UCHWAŁA NR XXXVIII/216/2013 RADY GMINY W ZAKRZEWIE. z dnia 6 września 2013 r.

Transkrypt

1 UCHWAŁA NR XXXVIII/216/2013 RADY GMINY W ZAKRZEWIE z dnia 6 września 2013 r. w sprawie przyjęcia Gminnego Programu Opieki nad Zabytkami na lata dla Gminy Zakrzew. Na podstawie art.18, ust.2, pkt.6 ustawy z dnia 8 marca 1990 roku o samorządzie gminnym (Dz.U. z 2013 roku, poz.594) oraz art.87, ust.3 ustawy z dnia 23 lipca 2003 roku o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami (Dz.U.Nr 162, poz z późn.zm.) po uzyskaniu w dniu 10 lipca 2013 roku pozytywnej opinii Mazowieckiego Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków w Warszawie - Rada Gminy w Zakrzewie uchwala, co następuje: 1. Przyjmuje się Gminny Program Opieki nad Zabytkami na lata dla Gminy Zakrzew stanowiący załącznik do niniejszej uchwały. 2. Wykonanie uchwały powierza się Wójtowi Gminy Zakrzew Uchwała podlega ogłoszeniu w Dzienniku Urzędowym Województwa Mazowieckiego. 2. Uchwała wchodzi w życie po upływie 14 dni od dnia jej ogłoszenia. Przewodniczący Rady Gminy Roman Stępień Id: E5789BAD C-A157-1EC7311A9262. Podpisany Strona 1

2 GMINNY PROGRAM OPIEKI NAD ZABYTKAMI NA LATA DLA GMINY ZAKRZEW ZAŁĄCZNIK DO UCHWAŁY RADY GMINY ZAKRZEW NR XXXVIII/216/2013 z dnia 06 września 2013r. OPRACOWAŁ: UZGODNIONO Z: 1 Id: E5789BAD C-A157-1EC7311A9262. Podpisany Strona 2

3 SPIS TREŚCI 1.Wstęp Podstawa prawna opracowania gminnego programu opieki nad zabytkami Uwarunkowania prawne ochrony i opieki nad zabytkami w Polsce Uwarunkowania zewnętrzne ochrony dziedzictwa kulturowego Strategiczne cele polityki państwa w zakresie ochrony zabytków i opieki nad zabytkami Krajowy program ochrony zabytków i opieki nad zabytkami zabytkami Narodowa Strategia Rozwoju Kultury Strategiczne cele polityki województwa i powiatu w zakresie opieki nad zabytkami Strategia rozwoju województwa mazowieckiego do roku Regionalny Program Operacyjny Województwa Mazowieckiego na lata Plan Zagospodarowania Przestrzennego Województwa Mazowieckiego Wojewódzki program opieki nad zabytkami na lata Strategia Zrównoważonego Rozwoju Powiatu Radomskiego do 2020 roku Plan Rozwoju Lokalnego Powiatu Radomskiego Program Opieki nad Zabytkami Powiatu Radomskiego na lata Strategiczne cele polityki gminy w zakresie opieki nad zabytkami Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania Przestrzennego Gminy Zakrzew Plan Odnowy Miejscowości Taczów na lata Strategia Rozwoju Produktu Turystycznego Obszaru Lokalnej Grupy Działania Razem dla Radomki na lata Charakterystyka zasobów i analiza stanu dziedzictwa i krajobrazu kulturowego Gminy Zakrzew Charakterystyka Gminy Zakrzew Rys historyczny Gminy Zakrzew Id: E5789BAD C-A157-1EC7311A9262. Podpisany Strona 3

4 6.3. Charakterystyka krajobrazu kulturowego Gminy Zakrzew Zabytki objęte prawnymi formami ochrony Zabytki ruchome Stanowiska archeologiczne Zabytki muzealne i inne Dziedzictwo niematerialne Najważniejsze miejsca pamięci narodowej Stan zachowania i zagospodarowania zabytków oraz rodzaje zagrożeń Priorytety polityki gminnej w ramach programu opieki nad zabytkami oraz niezbędne działania w zakresie zachowania dziedzictwa kulturowego gminy Zakrzew Instrumentarium realizacji gminnego programu opieki nad zabytkami Zasady oceny realizacji gminnego programu opieki nad zabytkami Źródła finansowania gminnego programu opieki nad zabytkami...46 Bibliografia..47 Załącznik nr 1 Wykaz zweryfikowanej Gminnej Ewidencji Zabytków Gminy Zakrzew.49 Załącznik nr 2 Stanowiska archeologiczne zlokalizowane w obrębie Gminy Zakrzew Id: E5789BAD C-A157-1EC7311A9262. Podpisany Strona 4

5 1.WSTĘP Na krajobraz kulturowy składają się zarówno elementy przyrodnicze, jak i wytwory i osiągniecia cywilizacyjne człowieka (dziedzictwo kulturowe). Są to pojedyncze obiekty i zespoły budowli, dzieła sztuki, elementy zagospodarowania przestrzeni, krajobraz miejski, wiejski, obszary kształtujące świadomość i tożsamość regionalną mieszkańców, jak również zjawiska kultury niematerialnej. W działalności samorządów lokalnych, podobnie jak w polityce państwa, istotne jest zapewnienie zrównoważonego rozwoju i ładu przestrzennego oraz powiązanie ochrony zabytków z ochroną środowiska naturalnego. Sprawny i skuteczny system ochrony i opieki nad zabytkami powinien odbywać się przy udziale samorządów, właścicieli i użytkowników zabytków oraz mieszkańców i wspólnot lokalnych. Przyczynia się on do rozwoju społeczno- gospodarczego gminy i wpływa na jej wizerunek. Zachowane w dobrym stanie zabytki, zrewaloryzowane układy przestrzenne, utrzymane w dobrym stanie miejsca pamięci narodowej, czyste środowisko naturalne stają się jednym z kluczowych elementów poprawy życia mieszkańców danej społeczności. Opracowanie gminnego programu opieki nad zabytkami służy określeniu warunków prawnych, zasobów zabytkowych gminy, stanu zachowania i zagospodarowania oraz wskazanie wartości jakie niosą. Ponadto powinien zawierać szeroki wachlarz działań pozwalających na prowadzenie właściwej polityki gminnej w tym zakresie zgodnie z najwyższymi standardami konserwatorskimi. 4 Id: E5789BAD C-A157-1EC7311A9262. Podpisany Strona 5

6 2. PODSTAWA PRAWNA OPRACOWANIA GMINNEGO PROGRAMU OPIEKI NAD ZABYTKAMI. Obowiązek sporządzenia Gminnego Programu Opieki nad Zabytkami nakładają na Gminę przepisy Ustawy z dnia 23 lipca 2003 roku o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami ( Dz. U. z 2003 nr 162, poz z późn. zm.). Zgodnie z art. 87 ust. 1 w/w Ustawy, Wójt sporządza na okres 4 lat Gminny Program Opieki nad Zabytkami. Gminny Program Opieki nad Zabytkami podlega uchwaleniu przez Radę Gminy, po uzyskaniu opinii Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków. Po zatwierdzeniu dokument ogłaszany jest w wojewódzkim dzienniku urzędowym. Z realizacji programu Wójt Gminy sporządza co dwa lata sprawozdanie, które przedstawia Radzie Gminy. GŁÓWNE CELE GMINNEGO PROGRAMU OPIEKI NAD ZABYTKAMI OKREŚLA ART. 87 UST. 2 W/W USTAWY, TJ.: o włączenie problemów ochrony zabytków do systemu zadań strategicznych, wynikających z koncepcji przestrzennego zagospodarowania kraju, o uwzględnienie uwarunkowań ochrony zabytków, w tym krajobrazu kulturowego dziedzictwa archeologicznego, łącznie z uwarunkowaniami ochrony przyrody i równowagi ekologicznej, o zahamowanie procesów degradacji zabytków i doprowadzenie do poprawy stanu ich zachowania, o wyeksponowanie poszczególnych zabytków oraz walorów krajobrazu kulturowego, o podejmowanie działań zwiększających atrakcyjność zabytków dla potrzeb społecznych, turystycznych, edukacyjnych oraz wspieranie inicjatyw sprzyjających wzrostowi środków finansowych oraz opieka nad zabytkami, o określenie warunków współpracy z właścicielami zabytków, eliminujących sytuacje konfliktowe związane z wykorzystaniem tych zabytków. 3. UWARUNKOWANIA PRAWNE OCHRONY I OPIEKI NAD ZABYTKAMI W POLSCE. Deklarację ochrony dziedzictwa narodowego oraz stworzenie warunków upowszechniania i równego dostępu do dóbr kultury, będącej źródłem tożsamości narodu polskiego zawiera art. 5, art. 6 ust. 1 Konstytucji Rzeczpospolitej Polskiej z dnia 2 kwietnia 1997 r.( Dz. U. z 1997 r. Nr 78, poz. 483, z 2001 r. Nr 28, poz. 319, z 2006 r. Nr 200, poz. 1471). Zgodnie z zapisami Ustawy z dnia 8 marca 1990 r. o samorządzie gminnym (Dz. U. z 2001 r., Nr 142, poz.1591 z późn. zm.) art. 7 ust. 1 pkt 9 Gmina realizuje zadania własne mające na celu zaspakajanie zbiorowych potrzeb wspólnoty, obejmujących m.in. sprawy kultury w tym, bibliotek gminnych i innych instytucji kultury oraz ochrony zabytków i opieki nad zabytkami. Głównym aktem prawnym regulującym przedmiot, zakres i formy ochrony i opieki nad zabytkami jest Ustawa o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami z dnia 23 lipca 2003 r. (Dz. U. z 2003 r. Nr 162, poz.1568 z późn. zm.). Zgodnie z art. 3 pkt 1 zabytkiem jest nieruchomość lub rzecz ruchoma, 5 Id: E5789BAD C-A157-1EC7311A9262. Podpisany Strona 6

7 ich części lub zespoły, będące dziełem człowieka lub związane z jego działalnością i stanowiące świadectwo minionej epoki bądź zdarzenia, których zachowanie leży w interesie społecznym ze względu na posiadaną wartość historyczną, artystyczną lub naukową. OCHRONIE I OPIECE, BEZ WZGLĘDU NA STAN ZACHOWANIA PODLEGAJĄ: zabytki nieruchome będące, w szczególności: krajobrazami kulturowymi, o układami urbanistycznymi, ruralistycznymi i zespołami budowlanymi, o dziełami architektury i budownictwa, o dziełami budownictwa obronnego, o obiektami techniki, a zwłaszcza kopalniami, hutami, elektrowniami i innymi zakładami przemysłowymi, o cmentarzami, o parkami, ogrodami i innymi formami zaprojektowanej zieleni, o miejscami upamiętniającymi wydarzenia historyczne bądź działalność wybitnych osobistości lub instytucji; zabytki ruchome będące, w szczególności: o dziełami sztuk plastycznych, rzemiosła artystycznego i sztuki użytkowej, o kolekcjami stanowiącymi zbiory przedmiotów zgromadzonych i uporządkowanych według koncepcji osób, które tworzyły te kolekcje, o numizmatami oraz pamiątkami historycznymi, a zwłaszcza militariami, sztandarami, pieczęciami, odznakami, medalami i orderami, o wytworami techniki, a zwłaszcza urządzeniami, środkami transportu maszynami i narzędziami świadczącymi o kulturze materialnej, charakterystycznymi dla dawnych i nowych form gospodarki, dokumentującymi poziom nauki i rozwoju cywilizacyjnego, o materiałami bibliotecznymi, o których mowa w art.5 ustawy z dnia 27 czerwca 1997 r. o bibliotekach (Dz. U. Nr 85, poz. 539 z późn. zm.), o instrumentami muzycznymi, o wytworami sztuki ludowej i rękodzieła oraz innymi obiektami etnograficznymi, o przedmiotami upamiętniającymi wydarzenia historyczne bądź działalność wybitnych osobistości lub instytucji; 6 Id: E5789BAD C-A157-1EC7311A9262. Podpisany Strona 7

8 zabytki archeologiczne będące, w szczególności: o pozostałościami terenowymi pradziejowego historycznego osadnictwa, o cmentarzyskami, o kurhanami, reliktami działalności gospodarczej, religijnej i artystycznej. FORMAMI OCHRONY ZABYTKÓW SĄ: o wpis do rejestru zabytków, o uznanie za pomnik historii, o utworzenie parku kulturowego, o ustalenia ochrony w miejscowym planie zagospodarowania przestrzennego albo w decyzji o ustaleniu lokalizacji inwestycji celu publicznego, decyzji o warunkach zabudowy, decyzji o zezwoleniu na realizację inwestycji drogowej, decyzji o ustaleniu lokalizacji linii kolejowej lub decyzji o zezwoleniu na realizację inwestycji w zakresie lotniska użytku publicznego. OCHRONA ZABYTKÓW polega, w szczególności, na podejmowaniu przez organy administracji publicznej działań mających na celu: o zapewnienie warunków prawnych, organizacyjnych i finansowych umożliwiających trwałe zachowanie zabytków oraz ich zagospodarowanie i utrzymanie, o zapobieganie zagrożeniom mogącym spowodować uszczerbek dla wartości zabytków, o udaremnianie niszczenia i niewłaściwego korzystania z zabytków, o przeciwdziałanie kradzieży, zaginięciu lub nielegalnemu wywozowi zabytków za granicę, o kontrolę stanu zachowania i przeznaczenia zabytków, o uwzględnianie zadań ochronnych w planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym oraz przy kształtowaniu środowiska OPIEKA NAD ZABYTKIEM sprawowana przez jego właściciela lub posiadacza polega, w szczególności, na zapewnieniu warunków: o naukowego badania i dokumentowania zabytku, o prowadzenia prac konserwatorskich, restauratorskich i robót budowlanych przy zabytku, o zabezpieczenia i utrzymania zabytku oraz jego otoczenia w jak najlepszym stanie, o korzystania z zabytku w sposób zapewniający trwałe zachowanie jego wartości, 7 Id: E5789BAD C-A157-1EC7311A9262. Podpisany Strona 8

9 o popularyzowania i upowszechniania wiedzy o zabytku oraz jego znaczeniu dla historii kultury Ustawa nakłada na Gminę szereg praw i obowiązków w zakresie ochrony zabytków i opieki nad zabytkami, są to m.in.: o prawo utworzenia przez Radę Gminy (po uprzednim zasięgnięciu opinii Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków) parku kulturowego w celu ochrony krajobrazu kulturowego oraz zachowania wyróżniających się krajobrazowo terenów z zabytkami nieruchomymi charakterystycznymi dla miejscowej tradycji budowlanej i osadniczej (art.16) o uwzględnianie ochrony zabytków i opieki nad zabytkami przy sporządzaniu i aktualizacji studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy, miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego oraz strategii rozwoju gminy (art.18) o obowiązek prowadzenia przez Wójta gminnej ewidencji zabytków w formie zbioru kart adresowych zabytków z terenu gminy, objętych wojewódzką ewidencją zabytków (art.22 ust.4) o sprawowanie opieki nad zabytkami, w tym finansowanie prac konserwatorskich, restauratorskich i robót budowlanych przy zabytku, do którego jednostka samorządu terytorialnego posiada tytuł prawny wykonywane w ramach zadań własnych (art.71) o prawo ubiegania się przez Gminę dotacji celowej na prace konserwatorskie, restauratorskie lub roboty budowlane wykonywane przy zabytku będącego własnością tej jednostki (art. 73) o prawo udzielania przez Radę Gminy, dotacji na prace konserwatorskie, restauratorskie lub roboty budowlane przy zabytku wpisanym do rejestru zabytków (art.81) o sporządzanie przez Wójta i przyjmowanie przez Radę Gminy na okres 4 lat gminnego programu opieki nad zabytkami, z którego co dwa lata Wójt przedstawia sprawozdanie Radzie Gminy (art.87). Uregulowania prawne dotyczące ochrony zabytków i opieki nad zabytkami znajdują się w szeregu obowiązujących ustaw, w tym w: o Ustawie z dnia 27 kwietnia 2001 r. Prawo ochrony środowiska (t. j. Dz. U. z 2008 r. Nr 25, poz. 150 z późn. zm.) o Ustawie z dnia 16 kwietnia 2004 r. o ochronie przyrody (Dz. U. Nr 92, poz. 880 z późn. zm.) art. 83, ust. 2 Zezwolenie na usunięcie drzew lub krzewów z terenu nieruchomości wpisanej do rejestru zabytków wydaje wojewódzki konserwator zabytków Art. 85, art. 86 (dot. opłat za usunięcie drzew) o Ustawie z dnia 21 sierpnia 1997 r. o gospodarce nieruchomościami (t. j. Dz. U. z 2004 r. Nr 261, poz z późn. zm.): art. 29, ust. 2, Jeżeli przedmiotem umowy o oddanie nieruchomości gruntowej w użytkowanie wieczyste jest nieruchomość wpisana do rejestru zabytków, przy określaniu sposobu korzystania z tej nieruchomości można nałożyć, w razie potrzeby, na nabywcę obowiązek odbudowy lub remontu położonych na niej zabytkowych obiektów 8 Id: E5789BAD C-A157-1EC7311A9262. Podpisany Strona 9

10 budowlanych, w terminie określonym w umowie. Art.68, ust. 3 Właściwy organ może udzielić bonifikaty od ceny ustalonej zgodnie z art. 67 ust. 3, na podstawie odpowiednio zarządzenia wojewody albo uchwały rady lub sejmiku, jeżeli nieruchomość jest sprzedawana: Ustaloną, zgodnie z art. 67, cenę nieruchomości lub jej części wpisanej do rejestru zabytków obniża się o 50 %. Właściwy organ może, za zgodą odpowiednio wojewody albo rady lub sejmiku, podwyższyć lub obniżyć tę bonifikatę. o Ustawie z dnia 27 marca 2003 r. o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym (Dz. U. Nr 80, poz. 717 z późn. zm.) art. 53, ust. 4, pkt 2: Decyzje, o których mowa w art. 51 ust. 1, wydaje się po uzgodnieniu z wojewódzkim konserwatorem zabytków w odniesieniu do obszarów i obiektów objętych formami ochrony zabytków, o których mowa w art. 7 ustawy z dnia 23 lipca 2003 r. o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami (Dz. U. Nr 162, poz. 1568, z późn. zm.13)) oraz ujętych w gminnej ewidencji zabytków; o Ustawie z dnia 7 lipca 1994 r. Prawo budowlane (Dz. U. z 2006 r. Nr 156, poz z późn. zm.) Art /Prowadzenie robót budowlanych przy obiekcie budowlanym wpisanym do rejestru zabytków lub na obszarze wpisanym do rejestru zabytków wymaga, przed wydaniem decyzji o pozwoleniu na budowę, uzyskania pozwolenia na prowadzenie tych robót, wydanego przez właściwego wojewódzkiego konserwatora zabytków. 2/Pozwolenie na rozbiórkę obiektu budowlanego wpisanego do rejestru zabytków może być wydane po uzyskaniu decyzji Generalnego Konserwatora Zabytków działającego w imieniu ministra właściwego do spraw kultury i ochrony dziedzictwa narodowego o skreśleniu tego obiektu z rejestru zabytków. 3/ W stosunku do obiektów budowlanych oraz obszarów niewpisanych do rejestru zabytków, a ujętych w gminnej ewidencji zabytków, pozwolenie na budowę lub rozbiórkę obiektu budowlanego wydaje właściwy organ w uzgodnieniu z wojewódzkim konserwatorem zabytków. 4/ Wojewódzki konserwator zabytków jest obowiązany zająć stanowisko w sprawie wniosku o pozwolenie na budowę lub rozbiórkę obiektów budowlanych, o których mowa w ust. 3, w terminie 30 dni od dnia jego doręczenia. Niezajęcie stanowiska w tym terminie uznaje się jako brak zastrzeżeń do przedstawionych we wniosku rozwiązań projektowych. o Ustawa z dnia 25 października1991 r. o organizowaniu i prowadzeniu działalności kulturalnej (Dz. U. z 2001 Nr 13, poz 123) Zasady ochrony zabytków znajdujących się w muzeach i w bibliotekach regulują przepisy: o Ustawy z dnia 21 listopada 1996 r. o muzeach (Dz. U. z 1997 r. Nr 5, poz. 24 z późn. zm.) o Ustawy z dnia 27 czerwca 1997 r. o bibliotekach (Dz. U. Nr 85, poz. 539 z późn. zm.) Zasady ochrony materiałów archiwalnych regulują przepisy: 9 Id: E5789BAD C-A157-1EC7311A9262. Podpisany Strona 10

11 o Ustawy z dnia 14 lipca 1983 r. o narodowym zasobie archiwalnym i archiwach ( Dz. U. z 2006 r. Nr 97, poz. 673 z późn. zm.) 4. UWARUNKOWANIA ZEWNĘTRZNE OCHRONY DZIEDZICTWA KULTUROWEGO STRATEGICZNE CELE POLITYKI PAŃSTWA W ZAKRESIE OCHRONY ZABYTKÓW I OPIEKI NAD ZABYTKAMI KRAJOWY PROGRAM OCHRONY ZABYTKÓW I OPIEKI NAD ZABYTKAMI. Ochrona i opieka nad zabytkami jest istotnym elementem polityki kulturalnej państwa. W celu stworzenia warunków niezbędnych do jej realizacji Minister Kultury i Dziedzictwa Narodowego opracowuje, przy pomocy Generalnego Konserwatora Zabytków, krajowy program ochrony zabytków i opieki nad zabytkami. W dokumencie tym określa się, w szczególności, cele i kierunki działań oraz zadania w zakresie ochrony zabytków i opieki nad zabytkami, warunki i sposób finansowania planowanych działań, a także harmonogram ich realizacji. W 2004 roku Minister Kultury i Dziedzictwa Narodowego przyjął harmonogram prac do opracowania Krajowego programu ochrony zabytków i opieki nad zabytkami. Za zadanie priorytetowe polityki Państwa w dziedzinie ochrony zabytków uznano stworzenie mechanizmów pozwalających na dostosowanie tej sfery życia do warunków gospodarki rynkowej w celu zapewnienia pełnej ochrony narodowego dorobku kulturowego oraz wskazaniu możliwości zasad funkcjonowania ochrony zabytków w zjednoczonej Europie. Celem programu jest wzmocnienie ochrony dziedzictwa kulturowego oraz poprawa stanu zabytków w Polsce. W związku z tym stworzono wykładnię porządkową ochrony zabytków poprzez wskazanie siedmiu podstawowych zasad konserwatorskich. o Zasada Primum non nocere o Zasady maksymalnego poszanowania oryginalnej substancji zabytku i wszystkich jego wartości (materialnych i niematerialnych) o Zasady niezbędnej ingerencji (powstrzymanie się od działań niekoniecznych) o Zasady, zgodnie z którą usuwać należy to i tylko to co na oryginał działa niszcząco o Zasada czytelności i odróżnialności ingerencji o Zasada odwracalności metod i materiałów o Zasada wykonywania wszelkich prac zgodnie z najlepszą wiedzą i na najwyższym poziomie. 10 Id: E5789BAD C-A157-1EC7311A9262. Podpisany Strona 11

12 W trakcie prac nad programem przyjęto poniżej podane tezy dotyczące jego zakresu: o Uwarunkowania ochrony i opieki nad zabytkami, ocena stanu zabytków ruchomych i nieruchomych, pomników historii i obiektów wpisanych na listę światowego dziedzictwa, ocena stan służb konserwatorskich, opieki nad zabytkami oraz uregulowań prawnych. o Działania o charakterze systemowym: powiązanie ochrony zabytków z polityką ekologiczną, ochrony przyrody, polityką przestrzenną, celną i polityką bezpieczeństwa państwa; wypracowanie strategii ochrony dziedzictwa kulturowego i wprowadzenie jej do polityk sektorowych. o System finansowania: stworzenie sprawnego systemu finansowania ochrony i opieki konserwatorskiej. o Dokumentowanie, monitorowanie i standaryzacja metod działania: dokumentowanie, monitorowanie, ujednolicenie metod działań profilaktycznych, konserwatorskich, restauratorskich i ochronnych. o Kształcenie i edukacja, kształcenie specjalistyczne, podyplomowe i system uznawalności wykształcenia, edukacja społeczeństwa, edukacja właścicieli i użytkowników. o Współpraca międzynarodowa: współpraca z instytucjami i organizacjami, współpraca z obszarze Europy Środkowej NARODOWA STRATEGIA ROZWOJU KULTURY. Narodowa Strategia Rozwoju Kultury na lata została przyjęta przez Rząd RP 21 września 2004 r., jego przedłużenie czyli Uzupełnienie Narodowej Strategii Rozwoju Kultury na lata przyjęto w 2005 roku. Powyższe dokumenty służą wdrożeniu Narodowego Program Kultury Ochrona Zabytków i Dziedzictwa Kulturowego. Narodowa Strategia Rozwoju Kultury na lata , obejmuje wszystkie sfery i zagadnienia związane z funkcjonowaniem kultury. W ramach prac nad Dokumentem określono nową misję, którą w ramach przedstawionych założeń do strategii, wypełniać powinny instytucje zarządzające, pośredniczące, finansujące, współpracujące oraz wnioskodawcy. Misją tą jest: Zrównoważony rozwój kultury jako najwyższej wartości przenoszonej ponad pokoleniami, określającej całokształt historycznego i cywilizacyjnego dorobku Polski, wartości warunkującej tożsamość narodową i zapewniającej ciągłość tradycji i rozwój regionów. Omawiany dokument wśród najważniejszych celów strategicznych państwa w zakresie ochrony zabytków wymienia: o przygotowanie skutecznego systemu prawno-finansowego wspierania ochrony i opieki nad zabytkami, 11 Id: E5789BAD C-A157-1EC7311A9262. Podpisany Strona 12

13 o podjęcie prac nad kompleksowym systemem edukacji na rzecz dziedzictwa, o poszukiwanie instrumentów wzmacniających efekty działalności służby konserwatorskiej, o ograniczenie uznaniowości konserwatorów poprzez nałożenie na nich odpowiedzialności za niezgodne z prawem postępowanie Założenia do Narodowej Strategii Rozwoju Kultury zostały określone następująco: o Państwo powinno realizować zadania z zakresu kultury poprzez działania Ministra Kultury oraz działania jednostek samorządu terytorialnego. o Wydatki publiczne na kulturę w Polsce powinny wzrosnąć. o Minister Kultury realizuje zadania własne poprzez narodowe programy kultury, narodowe instytucje kultury, placówki badawczo-rozwojowe, wyspecjalizowane instytucje typu arm s length oraz zlecanie zadań instytucjom samorządowym i pozarządowym. o Budżet Ministra Kultury powinien być adekwatny do nowych działań. Ze względu na ograniczenia budżetu państwa winno poszukiwać się pozabudżetowych środków finansujących kulturę. W tym celu proponuje się uzupełnienie istniejącego modelu finansowania kultury o rozwiązania stosowane w Europie, tworzące fundusze celowe dla realizacji polityk w poszczególnych obszarach kultury. o Państwo, w tym Minister Kultury, powinno być partnerem dla jednostek samorządu terytorialnego i wspólnie z nimi kształtować kulturę w regionach. o Samorządy terytorialne powinny zyskać większą motywację w kształtowaniu instytucjonalnego zaplecza dla rozwoju kultury, w tym do wypełniania założonych w lokalnych strategiach rozwoju celów w sferze kultury, a rola państwa powinna sprowadzać się do badań naukowych i monitorowania tej sfery oraz do skutecznego zapobiegania sytuacjom kryzysowym. Jednocześnie Minister Kultury powinien posiadać odpowiednie środki na sprawowanie mecenatu nad działalnością instytucji kultury oraz instrumenty o charakterze motywującym, za pomocą których możliwa będzie realizacja polityki kulturalnej państwa w regionach. o Zwiększyć powinna się społeczna partycypacja w sferze odpowiedzialności za kulturę, m.in. poprzez uspołecznienie decyzji podejmowanych w sferze kultury w regionach (lokalne strategie kulturalne, społeczne ciała opiniujące funkcjonowanie instytucji kultury). Wzrosnąć powinna również rola organizacji pozarządowych, poprzez równouprawnienie ich w dostępie do środków publicznych na zadania w sferze kultury. o Unowocześnienie procesu zarządzania sferą kultury i usług kulturalnych. o Wszystkie zaplanowane działania zaprogramowane w strategii powinny być dostępne dla mniejszości narodowych oraz instytucji prowadzonych przez te społeczności w celu pielęgnowania różnorodności kulturowej i ich tradycji jako dorobku polskiej kultury. o Rosnące znaczenie powiązania kultury z rozwojem gospodarczym i dochodami regionów jest podstawą dla podjęcia działań w kształtowaniu zintegrowanych produktów turystycznych, wykorzystujących (i działających na ich rzecz) elementy dziedzictwa kulturowego, aktywność instytucji kultury oraz skoncentrowane wokół tych instytucji przemysły kultury. Strategicznymi obszarami w okresie programowania są: o promocja czytelnictwa i wsparcie sektora książek i wydawnictw, 12 Id: E5789BAD C-A157-1EC7311A9262. Podpisany Strona 13

14 o ochrona dziedzictwa kulturowego, w tym szczególnie ochrona i rewaloryzacja zabytków, o rozwój szkolnictwa artystycznego, w tym rozbudowa i modernizacja infrastruktury oraz unowocześnianie programów edukacji artystycznej i dostosowanie ich do rynku pracy, o wzmocnienie efektywności działania i roli instytucji artystycznych w kreowaniu sfery kultury, w tym i promocji polskiej twórczości artystycznej, o stworzenie systemu wspierania współczesnej twórczości artystycznej, stworzenie instytucji zajmujących się jej dokumentowaniem, gromadzeniem i udostępnianiem. o Zwiększenie samodzielności instytucji kultury, także w znaczeniu ekonomicznym oraz wyposażenie ich w odpowiednie narzędzia finansowe, wpłynie pozytywnie na ich efektywność i konkurencyjność na rynku usług kulturalnych oraz na samodzielność programową. o Rolą Ministra Kultury oraz jednostek samorządu terytorialnego jest motywowanie społeczności do partycypacji w funkcjonowaniu sfery kultury, w tym do dobrowolnego udziału w finansowaniu instytucji i wydarzeń kulturalnych oraz twórców za pomocą stworzonych narzędzi podatkowych. W tym celu Minister Kultury i samorządy powinny rozszerzyć obowiązki odpowiednich komórek swoich urzędów w zakresie promocji społecznej odpowiedzialności obywateli za kulturę (wspólne kampanie promocyjne, powstawanie społecznych paneli eksperckich i ciał doradczych związanych z możliwością pozyskania dodatkowych funduszy na kulturę w regionach). o W związku z przystąpieniem Polski do Unii Europejskiej w równym stopniu zadaniem Ministra Kultury, jednostek samorządu terytorialnego i instytucji kultury staje się pozyskanie środków na kulturę z funduszy strukturalnych oraz innych środków Unii Europejskiej. W tym celu Minister Kultury i jednostki samorządu i instytucji kultury powinny zapewnić odpowiednie środki na wkład własny do projektów realizowanych w sferze kultury. Założenia do Narodowej Strategii Rozwoju Kultury zostały poddane publicznej dyskusji z udziałem przedstawicieli środowisk twórczych, jednostek samorządu terytorialnego i partnerów społecznych. Strategia została uzupełniona o wnioski z tej dyskusji i zostanie przedstawiona do zatwierdzenia przez Radę Ministrów jako program działań na lata Strategia zawiera działania instytucjonalne, organizacyjne, prawne, finansowe i kontrolne, wraz ze wskazaniem jednostek odpowiedzialnych za realizację tych zadań oraz potrzeb finansowych Ministra Kultury do realizacji strategii i źródła ewentualnego pochodzenia pozostałych środków. Integralną częścią strategii są narodowe programy kultury: Promocja czytelnictwa i rozwój sektora książki, Rozwój instytucji artystycznych na lata , Wspieranie debiutów i rozwój szkół artystycznych Maestria na lata oraz Ochrona zabytków i dziedzictwa kulturowego. 13 Id: E5789BAD C-A157-1EC7311A9262. Podpisany Strona 14

15 4.2. STRATEGICZNE CELE POLITYKI WOJEWÓDZTWA I POWIATU W ZAKRESIE OPIEKI NAD ZABYTKAMI STRATEGIA ROZWOJU WOJEWÓDZTWA MAZOWIECKIEGO DO ROKU Strategia rozwoju województwa, stanowi główne narzędzie polityki regionalnej wytycza kierunki i cele działań podejmowanych przez władze województwa, a ich zakres w istotny sposób determinuje procesy rozwojowe regionu. Jest też ważnym punktem odniesienia dla powstających na poziomie województwa dokumentów programowych i planistycznych, w tym regionalnego programu operacyjnego, strategii sektorowych, programów, planów i działań. Dotychczasowa Strategia Rozwoju Województwa Mazowieckiego, została uchwalona w 2001 roku. Aktualizacji dokumentu dokonano w dniu r. Zaktualizowana Strategia Rozwoju Województwa Mazowieckiego wyznacza perspektywę rozwoju regionu do 2020 r. Dążenia i aspiracje władz województwa określa misja strategiczna: Mazowsze jako najbardziej rozwinięty gospodarczo region w Polsce podejmuje uczestnictwo w rywalizacji z innymi rozwiniętymi regionami, poprzez eliminowanie dysproporcji rozwojowych, rozwój nowoczesnej gospodarki opartej na wiedzy oraz zapewnienie mieszkańcom Mazowsza optymalnych warunków do rozwoju jednostki, rodziny, jak i całej społeczności, przy jednoczesnym zachowaniu spójnego i zrównoważonego rozwoju. Uszczegółowienie jej istoty zawierają poszczególne cele Strategii, wyznaczające najistotniejsze kierunki działań. Zamierzeniami Strategii Rozwoju Województwa Mazowieckiego w zakresie kultury i turystyki są promocja i zwiększanie atrakcyjności turystycznej regionu w oparciu o walory środowiska naturalnego i dziedzictwa kulturowego oraz kształtowanie tożsamości regionu a także kreowanie i promocja jego produktu. Celem działań promocyjnych jest budowanie trwałego i stabilnego wizerunku Mazowsza, którego dynamiczny rozwój oparty jest na wysokich walorach kulturowych materialnych i niematerialnych oraz przyrodniczych. Wymiernym efektem prowadzonej promocji będzie, zwiększenie wartości turystycznych regionu oraz aktywizacja obszarów wiejskich. W tym celu podjęte zostaną następujące działania: o wzmocnienie dotychczasowych kierunków działań samorządu propagujących zasoby dziedzictwa kulturowego oraz rozwój kultury w regionie, o rewitalizacja zespołów zabytkowych i wykorzystanie ich do rozwoju funkcji turystycznych, o wsparcie tworzenia lokalnych parków kulturowo-historycznych wokół istniejących zabytków architektury umożliwiających rozwój funkcji turystycznych, o rozwój sieci szlaków turystycznych w obrębie województwa mazowieckiego, w tym sieci dróg o znaczeniu turystycznym, szlaków i ścieżek rowerowych oraz ich włączenie do sieci w sąsiednich województwach, 14 Id: E5789BAD C-A157-1EC7311A9262. Podpisany Strona 15

16 Główne zamierzenia strategiczne dotyczące turystyki i kultury obejmują: o promowanie turystyki i sportów wodnych poprzez wyznaczanie i utrzymanie szlaków wodnych, rozwój żeglugi rzecznej oraz zaplecza towarzyszącego np. porty, przystanie, stanice, ośrodki turystyki wodnej, o rozwijanie zintegrowanego systemu promocji i informacji turystycznej, o utworzenie, we współpracy z samorządami lokalnymi, regionalnej sieci obsługi ruchu turystycznego, dostarczającej autoryzowanej oferty turystyczno-wypoczynkowej dla różnych segmentów rynku turystyki i wypoczynku w regionie, o tworzenie dogodnych warunków do rozwoju kompleksów wypoczynkowych, rekreacyjnych i balneologicznych wraz z zakładami geotermalnymi oraz ich promocja, o promocja wartości turystycznych regionu przy użyciu reklamy i upowszechniania wiedzy we współpracy z organizatorami turystyki, o promowanie bogactwa Kampinoskiego Parku Narodowego, parków krajobrazowych, unikalnych tradycji: kurpiowskich, łowickich, podlaskich, kołbielskich oraz innych, czemu służyć będą organizowane wystawy twórczości regionalnej, o wspieranie inicjatyw mających na celu promocję działalności sprzyjającej integracji Mazowsza, jako regionu o bogatej historii, wartościach przyrodniczych i wyrazistej tożsamości, o wspieranie działalności Biura Przedstawicielskiego Województwa Mazowieckiego w Brukseli, które umożliwia efektywną promocję Mazowsza w Unii Europejskiej, o zorganizowanie Regionalnej Organizacji Turystycznej oraz lokalnych organizacji turystycznych, o powołanie Centrum Folklorystycznego skupiającego najciekawsze i unikalne wytwory kultur regionalnych, o wydawanie publikacji promocyjnych oraz kreowanie pozytywnego wizerunku regionu w mediach Kształtowanie tożsamości regionu oraz kreowanie i promocja jego produktu regionalnego, w założeniach strategii przyczyni się do budowania i wzmacniania tożsamości, atrakcyjności i promocji regionu w wymiarze krajowym i europejskim. W związku z tym zostaną podjęte następujące działania polegające na: o utworzenie instytucjonalnych ram, np. za pomocą regionalnego systemu certyfikacji, dla wspierania rozwoju marek regionalnych (np. tradycyjnych produktów żywnościowych czy produktów turystycznych), o wspieraniu organizacji i stowarzyszeń regionalnych i lokalnych, które nie tylko kultywują wartości tradycyjne, ale również kreują aktywne postawy społeczne, lokalny patriotyzm, a także 15 Id: E5789BAD C-A157-1EC7311A9262. Podpisany Strona 16

17 integrują społeczności lokalne w dostosowywaniu się do nowych warunków społecznogospodarczych, o ochronie i promocji, którymi powinny zostać objęte zespoły urbanistyczne i dziedzictwo drewniane (w tym miejscowości o charakterystycznej unikalnej drewnianej zabudowie letniskowej położnej wzdłuż tzw. linii otwockiej), cenne krajobrazy kulturowe wsi i małych miast, o promocji unikalnych zabytków architektury, miejsc pamięci narodowej oraz zamieszkania i pobytu wielkich twórców identyfikujących się z regionem, o wspieraniu rozwoju dziedzin nauki, w tym humanistycznych, mających istotny wpływ na zachowanie i popularyzację dziedzictwa kulturowo-historycznego Mazowsza, o kreowaniu regionalnych ośrodków tożsamości kulturowej, o pielęgnowaniu i kultywowaniu lokalnych tradycji i zwyczajów, znajomości historii regionu, o wprowadzeniu zintegrowanego systemu informacji kulturalnej, promującego dziedzictwo kulturowe i tradycję, funkcjonującego jako portal internetowy, dzięki któremu podawane będą informacje o wydarzeniach kulturalnych, wystawach, targach regionalnych, krajowych i zagranicznych promujących Mazowsze, o promocji odrębności historyczno-kulturowej Mazowsza, nurtów kultury ludowej i wysokiej, dążąc do zahamowania pogłębiającej się dysproporcji między nimi poprzez aktywne wsparcie ośrodków i środowisk lokalnych, a także poprawę dostępu do kultury skupionej w Warszawie dla ludności spoza stolicy, o organizowaniu okolicznościowych i stałych imprez lokalnych (targów, festiwali, konkursów), o podjęciu szerszych działań promocyjnych wśród regionów polskich i europejskich, o prezentowaniu szerokiej oferty związanej z kulturą regionu (obrzędy, rękodzieło, tradycje, kapele i zespoły folklorystyczne) oraz opracowanie katalogu ofert produktów regionalnych, o ekspozycji regionalnych produktów ekologicznych i turystycznych, uwzględniających lokalne tradycje (przykładowo palmy kurpiowskie, wycinanki kołbielskie, czy strój łowicki), związanych z krajobrazem (wierzba, bocian) lub kulturą (Chopin i Żelazowa Wola), o upowszechnianiu wiedzy o regionie poprzez organizowanie seminariów, debat, dyskusji oraz imprez 16 Id: E5789BAD C-A157-1EC7311A9262. Podpisany Strona 17

18 REGIONALNY PROGRAM OPERACYJNY WOJEWÓDZTWA MAZOWIECKIEGO NA LATA Priorytet VI: Wykorzystanie walorów naturalnych i kulturowych dla rozwoju turystyki i rekreacji. Cel główny: Wzrost znaczenia turystyki jako czynnika stymulującego rozwój społeczno- gospodarczy regionu. Cel szczegółowy: Poprawa oferty kulturalnej i wzrost dostępności kultury. Ochrona i zachowanie dziedzictwa kulturowego. Rozwój infrastruktury kulturalnej. W dokumencie tym zwrócono uwagę na powiązanie dziedzictwa kulturowego z turystyką oraz nowoczesnymi mediami, które mogą pomóc w rozwoju turystyki kulturowej( tworzenie szlaków turystycznych w oparciu o zrewitalizowane zabytki, tworzenie baz informacji internetowej, centrów informacji turystycznej PLAN ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO WOJEWÓDZTWA MAZOWIECKIEGO. Plan Zagospodarowania Przestrzennego Województwa stanowi podstawowy dokument wyznaczający cele i kierunki rozwoju regionu w układzie przestrzennym. Dokument zawiera uwarunkowania zewnętrzne i wewnętrzne rozwoju województwa mazowieckiego, cele oraz kierunki zagospodarowania przestrzennego, w tym inwestycje celu publicznego o charakterze ponadregionalnym. Aktualnie obowiązujący plan zagospodarowania przestrzennego przyjęty został uchwałą Sejmiku Województwa Mazowieckiego w dniu 7 czerwca 2004r. Plan zagospodarowania przestrzennego stanowi wykładnię polityki przestrzennej województwa. Podstawowym celem tej polityki jest stworzenie warunków do osiągnięcia spójności terytorialnej oraz trwałego i zrównoważonego rozwoju poprawy życia oraz zwiększenia konkurencyjności regionu. Głównym celem planu jest określenie polityki przestrzennej Mazowsza polegającej na ustaleniu zasad organizacji struktury przestrzennej województwa w zakresie: podstawowych elementów sieci osadniczej, rozmieszczenia infrastruktury technicznej i społecznej, wymagań dotyczących ochrony środowiska przyrodniczego i kulturowego. Celem polityki planu w zakresie ochrony dziedzictwa kulturowego jest kształtowanie tożsamości kulturowej Mazowsza. Polityka ta jest adresowana przede wszystkim do rejonów miast i miejscowości charakteryzujących się najcenniejszymi układami urbanistycznymi, wartościami krajobrazowymi, tradycją historyczną i zabytkowymi obiektami architektonicznymi. Efektem tej polityki jest postulat objęcia ochroną prawną cennych krajobrazów kulturowych; krajobrazu kulturowego wsi i małych miast; 17 Id: E5789BAD C-A157-1EC7311A9262. Podpisany Strona 18

19 zespołów budownictwa drewnianego; ośrodki tożsamości regionu; układów ruralistycznych i urbanistycznych; miejsc pamięci narodowej. W sferze kultury niematerialnej polityka województwa będzie realizowana przez: propagowanie wiedzy o regionie i małych ojczyznach; pielęgnowanie odrębności kulturowej i wspieranie tożsamości ludowej; promowanie walorów kulturowych regionu oraz regionalnego folkloru poprzez różne formy organizacji imprez folklorystyczno-kulturowych oraz informowanie w mediach i wydawnictwach docierających do szerokiej rzeszy odbiorców; edukację w zakresie historii regionu i jego tożsamości kulturowej; wykorzystanie nowoczesnych technologii do zwiększenia możliwości edukacyjnych zapoznania się z dorobkiem kultury regionalnej i spuścizny kulturowej WOJEWÓDZKI PROGRAM OPIEKI NAD ZABYTKAMI NA LATA Wojewódzki Program Opieki nad Zabytkami na lata opracował Zespół powołany przez Marszałka Województwa Mazowieckiego Zarządzeniami nr 43/11 i 98/11. Dokument został przyjęty przez Sejmik Województwa Mazowieckiego uchwałą nr 42/12 z dnia r. Założeniem strategicznym programu jest: Zachowanie regionalnej przestrzeni kulturowej i kultywowanie tradycji jako podstawa budowania tożsamości kulturowej regionu i kształtowania postaw społecznych w sferze opieki nad zabytkami oraz wykorzystania dziedzictwa dla rozwoju regionu W ramach programu określono cztery cele operacyjne, oraz szereg konkretnych zadań przypisanych poszczególnym działaniom. Cele operacyjne i kierunki działań: 1/ Ochrona i zachowanie materialnego i niematerialnego dziedzictwa egionu o ochrona zabytków ruchomych, o ochrona zabytków nieruchomych, o ochrona zabytków archeologicznych, o ochrona, dokumentacja i popularyzacja zasobów o szczególnej wartości decydujących o specyfice regionu (najcenniejszych i charakterystycznych), o ochrona i kreowanie krajobrazów kulturowych zachowujących tożsamość kulturową i walory krajobrazowe, w tym komponowanych ciągów zieleni, o kształtowanie i ochrona przestrzeni historycznych miast i wsi, o rewitalizacja historycznych ośrodków życia kulturalnego, 18 Id: E5789BAD C-A157-1EC7311A9262. Podpisany Strona 19

20 o pielęgnowanie tradycji i lokalnego folkloru w powiązaniu z zasobami dziedzictwa materialnego, o popularyzacja i zwiększanie dostępności do zasobów dziedzictwa 2/ kształtowanie tożsamości regionalnej. o utrwalanie i kształtowanie świadomości mieszkańców o historii i zasobach dziedzictwa kulturowego, w tym regionalnego i lokalnego oraz budowanie i pielęgnowanie wrażliwości na bogactwo przestrzeni kulturowej, o kształtowanie regionalnej dumy w oparciu o zabytki architektury i budownictwa, o krajobraz kulturowy, wydarzenia historyczne oraz działalność wybitnych osób, o wykorzystanie pamięci historycznej i zasobów dziedzictwa do integracji mieszkańców i stymulowania rozwoju - tworzenie przestrzennych ciągów inicjatyw, o kreowanie ośrodków budowania tożsamości kulturowej regionu (w ramach pasm turystycznokulturowych oraz wskazanych w PZPWM), o promocja walorów kulturowych regionu. 3/ wzrost społecznej akceptacji dla zasobów dziedzictwa kulturowego regionu. o stymulowanie działań służących ochronie obiektów zabytkowych i promowanie najlepszych przykładów takich działań, o edukacja społeczeństwa w zakresie praw i obowiązków dotyczących opieki nad zabytkami, o stymulowanie i intensyfikacja współpracy pomiędzy sektorem publicznym, prywatnym i pozarządowym w działaniach na rzecz edukacji, promocji, podniesienia świadomości o zasobach i potrzebie zachowania dziedzictwa regionu 4/ efektywne zarządzanie zasobami dziedzictwa kulturowego regionu oraz kreowanie pasm turystyczno-kulturowych. o wspieranie podmiotów posiadających w swoich zasobach znaczną liczbę zabytków w działaniach służących efektywnemu zarządzaniu obiektami zabytkowymi, o stymulowanie wykorzystania dziedzictwa kulturowego w obszarze przemysłów kultury i czasu wolnego, o kształtowanie pasm turystyczno-kulturowych, o kreowanie produktów turystyki kulturowej w parciu o tradycje historyczne, o wykorzystanie dziedzictwa kulturowego dla rozwoju lokalnego i regionalnego poprzez organizację wydarzeń kulturalno-historycznych w miejscach zabytkowych, 19 Id: E5789BAD C-A157-1EC7311A9262. Podpisany Strona 20

21 o adaptacja obiektów zabytkowych dla współczesnych funkcji kulturalnych, turystycznych i edukacyjnych, o propagowanie korzyści płynących z wykorzystania dziedzictwa i krajobrazu kulturowego dla rozwoju regionalnego i lokalnego STRATEGIA ZRÓWNOWAŻONEGO ROZWOJU POWIATU RADOMSKIEGO DO 2020 R. W dokumencie tym wymienia się obok walorów gospodarczych, dot. położenia geograficznego oraz warunków inwestycyjnych, również walory dziedzictwa przyrodniczego i kulturowego. Wskazuje się na wiele zabytków: pałaców, dworów, kościołów i innych. Natomiast słabą stroną w tym zakresie jest niski poziom informacji turystycznej, uwzględniającej ciekawe miejsca w powiecie radomskim. Została określona główna misja rozwoju powiatu: Powiat radomski to obszar zrównoważonego rozwoju, zapewniający stałą poprawę jakości życia mieszkańców, chroniący zasoby środowiska przyrodniczego i dziedzictwa kulturowego, wspierający dalszy rozwój funkcji osadniczej, gospodarczej i turystyczno- rekreacyjnej. Jednym z celów operacyjnych jest poprawa infrastruktury turystycznej: w tym rewitalizacja obiektów i zespołów zabytkowych oraz lokalnych pomników historii PLAN ROZWOJU LOKALNEGO POWIATU RADOMSKIEGO Plan Rozwoju Lokalnego Powiatu Radomskiego zatwierdzony w 2007 r. ukazuje aktualną sytuację powiatu radomskiego w zakresie środowiska naturalnego, zagospodarowania przestrzennego, gospodarki, sfery społecznej oraz dziedzictwa kulturowego. Omawia główne zadania stojące przed samorządem ustala ich hierarchię, omawia rodzaje inwestycji i rozwiązań oraz źródła ich finansowania. Opracowanie ma posłużyć możliwie szerokiemu i kompleksowemu rozpoznaniu obecnego stanu rozwoju, wyodrębnieniu uwarunkowań sprzyjających rozwojowi, bądź też rozwój ograniczających, określeniu mocnych i słabych stron powiatu. Wśród problemów występujących na obszarze dziedzictwa kulturowego dokument wymienia m.in. niedoinwestowanie w obiekty kulturowe oraz brak spójnego, regionalnego systemu obszarów chronionych. Warunkami sprzyjającymi poprawie sytuacji w powiecie są m.in. promowanie walorów turystycznych krajobrazowych, zabytkowych i historycznych oraz wyznaczenie terenów na działalność turystyczną 20 Id: E5789BAD C-A157-1EC7311A9262. Podpisany Strona 21

22 PROGRAM OPIEKI NAD ZABYTAKMI POWIATU RADOMSKIEGO NA LATA Dokument ten został uchwalony uchwałą Rady Powiatu w Radomiu nr 196/XXI/2012 z dnia 28 września 2012 r. Program opracowany jest zgodnie ze standardami Narodowego Instytutu Dziedzictwa w Warszawie. Zawiera uwarunkowania prawne ochrony i opieki nad zabytkami w kraju i powiecie, charakterystykę powiatu. Pod kątem geograficznym i historycznym. Podane są wykazy zabytków nieruchomych, ruchomych oraz archeologicznych wpisanych do rejestru zabytków oraz liczbowo obiekty ujęte w poszczególnych gminnych ewidencjach zabytków. Ważnym zagadnieniem jest ochrona zabytków na wypadek konfliktu zbrojnego i sytuacji kryzysowych Powiatu Radomskiego. Umieszczono wykaz zabytków w planach ochrony. Znalazły się tutaj: Jaszowice- park dworski, Milejowice- park dworski, Zakrzew- park krajobrazowy podworski, kościół par. p.w. św. Jana Chrzciciela, Taczów kościół par. W krajobrazie powiatu wymieniono jako najcenniejsze zabytki z gminy zakrzew: gródek w Taczowie, kościół parafialny w Zakrzewie czy dwór w Milejowicach. Główne zadania Programu: ustanawianie Społecznych Opiekunów Zabytków, publikacja materiałów promocyjnych, budowa strony internetowej na temat dziedzictwa kulturowego powiatu, organizacja konferencji, wspieranie biznesu związanego z turystyką powiązaną z dziedzictwem kulturowym, prowadzenie działań administracyjnych z wojewódzkim konserwatorem zabytków w celu ratowania zabytków, którym grozi uszkodzenie lub zniszczenie. 5. STRATEGICZNE CELE POLITYKI GMINY W ZAKRESIE OPIEKI NAD ZABYTKAMI 5.1 STUDIUM UWARUNKOWAŃ I KIERUNKÓW ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO GMINY ZAKRZEW Zmiana Studium Uwarunkowań i Kierunków Zagospodarowania Przestrzennego Gminy Zakrzew- Załącznik nr 1 do Uchwały nr XX/96/2012 Rady Gminy Zakrzew z dnia 07 marca 2012 roku. W pierwszej części dokumentu podano uwarunkowania zagospodarowania przestrzennego i uwarunkowania społeczno- kulturowe. W odniesieniu do zasobów zabytkowych i przyrodniczych znalazły się odpowiednie zapisy. Przede wszystkim określono główne cele dot. rozwoju gminy, w tym: Cele przyrodnicze. o zahamowanie procesów degradacji środowiska, w szczególności na obszarze gminy bezpośrednio przyległym do m. Radomia (sołectwa: Wacyn, Bielicha, Milejowice), o zachowanie istniejących wartości środowiska i jego walorów krajobrazowych a w tym przede wszystkim: dolin rzek Radomki, Dobrzycy i ich dopływów, otwartych terenów stanowiących rolniczą przestrzeń produkcyjną, obszarów leśnych i wszelkich enklaw zieleni wysokiej, 21 Id: E5789BAD C-A157-1EC7311A9262. Podpisany Strona 22

23 wód podziemnych i otwartych zasobów surowców mineralnych, innych obszarów kwalifikujących się do objęcia ochroną prawną, o poprawę zdrowotnych warunków życia mieszkańców, o wypracowania formuły wykorzystania dla celów rekreacyjnych obszarów objętych ochroną prawną. Cele kulturowe. o objęcie i wzmocnienie ochrony prawnej wartościowych obiektów kulturowych i krajobrazu otwartego przede wszystkim: - parków podworskich, - obiektów przyrodniczych mogących być uznanymi za Pomniki Przyrody, - dolin rzek Radomki i Dobrzycy, - młyna w Gulinie na rzece Radomce, - grodziska w Taczowie - obszarów znalezisk archeologicznych, o zachowanie tożsamości kulturowej obszaru poprzez wprowadzanie do budownictwa drobnych akcentów świadczących o miejscowej tradycji budownictwa regionalnego, ze szczególnym naciskiem na detal i elementy małej architektury jak: ogrodzenia, bramki, furtki, altany, obudowy studni, ule, ławki itp., o wydobycie unikatowych warunków ekspozycji obiektów kulturowych i krajobrazu otwartego. Zostały opisane najważniejsze walory przyrodnicze o tereny położone w dolinach rzek - liczący ok. 7,5 km fragment doliny Radomki w północnej części gminy (w szczególności okolice Gulin - Młyn i Sosnowicy) oraz enklawa stanowiąca fragment doliny Dobrzycy w części południowo-zachodniej. o obszar węzła ekologicznego Dąbrówka Nagórna Kozinki w obrębie wysoczyzny morenowej. Występują tu niskie wydmy, suche dolinki, podmokłe dna zagłębień deflacyjnych. o węzeł ekologiczny Antoniów Krucica, o kompleks leśny Janiszew i doliną rzeki Bosak, o 12 użytków ekologicznych W gminie są 3 pomniki przyrody: dwa głazy narzutowe w Dąbrówce Podłężnej i dąb szypułkowy w Parku w Zakrzewie 22 Id: E5789BAD C-A157-1EC7311A9262. Podpisany Strona 23

24 Do obiektów cennych pod względem przyrodniczym i krajobrazowym a także historyczno kulturowym, należą: o park podworski w Jaszowicach o pow. 4,76 ha, o zespół dworsko-parkowy w Milejowicach o pow. 2,8 ha, o park podworski w Taczowie o pow. 5,7 ha (silnie zdewastowany), o zespół dworsko-parkowy w Zakrzewie (6,25 ha), o drzewostan alei dojazdowej do parku w Milejowicach - około 80 drzew (kasztanowce, klony, jesiony, lipy, wierzby, wiązy). Na środowisko kulturowe składa się o barokowy kościół parafialny w Zakrzewie, o zespół dworski, XIX w. w Zakrzewie o kościół neorenesansowy z elementami neobaroku i reliktami pierwotnego kościoła gotyckiego z XVI w. w Cerekwi, o zabytkowe cmentarze w Cerekwi i Zakrzewie, o park, XVIII w. w Milejowicach, o park, XVIII, w Taczowie. Obydwa ww. kościoły otoczone są należytą opieką ze strony właścicieli i użytkowników oraz służb konserwatorskich. Miejscami pamięci narodowej w Zakrzewie, Cerekwi, Mleczkowie, oraz zabytkowymi cmentarzami w Cerekwi i Zakrzewie opiekuje się miejscowa ludność oraz lokalne władze samorządowe. Na szczególną uwagę zasługuje kościół parafialny w Cerekwi, który w latach uzyskał neorenesansową formę jako dzieło wybitnego architekta Stefana Szyllera. Doskonale wpisany w miejscowy krajobraz, pozostaje w otoczeniu skromnej i przypadkowej zabudowy sąsiedniej, co wymaga podjęcia działań naprawczych. Gminna ewidencja zabytków obejmuje 109 obiektów, wymagają one weryfikacji terenowej, istnieje bowiem prawdopodobieństwo, że części już nie ma. Na terenie gminy znajduje się wiele stanowisk archeologicznych- 103 ob. W kierunkach zagospodarowania przestrzennego rozdz. 7. POLITYKA PRZESTRZENNA W ZAKRESIE OCHRONY DZIEDZICTWA KULTUROWEGOI ZABYTKÓW ORAZ DÓBR KULTURY WSPÓŁCZESNEJ określono obowiązki w zakresie dbałości o dobra kultury oraz uwzględniania zadań ochrony zabytków w miejscowym planie zagospodarowania przestrzennego (art. 4 ust. 6 oraz art. 19 i 20 ustawy o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami Dz. U.Nr 162, poz.1568 z 17 września 2003 r.) Wójt zobowiązany jest: 23 Id: E5789BAD C-A157-1EC7311A9262. Podpisany Strona 24