V. SZÁMNÉV LICZEBNIK

Transkrypt

1 26 V. SZÁMNÉV LICZEBNIK liczebnik główny tőszámnév cztery négy liczebnik zbiorowy gyűjtőszámnév czworo négy liczebnik porządkowy sorszámnév czwarty negyedik liczebnik mnożny szorzószámnév czterokrotny négyszeres liczebnik wieloraki többféleségi számnév czworaki négyféle liczebnik ułamkowy törtszámnév dwie czwarte kétnegyed 1. A.) A TŐSZÁMNEVEK RAGOZÁSA ODMIANA LICZEBNIKÓW GŁÓWNYCH 1. TŐSZÁMNEVEK LICZEBNIKI GŁÓWNE (A+T; +B.) 2. SORSZÁMNEVEK LICZEBNIKI PORZĄDKOWE 0 nulla zero 0. nulladik zerowy, -a, -e 1 egy jeden, jedna, jedno 1. első pierwszy, -a, -e 2 kettő dwa, dwie, dwaj (dwóch) 2. második drugi 3 három trzy, trzej (trzech) 3. harmadik trzeci 4 négy cztery, czterej (czterech) 4. negyedik czwarty 5 öt pięć, piećiu 5. ötödik piąty 6 hat sześć, sześciu 6. hatodik szósty 7 hét siedem, siedmiu 7. hetedik siódmy 8 nyolc osiem, ośmiu 8. nyolcadik ósmy 9 kilenc dziewięć, dziewięciu 9. kilencedik dziewiąty 10 tíz dziesięć, dziesięciu 10. tizedik dziesiąty 11 tizenegy jedenaście, jedenastu 11. tizenegyedik jedenasty 12 tizenkettő dwanaście, dwanastu 12. tizenkettedik dwunasty 13 tizenhárom trzynaście, trzynastu 13. tizenharmadik trzynasty 14 tizennégy czternaście, szternastu 14. tizennegyedik czternasty 15 tizenöt piętnaście, piętnastu 15. tizenötödik piętnasty 16 tizenhat szesnaście, szesnastu 16. tizenhatodik szesnasty 17 tizenhét siedemnaście, 17. tizenhetedik siedemnasty siedemnastu 18 tizennyolc osiemnaście, osiemnastu 18. tizennyolcadik osiemnasty 19 tizenkilenc dziewiętnaście, 19. tizenkilencedik dziewiętnasty dziewiętnastu 20 húsz dwadzieścia, dwudziestu 20. huszadik dwudziesty 21 huszonegy dwadzieścia jeden, 21. huszonegyedik dwudziesty pierwszy dwudziestu jeden 22 huszonkettő dwadzieścia dwa, 22. huszonkettedik dwudziesty drugi dwudziestu dwóch 30 harminc trzydzieści, trzydziestu 30. harmincadik trzydziesty 40 negyven czterdzieści, czterdziestu 40. negyvenedik czterdziesty 50 ötven pięćdziesiąt, 50. ötvenedik pięćdziesiąty pięćdziesięciu 60 hatvan sześćdziesiąt, 60. hatvanadik sześćdziesiąty sześćdziesięciu 70 hetven siedemdziesiąt, 70. hetvenedik siedemdziesiąty siedemdziesięciu 80 nyolcvan osiemdziesiąt, 80. nyolcvanadik osiemdziesiąty osiemdziesięciu 90 kilencven dziewięćdziesiąt, 90. kilencvenedik dziewięćdziesiąty dziewięćdziesięciu 100 száz sto, stu 100. századik setny 101 százegy sto jeden, stu jeden 101. százegyedik sto pierwszy 120 százhúsz sto dwadzieścia, sto dwudziestu 120. százhuszadik sto dwudziesty

2 százhuszonegy sto dwadzieścia jeden, 121. sto dwudziesty pierwszy sto dwudziestu jeden százhuszonegyedik 200 kétszáz dwieście, dwustu 200. kétszázadik dwóchsetny, v. dwusetny 201 kétszázegy dwieście jeden, 201. kétszázegyedik dwieście pierwszy dwustu jeden 300 háromszáz trzysta, trzystu 300. háromszázadik trzysetny, trzechsetny 400 négyszáz czterysta, czterystu 400. négyszázadik czterechsetny 500 ötszáz pięćset, pięciuset 500. ötszázadik pięćsetny 501 ötszázegy pięćset jeden, pięciuset 501. ötszázegyedik pięćset pierwszy jeden 600 hatszáz sześćset, sześciuset 600. hatszázadik sześćsetny 700 hétszáz siedemset, siedmiuset 700. hétszázadik siedemsetny 800 nyolcszáz osiemset, osimiuset 800. nyolcszázadik osiemsetny 900 kilencszáz dziewięćset, 900. kilencszázadik dziewięćsetny dziewięciuset 1000 ezer tysiąc ezredik tysiączny vagy tysięczny 1001 ezeregy tysiąc jeden ezeregyedik tysiąc pierwszy 1526 tysiąc pięćset 1526 ezerötszáz tysiąc pięćset dwudzieesty szósty ezerötszázhuszonhat dwadzieścia sześć huszonhatodik 1979 ezerkilencszázhetvenkilenc siedemdziesiąt dziewięć; ezerkilencszázhetvenkilencedik siedemdziesiąty dziewiąty siedemdziesięciu dziewięciu 1987 ezerkilencszáznyolcvanhét osiemdziesiąt siedem 1987 ezerkilencszáznyolcvanhetedik osiemdziesiąty siódmy A magyar nyelvben kétezerig minden szám nevét egybeírjuk 2000 kétezer dwa tysiące kétezredik dwutysięczny 2004 kétezer-négy dwa tysiące cztery 2004 kétezernegyedik dwa tysiące czwarty 3000 háromezer trzy tysiące 4000 négyezer cztery tysiące 5000 ötezer pięć tysięcy ötezredik pięciotysięczny 6000 hatezer sześć tysięcy 7000 hétezer siedem tysięcy 8000 nyolcezer osiem tysięcy 9000 kilencezer dziewięć tysięcy tízezer dziesięć tysięcy százezer sto tysięcy százezredik stutysięczny egymillió milion milionowy dwa miliony pięć milionów dziesięć milionów egy milliomodik A tőszámnév ragozása megegyezik az utána következő főnév ragozásával nemben, számban és esetben. Hímnem Nőnem Semlegesnem *Hím- és semlegesnem Nőnem Hímnemű személyi alak A. jeden jedna jedno dwa dwie dwaj (dwóch, dwu) B. jednego jednej jednego dwóch, dwu dwóch, dwu dwóch, dwu R. jednemu jednej jednemu dwom, dwóm, dwu dwom, dwóm, dwu dwom, dwóm, dwu T. jeden, jednego jedną jedno dwa dwie dwóch, dwu E. jednym jedną jednym dwoma (dwu) dwoma, dwiema dwoma (dwu) H. jednym jednej jednym dwóch dwóch dwóch *: ugyanígy ragozódnak az obydwa, obydwie, obydwaj = mindkét, mindkettő és az oba, obie, obaj = mindkét számnevek is

3 28 A jeden, jedna, jedno (egy) ragozása megegyezik a melléknév ragozásával. A dwóch, trzech, czterech után a főnév többes számú birtokos esetben áll. Általános alak Hímnemű személyi alak Általános alak Hímnemű személyi alak A. trzy trzej / trzech cztery czterej / czterech B. trzech trzech czterech czterech R. trzem trzem czterem czterem T. trzy trzech cztery czterech E. trzema trzema czterema czterema H. trzech trzech czterech czterech A tőszámnevek ragozása ig: ALANYESET TÖBBI ESET 5- pięć, pięciu pięciu E.: pięciu, pięcioma 10 dziesięć, dziesięciu dziesięciu E.: dziesięciu, dziesięcioma 11 jedenaście, jedenastu jedenastu, E.: jedenastu, jedenastoma 12 - dwanaście, dwunastu dwanastu, E.: dwunastu, dwunastoma 19 dziewiętnaście, dziewiętnastu dziewiętnastu, E.: dziewiętnastu, dziewiętnastoma 20 dwadzieścia, dwudziestu dwudziestu, E.: dwudziestu, dwudziestoma 30 trzydzieści, trzydziestu trzydziestu, E.: trzydziestu, trzydziestoma 40 czterdzieści, czterdziestu czterdziestu, E.: czterdziestu, czterdziestoma 50 - pięćdziesiąt, pięćdziesięciu pięćdziesięciu, E.: pięćdziesięciu, pięćdziesięoma 90 dziewięćdziesiąt, dziewięćdziesięciu dziewięćdziesięciu, E.: dziewięćdziesięciu, dziewięćdziesięoma Eszközesetben 5-től 90-ig az oma végződés is használható, pl.: pięcioma, sześćdziesięcioma stb. 5-től felfelé hímnemű személyt jelentő főnevek esetében alanyesetben is a számnév birtokos esetét használjuk, pl.: pięciu studentów (öt diák). Ez a megoldás a 2, 3, 4 mellett is használható, pl.: dwóch chłopców (két fiú). 200 dwieście, dwustu dwustu 300 trzysta, trzystu trzystu 400 czterysta, czterystu czterystu 500 pięćset, pięciuset pięciuset 600 sześćset, sześciuset sześciuset 700 siedemset, siedmiuset siedmiuset 800 osiemset, ośmiuset ośmiuset 900 dziewięćset, dziewięciuset, dziewięciuset, Ugyanígy ragozzuk az ile? (hány), tyle (annyi), kilka (néhány) szavakat is. A pięćset, sześćset, siedemset, osiemset, dziewięćset összetett számnevek. Ragozásukkor csak az első részük ragozódik. A tysiąc (100), milion, bilion számneveket úgy ragozzuk, mint a miesiąc (hónap), melon (sárgadinnye) hímnemű főneveket. Ha a sto tőszámnév önállóan szerepel, Ha a sto jelzői minőségben van, számnévként akkor semlegesnemű főnévként ragozzuk: ragozzuk: A. sto sto książek stu ludzi B. sta stu książek stu ludzi R. stu stu książkom stu ludziom T. sto sto książek stu ludzi E. stem stu książkami stu ludżmi H. ście stu książkach stu ludziach

4 29 Ha egy összetett számnévnek több mint három eleme van, akkor kétféle módon ragozhatjuk: 1. Minden elem ragozódik, pl.: z tysiącem pięciuset dwudziestu pięciu (pięcioma) osobami (ezerkettőszázhuszonöt személlyel) 2. vagy csak az utolsó két elem ragozódik, pl.: z tysiąc pięćset dwudziestu pięciu (pięcioma) osobami. Kivétel: Azok a számnevek, amelyeknek az utolsó elemét a jeden szó alkotja, ez nem ragozódik, pld: z dwudziestu jeden osobami (huszonegy személlyel) sklep z tysiącem jeden drobiazgów (1001 APRÓSÁG ÜZLETE) nie było stu trzydziestu jeden osób. (Nem volt 131 személy.) 1. B.) A TŐSZÁMNEVEK MONDATTANI KAPCSOLATAI ZWIĄZKI SYNTAKTYCZNE LICZEBNIKÓW GLÓWNYCH TŐSZÁMNÉV + FŐNÉV (= ALANY) IGE (= ÁLLÍTMÁNY) 1 Egyes szám alanyesetben áll. Egyes számban. 2, 3, 4 A főnév többes számú alanyesetben áll: Többes számban: 22, 23, 24 32, 33, 34 zeszyty (füzetek), lampy, stoły czterej studenci, dwie kobiety, trzy ołówki są, leżą, stoją, czytają, piszą, stb A főnév többes számú birtokos esetben áll: zeszytów (füzetek), lamp, stołów, chłopców, panów Egyes számban harmadik személyű semleges nemű alakjában: jest, leży, stoi, czyta, pisze, stb. Było tu pięć książek. 2. A SORSZÁMNEVEK RAGOZÁSA ODMIANA LICZEBNIKÓW PORZĄDKOWYCH A lengyel sorszámneveket úgy ragozzuk, mint a mellékneveket, pl.: A. drugi druga drugie piąty piąta piąte B. drugiego drugiej drugiego piątego piątej piątego R. drugiemu drugiej drugiemu piątemu piątej piątemu T. drugi, drugiego drugą drugie piąty, piątego piątą piąte E. drugim drugą drugim piątym piątą piątym H. drugim drugiej drugim piątym piątej piątym Összetett sorszámnevek ragozása: A. siedemdziesiąty dziewiąty (1979) B. siedemdziesiątego dziewiątego R. siedemdziesiątemu dziewiątemu T. siedemdziesiąty dziewiąty E. siedemdziesiątym dziewiątym H. siedemdziesiątym dziewiątym

5 30 3. GYŰJTŐSZÁMNEVEK LICZEBNIKI ZBIOROWE A gyűjtőszámneveket: 1. dzieci, ludzie (gyerekek, emberek) szavakkal: két gyerek = dwoje dzieci; három ember = troje ludzi; négy testvér = czworo rodzeństwa 2. a fiatal élőlényeket jelentő szavakkal, pl. kurczęta (csibék), 3. a csak többes számban előforduló szavakkal, pl. drzwi (ajtó): öt ajtó = pięcioro drzwi használjuk. Gyűjtőszámneveket csak 2-90-ig lehet képezni, pl.: dwoje, troje, czworo, pięcioro, sześcioro, siedmioro, ośmioro, dziewięcioro, dziesięcioro stb. Ha 90-nél több összetett számnévről van szó, akkor a következő alakot képezhetjük: - tysiąc dwieście dwadzieścioro dzieci (1220 gyerek) vagy - tysiąc dwieście czworo dzieci (1204 gyerek) Ragozásakor csak az utolsó elemet ragozzuk gyűjtőszámnévi minta szerint: - dwa tysiące trzysta trzydzieści troje dzieci (2333 gyerek) - (= B.) dwóch tysięcy trzystu trzydziestu trojga dzieci (2333 gyereké) A. dwoje troje czworo dzieci pięcioro oboje B. dwojga trojga czworga dzieci pięciorga obojga R. dwojgu trojgu czworgu dzieci pięciorgu obojgu T. dwoje troje czworo dzieciorom pięcioro oboje E. dwojgiem trojgiem czworgiem dzieci pięciorgiem obojgiem H. dwojgu trojgu czworgu dzieciach pięciorgu obojgu mindkét Ugyanígy: sześcioro, siedmioro, ośmioro, dziewięcioro, dziesięcioro, jedenaścioro, dwanaścioro, trzynaścioro, dwadzięścioro, czterdzięścioro stb. A gyűjtőszámnevek a lengyelben a következőképpen kapcsolódhatnak: 1. Csak a többes számban álló főnevekkel: czworo wrót (4 kapu) stb. 2. a dzieci és a ludzie szavakkal: pięcioro dzieci, ośmioro ludzi, stb. 3. kis állatokat jelentő főnevekkel: sześcioro piskląt (6 madárfióka) 4. néhány más főnévvel, pl.: dwoje oczu (két szem), pięcioro rodzeństwa (5 testvér) 5. szólásszerű kifejezésekben: z dwojga zlego wybrałem mniejsze: Két rossz közül a kisebbiket választom. 4. SZORZÓSZÁMNEVEK LICZEBNIKI MNOŻNE a) dwukrotny, trzykrotny, czterkrotny, pięciokrotny stb. b) pojedynczy (egyszeresen), podwójny (kétszeres, kettős), potrójny (háromszoros, hármas) A szorzószámnevek ragozása a melléknevekét követi. 5. TÖBBFÉLESÉGET KIFEJEZŐ SZÁMNEVEK LICZEBNIKI WIELORAKIE dwojaki, trojaki, czworaki dziesięcioraki stb. (kétféle, háromféle ) Úgy ragozzuk őket, mint a mellékneveket.

6 31 6. TÖRTSZÁMNEVEK LICZEBNIKI UŁAMKOWE TÖRTSZÁMOK - UŁAMKI ½ pół, połowa, jedna druga fél 0,1 zero całych jedna dziesiąta (zero przecinek jeden) 1,0 Jedna cała egy egész 2/2 dwie drugie kétketted 1 1/2 półtora / półtorej másfél nulla egész egy tized (nulla egész egy) ⅓ jedna trzecia egyharmad v. egy harmad 2/3 dwie trzecie kétharmad ¼ cwierć, jedna czwarta egynegyed v. egy negyed 2/4 dwie czwarta kétnegyed ¾ trzy czwarte háromnegyed v. három negyed 1/5 jedna piąta egyötöd 4/5 cztery piąte négyötöd 5/5 pięć piątych ötötöd 5/6 pięć szóstych öthatod 1/7 jedna siódma egyheted 5/7 pięć siódmych ötheted 1,0 egy egész jedna cała 0,1 nulla egész egy tized zero całych jedna dziesiąta 0,01 egy század jedna setna; zero całych, jedna setna 0,001 egy ezred jedna tysięczna 0,0001 egy tízezred zero całych jedna dziesięciotysięczna 0,5 nulla egész öt tized zero całych pięć dziesiątych 1,24 egy egész huszonnégyszázad jedna cała dwadzieścia cztery setne 2,0 kettő egész dwie całe zero dziesiątych 2,056 két egész ötvenhat ezred dwie całe pięćdziesiąt sześć tysięcznych 2,5 két egész öt tized dwie całe, pięć dziesiątych 3,1 három egész egy tized trzy całe jedna dziesiąta 4,3 négy egész három tized cztery całe trzy dziesiąte 5,4 öt egész négy tized pięć całych cztery dziesiąte 5,66 öt egész hatvanhatszázad pięć całych sześćdziesiąt sześć setnych 6,5 hat egész öt tized sześć całych pięć dziesiątych

7 32 6. SZÁZALÉKOK - PROCENTY SZÁZALÉKOK - PROCENTY 1 % egy százalék jeden procent ½ % fél százalék pół procent 1½ % másfél százalék półtora procent 2 % két százalék dwa procent 5 % öt százalék pięć procent 10 % tíz százalék dziesięć procent 50 % ötven százalék pięćdziesiąt procent 100 % száz százalék sto procent egy pár (két pár, öt pár) egy tucat (két tucat, öt tucat) hány? hányan? néhány, néhányan sok, sokan kevés, kevesen több(en), kevesebb(en) jedna para (dwie pary, pięć par) jeden tuzin (dwa tuziny, pięć tuzinów) ile? ilu? kilka, kulku dużo, dużo osób mało, mało osób więcej, mniej HÁNYSZOR? ILE RAZY? egyszer kétszer háromszor ötször százszor raz dwa raz trzy razy pięć razy sto razy sok, sokan dużo több, többen więcej kevés, kevesen mało egy kevés trochę néhány kilka HÁNY? MENNYI? ILE? sok munkám van mam dużo pracy sokan voltak ott było tam dużo ludzi több időm van, mint neked mam więcej czasu, niż ty kevés pénzem van - mam mało pieniędzy tölts egy kevés tejet! nalej mi trochę mleka! az indulásig van még néhány óránk do odjazdu mamy jeszcze kilka godzin