SPIS TREŚCI. 1. Wprowadzenie Rentgenodiagnostyka konwencjonalna... 37

Transkrypt

1 SPIS TREŚCI 1. Wprowadzenie Kliniczne znaczenie badań obrazowych Bogdan Pruszyński Zarys dziejów radiologii lekarskiej Bogdan Pruszyński, Leszek Szczęsny Zgliczyński.. 22 Charakterystyka zawodowa technika elektroradiologii Bogdan Pruszyński Stosunek do pacjenta Współpraca z innymi grupami zawodowymi Zdolność do identyfikowania się z miejscem pracy Doskonalenie zawodowe Rola technika elektroradiologii w zakładzie diagnostyki obrazowej Opieka nad pacjentem Ułożenie pacjenta Parametry ekspozycji Ekspozycja na promieniowanie i optymalizacja dawki Zapis obrazu Sprzęt Odpowiedzialność w obrazowaniu cyfrowym Badania wymagające podejścia wielodyscyplinarnego Rola technika elektroradiologii w zakładzie badań ultradźwiękowych Ułożenie pacjenta Przygotowanie sprzętu Zapis obrazu Optymalizacja dawki Odpowiedzialność kliniczna Rola technika w pracowni rezonansu magnetycznego Opieka nad pacjentem Sprzęt Bezpieczeństwo Rola technika elektroradiologii w organizacji pracy Podstawowe akty prawne dotyczące praw pacjenta Rentgenodiagnostyka konwencjonalna Fizyka promieni X Ryszard Kowski Rodzaje promieniowania jonizującego Promieniowanie α Promieniowanie β Promieniowanie γ Inne rodzaje promieniowania jonizującego Promieniowanie elektromagnetyczne Widmo promieniowania elektromagnetycznego

2 8 Spis treści Wytwarzanie promieniowania rentgenowskiego Oddziaływanie promieniowania jonizującego z materią Zjawisko fotoelektryczne Efekt Comptona Tworzenie par Filtracja promieniowania Detekcja i dozymetria promieniowania rentgenowskiego Licznik Geigera-Müllera Komora jonizacyjna (licznik jonizacyjny) Licznik proporcjonalny Liczniki scyntylacyjne Detektory półprzewodnikowe Inne detektory odczytu bezpośredniego Detektory odczytu pośredniego Podstawy radiobiologii Jacek Fijuth Rodzaje promieniowania jonizującego Naturalna promieniotwórczość Sztuczne przemiany jądrowe Promieniowanie sztuczne wytwarzane w aparatach diagnostycznych i terapeutycznych Oddziaływanie promieniowania jonizującego z materią Dawki promieniowania Oddziaływanie cząstek naładowanych z materią Oddziaływanie neutronów z materią Działanie promieniowania jonizującego na komórki i tkanki Ogólna charakterystyka reakcji systemu biologicznego na napromienianie Wpływ promieniowania na cykl komórkowy, DNA i inne struktury wewnątrzkomórkowe Rozpoznawanie i naprawa uszkodzeń DNA Apoptoza Zależność biologicznych skutków promieniowania od podanej dawki Typy odczynów popromiennych w tkankach Narządowe skutki promieniowania Skutki promieniowania dla organizmu w życiu wewnątrzmacicznym Genetyczne skutki promieniowania, popromienna kancerogeneza Ryzyko indukcji nowotworu po radiologicznych badaniach diagnostycznych.. 67 Zasady ochrony przed promieniowaniem jonizującym Irena Kwolczak-El Korbi Źródła promieniowania jonizującego Naturalne promieniowanie tła Ekspozycja na promieniowanie w celach medycznych Ekspozycja na promieniowanie związana z zastosowaniami w przemyśle Ekspozycja na promieniowanie związana z badaniami naukowymi Produkty użytkowe Zagadnienia ochrony radiologicznej Definicje i jednostki Narażenie zawodowe na promieniowanie jonizujące Dopuszczalne dawki promieniowania Sposoby ochrony przed promieniowaniem Kontrola dawek indywidualnych Kontrola dozymetryczna środowiska pracy Kontrola lekarska Narażenie pacjenta na promieniowanie jonizujące Badanie rentgenowskie

3 Spis treści 9 Badanie izotopowe Dawki promieniowania otrzymywane w czasie badań Ochrona pacjenta przed nadmierną ekspozycją Systemy detekcji promieniowania i prezentacji obrazu Bogdan Pruszyński, Ryszard Kowski Teoria obrazu rentgenowskiego Przenikliwość promieniowania X Budowa fizykochemiczna badanego obiektu Geometria wiązki promieniowania Położenie obiektu w stosunku do przebiegu wiązki Kontrastowość obrazu Ostrość obrazu Rozdzielczość obrazu Analogowe systemy rejestracji obrazu rentgenowskiego Cyfrowe systemy obrazowania Różnice między analogowym a cyfrowym zapisem obrazu Sposoby pozyskiwania informacji cyfrowych Ogólna charakterystyka systemów analogowych i cyfrowych Przetwarzanie obrazu Wpływ cyfrowych systemów obrazowania na infrastrukturę i organizację pracy zakładów radiologii Transmisja obrazów teleradiologia Czynniki hamujące rozwój systemów informatycznych w radiologii Aparatura rentgenowska Wojciech Grabowski Budowa lampy rentgenowskiej Urządzenie pomocnicze zmniejszające narażenie pacjenta na promieniowanie jonizujące i poprawiające jakość obrazu radiologicznego Generator rentgenowski Systemy sterujące Urządzenia obrazujące Rentgenowskie urządzenia diagnostyczne Środki cieniujące stosowane w czasie badań obrazowych Marek Gołębiowski Środki cieniujące stosowane w rentgenodiagnostyce Środki cieniujące negatywne Środki cieniujące pozytywne Środki kontrastowe stosowane w badaniach magnetycznego rezonansu Środki kontrastowe stosowane w badaniach ultrasonograficznych Analogowy system zapisu obrazu rentgenowskiego Jerzy Kuźnicki Wstęp Parametry charakteryzujące zarejestrowany obraz rentgenowski Gęstość optyczna Kontrastowość Rozdzielczość Stosunek sygnału do szumu (SNR) oraz ziarnistość kwantowa Informatyczna wydajność kwantowa (DQE) Rejestrowalna rozpiętość ekspozycji (naświetleń) Użyteczny zakres przeniesienia (odwzorowania) ekspozycji Rozdzielczość czasowa (czułość) Elementy systemu zapisu obrazu Halogenosrebrowe materiały światłoczułe Budowa materiałów światłoczułych Zasada powstawania obrazu Właściwości materiałów światłoczułych

4 10 Spis treści Reprodukcja drobnych szczegółów Właściwości fizyczne Klasyfikacja materiałów światłoczułych dla radiologii Układ błona folia wzmacniająca Warunki właściwej eksploatacji materiałów światłoczułych Proces obróbki materiałów światłoczułych Kontrola jakości w czasie obróbki chemicznej Oglądanie zapisanego obrazu Nowe systemy zapisu obrazu cyfrowego Ogólne i techniczne zasady wykonywania rentgenogramów Wojciech Trojanowski Techniczne aspekty wykonywania rentgenogramów Elementy decydujące o naświetlaniu błony rentgenowskiej Prawo odwrotnej proporcjonalności Współzależność między elektrycznymi parametrami ekspozycji Tabela ekspozycji Wybór napięcia anodowego lampy rentgenowskiej Wybór wartości iloczynu mas Przeliczanie ekspozycji przy zmianie warunków zdjęciowych Ogólne zasady wykonywania rentgenogramów Podstawowe rodzaje konwencjonalnych zdjęć i badań rentgenowskich Ogólne zasady przygotowania i ułożenia pacjenta Zasadnicze elementy techniki badania Technika konwencjonalnych badań radiologicznych Wojciech Trojanowski Podstawowe wyposażenie pracowni Technika wykonania zdjęć czaszki Zdjęcia czaszki i części twarzowej czaszki Zdjęcia oczodołów i kanału wzrokowego Zdjęcia części skalistej kości skroniowej Technika wykonania zdjęć układu kostno-stawowego Zdjęcia kręgosłupa Zdjęcia kości klatki piersiowej Zdjęcia kończyny górnej Zdjęcia kończyny dolnej Technika wykonania zdjęć górnych dróg oddechowych i narządów klatki piersiowej. 306 Technika wykonania zdjęć narządów jamy brzusznej Zdjęcia narządów jamy brzusznej Propozycja zestawów zdjęć przeglądowych w ostrych chorobach jamy brzusznej. 316 Konwencjonalna tomografia Badania rentgenowskie w stomatologii Danuta Leitner, Krystyna Thun-Szretter Zdjęcia wewnątrzustne Zdjęcia zębowe Zdjęcie zgryzowo-skrzydłowe (skrzydłowe) Zdjęcia zgryzowe Systemy cyfrowego obrazowania w radiologii stomatologicznej Pantomografia Zagadnienia techniczne w mammografii Krystyna Bystroń, Krystyna Jasińska, Bożena Kilanowska Wyposażenie pracowni mammograficznej Technika badania mammograficznego (projekcje) Projekcja kraniokaudalna (CC) Projekcja skośna (przyśrodkowo-boczna) Projekcje uzupełniające Rola i odpowiedzialność technika rentgenowskiego

5 Spis treści 11 Kontrola jakości pracy aparatury mammograficznej Kontrola czystości ciemni Kontrola wywoływarki automatycznej Kontrola jakości obrazów mammograficznych Kontrola czystości ekranów wzmacniających Kontrola mechanicznych części mammografu Analiza filmów odrzuconych Sprawdzenie ilości utrwalacza na filmie Kontrola przylegania ekranów do filmów Kontrola urządzenia do kompresji (mierzenie siły ucisku) Kontrola oświetlenia i tła w ciemni Diagnostyka radiologiczna przewodu pokarmowego Andrzej Cieszanowski Podstawy techniki badania Środki cieniujące Pasaż środków cieniujących przez przewód pokarmowy Czasy ekspozycji w poszczególnych odcinkach przewodu pokarmowego Badanie jednokontrastowe i dwukontrastowe Przełyk Żołądek i dwunastnica Jelito cienkie Jelito grube Diagnostyka radiologiczna układu moczowego Andrzej Cieszanowski Przygotowanie pacjenta do badania Zdjęcie przeglądowe jamy brzusznej Urografia Pielografia Cystografia mikcyjna Ureterografia Badanie mineralizacji kości (densytometria) Maciej Stępniewski Ilościowa tomografia komputerowa Absorpcjometria promieniowania rentgenowskiego Densytometria ultradźwiękowa Odrębności techniki konwencjonalnych badań radiologicznych u dzieci Michał Brzewski, Jarosław Mądzik Warunki techniczne wykonywania zdjęć rentgenowskich Wybrane badania radiologiczne Badanie narządów klatki piersiowej Badania przewodu pokarmowego Badania układu moczowego Badanie układu kostnego Badania układu naczyniowego. Radiologia interwencyjna Bogdan Pruszyński, Olgierd Rowiński Wprowadzenie Organizacja i personel pracowni badań naczyniowych Wyposażenie aparaturowe Technika radiografii Najczęściej wykonywane badania naczyniowe Arteriografia mózgowa Arteriografia zewnątrzczaszkowych tętnic zaopatrujących mózg Arteriografia łuku tętnicy głównej Angiokardiografia

6 12 Spis treści Arteriografia tętnic wieńcowych (koronarografia) Arteriografia tętnicy płucnej Aortografia brzuszna Arteriografia tętnic nerkowych Arteriografia trzewna Arteriografia tętnic miednicy i kończyn dolnych (aortoarteriografia kończynowa) Flebografia kończyn dolnych Udział technika w czasie zabiegów radiologii interwencyjnej Tomografia komputerowa Ryszard Pacho, Bogdan Pruszyński Zasady działania Budowa zestawu do tomografii komputerowej Organizacja pracowni tomografii komputerowej Kliniczne znaczenie tomografii komputerowej Technika wykonywania badań Część ogólna Część szczegółowa Programy wtórnej rekonstrukcji obrazu Kierunki rozwoju metody Wprowadzenie do systemu zapewnienia jakości Ryszard Kowski Cele realizacji systemów zapewnienia jakości Zasada ALARA Podstawy prawne Zestawienie kosztów i zysków Zasady funkcjonowania systemu Czym pracujemy? Jak pracujemy? Gdzie tkwi błąd? Czy sprzęt działa poprawnie? Testy ciemni Testy aparatu rentgenowskiego Jak to zmienić? Czy jest lepiej? Medycyna nuklearna Leszek Królicki, Renata Andrysiak, Adam Bajera Wstęp Techniki radioizotopowe w porównaniu do innych technik diagnostycznych Natura i pochodzenie promieniowania jonizującego Wpływ promieniowania na materię Sposoby uzyskiwania radioizotopów Podstawowe pojęcia z zakresu dozymetrii Zasady ochrony radiologicznej Radiofarmaceutyki Obsługa generatora molibdenowo-technetowego Przygotowywanie radiofarmaceutyków Budowa gammakamery Typy badań scyntygraficznych

7 Spis treści 13 Kontrola jakości gammakamery Organizacja pracy w zakładzie medycyny nuklearnej Zadania technika na poszczególnych stanowiskach pracy Najczęściej wykonywane badania radioizotopowe Scyntygrafia układu kostnego Scyntygrafia perfuzyjna płuc Scyntygrafia wątroby Scyntygrafia nerek Scyntygrafia tarczycy Scyntygrafia serca Scyntygrafia mózgu Rezonans magnetyczny Andrzej Ziemiański, Włodzimierz Borkowski Historia rozwoju metody rezonansu magnetycznego Zjawisko jądrowego rezonansu magnetycznego Jądra, protony, neutrony, elektrony Spin Rotacja jąder, precesja, moment magnetyczny, magnetyzacja jądrowa Relaksacja podłużna Relaksacja poprzeczna Podstawy obrazowania Echo spinowe, echo gradientowe Gradienty pola magnetycznego Sekwencje Podstawy spektroskopii Elementy systemu MR Magnes System gradientowy System nadawczo-odbiorczy Klatka Faradaya Komputer, konsola operatora Aspekty bezpieczeństwa badań Techniki badań Przygotowanie pacjenta do badania Badania obrazowe Badania angiograficzne Badania czynności narządów Jakość badania i artefakty Rozdzielczość, kontrast, szumy Artefakty MR Słownik terminów MR Diagnostyka ultrasonograficzna Wiesław Jakubowski Podstawy fizyczne i aparaturowe diagnostyki USG Rodzaje badań Przygotowanie i technika wykonywania badań Standardy diagnostyki ultrasonograficznej Rola personelu technicznego w pracowniach ultrasonograficznych

8 14 Spis treści 9. Komputery w radiologii Piotr Bogorodzki Wstęp Funkcjonalny opis komputera Sieci komputerowe Elementy oprogramowania komputerów Skorowidz