NAPROTECHNOLOGIA JAKO NARZĘDZIE DIAGNOSTYKI ORAZ PRZYWRACANIE PŁODNOŚCI UJĘCIE W ASPEKCIE ETYCZNO-MORALNYM

Transkrypt

1 KS. MAREK KUMÓR Studia Sandomierskie KUL, Lublin 24 (2017) WSD, Sandomierz NAPROTECHNOLOGIA JAKO NARZĘDZIE DIAGNOSTYKI ORAZ PRZYWRACANIE PŁODNOŚCI UJĘCIE W ASPEKCIE ETYCZNO-MORALNYM Przekazywanie ludzkiego życia to bardzo doniosły obowiązek małżonków, dzięki któremu stają się wolnymi i odpowiedzialnymi współpracownikami Boga- Stwórcy. Podstawowym zadaniem rodziny jest służba życiu, urzeczywistnianie w ciągu dziejów pierwotnego błogosławieństwa Stwórcy: przekazywania poprzez rodzenie obrazu Bożego z człowieka na człowieka. Płodność jest owocem i znakiem miłości małżeńskiej, żywym świadectwem pełnego wzajemnego oddania się małżonków 1. A zatem niemożność poczęcia dziecka jest dla wielu małżeństw prawdziwym dramatem, jak również przyczyną głębokich kryzysów. Dlatego z nadzieją spoglądają na rozwój nauk biologiczno-medycznych. Zasadne są tu wszelkie wysiłki lekarzy, którzy pragną ulżyć w ciężkim doświadczeniu i przyjść z pomocą bezdzietnym małżonkom. Zastosowanie technik sztucznej prokreacji dla wspomagania ludzkiej płodności szuka usprawiedliwienia w prawie rodziców do dziecka. Współczesna technika medyczna, która dzięki zapłodnieniu in vitro jest w stanie sztucznie powołać do życia istotę ludzką, rozbudziła w wielu bezpłodnych małżeństwach nowe nadzieje na potomstwo. Tym bardziej gdy przedstawiana jest w debacie publicznej jako leczenie niepłodności. Niemniej jednak po urodzeniu dziecka z in vitro nie zostaje przywrócona płodność małżonkom, tak aby mogli począć kolejne dziecko w sposób naturalny. Jest to pokusa rozwiązania problemu na skróty oraz osiągnięcia celu bez liczenia się z zasadami moralności chrześcijańskiej. Wobec dominującej w medycynie tendencji reprodukcyjnej oraz technik wspomaganego rozrodu małżonkowie mający problem z poczęciem dziecka potrzebują odpowiedzi opartej na źródłach aksjologicznych, które respektują wymiar etyczno-moralny. W artykule będziemy poszukiwać metod prawidłowej diagnozy oraz terapii, które z kolei mogłyby usunąć przyczyny niepłodności, a jednocześnie nie powodować konfliktów sumienia. Z pomocą przychodzi nam nowa nauka, jaką jest NaProTechnologia. Zasadnicza różnica naprotechnologii wobec medycyny reprodukcyjnej to ukierunkowanie na dobrą diagnostykę oraz skuteczne leczenie. 1 Jan Paweł II, Adhortacja Familiaris consortio, w: Jan Paweł, Dzieła Zebrane, t. 2, Adhortacje, Kraków 2006, nr 28.

2 196 KS. MAREK KUMÓR A zatem szybki postęp medycyny, a zwłaszcza nowoczesnych technologii, przychodzi z pomocą osobom zrozpaczonym, także małżonkom, zmagającym się z problemem niepłodności. Dlatego też, podejmując refleksję nad naprotechnologią, pytamy o jej etyczno-moralną godziwość, respektowanie godności osoby, małżonków. Wiele form małżeńskiej niepłodności można usunąć, dlatego też poszukuje się sposobów, aby niepłodnym parom małżeńskim, dla których zapłodnienie in vitro nie jest oczekiwanym rozwiązaniem ich problemu, umożliwić posiadanie potomstwa. 1. Alternatywne próby rozwiązania problemu Wiele par mających problem z płodnością korzysta z technik wspomaganego rozrodu tzn. wspomaganego medycznie procesu zapłodnienia i poczęcia dziecka. Od strony medycznej, bez uwzględnienia kategorii godności osobowej człowieka, prokreacja technicyzowania określana jest bowiem jako wielkie osiągnięcie w leczeniu niepłodności. Zanim przejdziemy do naprotechnologii, zasadnym jest ukazanie metod, z jakich najczęściej korzystają małżonkowie. Zapłodnienie wspomagane obejmuje następujące grupy metod: a) metody zapłodnienia in vivo b) metody zapłodnienia in vitro Gdy cały proces wspomaganego zapłodnienia przeprowadzany jest w organizmie kobiety, wówczas mamy zapłodnienie in vivo, zwane popularnie sztuczną inseminacją. Jeżeli materiał genetyczny pochodzi od współmałżonka, to mamy do czynienia z inseminacją homologiczną, natomiast w przypadku inseminacji heterologicznej dawcą nasienia jest mężczyzna niebędący mężem biorczyni 2. Sztuczne zapłodnienie pozaustrojowe in vitro zasługuje na szczególną uwagę, ponieważ najczęściej korzystają z niego pary borykające się z niepłodnością. Podobnie jak w przypadku inseminacji można wyróżnić dwa podstawowe sposoby zapłodnienia: IVF homologiczne, w czasie którego używa się komórek jajowych i plemników pochodzących od małżonków, oraz IVF heterologiczne, w którym to możliwe są różne układy dawczyń i dawców gamet, w zależności od tego, kto w małżeństwie jest bezpłodny: mąż, żona czy też oboje 3. Warto podkreślić, że w literaturze przedmiotu fizjologiczna ciągłość przebiegu zapłodnienia oraz jego usytuowanie we wnętrzu ciała kobiety uznawane jest bardzo często za podstawowy wskaźnik naturalności procesu zapłodnienia. Techniki in vivo nie spełniają pierwszego warunku naturalności, natomiast metody in vitro drugiego. Pośród najnowszych technik sztucznego zapłodnienia należy wyróżnić Intra Cytoplasmic Sperm Injection (docytoplazmatyczne wstrzykniecie spermy). Jest to najczęściej stosowana technika sztucznego rozrodu ze względu na największą skuteczność, która pozwala wyjść naprzeciw różnym formom niepłodności mężczyzn. 2 K. Szewczyk, Bioetyka. Medycyna na granicach życia, t. 1, Warszawa 2009, s J. Wróbel, Prokreacja technicyzowana wyzwania etyczne, Roczniki Teologii Moralnej 56 (2009), s

3 NAPROTECHNOLOGIA JAKO NARZĘDZIE DIAGNOSTYKI 197 Tak więc ICSI dokonuje się poza ciałem małżonków za pośrednictwem osób trzecich, od których to kompetencji oraz działań technicznych zależy powodzenie zapłodnienia 4. Pojedynczy plemnik zostaje wprowadzony bezpośrednio do komórki jajowej, co czyni powyższą technikę bardzo efektywną. Wyżej wymienione techniki wspomaganego sztucznie rozrodu niosą wiele problemów moralnych: z jednej strony prawa rodziców do poczęcia i posiadania potomstwa, a z drugiej prawa dziecka do integralności cielesnej i poczęcia w akcie małżeńskim. Etyka nie odrzuca sztuczności jako takiej, ale sztuczność interwencji, która to zniekształca bądź uniemożliwia osobowy akt, jakim jest poczęcie. Chrześcijańscy małżonkowie zobowiązani są w sumieniu do respektowania nauczania Kościoła dotyczącego małżeństwa i aktu małżeńskiego. Akt małżeński, który jest tylko aktem biologicznym pozbawionym miłości, nie jest aktem w pełni ludzkim, podobnie jak akt miłości zmierzający do jedności bez integralności biologicznoprokreacyjnej 5. Tak więc akt seksualny ma wyrażać miłość a przez swoją integralność biologiczno-fizjologiczną powinien być ukierunkowany na nowe życie. Dlatego też małżonkom mającym trudności z poczęciem w sposób naturalny przychodzi z pomocą naprotechnologia, która jest metodą na miarę godności rodziców i dziecka. 2. Diagnostyka niezamierzonej bezdzietności Naprotechnologia to proces diagnostyczno-terapeutyczny, który ma na celu rozpoznawanie i leczenie zaburzeń zdrowia prokreacyjnego. Korzysta z dostępnych środków technicznych z zachowaniem zasad moralnych chroniących osobową godność małżonków. Wykorzystuje specjalistyczną wiedzę z różnych dziedzin medycyny, a zwłaszcza z zakresu alergologii, endokrynologii oraz chirurgii ginekologicznej. Cechą charakterystyczną naprotechnologii jest szczegółowa i rzetelna diagnoza, która daje podstawy do skutecznego leczenia przyczynowego: zachowawczego i chirurgicznego 6. A zatem naprotechnologia to metoda przywracania płodności małżeńskiej, która obejmuje zarówno obserwację cyklu menstruacyjnego, diagnostykę pary, jak również niektóre formy leczenia inwazyjnego oraz nieinwazyjnego 7. 4 Kongregacja Nauki Wiary, Instrukcja Dignitaspersonae. Dotycząca niektórych problemów bioetycznych. Dokumenty, Tarnów 2008, nr Paweł VI, Encyklika Humane vitae. O zasadach moralnych w dziedzinie przekazywania życia ludzkiego, Wrocław 1994, nr M. Barczentewicz, NaProTechnology jako narzędzie do diagnostyki i leczenia niepłodności i innych chorób, w: Naturalne planowanie rodziny w ujęciu wybranych dyscyplin naukowych, red. W. Wieczorek, E. Flader, R. Krupa, Lublin 2008, s Twórcą NaProtechnology jest Thomas W. Hilgers, ginekolog położnik, chirurg, wykładowca na Creighton University Scholl of Medicine w Omaha, założyciel Instytutu papieża Pawła VI w Omaha Pope Paul VI Institute for the Study of Human Reproduction and the National Center for Womens Health. 7 R. Kurzawa, Niepłodność małżeńska, Życie i Płodność 2-3 (2008), s ; T. Wasilewski, Jak bezpiecznie prowadzić stymulacje owulacji?, Życie i Płodność 3 (2009), nr 2, s. 57.

4 198 KS. MAREK KUMÓR Pierwszą i podstawową zaletą naprotechnologii jest indywidualne podejście do pary małżeńskiej cierpiącej z powodu niemożności poczęcia dziecka. Niepłodność małżeńska jest pojęciem biologicznym i zobowiązuje do badania pary małżeńskiej, co też jest podstawową zasadą postępowania diagnostycznego. Klasyczna diagnoza niepłodności rozpoczyna się od badania podmiotowego, czyli dokładnego wywiadu z małżeństwem, badania przedmiotowego oraz badań dodatkowych. Rozmowa jest przeprowadzana z obojgiem małżonków jednocześnie, co też wpływa na zrozumienie przez nich wspólnej odpowiedzialności za powstanie nowego życia 8. Jest to pierwszy etap wsparcia naturalnych sił rozrodczych zarówno kobiety jak i mężczyzny. Należy również podkreślić, że postępowanie diagnostyczne rozpoczyna się dopiero po roku regularnego współżycia seksualnego bez stosowania środków antykoncepcyjnych i nieuwieńczonego osiągnięciem ciąży. Do badania podmiotowego w przypadku kobiety należy wywiad lekarski (wiek, cykl miesiączkowy, ciąże, antykoncepcja, choroby przebyte, stosowane leki, rodzaj pracy, stres, warunki ekonomiczne) 9 oraz badania, które dostarcza pacjent. Bardzo ważna jest karta obserwacji modelem Creightona 10, stanowi ona bezcenne uzupełnienie wywiadu oraz pozwala precyzyjnie zaplanować dalsze badania. W naprotechnologii zarówno badania ogólne jak i ginekologiczne są zawsze prowadzone w zgodzie z fizjologią kobiety. Metody stosowane w diagnostyce muszą mieć swoje uzasadnienie medyczne, tzn. badania obarczone większym ryzykiem powikłań powinny być zastosowane po wyczerpaniu bezpieczniejszych możliwości 11. W praktyce lekarz najczęściej stwierdza następujące przyczyny niepłodności: a) zaburzenia hormonalne; b) przyczyny do leczenia chirurgicznego; c) zaburzenia owulacji wykrywane w USG 12. A zatem w diagnostyce lekarz usiłuje zidentyfikować problem, rozpoznać źródło niepłodności i ustalić odpowiednie leczenie. Niepłodność jest bardzo często wynikiem wielu chorób przewlekłych. Rozpoznanie ich pozwala na przywrócenie prawidłowej funkcji układu rozrodczego 13. Do badań podmiotowych w przypadku mężczyzny należy wywiad rodzinny i osobisty, który obejmuje informacje dotyczące interwencji chirurgicznych, prze- 8 J. Orzeszyna, Teologiczno-moralny aspekt niepłodności w małżeństwie, Kraków 2005, s J. Skrzypczak, Niepłodność żeńska, w: Ginekologia. Podręcznik dla lekarzy i studentów, red. Z. Słomka, Warszawa 1997, s W naprotechnologii używa się modelu płodności Creightona, jest to modyfikacją metody Billingsa, która bazuje na biomarkerach umożliwiających łatwe i obiektywne monitorowanie różnych hormonalnych zdarzeń w cyklu menstruacyjnym. 11 J. Orzeszyna, Teologiczno-moralny..., s. 81; M. i M. Zimoniowie, Płodność. Powrót do źródeł, Bielsko-Biała 2013, s M. Barczentewicz, Naprotechnology jako narzędzie..., s P. Marzec, Naprotechnologia. Nowoczesna troska o płodność, Tarnów 2015, s. 122.

5 NAPROTECHNOLOGIA JAKO NARZĘDZIE DIAGNOSTYKI 199 bytych chorób, zaburzeń seksualnych, nałogów czy też żylaków powrózka nasiennego. Gruntowne badanie kliniczne mężczyzny powinno obejmować ocenę wtórnych cech biologicznych oraz stanu narządów płciowych zewnętrznych 14. Bowiem wśród głównych przyczyn niepłodności męskiej należy wyróżnić następujące czynniki: płciowe, nieprawidłowości nasienia, czynniki jądrowe, nieprawidłowości w budowie prącia oraz cewki moczowej, nieprawidłowości prostaty, pęcherzyków nasiennych, najądrzy oraz nasieniowodów 15. Spośród wymienionych przyczyn najbardziej znaczące są nieprawidłowości nasienia oraz czynniki jądrowe. A zatem podstawowym badaniem diagnostycznym wykonywanym w celu wykrycia u mężczyzny przyczyny niepłodności jest przeprowadzenie badania nasienia, co pozwala na ocenę czynnika męskiego w niepłodności małżeńskiej. Zasadnym jest zwrócenie uwagi na sposób pobrania nasienia do badań. W świetle nauczania Kościoła masturbacja jest aktem wewnętrznie i ciężko nieuporządkowanym 16. Powyższe badanie respektuje godność aktu małżeńskiego i nie zakłada pobrania go poprzez masturbację. Pozyskanie nasienia do badania dokonuje się w relacji seksualnej wymaganej przez porządek moralny, która urzeczywistnia w kontekście prawdziwej miłości pełny sens wzajemnego oddawania się sobie i człowieczego przekazywania życia 17. A zatem naprotechnologia proponuje pobranie w czasie aktu małżeńskiego przy użyciu seminal collection device, który zgodny jest z porządkiem etyczno-moralnym. Wyniki badań naukowych potwierdzają wyższą wartość diagnostyczną nasienia pobranego w sposób naturalny w stosunku do pobrań za pomocą masturbacji. Gdy lekarz uzyska nieprawidłowy wynik badania nasienia, mężczyzna powinien powtórzyć badanie po trzech miesiącach 18. Spośród podstawowych zaburzeń płodności męskiej dotyczących nasienia należy wymienić: azoospermię (brak dojrzałych plemników w spermie), astenospermię (nieprawidłową ruchliwość plemników) oraz nekrospermię (brak żywych plemników). Pełne badanie jest domeną andrologów, urologów, ginekologów ze specjalnością w chorobach narządów płciowych. Stwierdzenie odchyleń od norm w badaniu diagnostycznym mężczyzny skłania do dalszych badań w celu wykrycia przyczyny niepłodności jak również możliwości leczenia. W przypadku mężczyzny należy wykluczyć choroby upośledzające parametry nasienia. W zależności od ustalonej przyczyny niepłodności lekarz przystępuje do leczenia przyczynowego. 14 W. Kuczyński, Niepłodność męska w: Ginekologia. Podręcznik dla położnych, pielęgniarek i fizjoterapeutów, red. T. Opola, Warszawa 2003, s P. Bortkiewicz, M. Bogdan, C. Kościelniak, Sztuczne zapłodnienie heterologiczne wobec terapii niepłodność niektóre aspekty oceny etycznej, w: Dawanie życia. Problemy wspomaganego rozrodu człowieka, red. J. Gadzinowski, L. Pawelczyk, J. Wiśniewski, Poznań 2003, s Katechizm Kościoła Katolickiego, Poznań 1994, nr Kongregacja Nauki Wiary. Persona Humana. Deklaracja o niektórych zagadnieniach etyki seksualnej, w: Trosce o życie. Wybrane Dokumenty Stolicy Apostolskiej, Tarnów 1998, nr L. Pawelczyk, A. Sokalska, Aktualne rekomendacje postępowania z parą niepłodną, w: Ginekologia, t. 1, red. Z. Słomko, Warszawa 2008, s. 537.

6 200 KS. MAREK KUMÓR Wiele czynników może wpłynąć na ludzką płodność. Często przyczyną niepłodności są infekcje czy też zły stan zdrowia. W miarę rozwoju naprotechnologii zwrócono uwagę na wpływ nietolerancji pokarmowych na zdrowie prokreacyjne. Nietolerancja pokarmowa może być ukrytym podłożem takich chorób jak: endometrioza, przedwczesne wygasanie czynności jajników czy chorób tarczycy 19. Wymienione wyżej przyczyny niepłodności stanowią zaledwie część etiologii tego stanu rzeczy. Znacznie trudniejsze do empirycznego opisania są przyczyny społeczno-kulturowe związane z przesuwaniem wieku związku partnerskiego, odsuwaniem decyzji o poczęciu dziecka, czynnikami psychologicznymi, które takim decyzjom towarzyszą. Niemniej jednak najważniejszym etapem diagnozowania niepłodności w małżeństwie jest rozpoznanie jej przyczyn, które pozwala na zastosowanie odpowiedniego leczenia. Niestety, ginekologia często idzie na skróty: gdy małżonkowie mają problem z poczęciem dziecka, proponowane są metody wspomaganego rozrodu. Metody te nie są leczeniem niepłodności, chociaż mogą usunąć bezdzietność. Nieporozumieniem jest kierowanie małżeństw do takiego postępowania przed wykonaniem wszystkich badań diagnostycznych oraz wykorzystanie dostępnych metod leczenia bezpłodności. Dokładna i rzetelna diagnoza jest podstawą w zakresie leczenia niepłodności. 3. Podstawowe metody leczenia niepłodności Postawienie diagnozy, choć zmierza ku rozwiązaniu problemu niepłodności, stwarza nowe problemy i cierpienia. Małżonkowie muszą poddać się wielu badaniom, niejednokrotnie bardzo trudnym z punktu psychologicznego. Okres leczenia wymaga wiele cierpliwości, poświęcenia, zaangażowania i samodyscypliny. Zmiana stylu życia jest pierwszym krokiem w dobrej terapii. Zasadniczą sprawą jest poprawienie ogólnej kondycji pacjenta, zanim przejdzie się do terapii hormonalnej czy interwencji chirurgicznej. W zależności od ustalonej przyczyny niepłodności zostaje podjęte stosowne postępowanie terapeutyczne. Leczenie naprotechnologiczne obejmuje: dokładne monitorowanie przebiegu cyklu za pomocą modelu Creightona, leczenie hormonalne, leczenie chirurgiczne, laparoskopie diagnostyczną i zabiegową, histerosalpingografię (badanie drożności jajowodów), badanie parametrów nasienia 20. Szczególną uwagę w leczeniu zwraca się na wykorzystanie nowoczesnych technik laserowych, waporyzacji laserowej ognisk endometriozy, chirurgii rekon- 19 M. Machlarz, M. Barczentewicz, Interwencje dietetyczne w postępowaniu diagnostyczno-terapeutycznym niepłodności i chorób współistniejących, w: NaProTechnology w diagnozowaniu i leczeniu niepłodności. Szanse wyzwania efekty, Wrocław 2012, s E. Kowalski, Człowiek i Bioetyka, Kraków 2015, s. 42.

7 NAPROTECHNOLOGIA JAKO NARZĘDZIE DIAGNOSTYKI 201 strukcyjnej jajowodów. W terapii kobiet stosuje się zarówno leczenie zachowawcze, farmakologiczne jak i chirurgiczne. Szereg przyczyn domaga się specyficznych form leczenia 21. Zasadnym jest podkreślenie, że często spotykaną przyczyną niepłodności u kobiet jest czynnik jajnikowy, jajowodowy, maciczny, szyjkowy bądź też pochwowy. Leczenie niepłodności jajnikowej polega najczęściej na stosowaniu leków pobudzających owulację. Zastosowanie terapii hormonalnej w celu przywrócenia owulacji to jedna z najskuteczniejszych metod leczenia niepłodności 22. Z kolei terapia niepłodności jajowodowej dokonuje się coraz to nowszymi metodami mikrochirurgicznymi. Postępowanie chirurgiczne dotyczy usunięcia zrostów występujących w miednicy mniszej, diagnostyki i leczenia uszkodzeń końcowych odcinków jajowodów 23. Skuteczność metody udrożnienia jajowodów wynosi około 85 %. Natomiast wady rozwojowe macicy, mięśniaki macicy czy też nabyte nieprawidłowości jamy macicy są leczone chirurgicznie techniką endoskopową. Sposób leczenia mięśniaków macicy zależy od ich wielkości oraz umiejscowienia. Mogą być one leczone farmakologicznie bądź też chirurgicznie. Skuteczność operacji oraz poczęcia dziecka, kiedy mięśniaki stanowią jedyną przyczynę niepłodności, wynosi około 75% 24. Z kolei przyczyną niepłodności pochwowej mogą być stany zapalne. Powstają one na skutek zniszczenia prawidłowego środowiska pochwy przez urazy chemiczne, mechaniczne czy też bakterie. Leczenie stanów zapalnych pochwy jest zachowawcze, natomiast guzy nowotworowe pochwy są leczone chirurgicznie 25. Należy również podkreślić, iż w terapii kobiet zdarzają się przypadki, że ze względu na zaawansowanie bądź lokalizację zmian patologicznych nie jest możliwe odtworzenie prawidłowych struktur anatomicznych 26. Podobnie jak przy przypadku niepłodności kobiety również w sytuacji niepłodności mężczyzny stosuje się zarówno leczenie zachowawcze, w tym farmakologiczne, jak i chirurgiczne, w zależności od diagnozy. Szereg przyczyn domaga się specyficznych metod leczenia. Powyższe przyczyny można podzielić na przedjądrowe, jądrowe i pozajądrowe. Z kolei kliniczna ocena niepłodności mężczyzn pozwala na zaklasyfikowanie wszystkich przypadków do trzech następujących grup: nieuleczalna niepłodność męska, uleczalna niepłodność męska oraz nieuleczalne obniżenie płodności. Do pierwszej grupy zaliczają się mężczyźni z uszkodzeniem kanalików nasiennych, uszkodzonymi jądrami bądź też z wnętrostwem tzn. niezstąpieniem ją- 21 E. Wiater, Naprotechnology. Ekologia płodności, Kraków 2009, s A. Kapliński, Niepłodność małżeńska, w: Endokrynologia kliniczna dla ginekologa, internisty i pediatry, red. T. Romer, Warszawa 1998, s J. Orzeszyna, Teologiczno-moralny aspekt..., s. 91; E. Wiater, Naprotechnology..., s J. Orzeszyna, Teologiczno-moralny aspekt..., s Tamże. 26 J. Radwan, Laparoskopia diagnostyczna i operacyjna w niepłodności, w: Niepłodność i rozród, red. J. Radwan, S. Wołczyński, Poznań 2011, s. 144.

8 202 KS. MAREK KUMÓR der, jak również po leczeniu chemioterapią. Zdecydowana większość powyższych przypadków nie ma ustalonej przyczyny oraz szans na leczenie zachowawcze 27. Z kolei w uleczalnej niepłodności męskiej stosuje się leczenie zachowawcze bądź chirurgiczne. Warto podkreślić, że zaburzenia polegające na osłabieniu czy też zaniku czynności jąder są skutecznie leczone metodami zachowawczymi. Natomiast zaburzenia życia płciowego związane z impotencją są leczone poprzez podawanie hormonów czy też innych środków leczniczych 28. W terapii uleczalnej niepłodności męskiej należy wspomnieć o metodach chirurgicznych stosowanych w naprotechnologii. Celem powyższym jest uzyskanie bądź przywrócenie drożności nasieniowodów lub poprawienie funkcji jąder. W leczeniu żylaków powrózka nasiennego stosuje się terapię laparoskopową, która polega na zamknięciu żyły jąder specjalnymi klipsami. Natomiast przypadku niedrożności przewodu wytryskowego w zależności od miejsca oraz zakresu niedrożności możliwe jest zastosowanie ominięcia niedrożnego odcinka nasieniowodu po wycięciu zrośniętego odcinka, a wszczepienie sztucznego. Gdy są wskazania urologiczne, przeprowadza się również rekonstrukcję ciągłości nasieniowodów oraz udrożnienie najądrzy 29. Dużą grupę stanowią mężczyźni cierpiący na nieuleczalne obniżenie płodności. Przy czym należy zauważyć, iż stwierdzenie powyższej przypadłości wcale nie musi oznaczać niezdolności do przekazania życia. A zatem w terapii postępowania z niepłodną parą małżeńską konieczne jest prowadzenie diagnostyki i leczenia obojga partnerów 30. W praktyce klinicznej podkreśla się, że u znacznej części leczonych małżeństw stres jest skutkiem, a nie przyczyną niemożności poczęcia dziecka. Istnieje pewna zależność pomiędzy hormonami stresowymi a hormonami odpowiedzialnymi za funkcjonowanie narządów płciowych 31. Wykryta niepłodność domaga się konsekwentnej, zróżnicowanej terapii, adekwatnej do przyczyn oraz uwarunkowań danego stanu rzeczy. A zatem można oczekiwać, że w przypadku przyczyn hormonalnych terapia będzie dla nich adekwatna. Zasadnym jest zwrócenie uwagi na chirurgię rekonstrukcyjną w naprotechnologii, która to przychodzi z pomocą pacjentom z wadami rozwojowymi oraz patologiami narządu płciowego. Należy podkreślić, że naprotechnologia w leczeniu wykorzystuje aktualną i dostępną wiedzę ginekologiczną, farmakologiczną oraz chirurgiczną. Nie stosuje technik wspomaganego rozrodu, które omijają prawdziwy problem małżeńskiej niepłodności, ale podejmuje się leczenia pacjentów, których można wyleczyć przy 27 W. Kuczyński, J. Szamatowicz, P. Jędrzejczyk, Niepłodność męska, w: Niepłodność, red. T. Pisarski, M. Szamatowicz, Warszawa 1997, s Tamże, s. 234; A. Barczak, Naprotechnologia technologia naturalnej prokreacji, Życie i Płodność 2 (2008), nr 1, s W. Kuczyński, J. Szamatowicz, P. Jędrzejczyk, Niepłodność męska..., s Tamże, s J. Łuczak-Wawrzyniak, T. Pisarski, Psychologiczne problemy w leczeniu niepłodności, w: Niepłodność, red. T. Pisarski, M. Szamatowicz, Warszawa 1997, s. 300.

9 NAPROTECHNOLOGIA JAKO NARZĘDZIE DIAGNOSTYKI 203 obecnym stanie wiedzy medycznej oraz możliwościach technicznych. Zakres wykorzystania wiedzy określa godność człowieka i wynikające z niej zobowiązania etyczne. * * * Naprotechnologia to rzetelna diagnostyka, która najpierw szuka przyczyny, aby potem leczyć. Niepłodność bowiem jest objawem pewnych nieprawidłowości w obrębie układu rozrodczego. Istotą naprotechnologii jest integralne podejście do ludzkiej płodności, które jest zgodne z nauczeniem moralnym Kościoła. Etyka chrześcijańska nie odrzuca postępu technicznego w dziedzinie medycyny, uznaje postęp za owoc mądrości ludzkiej, ale pod warunkiem, że służy on człowiekowi i nie sprzeciwia się jego godności 32. Zasadnym jest zauważenie, że naprotechnologia nie traktuje aktywności medycznej tylko w odniesieniu do technicznych możliwości przekazywania życia. Nie wszystko bowiem, co technicznie możliwe, jest godne człowieka jako osoby. Tak więc w powyższej terapii godność małżonków jest ostatecznym celem stosowanych metod. W związku z powyższym naprotechnologia wymaga od małżonków, aby respektowali prawdę, że podejmując współżycie, stwarzają warunki do zaistnienia nowego życia, ale o nim nie decydują. Dziecko ma prawo do tego, by zostać poczęte, być noszone w łonie matki i wychowywane w małżeństwie 33. Lekarz ani małżonkowie nie są i nie mogą być panem nowego życia. Wszystkie działania w powyższej terapii z moralnego punktu widzenia są nastawione na afirmację godności osób uczestniczących w tym procesie. Za papieżem Benedyktem XVI należy powiedzieć, że badania nad diagnozą oraz terapią są podejściem do problemu niepłodności najwłaściwszym z naukowego punktu widzenia, a zarazem w najwłaściwszym stopniu respektują pełne człowieczeństwo osób, których to dotyczy 34. A zatem trzeba podkreślić, że naprotechnologia troszczy się o każde życie, jak również okoliczności jego poczęcia w ramach małżeństwa na drodze naturalnej intymności, wyłączności i miłości. Pomaga zgodnie z nauką Kościoła realizować powołanie rodzicielskie, obejmując opieką zdrowotną niepłodnych małżonków, aby mogli zostać rodzicami, przy zachowaniu osobowej godności. Dlatego też w naprotechnologii podejmowane działania co najwyżej wspierają naturalne współżycie małżeńskie, ale nigdy nie uzurpują sobie prawa do zastąpienia aktu małżeńskiego. W ten sposób naprotechnologia czyni zadość wymaganiu prawa 32 Benedykt XVI, Ludzka i chrześcijańska godność prokreacji. Przemówienie do uczestników zgromadzenia generalnego Papieskiej Akademii Pro Vita, L Oservatore Romano 33 (2012) nr 4, s Kongregacja Nauki Wiary, Donum vitae. Instrukcja o szacunku dla rodzącego się życia ludzkiego i o godności jego przekazywania, w: W trosce o życie. Wybrane Dokumenty Stolicy Apostolskiej, red. K. Szczygła, Tarnów 1998, nr II, A, 1. (dalej: DV). 34 Benedykt XVI, Ludzka i chrześcijańska..., s. 38.

10 204 KS. MAREK KUMÓR naturalnego, według którego dziecko ma prawo być owocem właściwego aktu miłości małżeńskiej swoich rodziców 35. Stosując naprotechnologię, która jest metodą naturalną i ekologiczną, małżonkowie borykający się z niepłodnością, mogą uniknąć niekorzystnych skutków zdrowotnych, jakie niosą ze sobą metody sztucznie wspomaganego rozrodu. Przy leczeniu niepłodności najważniejsza jest współpraca z naturalnym cyklem kobiety. Tak więc wszelkie badania naukowe, które zmierzają do wyeliminowania różnych przyczyn bezpłodności czy też jej wyleczenia, zasługują na poparcie przy zachowaniu godności osobowej małżonków oraz ich dziecka. Metoda naprotechnologii daje gwarancję szacunku każdego życia oraz godności osobowej człowieka. Streszczenie Naprotechnologia to kompleksowe podejście do zdrowia kobiety i mężczyzny w celu wykrycia zaburzeń prokreacyjnych. Wykorzystuje najnowsze technologie oraz dostępną wiedzę medyczną, stosując znane w dzisiejszej ginekologii metody diagnostyczne i lecznicze zarówno wobec mężczyzny jak i kobiety. Ponadto sięga po zarzucone dziś w medycynie konwencjonalnej metody leczenia mikrochirurgicznego niedrożnych jajowodów czy też nasieniowodów. Pełen cykl postępowania naprotechnologicznego obejmuje trzy etapy: identyfikacja problemu, leczenie oraz utrzymanie 12 efektywnych, prawidłowych cykli u kobiety. Na szczególną uwagę zasługuje fakt, że wszystkie badania są skorelowane z cyklem. Metody stosowane w naprotechnologii (zachowawcze i chirurgiczne) okazują się skuteczne w leczeniu niepłodności zarówno męskiej jak i żeńskiej. Słowa klucze: naprotechnologia, diagnostyka, leczenie. Naprotechnologia as the tool of diagnostics and restoring the fertility. Recognition in the ethical-moral aspect Summary Naprotechnology is a complex approach to both female and male health in order to identify procreation dysfunctions. It makes use of the most recent technology and available medical knowledge, using contemporary gynaecological diagnostic methods and treatment for both women and men. Apart from that, it resorts to microsurgical treatment of blocked fallopian tubes and the vas deferens, which is neglected in modern medicine. The full cycle of naprotechnological treatment consists of three stages: identification of the problem, treatment and sustaining the 12 full menstrual cycles. What deserves special emphasis is the fact that all medical examinations are correlated with the menstrual cycle. The methods used in naprotechnology (both non-invasive and surgical) turn out to be effective in the treatment of both female and male infertility. Key words: naprotechnology, diagnostics, treatment. 35 DV II, B, 8.