Wizytacje lokali wyborczych pod kątem ich dostosowania do potrzeb osób niepełnosprawnych RAPORT

Transkrypt

1 R ZE C ZN IK PRAW OBYWATEL SKICH I JZ Wizytacje lokali wyborczych pod kątem ich dostosowania do potrzeb osób niepełnosprawnych RAPORT Pracownicy Biura Rzecznika Praw Obywatelskich w dniach 23 i 24 maja 2014 r. tj. przed wyborami do Parlamentu Europejskiego przeprowadzili wizytacje 158 lokali wyborczych posiadających status dostosowanych do potrzeb osób niepełnosprawnych, znajdujących się w 23 miejscowościach. Należy podkreślić, że zgodnie z wynikami rozbudowanych badań przeprowadzonych na kilka tygodni przed wyborami przez Centrum Badania Opinii Społecznej i Biuro Rzecznika Praw Obywatelskich 1, zdecydowana większość wyborców niepełnosprawnych preferuje głosowanie osobiste w lokalu wyborczym, natomiast tylko niewielka część wskazywała na zamiar głosowania z wykorzystaniem tzw. alternatywnych procedur głosowania (głosowanie korespondencyjne, głosowanie przez pełnomocnika). Waga odpowiedniego przygotowania lokali wyborczych do potrzeb osób niepełnosprawnych jest więc ogromna. W toku kontroli podjętej przez Biuro Rzecznika Praw Obywatelskich, ocenie podlegały w pierwszej kolejności warunki techniczne lokali określone w drodze rozporządzenia Ministra Infrastruktury z dnia 29 lipca 2011 r. w sprawie lokali obwodowych komisji wyborczych dostosowanych do potrzeb wyborców niepełnosprawnych (Dz. U. Nr 158, poz. 938; dalej jako: rozporządzenie), tj.: lokalizacja lokalu wyborczego (parter, piętro), urządzenia umożliwiające dotarcie do budynku (podjazd, winda), szerokość drzwi wejściowych, 1 B. Roguska, J. Zbieranek, Ułatwienia w głosowaniu. Wiedza, opinie, oczekiwania, Warszawa, kwiecień

2 wysokość progów drzwi wejściowych, oznaczenie krawędzi stopni schodów, oznaczenie przegród szklanych, właściwości przeciwpoślizgowe posadzki, wymiary lokalu wyborczego, dostosowane miejsce zapewniające tajność głosowania, dodatkowe oświetlenie w miejscu zapewniającym tajność głosowania, wysokość urny wyborczej, szerokość przejścia pomiędzy miejscem wydania kart do głosowania, miejscem zapewniającym tajność głosowania a urną wyborczą, umieszczenie obwieszczeń PKW. W wyniku przeprowadzonej kontroli, pracownicy Biura Rzecznika Praw Obywatelskich stwierdzili uchybienia w 113 lokalach, co stanowiło więcej niż dwie trzecie (72 %) wszystkich wizytowanych lokali wyborczych. 28% Lokale z uchybieniami 72% Lokale, w których nie stwierdzono uchybień W efekcie przeprowadzonej kontroli stwierdzono co następuje: na 158 kontrolowanych lokali wyborczych nie spełniało warunków określonych w rozporządzeniu, - 2 -

3 2. do najczęściej powtarzających się uchybień należały: brak dodatkowego oświetlenia w miejscu zapewniającym tajność głosowania (stwierdzono w 61 lokalach, co stanowi 39 % ogółu wizytowanych lokali wyborczych), niedostosowane miejsce zapewniające tajność głosowania (w 51 lokalach, co stanowi 32 % ogółu badanych lokali), brak oznakowania krawędzi stopni schodów (w 34 lokalach 22 % ogółu kontrolowanych lokali), śliska posadzka w lokalu (stwierdzono w 24 lokalach co stanowi 15 % ogółu badanych lokali), brak oznakowania przegród szklanych w lokalu (w 23 lokalach wyborczych a więc 15 % ogółu badanych lokali wyborczych), zbyt wysokie progi drzwi (stwierdzono w 21 lokalach wyborczych 13 % ogółu badanych lokali) niewłaściwe rozmieszczenie informacji i obwieszczeń PKW (stwierdzono w 18 lokalach 11 % ogółu badanych). Brak dodatkowego oświetlenia 39% Niedostosowane miejsce zapewniające tajność głosowania 32% Brak oznakowania krawędzi stopni schodów 22% Śliska posadzka 15% Brak oznakowania przegród szklanych 15% Zbyt wysokie progi drzwi Niewłaściwe rozmieszczenie informacji i obwieszczeń PKW 13% 11% 0% 10% 20% 30% 40% 50% - 3 -

4 3. zdecydowanie rzadziej stwierdzano następujące nieprawidłowości: niewłaściwą wysokość urny wyborczej (stwierdzono w 10 lokalach wyborczych, co stanowi 6 % ogółu badanych lokali wyborczych), brak odpowiednich wymiarów lokalu wyborczego (stwierdzono w 10 lokalach 6 % ogółu badanych lokali wyborczych) niewłaściwą szerokość przejścia pomiędzy miejscem wydania kart do głosowania, miejscem zapewniającym tajność głosowania a urną wyborczą (stwierdzono w 10 lokalach 6 % ogółu badanych lokali), niewłaściwą szerokość drzwi wejściowych do lokalu (stwierdzono w 9 lokalach wyborczych), 4.Jedynie w nieco ponad jednej czwartej kontrolowanych lokali (45 na 158) nie stwierdzono nieprawidłowości odnośnie do wymogów określonych w rozporządzeniu. Uwagi szczegółowe: Podobnie jak w poprzednich kontrolach (m.in. przeprowadzanych przed wyborami do Sejmu RP i Senatu RP w 2011 roku) stwierdzone przez Rzecznika uchybienia, w większości nie dotyczyły barier architektonicznych budynków, natomiast samej organizacji lokalu wyborczego: przygotowania miejsc zapewniających tajność głosowania (w tym oświetlenia), rozmieszczenia obwieszczeń PKW, oznakowania krawędzi stopni. Nieprawidłowości tych można było stosunkowo łatwo uniknąć, gdyby tylko osoby wchodzące w skład komisji wyborczych były świadome w jaki sposób powinien być zorganizowany lokal wyborczy i dołożyły przy tym należytej staranności. Tymczasem z niepokojem należy stwierdzić, że członkowie komisji nie znali przepisów rozporządzenia i nie dysponowali jego tekstem. Rozmówcy nierzadko polemizowali też z wymogami przypominanymi przez kontrolujących. W niektórych lokalach dopiero po interwencji pracowników BRPO usunięto stwierdzone nieprawidłowości. Niestety, podobnie jak w przypadku kontroli przeprowadzanych w 2011 roku, w wielu komisjach to od pracowników BRPO dowiadywano się, że dany lokal oznaczony jest jako dostosowany do potrzeb wyborców niepełnosprawnych

5 Warto również podkreślić, że kilka z badanych lokali wyborczych dostosowanych do potrzeb wyborców niepełnosprawnych znajdowało się w zakładach opieki zdrowotnej i domach pomocy społecznej. Były to odrębne (tzw. zamknięte) obwody głosowania, w których głosują pacjenci lub pensjonariusze. Pracownicy BRPO zwrócili także uwagę na bezpośrednią okolicę lokali wyborczych. W wielu przypadkach okazuje się, że nawet najlepiej dostosowane lokale są trudno dostępne dla osób niepełnosprawnych z uwagi na liczne przeszkody przed budynkiem. W szczególności należy wskazać na stwierdzoną dziurawą, nierówną lub żwirową nawierzchnię uniemożliwiające skuteczne skorzystanie z podjazdów, czy brak osłon przy samych podjazdach. Podkreślić należy, że w wielu lokalach wyborczych wejście przystosowane do potrzeb osób niepełnosprawnych (z podjazdem) znajdowało się w innej części budynku niż wejście główne (np. od strony boiska szkolnego itp.). Skuteczne korzystanie z niego przez wyborców było uwarunkowane odpowiednim oznaczeniem i wskazaniem drogi. W kilku przypadkach brak było praktycznej możliwości samodzielnego skorzystania z windy (która była zamknięta). Należy wymienić również inne bariery, które napotykać mogą wyborcy niepełnosprawni jak: zamknięta brama wjazdowa (przy zbyt wąskim wejściu), a także brak miejsc parkingowych z przeznaczeniem wyłącznie dla osób niepełnosprawnych. Zdjęcie: Bartłomiej Pawłowski, BRPO

6 Zdjęcia: Bartłomiej Pawłowski, BRPO. W toku kontroli zauważono również (niestety nieliczne) przykłady stosowania dobrych praktyk przygotowania ułatwień wykraczających poza wskazane w rozporządzeniu minimum. W szczególności wymienić należy przygotowywanie lup (szkieł powiększających) mających ułatwić odczytanie przez wyborców treści kart do głosowania. Jako pozytywne działanie należy uznać również z pewnością zakup przez Urząd Miasta jednolitych kabin spełniających wymogi wynikające z rozporządzenia i dostarczenie ich do wszystkich lokali będących na liście lokali dostosowanych do potrzeb osób niepełnosprawnych. Opracowanie: dr Jarosław Zbieranek, Paula Nowek, Zespół Prawa Konstytucyjnego i Międzynarodowego BRPO