TGE w projektach europejskiego rynku spot energii elektrycznej

Transkrypt

1 TGE w projektach europejskiego rynku spot energii elektrycznej Jacek Brandt Ekspert Komitet Rynku Energii Elektrycznej Komitet Rynku Gazu Warszawa, 19 kwietnia 2018

2 Uwarunkowania prawne funkcjonowania NEMO W dniu 14 sierpnia 2015 r. weszło w życie Rozporządzenie Komisji Europejskiej (UE) 2015/1222 ( z dnia 24 lipca 2015r.) dotyczące alokacji zdolności przesyłowych i zarządzania ograniczeniami przesyłowymi (ang. CACM). Zgodnie z Rozporządzeniem CACM, kraje członkowskie (urzędy regulacji) miały potwierdzić przed wejściem Rozporządzenia CACM w życie, czy zdecydowały się na model monopolu, czy konkurencji w zakresie funkcjonowania NEMO oraz do dnia 14 grudnia 2015 r. wyznaczyć w każdej strefie cenowej co najmniej jedną giełdę energii na operatora NEMO. TGE w dniu 17 sierpnia 2015 wystąpiła do Prezesa URE z wnioskiem o nominację, a w dniu 2 grudnia 2015 r. uzyskała nominację do pełnienia funkcji NEMO w polskiej strefie cenowej rynku energii elektrycznej. Zagraniczna giełda energii posiadająca status NEMO na rynku polskim, ale nie posiadająca statusu giełdy towarowej w rozumieniu polskiej ustawy o giełdach towarowych lub rynku regulowanego w rozumieniu ustawy o obrocie, nie będzie mogła prowadzić: publicznego obrotu kontraktami terminowymi (rynek terminowy), rejestrów świadectw i gwarancji pochodzenia, oraz obrotu energią elektryczną i gazem kwalifikowaną do realizacji obliga giełdowego. 2

3 Decyzje o nominacjach NEMO: kraje monopolu i kraje konkurencji NEMO 3

4 Kraje z nominacją NEMO dla giełdy NORD POOL 4

5 Kraje z nominacją NEMO dla giełdy EPEX SPOT 5

6 Podstawowy zakres odpowiedzialności NEMO Realizacja funkcji operatora łączenia rynków (Market Coupling Operator - MCO), czyli prowadzenie operacji rynku trans-granicznego. Działanie w charakterze kontrahentów centralnych (CCP) do celów rozliczeń i rozrachunku. Koordynacja wraz z OSP mechanizmów działania więcej niż jednego NEMO w ramach obszaru rynkowego (Multi-NEMO Arrangements) i łączenia rynków. Współpraca z innymi NEMO pełniącymi funkcje MCO, której zakres jest ograniczony do minimum niezbędnego w celu efektywnego i bezpiecznego projektowania oraz implementacji i funkcjonowania połączonych rynków. NEMO działający w warunkach konkurencji wykonują swoje obowiązki w sposób sprawiedliwy i niedyskryminujący żadnego z nich. 6

7 NEMO i CACM ramy umowne Plan MCO Market Coupling Operations Plan Opracowany przez wszystkich NEMO plan wdrożenia rozwiązań zgodnych z CACM na transgranicznym rynku spot ANCA All NEMO Cooperation Agreement Umowa, na podstawie której powstał (wersja INCA) i będzie działał Komitet NEMO, koordynujący i nadzorujący współpracę giełd w zakresie jednolitego łączenia rynków dnia następnego i bieżącego IDOA Intraday Operational Agreement Umowa, która będzie regulować współpracę NEMO i OSP w zakresie RDB ANIDOA All NEMO Intraday Operational Agreement Umowa, która będzie regulować współpracę NEMO w zakresie RDB DAOA Day Ahead Operational Agreement Umowa, która będzie regulować współpracę NEMO i OSP w zakresie RDN ANDOA All NEMO Day Ahead Operational Agreement Umowa, która będzie regulować współpracę NEMO w zakresie RDN 7

8 Model Multi-NEMO na polskim rynku energii Z faktu nominacji dwóch dodatkowych operatorów NEMO na rynku polskim (EPEX SPOT i NORD POOL) wynikał obowiązek przygotowania przez PSE regulacji i umów ustanawiających ramy prawne dla działania wielu NEMO na rynku polskim. W efekcie powstał dokument ramowy Multi-NEMO Arrangements (MNA), zaakceptowany przez URE w czerwcu 2017 r. oraz przygotowana zostanie nowelizacja instrukcji IRiESP oraz wielostronne umowy operacyjne. PSE kieruje działaniami interesariuszy, mającymi na celu finalizację tych dokumentów. PSE przedstawiła propozycje rozwiązań operacyjnych oraz harmonogram realizacyjny, z planowanym terminem zakończenie implementacji modelu Multi-NEMO na polskim rynku w styczniu Europejskie umowy wielostronne zapewnią standaryzację usług NEMO na obszarze całej UE. Umowy te zostaną uzupełnione regulacjami lokalnymi, dotyczącymi zasad działania wszystkich NEMO i OSP w danej strefie cenowej. Aktualnie EPEX SPOT oraz NORD POOL nie prowadzą na polskim rynku żadnej działalności operacyjnej. Przewiduje się, że najwcześniej w I kw r. EPEX SPOT oraz NORD POOL rozpoczną działalność na RDN, co musi zostać poprzedzone wdrożeniem rozwiązań Multi-NEMO (rozwiązania prawne, techniczne, modyfikacja PMB, modyfikacja Euphemii). 8

9 Schemat działania modelu Multi-NEMO na rynku dnia następnego energii elektrycznej NEMO 1 PSE NEMO 1 UCZESTNICY RYNKU NEMO 2 PCR EUPHEMIA NEMO 2 PSE UCZESTNICY RYNKU NEMO 3 NEMO 3 INTERNET MEDIA 1. Uczestnicy rynku dokonują wyboru platformy obrotu NEMO dla złożenia zleceń i przesyłają swoje oferty zakupu/ sprzedaży energii. 2. NEMO przekazują anonimowo otrzymane oferty zakupu/ sprzedaży energii do algorytmu obliczeniowego EUPHEMIA, w modelu PCR. 3. PSE i pozostali OSP informują o wspólnie uzgodnionych, dostępnych międzystrefowych zdolnościach przesyłowych dla obrotu giełdowego. 4. Algorytm automatycznie ustala jedną cenę dla każdej godziny doby w ramach każdej strefy cenowej z wykorzystaniem dostępnych międzystrefowych zdolności przesyłowych. 5. NEMO są informowani o cenach i zawartych transakcjach (transgranicznych, między NEMO oraz pomiędzy uczestnikami rynku każdego z NEMO). 6. NEMO przekazują do wiadomości publicznej ceny i alokowane zdolności przesyłowe (przepływy), informują indywidualnie uczestników rynku o zawartych transakcjach oraz przesyłają do PSE grafiki zakupu i sprzedaży energii poszczególnych uczestników. UWAGA: uczestnicy rynku nie są informowani o tym skąd pochodzi i do kogo trafia zakontraktowana energia 9

10 Wstępny harmonogram wdrożenia Multi-NEMO na RDN Zaprezentowany przez PSE wstępnyny harmonogram wdrożenia MNA w Polsce przedstawia się następująco: Czerwiec 2018: przesłanie do akceptacji Prezesa URE projektu nowelizacji Instrukcji Ruchu i Eksploatacji Sieci Przesyłowej (IRiESP), wprowadzającej nowe zapisy niezbędne dla wdrożenia MNA w Polsce, Sierpień wrzesień 2018: testy lokalne nowych wersji EUPHEMII i PMB, Październik 2018: zawarcie niezbędnych umów pomiędzy OSP z łączonych rynków Listopad 2018: testy nowej wersji WIRE, Listopad grudzień 2018: zawarcie niezbędnych umów PSE z NEMO, Styczeń 2019: uruchomienie nowej wersji WIRE; gotowość do uruchomienia MNA. 10

11 TGE członkiem rynku MRC W lipcu 2015 TGE została pełnoprawnym członkiem europejskiego rynku MRC (Multi Regional Coupling), na którym dzienny obrót energią wynosi ok. 4 TWh i osiąga wartość ok. 150 mln Euro. TGE podpisała Umowę Akcesyjną do umowy MRC Day Ahead Operations Agreement (DAOA) Umowy Operacyjnej Rynku Dnia Następnego, która zapewnia współpracę 10 giełd energii i 21 operatorów systemów przesyłowych. Umowa Akcesyjna była warunkiem niezbędnym dla uczestnictwa TGE w rozbudowie i działaniu rynku MRC w oparciu o model PCR na obszarze obejmującym większość krajów UE (jak zaznaczono na mapie na slajdzie nr 13). Status członka rynku MRC i udział w Projekcie PCR, to dla TGE możliwość aktywnego i pełnowymiarowego uczestnictwa w projektach rynków regionalnych oraz implementacji unijnych mechanizmów rynku energii elektrycznej we współpracy z innymi giełdami europejskimi. Zgodnie z zatwierdzonym Planem MCO rynek MRC działający w oparciu o model PCR to rozwiązanie docelowe dla rynku dnia następnego w Unii Europejskiej. 11

12 Nowy region kalkulacji zdolności przesyłowych w Europie (CORE) Zgodnie z decyzją ACER opublikowaną w dniu 17 listopada 2016 utworzony został wspólny region kalkulacji zdolności przesyłowych pod nazwą CORE obejmujący 13 krajów: FR, BE, NL, LU, DE, PL, CZ, AT, SK, HU, SI, HR i RO. W regionie CORE wdrażany będzie wspólny model kalkulacji zdolności przesyłowych w oparciu o metodologię Flow Based Allocation. Planowany termin wdrożenia Market Coupling w modelu PCR w regionie CORE to 4 kw roku. 12

13 Europejski Rynek Dnia Następnego model PCR Rynek dnia następnego w modelu PCR w Europie Multi Regional Coupling (MRC): NWE, Polska, kraje bałtyckie, SWE & CSE, Bułgaria, Chorwacja Luty synchroniczna operacja regionu NWE Maj 2014 integracja z SWE Luty integracja z CSE (FR- IT, AT-IT, Sl-IT) Styczeń Bułgaria (serwisowany przez NORD POOL) Luty Chorwacja (serwisowany przez NORD POOL) 4MMC Odrębny operacyjnie model PCR Listopad uruchomienie Połączenie z MRC w ramach projektu CORE planowane w 4 kw Serbia Luty 2016 uruchomienie Rynek niezależny (serwisowany przez EPEX SPOT) Irlandia i Grecja dołączą operacyjnie do rynku MRC w 2018 roku. Irland ia Szwajcaria Brak decyzji politycznych UE w zakresie połączenia z MRC 13

14 Projekt XBID - trans-graniczny rynek dnia bieżącego (1) Projekt XBID został zainicjowany w 2013 roku przez giełdy energii z regionu NWE: APX, BELPEX, EPEX SPOT, NORD POOL, do których dołączyły giełdy OMIE i GME. TGE oraz pozostałe europejskie giełdy energii posiadają status obserwatora w tym projekcie. Prace projektowe prowadzone są przez wybranego dostawcę - Deutsche Börse AG (DBAG). Na pan-europejskim rynku dnia bieżącego tworzonym w oparciu o model XBID istnieją obecnie znaczące opóźnienia integracji w stosunku do wcześniejszych planów, spowodowane skomplikowaniem technicznym projektu. Planowane jest uruchomienie pan-europejskiego rynku dnia bieżącego wg modelu XBID w czerwcu 2018 roku (1-sza fala). 14

15 Projekt XBID trans-graniczny rynek dnia bieżącego (2) Zgodnie z Planem MCO, XBID uznany został za mechanizm jednolitego łączenia rynków dnia bieżącego, który docelowo będzie wdrożony przez wszystkich europejskich NEMO. XBID jest rozwiązaniem scentralizowanym, funkcjonującym w oparciu o trzy moduły: Wspólną książkę zleceń (Shared Order Book, SOB), Moduł zarządzania zdolnościami przesyłowymi (Capacity Management Module, CMM), Moduł spedycyjny (Shipping Module, SM) XBID obsługiwał będzie handel ciągły w formule implicit, zgodnie z którą zawarcie transakcji transgranicznej oznacza automatyczny przydział dostępnych zdolności przesyłowych. W odróżnieniu od modelu PCR, właścicielem rozwiązania XBID jest Deutsche Börse AG (DBAG), nie zaś giełdy energii, na których zlecenie został on opracowany. Każdy z NEMO łączy się z XBID za pomocą swojego systemu lokalnego (Local Trading System - LTS). Poszczególni NEMO sami nie prowadzą notowań, a jedynie przesyłają zlecenia swoich członków do systemu XBID zarządzanego przez DBAG i otrzymują zwrotnie informacje o zawartych transakcjach. Wyjątek od tej reguły stanowi lokalne działanie operacyjne NEMO w sytuacji decoupling u, z wykorzystaniem własnego systemu LTS. W momencie uruchomienia system XBID obsługiwać będzie tylko kontrakty godzinowe. W przyszłości planowane jest rozszerzenie wachlarza produktów o kontrakty 15- i 30 minutowe oraz zdefiniowane kontrakty blokowe. 15

16 Projekt XBID trans-graniczny rynek dnia bieżącego (3) Wdrożenie XBID w poszczególnych regionach odbywa się na podstawie lokalnych projektów implementacyjnych (Local Implementation Projects - LIPs). W skład każdego LIP wchodzą NEMO i Operatorzy Systemów Przesyłowych państw, znajdujących się w danym regionie. W momencie uruchomienia XBID uaktywnionych będzie 10 LIP, zorganizowanych przez członków założycieli projektu, oraz NEMO i OSP z państw bałtyckich, które są obecnie członkami XBID Accession Stream. Na połowę 2019 roku planowana jest druga fala LIP, podczas której uruchomione mają zostać: LIP 14 (granice Włoch z Austrią, Francją, Słowenią i Grecją a także granica austriacko słoweńska), LIP 15 (granice Węgier z Austrią, Chorwacją i Rumunią; granice Czech z Austrią i Niemcami, granica słoweńsko chorwacka), LIP 16 (granice Polski z Litwą i Szwecją). 16

17 SMS Shipping Module (moduł grafikowania i rozliczeń) CCP Shipping Agents (izby rozliczeniowe/ grafikujący) Schemat aplikacji rynku ID w modelu XBID Uczestnik rynku giełdowego (aukcja implicit) LTS Local Trading Solution/ System (lokalny system transakcyjny) C A SOB Shared Orderbook Module (moduł wspólnej książki zleceń) B CMM Capacity Management Module (moduł zarządzania zdolnościami przesyłowymi) OPCJONALNIE Uczestnik rynku OTC (aukcja explicit) TSO Backend Systems (systemy operacyjne OSP) 17

18 Podstawowe różnice pomiędzy systemami XBID oraz LTS XBID Transakcje dotyczące kontraktów/produktów globalnych Wykorzystywane są transgraniczne zdolności przesyłowe Systemy LTS są przyłączone do XBID Specyfikacja i procedury działania określone wspólnie przez uczestniczące giełdy/nemo Funkcjonowanie systemu zapewnia podmiot (Deutsche Börse AG) zakontraktowany przez uczestniczące w nim giełdy/nemo LTS Transakcje dotyczące kontraktów/produktów lokalnych Nie są wykorzystywane transgraniczne zdolności przesyłowe Uczestnicy rynku są przyłączeni do LTS System zdefiniowany indywidualnie przez prowadzącą giełdę, ale specyfikacja zapewnia kompatybilność z systemem XBID Funkcjonowanie LTS zapewnia lokalnie prowadząca giełda/nemo lub zakontraktowany podmiot UWAGA: Specyfikacja i procedury działania systemu LTS nie są opisane w żadnym z dokumentów projektowych systemu, jednakże systemy LTS powinny respektować wymagania systemu XBID w szczególności w zakresie: Modelu handlu ciągłego (continuous trading model) Zasad składania zleceń i procedur handlowych (orders and trade processing) Rozpowszechniania danych (data dissemination) 18

19 Obszar stosowania algorytmu XBID dla Rynku Dnia Bieżącego 19

20 Dziękuję za uwagę Kontakt Telefon: