art k.p.c. podstaw uchylenia wyroku sàdu arbitra owego: wynikajàcà z ustawy niemo noêç rozstrzygni cia sporu przez ten sàd (art pkt 1 k.p.c.) i sprzecznoêç wyroku sàdu arbitra owego z podstawowymi zasadami porzàdku prawnego Rzeczypospolitej Polskiej (art pkt 2 k.p.c.). Branie w drodze wyjàtku przez sàd pod rozwag z urz du dwóch ostatnio wymienionych podstaw nie stoi oczywiêcie na przeszkodzie powo aniu si na nie w skardze. 65

68 66 Stowarzyszenie Emitentów Gie dowych jest organizacjà eksperckà, która istnieje od 1993 roku. Podstawowym celem funkcjonowania SEG jest udzielanie spó kom wsparcia w aspektach: regulacyjnym (Stowarzyszenie bierze czynny udzia w procesie legislacyjnym dotyczàcym aktów prawnych wa nych dla funkcjonowania i rozwoju Êrodowiska), edukacyjnym (organizowanie bezp atnych szkoleƒ, seminariów i konferencji) oraz prawnym (opracowywanie opinii prawnych, rekomendacji i interpretacji dotyczàcych nowych przepisów). SEG podejmuje prace na rzecz rozwoju polskiego rynku kapita owego oraz reprezentuje interesy spó ek notowanych na Gie dzie Papierów WartoÊciowych w Warszawie. Obecnie Stowarzyszenie skupia ponad 260 spó ek notowanych na warszawskiej Gie dzie Papierów WartoÊciowych oraz alternatywnym rynku New Connect, reprezentujàcych ponad 85 proc. kapitalizacji emitentów krajowych. Stowarzyszenie jest cz onkiem organizacji EuropeanIssuers.

69 Salans to mi dzynarodowa kancelaria prawnicza, która oferuje pe ny zakres us ug w 22 biurach na ca ym Êwiecie. Salans w Warszawie to jedna z najwi kszych firm prawniczych w Polsce, obecna na rynku od 1991 roku. Kancelaria Êwiadczy us ugi doradztwa prawnego dla krajowych i mi dzynarodowych przedsi biorstw, instytucji finansowych oraz organów administracji publicznej. Warszawskie biuro kancelarii Salans to obecnie ponad 160 prawników zajmujàcych si polskimi i mi dzynarodowymi zagadnieniami prawnymi i podatkowymi. Zapewniajà oni klientom obs ug w j zykach polskim, angielskim, niemieckim, francuskim, hiszpaƒskim oraz rosyjskim. Prawnicy warszawskiego biura kancelarii àczà znajomoêç polskich przepisów z globalnymi zasobami wiedzy sieci Salans. Âcis a wspó praca z ekspertami z poszczególnych biur, w szczególnoêci z regionu Europy Ârodkowej i Wschodniej, umo liwia pe ne dopasowanie us ug do potrzeb klienta i oparcie proponowanych rozwiàzaƒ na mi dzynarodowym doêwiadczeniu ca ej firmy. Salans stale zajmuje wysokie miejsca w krajowych i mi dzynarodowych rankingach us ug i kancelarii prawniczych oraz w opiniach klientów i przedstawicieli bran y prawniczej. Ranking Kancelarii Prawniczych 2011 (Rzeczpospolita) 4 Salans 1. miejsce wg liczby prawników oraz 1. miejsce wg przychodów za rok 2010 The Lawyer European Awards Salans Firma Prawnicza Roku: Europa Ârodkowa Chambers Europe Awards for Excellence Salans Mi dzynarodowa Firma Prawnicza Roku w Polsce 67

70 Zespó Sporów Korporacyjnych kancelarii Salans specjalizuje si w doradztwie w zakresie zabezpieczenia interesów potencjalnych uczestników sporów w spó kach oraz prowadzeniu sporów ju istniejàcych pomi dzy wspólnikami /akcjonariuszami i wszelkich innych sporów korporacyjnych, w tym z cz onkami ich organów. Powo anie przez kancelari Salans wyspecjalizowanego Zespo u Sporów Korporacyjnych jest pierwszà tego typu inicjatywà na rynku us ug prawniczych. prof. Katarzyna Bilewska Adwokat Kieruje Zespo em Sporów Korporacyjnych w Kancelarii Salans E: kbilewska@salans.com Zespó koncentruje si na kompleksowym prowadzeniu post powaƒ sàdowych, w tym rejestrowych, pomi dzy wspólnikami i akcjonariuszami spó ek oraz pomi dzy wspólnikami lub akcjonariuszami a spó kami, w tym spó kami publicznymi, a tak e pomi dzy spó kami a cz onkami ich zarzàdów i rad nadzorczych. B dàc cz Êcià warszawskiego zespo u korporacyjnego, dzia a interdyscyplinarnie poprzez Êcis à wspó prac na co dzieƒ z lokalnym zespo em post powaƒ sàdowych. 68

71 Elektroniczna wersja publikacji jest dost pna na stronie: