Diagnoza problemo w społecznych

Transkrypt

1 Diagnoza problemo w społecznych Na zlecenie Urzędu Miejskiego w Leżajsku Oficyna Profilaktyczna Ul. Dworcowa 9a/ Kraków Tel Fax: biuro@oficyna-profilaktyczna.pl r.

2 Spis treści 1. WPROWADZENIE Cele i ogólne założenia badania Problematyka badania METODOLOGIA BADANIA Uzasadnienie i wybór techniki badawczej Dobór próby Narzędzia badawcze BADANIE DOROSŁYCH MIESZKAŃCÓW NA TERENIE MIASTA LEŻAJSKA Struktura badanej próby Postrzeganie wybranych problemów społecznych Problem alkoholowy z perspektywy dorosłych mieszkańców Problem nikotynowy z perspektywy dorosłych mieszkańców Problem narkotykowy z perspektywy dorosłych mieszkańców Profilaktyka z perspektywy dorosłych mieszkańców BADANIE DZIECI I MŁODZIEŻY NA TERENIE LEŻAJSKA Struktura badanej próby Czas wolny Sytuacja rodzinna badanej młodzieży Problem alkoholowy z perspektywy dzieci i młodzieży Problem nikotynowy z perspektywy dzieci i młodzieży Problem narkotykowy z perspektywy dzieci i młodzieży BADANIE SPRZEDAWCÓW NA TERENIE LEŻAJSKA Struktura badanej próby Problem alkoholowy i nikotynowy z perspektywy sprzedawców REKOMENDACJE DZIECI I MŁODZIEŻ DOROŚLI MIESZKAŃCY

3 1. WPROWADZENIE Gwałtowne przemiany technologiczne, ekonomiczne oraz społeczno-kulturowe, jakie dokonały się w XX wieku doprowadziły do przeobrażeń niemal w każdej dziedzinie życia społecznego przyczyniając się do przeobrażenia starych oraz powstania nowych problemów społecznych. Problem społeczny: w definicji R. Marisa to: ogólne wzory zachowania ludzkiego lub warunków społecznych, które są postrzegane jako zagrożenia dla społeczeństwa przez znaczącą liczbę ludności, przez silne grupy, bądź przez charyzmatyczne jednostki, oraz które mogą być rozwiązane czy też którym można jakoś zaradzić 1. Według K. Frysztackiego, warunkiem determinującym zaistnienie problemu społecznego jest stan świadomości. Pojawiające się i narastające poczucie niepokoju, zagrożenia, sprzeciwu to mechanizm identyfikowania problemów oraz nadawania im społecznego charakteru 2. W świetle tych definicji muszą pojawić się cztery istotne elementy, aby można było mówić o problemie społecznym: problem społeczny jest zjawiskiem niepożądanym; wywołuje krytykę znacznej liczby ludzi; jest zjawiskiem możliwym do przezwyciężenia; można go przezwyciężyć przez zbiorowe działanie. Do problemów społecznych, które w ostatnich dekadach dają najwyraźniej znać o sobie w polskiej rzeczywistości należy zaliczyć: alkoholizm, narkomanię, nikotynizm, ubóstwo, bezrobocie, przemoc, bezradność opiekuńczo-wychowawczą oraz wykluczenie społeczne. Każdy z tych problemów wymaga odmiennego podejścia i działań specjalistów. Priorytetem w polityce społecznej staje się zatem przeciwdziałanie tego typu zagrożeniom oraz podjęcie działań prowadzących do ograniczenia izolacji społecznej oraz zwiększenie integracji społecznej grup i osób zagrożonych występowaniem wyżej wymienionych problemów. Punktem wyjścia wszelkiej interwencji socjalnej jest diagnoza, będąca niezbędnym elementem poprawnie zaplanowanego procesu zmian. Badanie to ma na celu przede 2 1K. Frysztacki, Socjologia problemów społecznych, Warszawa 2009, s Frysztacki K., Problemy społeczne, [w:] Encyklopedia socjologii, tom III, Warszawa 2000, s. 205

4 wszystkim zdiagnozowanie stanu społeczeństwa oraz wskazanie przyczyn obecnej sytuacji. Diagnoza społeczna bezpośrednio lub pośrednio odnosi się do stanu i sposobu zaspokajania potrzeb społecznych. Jej specyfiką jest fakt, iż koncentruje się ona na zidentyfikowaniu i opisaniu takich zjawisk, które ograniczają zaspokojenie potrzeb społecznych lub stwarzają zagrożenie takiego ograniczenia. Pomaga ona zidentyfikować negatywne, nieakceptowane zjawiska, a także niezaspokojone potrzeby i oczekiwania mieszkańców Cele i ogólne założenia badania Niniejsza diagnoza społeczna, realizowana na zlecenie Urzędu Miejskiego w Leżajsku, ma na celu ukazanie skali problemów uzależnień społecznych oraz przemocy na terenie miasta. Zakres działań badawczych odnosił się do zidentyfikowania następujących kwestii: zidentyfikowania problemów uzależnień wśród różnych grup (dzieci, młodzieży, dorosłych mieszkańców), zidentyfikowania przyczyn lub czynników wywołujących sytuacje problemowe, określenie skali oraz zakresu problemów uzależnień, zidentyfikowania skutków występujących problemów, pokazanie rozwiązań mających na celu wyjaśnienie sytuacji problemowej lub złagodzenie jej skutków Problematyka badania Zakres prac badawczych odnosił się do zdiagnozowania następujących problemów: Problemu alkoholowego (alkoholizmu) według WHO to,,wszelki sposób picia, który wykracza poza miarę tradycyjnego i zwyczajowego spożycia albo poza ramy obyczajowego, przyjętego w całej społeczności, picia towarzyskiego bez względu na czynniki, które do tego prowadzą 3. Problem alkoholowy jest jednym 3 3 T. Pilch, Encyklopedia pedagogiczna XXI wieku, str. 92.

5 z najpoważniejszych i najpowszechniejszych problemów społeczeństwa polskiego, w związku z tym tej kwestii poświęcono najwięcej miejsca w niniejszej diagnozie. Problemu narkotykowego (narkomania) według ustawy z dnia 29 lipca 2005r. o przeciwdziałaniu narkomanii, narkomania to:,,stałe lub okresowe używanie w celach niemedycznych środków odurzających, substancji psychotropowych, środków zastępczych lub nowych substancji psychoaktywnych, w wyniku czego może powstać lub powstało uzależnienie od nich. 4 W niniejszym raporcie zwrócono uwagę przede wszystkim na następujące kwestie związane z owym zjawiskiem: rozpowszechnienie i dostępność narkotyków oraz dopalaczy, skala problemu wśród dorosłych mieszkańców, dzieci i młodzieży szkolnej na terenie miasta; Problemu nikotynowego (nikotynizm) jest zjawiskiem, które polega na regularnym zażywaniu tytoniu, w skład którego wchodzi nikotyna silna trucizna oraz szereg innych substancji, które wykazują negatywny wpływ na nasz organizm. Niniejsza diagnoza ma na celu ukazanie skali uzależnienia oraz dostępności dla dzieci i młodzieży szkolnej na terenie miasta, a także skali problemu wśród dorosłych mieszkańców Leżajska 2. METODOLOGIA BADANIA 2.1. Uzasadnienie i wybór techniki badawczej Istotą badania było poznanie opinii oraz postaw względem wybranych problemów społecznych: problemu alkoholowego, nikotynowego, narkotykowego. W tym celu zdecydowano się na przeprowadzenie czterech komplementarnych badań, zrealizowanych wśród trzech grup społecznych: dorosłych mieszkańców miasta, uczniów uczęszczających do szkoły podstawowej i ponadgimnazjalnej oraz sprzedawców alkoholu. Każda grupa respondentów wniosła coś nowego względem badanych zagadnień i pozwoliła na ich lepszą diagnozę oraz głębsze zrozumienie. W badaniach zastosowano triangulację technik badawczych. Koncepcja badania uwzględniła zapewnienie trafności i rzetelności planowanych działań. Wiązała się z tym przede 4 4 Ustawa z dnia 29 lipca 2005 o przeciwdziałaniu narkomanii (Dz. U. z 2016r. poz. 224).

6 wszystkim triangulacja źródeł danych, polegająca na pozyskaniu informacji z różnych środowisk. Diagnozę problemów społecznych na terenie Leżajska rozpoczęto od przeprowadzenia badań wśród uczniów oraz dorosłych mieszkańców i sprzedawców. Zostały one wykonane zgodnie z metodologią ilościową, za pomocą metody PAPI (wywiad bezpośredni realizowany przy użyciu papierowej ankiety). Wykorzystana technika badawcza opierała się na bezpośrednim komunikowaniu się ankietera z respondentami, przy wykorzystaniu ustrukturyzowanego narzędzia badawczego, jakim był kwestionariusz ankiety. W ten sposób przebadano dorosłych mieszkańców oraz sprzedawców. W przypadku uczniów zastosowano badanie ankietowe za pomocą ankiety internetowej (CAWI). Przed przystąpieniem do ankietowania dzieci i młodzieży szkolnej, za każdym razem uzyskiwano zgodę dyrekcji placówki szkolnej na przeprowadzenie badania, udzielano informacji o całkowitej anonimowości oraz o zasadach wypełniania kwestionariuszy, by zminimalizować ryzyko występowania braków danych Dobór próby Badania były prowadzone od września do października 2017 roku. W badaniu łącznie wzięło udział 584 osoby. Zróżnicowany dobór próby umożliwił pogłębienie badanych zjawisk związanych bezpośrednio z zagrożeniami społecznymi na terenie miasta oraz uzyskanie informacji i opinii z różnych środowisk. Poniższy wykres przedstawia szczegółową strukturę próby badawczej: 5

7 100 DOROŚLI MIESZKAŃCY UCZNIOWIE MŁODSI UCZNIOWIE STARSI SPRZEDAWCY ALKOHOLU 2.3. Narzędzia badawcze Kwestionariusz ankiety użyty do zebrania danych miał podobną konstrukcję niezależnie od badanej grupy. Składał się z pytań zamkniętych jednego lub wielokrotnego wyboru. Ze względu na specyfikę poszczególnych grup dokonano spersonalizowania pytań, dostosowując ich charakter do profilu respondenta. Ankieta wypełniana była samodzielnie, co ma niebagatelną rolę w badaniu postaw i opinii względem delikatnych kwestii. Za każdym razem przed przystąpieniem do badania, uczestnicy zostali poinformowani o pełnej anonimowości, został wyjaśniony cel oraz instrukcja wypełniania kwestionariusza. Wyniki przedstawione w raporcie mają charakter procentowy. Ewentualne dysproporcje związane są z zaokrągleniem do liczb całkowitych (maksymalnie +/- 1%). W przypadku pytań wielokrotnego wyboru procenty odpowiedzi nie sumują się do

8 3. BADANIE DOROSŁYCH MIESZKAŃCÓW NA TERENIE MIASTA LEŻAJSKA 3.1. Struktura badanej próby W badaniu problemów społecznych w Leżajsku wzięło udział 100 dorosłych mieszkańców miasta. Spośród nich 57% stanowili mężczyźni, a 43% kobiety. Wyk. 1 Płeć: 43% 57% kobieta mężczyzna 26% respondentów to osoby w wieku lat, ¼ to osoby młode, do 25 roku życia, 18% stanowią osoby w wieku lat, 13% znajduje się w przedziale lat, a 12% ma lat. 5% badanych jest w wieku powyżej 65 lat. 7

9 Wyk.2 Wiek: powyżej 65 lat 5% % % % % do 25 lat 25% 0% 5% 10% 15% 20% 25% 30% 40% badanych legitymuje się wykształceniem średnim, co trzeci respondent ma wykształcenie zawodowe, a 13% ma wykształcenie podstawowe. 17% badanej próby to osoby posiadające wykształcenie wyższe. Wyk.3 Wykształcenie: 17% 13% 30% 40% podstawowe średnie lub pomaturalne zawodowe wyższe Największą część badanej próby stanowią osoby zamężne bądź żonate (36%) oraz panny i kawalerowie (34%). 17% jest rozwodnikami a 12% wdowami i wdowcami. 8

10 Wyk.3 Stan cywilny: wdowa/wdowiec 12% rozwiedziony/rozwiedziona 17% zamężna/żonaty 36% panna/kawaler 34% 0% 5% 10% 15% 20% 25% 30% 35% 40% 35% badanych to osoby bezrobotne, 23% pracuje w prywatnym przedsiębiorstwie, 14% w instytucji publicznej a 13% prowadzi własną działalność gospodarczą. 10% respondentów to emeryci bądź renciści, a 4% to rolnicy. Wyk.4 Miejsce zatrudnienia: osoba bezrobotna 35% rolnik 4% emeryt/rencista własna działalność gospodarcza 10% 13% przedsiębiorstwo prywatne (jako pracownik) 23% instytucja publiczna (rządowa lub samorządowa) 14% 0% 5% 10% 15% 20% 25% 30% 35% 40% Na uwagę zasługuje fakt, że 36% osób badanych źle ocenia swoją sytuację materialną, z czego 8% określa ją bardzo źle. 27% ocenia swoją sytuację ani dobrze ani źle, 22% dobrze, a 14% bardzo dobrze. 9

11 Wyk.5 Jak ocenia Pan/i swoją sytuację materialną? 3.2. Postrzeganie wybranych problemów społecznych Respondenci mieli za zadanie określić istotność wybranych problemów społecznych występujących w ich miejscu zamieszkania. I tak, problem ważny to taki, który istnieje i wymaga wzmożonych działań ze strony odpowiednich instytucji, zaś problem nieważny nie istnieje i nie ma konieczności podejmowania w związku z nim działań. Wszystkie wymienione problemy zostały uznane przez respondentów za ważne w równym niemalże stopniu: problem alkoholizmu za ważny uznało 85% badanych, a picie alkoholu przez dzieci i młodzież 87% osób, problem zażywania dopalaczy przez dzieci i młodzież wskazało 87% badanych,, problem narkomanii ogólnie 84%, zażywanie narkotyków przez dzieci i młodzież wskazało 87% badanych. Problem przemocy w rodzinie za ważny uznało 87% badanych, a przemoc szkolną 84% ankietowanych osób. 10

12 Wyk.6 Jak ocenia Pan/i istotność wymienionych problemów społecznych w swoim miejscu zamieszkania? Przemoc w rodzinie 87% 5% 8% Przemoc szkolna 84% 7% 9% Zażywanie dopalaczy przez dzieci i młodzież 87% 3% 10% Zażywanie narkotyków przez dzieci i młodzież 84% 2% 14% Problem narkomanii 84% 6% 10% Picie alkoholu przez dzieci i młodzież 87% 4% 9% Problem alkoholizmu 85% 6% 9% 75% 80% 85% 90% 95% 100% WAŻNY NIEWAŻNY NIE MAM ZDANIA 3.3. Problem alkoholowy z perspektywy dorosłych mieszkańców 26% dorosłych mieszkańców Leżajska deklaruje, że w ogóle nie pije alkoholu. ¼ respondentów sięga po wysokoprocentowe trunki kilka razy w roku, 12% kilka razy w miesiącu a 22% badanych kilka razy w tygodniu. Nie może pozostać niezauważony fakt, że aż 14% badanych pije alkohol codziennie. 11

13 Wyk.7 Jak często spożywa Pan/i alkohol? nie piję alkoholu kilka razy w roku 26% 25% kilka razy w miesiącu 12% kilka razy w tygodniu 22% codziennie 14% 0% 5% 10% 15% 20% 25% 30% Najczęściej spożywanym napojem alkoholowym przez osoby badane jest piwo (33%) oraz wino (24%). Spora część ankietowanych sięga po nalewki (17%), wódkę (15%) oraz likiery (13%). 32% respondentów wskazało odpowiedź inne. Wyk.8 Jaki rodzaj alkoholu pije Pan/i najczęściej? inne 32% nalewki 17% likiery 13% wódka 15% wino 24% piwo 33% 0% 5% 10% 15% 20% 25% 30% 35% Okazuje się, że osoby badane piją alkohol w dużych ilościach. Jedynie16% w ciągu dnia, w którym pije spożywa rekomendowaną przez PARPA dawkę spożycia alkoholu 1-2 porcje. 25% wypija 3-5 porcji, 28% 5-7 porcji alkoholu. Co trzecia osoba badana pije 8-10 porcji 12

14 napoju alkoholowego w dniu, w którym pije. 3% pije lub więcej porcji alkoholu w dniu, w którym pije. Wyk.9 Ile porcji alkoholu wypija Pan/i w ciągu całego dnia, w którym Pan/i pije? Porcja to szklanka piwa (250 ml), kieliszek wina (100 ml), kieliszek wódki (30ml). 30% 25% 28% 29% 25% 20% 16% 15% 10% 5% 3% 0% i więcej Mieszkańcy Leżajska piją przede wszystkim dla towarzystwa (43%) oraz by lepiej się bawić (30%). Warto zwrócić uwagę na fakt, że co czwarta osoba pije po to, by złagodzić stres (25%), a 17% by zapomnieć o problemach. Część osób pije pod wpływem znajomych (9%), by zmniejszyć objawy kaca (8%). 8% badanych pije bez konkretnego powodu, a 8% respondentów udzieliło odpowiedzi inne. 13

15 Wyk.10 Z jakich powodów sięga Pan/i po alkohol? Można wybrać kilka odpowiedzi. inne brak konkretnego powodu aby zmniejszyć objawy kaca pod wpływem znajomych 8% 8% 8% 9% by złagodzić stres 25% by zapomnieć o problemach 17% dla towarzystwa 43% chęć lepszej zabawy 30% 0% 5% 10% 15% 20% 25% 30% 35% 40% 45% Napoje alkoholowe są przez mieszkańców spożywane najczęściej u znajomych (59%), w pubach, restauracjach, kawiarniach, (37%) oraz w domu (34%). Część osób pije pod sklepem (8%) oraz na świeżym powietrzu (8%). 3% osób badanych pije w pracy, a 5% udzieliło odpowiedzi inne. Wyk.11 Gdzie najczęściej spożywa Pan/i alkohol? inne, jakie? na świeżym powietrzu w pracy pod sklepem 5% 8% 3% 8% w pubie/restauracji/kawiarni 37% u znajomych 59% w domu 34% 0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% 33% oceniło swoje spożycie alkoholu jako w normie. 23% we własnej ocenie pije bardzo mało, zaś 11% uznało, że pije za dużo. Co ciekawe 36% badanych udzieliło odpowiedzi 14

16 trudno powiedzieć, co może świadczyć o niskim poziomie wiedzy na temat spożywania alkoholu (brak wiedzy na temat norm spożycia alkoholu). Wyk.12 Czy we własnej ocenie, pije Pan/i: trudno powiedzieć 36% za dużo 11% w normie 33% bardzo mało 23% 0% 5% 10% 15% 20% 25% 30% 35% 40% Choć 58% mieszkańców Leżajska nigdy nie wykonywało obowiązków w pracy pod wpływem alkoholu to 17% robi to często (z czego 4% bardzo często), 13% ankietowanych pracuje pod wpływem alkoholu czasami, a 12% rzadko. Podsumowując duża część badanych mieszkańców miasta (42%) wykonywała obowiązki w pracy pod wpływem alkoholu. Wyk.13 Czy zdarzyło się Panu/i wykonywać obowiązki w pracy pod wpływem alkoholu? nigdy 58% rzadko 12% czasami 13% często 13% bardzo często 4% 15 0% 10% 20% 30% 40% 50% 60%

17 22% mieszkańców Leżajska raz prowadziło pojazd pod wpływem alkoholu, 7% przyznaje, że zdarza się to sporadycznie, a 11% często jeździ samochodem w stanie nietrzeźwości. Tylko 33% badanych mieszkańców Leżajska nigdy nie prowadziło pojazdu pod wpływem alkoholu. Wyk.14 Czy zdarzyło się Panu/i kierować pojazdem pod wpływem alkoholu? nigdy mi się to nie zdarzyło 33% raz mi się to zdarzyło 22% zdarza mi się to sporadycznie 7% zdarza mi się to często 11% nie mam prawa jazdy 28% 0% 5% 10% 15% 20% 25% 30% 35% 15% ankietowanych była zatrzymana za prowadzenie pojazdu w stanie nietrzeźwości. Wyk.15 Czy był Pan/i kiedykolwiek zatrzymany za prowadzenie pojazdu w stanie nietrzeźwości? 15% 85% tak nie 16

18 21% badanych często było świadkami sytuacji, w której ktoś prowadził pojazd pod wpływem alkoholu ( z czego3% bardzo często), 15% czasami obserwuje takie sytuacje, a 10% rzadko. 54% nigdy nie było świadkami takiej sytuacji. Wyk.16 Czy zdarzyło się Panu/i być świadkiem sytuacji, w której ktoś prowadził pojazd pod wpływem alkoholu? nigdy 54% rzadko 10% czasami 15% często 18% bardzo często 3% 0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% W opinii badanych sytuacja jazdy po alkoholu ma w mieście miejsce często (19%), bardzo często (3%), czasami (19%), bądź rzadko (14%). 45% ankietowanych uznało, że takie sytuacje się nie zdarzają. 17

19 Wyk.17 Jak często Pana/i zdaniem ma miejsce sytuacja jazdy po wypiciu alkoholu w Pana/i mieście? nigdy 45% rzadko 14% czasami 19% często 19% bardzo często 2% 0% 10% 20% 30% 40% 50% 42% mieszkańców Leżajska zna osobiście osobę nadużywającą alkoholu. Wyk.18 Czy zna Pan/i osobiście kogoś, kto nadużywa alkoholu? 42% 58% tak nie 53% badanych zna 1-2 takie osoby, 30% zna ok 3-5 osób, a 12% ankietowanych zna 6-10 osób nadużywających alkoholu. 2% badanych zna ich 11-20, a 3% 20 i więcej. 18

20 Wyk.18 Ile zna Pan/i takich osób? 60% 53% 50% 40% 30% 30% 20% 12% 10% 2% 3% 0% i więcej 19% badanych mieszkańców Leżajska przyznaje, że znajome im osoby nadużywające alkoholu to członkowie rodziny, 13% deklaruje, że to ktoś spośród bliskich znajomych, 13% dorosłych mieszkańców miasta ma taką osobę wśród sąsiadów, a 5% wśród dalszych znajomych. 46% ankietowanych udzieliło odpowiedzi inne, nie wskazując jednak przy tym kim miałaby być znana im osoba nadużywająca alkoholu. Wyk.19 Czy to osoba/y spośród: 50% 46% 45% 40% 35% 30% 25% 19% 20% 15% 10% 5% 5% 13% 13% 3% 0% dalszych znajomych sąsiadów bliskich znajomych rodziny znajomych z pracy inne 19

21 77% badanych mieszkańców Leżajska ma świadomość negatywnego wpływu picia alkoholu w ciąży na rozwój dziecka. Co istotne 5% uważa, że nie wpływa to negatywnie na dziecko a 18% udzieliło odpowiedzi nie wiem. Wyk.20 Czy według Pana/i picie alkoholu w ciąży ma wpływ na rozwój dziecka? 80% 70% 60% 50% 40% 30% 20% 10% 0% 77% 18% 5% tak nie nie wiem Skutkiem braku wiedzy na temat szkodliwości praktyki spożywania alkoholu w ciąży może być fakt, że aż 35% ankietowanych mieszkańców miasta widziało pijące kobiety w ciąży na terenie Leżajska. Wyk.21 Czy widział/a Pan/i kobiety w ciąży spożywające alkohol na terenie miasta? 45% 40% 35% 30% 25% 20% 15% 10% 5% 0% 41% 35% 23% tak nie nie wiem 20

22 Ankietowani zapytani zostali o ich sądy dotyczące alkoholu. Pytania te miały na celu sprawdzenie ich wiedzy na temat szerokorozumianego oddziaływania alkoholu na życie człowieka oraz postaw w związku z jego piciem. Wyniki okazały się dość zaskakujące. 43% respondentów uważa, że alkohol jest dobrym lekarstwem na sen, a 40%, że alkoholizm jest dziedziczny. Co więcej 35% badanych stwierdza, że okazjonalne spożywanie alkoholu nie uzależnia, a 25%, że osoby z problemem alkoholowym piją codziennie. 18% Leżajszczan uważa, że alkohol w piwie jest mniej szkodliwy niż w wódce, a 23% przyznało, ze nie ma nic złego w przychodzeniu do pracy na kacu. Sytuacja ta zdaje się być niepokojąca badani, mając takie przekonania i tak niską wiedzę na temat oddziaływania alkoholu, skutkiem niewiedzy, z czasem mogą zacząć nadużywać napojów wysokoprocentowych. Wyk.22 Proszę ocenić czy zgadza się Pan/i z poniższymi stwierdzeniami. Można wybrać jedną odpowiedź przy każdym z 6 stwierdzeń. Nie ma nic złego w przychodzeniu do pracy na kacu 23% 55% 22% Alkohol w piwie jest mniej szkodliwy niż w wódce 18% 62% 20% Osoby z problemem alkoholowym piją codziennie 25% 55% 20% Alkoholizm jest dziedziczny 40% 40% 19% Okazjonalne spożywanie alkoholu nie uzależnia 35% 45% 19% Alkohol jest dobrym lekarstwem na sen 43% 35% 21% 0% 50% 100% ZGADZAM SIĘ NIE ZGADZAM SIĘ NIE WIEM Jeśli chodzi o podejście do spożywania alkoholu przez badanych, 39% spośród nich jest zdania, że wszystko jest dla ludzi, 14% uznało, że zawsze powinno się zachować umiar, a 11% jest przeciwna spożywaniu alkoholu. 35% udzieliło odpowiedzi nie wiem. 21

23 Wyk.23 Jakie jest Pana/i podejście do spożywania alkoholu? nie wiem 35% wszystko jest dla ludzi 39% powinno się zawsze zachować umiar 14% jestem przeciwny/a spożywaniu alkoholu 11% 0% 5% 10% 15% 20% 25% 30% 35% 40% Badani mieszkańcy Leżajska uznają alkoholizm za chorobę (51%). Osoba z problemem alkoholowym jest osobą nieszczęśliwą (18%), mającą zły wpływ na innych (12%), która jest awanturnikiem bądź chuliganem (10%). 6% badanych uznało, że alkoholicy to przestępcy, oraz obciążenie dla społeczeństwa (3%). Wyk.24 Kim jest dla Pana osoba z problemem alkoholowym? awanturnikiem, chuliganem 10% osobą nieszczęśliwą 18% osobą mającą zły wpływ na innych 12% osobą, która jest obciążeniem społecznym 3% przestępcą 6% osobą chorą 51% 0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% 22

24 3.4. Problem nikotynowy z perspektywy dorosłych mieszkańców 54% mieszkańców Leżajska nie pali papierosów. Pozostali palą kilka razy w roku (8%), kilka razy w miesiącu (6%), czy kilka razy w tygodniu (7%). ¼ ankietowanych sięga po wyroby tytoniowe każdego dnia. Wyk.25 Jak często pali Pan/i papierosy? 60% 54% 50% 40% 30% 25% 20% 10% 7% 6% 8% 0% codziennie kilka razy w tygodniu kilka razy w miesiącu kilka razy w roku nigdy 13% ankietowanych wypala poniżej 5 papierosów dziennie, kolejne 13% respondentów pali od 6 do 15 papierosów na dzień. 11% wypala papierosów, a 9% badanych papierosów każdego dnia. 31% nie pali codziennie, a 20% nie liczy ile papierosów wypala. Wyk.26 Ile sztuk papierosów dziennie Pan/i wypala? nie wiem, nie liczę 20% powyżej 35 2% % poniżej 5 11% 13% 13% nie palę codziennie 31% 0% 5% 10% 15% 20% 25% 30% 35% 23

25 Głównymi czynnikami, które miały decydujący wpływ na rozpoczęcie palenia przez badanych były czynniki związane w funkcjonowaniem w społeczności chęć bycia modnym (25%) oraz zaimponowanie w towarzystwie (23%). Istotną determinantą okazał się dla badanych także stres. Pozostali wskazują zwyczaj (15%), chęć dobrej zabawy (13%) oraz przyjemność/relaksację (12%). Wyk.27 Co skłoniło Pana/ią do palenia papierosów: inne 15% stres 21% zwyczaj 15% motywy społeczne 6% przyjemność/relaksacja 12% zaimponowanie w towarzystwie 23% chęć bycia modnym 25% chęć dobrej zabawy 13% 0% 5% 10% 15% 20% 25% Ankietowani najczęściej sięgają po papierosa w sytuacjach stresowych (46%). Po ¼ badanych sięga po wyroby tytoniowe ze znudzenia bądź dla zabicia czasu (25%) lub przy alkoholu (25%). 19% respondentów często pali dla towarzystwa, a 13% dla przyjemności. 24

26 Wyk.28 W jakich sytuacjach najczęściej sięga Pan/i po papierosa? inne, jakie?. dla przyjemności 13% 13% dla towarzystwa 19% przy alkoholu ze znudzenia/zabicia czasu 25% 25% w stresie 46% 0% 10% 20% 30% 40% 50% 42% osób palących nigdy nie próbowało wyjść z nałogu. Co czwarta osoba uzależniona raz próbowała rzucić palenie, próba ta okazała się jednak bezskuteczna. 15% wielokrotnie podejmowało bezskuteczne próby rzucenia palenia, a 17% palaczy nigdy nie zamierza wyjść z nałogu. Wyk.29 Czy próbował Pan/i kiedykolwiek rzucić palenie? tak, wiele razy, ale nie udało mi się 15% tak, raz, ale nie udało mi się 25% nie, ale zamierzam spróbować 17% nigdy nie próbowałem 42% 0% 5% 10% 15% 20% 25% 30% 35% 40% 45% 25 Okazuje się, że badani mieszkańcy Leżajska mają bardzo niską świadomość szkodliwości oddziaływania nikotyny na zdrowie. 15% spośród nich uważa, że palenie jest szkodliwe tylko w małym stopniu, a 12% uznaje, ze jest ono nieszkodliwe.

27 Wyk.30 Jak ocenia Pan/i szkodliwość palenia papierosów dla zdrowia? nieszkodliwe 12% w małym stopniu szkodliwe 15% szkodliwe 32% bardzo szkodliwe 40% 0% 5% 10% 15% 20% 25% 30% 35% 40% 45% 29% mieszkańców Leżajska uważa, ze osoby niepełnoletnie mogą zakupić papierosy na terenie miejscowości. Wyk.31 Czy w Pana/i miejscowości osoby niepełnoletnie mogą zakupić papierosy? 29% 58% 13% tak nie nie wiem 26

28 3.5. Problem narkotykowy z perspektywy dorosłych mieszkańców 53% badanych zna kogoś, kto spożywa narkotyki: 31% badanych zna jedną, bądź dwie takie osoby, a 22% co najmniej kilka takich osób. Pozostali 47% badanych nie zna osób zażywających substancje psychoaktywne. Wyk.32 Czy zna Pan/i osobiście kogoś, kto spożywa narkotyki? 22% 47% 31% tak, kilka osób tak, jedna, dwie osoby nie, nikt Skala narkomanii zdaje się przybierać na terenie miasta dość dużą skalę. W ciągu ostatniego roku 36% ankietowanych zażywało środków odurzających. 27

29 Wyk.33 Czy w ciągu ostatniego roku używał/a Pan/i narkotyków/ środków odurzających? 36% 64% tak nie Najpopularniejszym środkiem psychoaktywnym stosowanym przez Leżajszczan jest Marihuana zażywało ją 35 osób. Spora część osób używała także amfetaminy 22 osoby, oraz LSD 12 osób. Po 13 osób badanych stosowało środki nasenne i dopalacze, a 9 osób sterydy. Po 7 osób zażywało kokainę i ekstazy. Najmniej 4 osoby zażywały grzyby halucynogenne. 28

30 Wyk.34 Proszę zaznaczyć na poniższej liście, które substancje psychoaktywne stosował/a Pan/i? Podobnie jak w przypadku nikotyny, główny wpływ na sięganie przez badanych po substancje psychoaktywne mają czynniki społeczne, związane z funkcjonowaniem w środowisku - chęć lepszej zabawy (45%), wpływ znajomych (40%), towarzystwo (24%). Kolejne czynniki wiązały się z problemami na jakie napotykają się mieszkańcy. 17% sięgnęło po substancje psychoaktywne by złagodzić stres, a 12% by zapomnieć o problemach. Inni sięgnęli po takie substancje by zmniejszyć objawy kaca (7%), a 5% bez konkretnego powodu. 29

31 Wyk.35 Z jakich powodów sięgnął/ęła Pan/i po wyżej wymienione substancje psychoaktywne? Można wybrać kilka odpowiedzi. inne 14% brak konkretnego powodu 5% aby zmniejszyć objawy kaca 7% wpływ znajomych 40% by złagodzić stres 17% by zapomnieć o problemach 12% dla towarzystwa 24% chęć lepszej zabawy 45% 0% 5% 10% 15% 20% 25% 30% 35% 40% 45% 50% 53% ankietowanych nigdy nie zażywało narkotyków, a 9% jednokrotnie sięgnęło po substancje psychoaktywne. 8% zażywa takie środki kilka razy w roku, a 4% badanych raz w miesiącu. Pozostali badani zażywają narkotyki częściej: 13% kilka razy w miesiącu, 5% kilka razy w tygodniu, 5% 2 do 5 razy w tygodniu, a 3% 6 razy w tygodniu bądź codziennie. Wyk.36 Jak często zażywa Pan/i narkotyki? zażywałem jednokrotnie kilka razy w roku 9% 8% raz w miesiącu 4% kilka razy w miesiącu 13% raz w tygodniu 2 do 5 razy w tygodniu 6 razy w tygodniu lub codziennie 3% 5% 5% nie zażywam narkotyków 53% 0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% 30

32 35% badanych uważa, że narkotyki są łatwo dostępne na terenie miejscowości. 9% mieszkańców Leżajska uważa, że substancje takie są trudno dostępne a 5% uznało, że środki takie są całkowicie niedostępne. Wyk.37 Jak ocenia Pan/ i możliwość pozyskania narkotyków na terenie Pana/i miejscowości? nie wiem 51% łatwo dostępne 35% trudno dostępne 9% całkowicie niedostępne 5% 0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% Podobnie w przypadku dopalaczy, 33% badanych uważa, że są one łatwo dostępne, 8%, że trudno je zdobyć, zaś 3% Leżajszczan uznało, że dopalacze są całkowicie niedostępne. 56% udzieliło odpowiedzi nie wiem. 31

33 Wyk.38 Jak ocenia Pan/i możliwość pozyskania dopalaczy na terenie Pana/i miejscowości? nie wiem 56% łatwo dostępne 33% trudno dostępne 8% całkowicie niedostępne 3% 0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% 17% deklaruje, że można zdobyć substancje psychoaktywne na osiedlu (17%), w centrum miasta (16%), na dyskotece (7%), na terenie szkoły (6%), czy w siłowni (5%). Wyk.39 Czy zna Pan/i miejsca w swojej miejscowości gdzie można zakupić narkotyki lub dopalacze? Można zaznaczyć kilka odpowiedzi. w szkole, przed szkołą w siłowni na dyskotece 6% 5% 7% w centrum miasta na osiedlu 16% 17% nie znam takich miejsc 75% 0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% 70% 80% 36% mieszkańców uważa, że marihuana nie powinna być klasyfikowana jako narkotyk, 25% stwierdza, że okazjonalne zażywanie narkotyków nie prowadzi do uzależnienia, a 22%, że 32

34 posiadanie narkotyków nie powinno być karalne. Szczególnie niepokojący wydaje się fakt, że 19% badanych uznało, ze w przychodzeniu do pracy pod wpływem narkotyków bądź dopalaczy nie ma nic złego. 14% respondentów uważa, że dopalacze są bezpieczną alternatywą dla narkotyków. 14% uważa, że wszystkie narkotyki są bezpieczne o ile używa się ich odpowiednio. Wiedza Leżajszczan na temat substancji oddziaływania substancji psychoaktywnych jest stosunkowo niska, co w konsekwencji może prowadzić do podejmowania zachowań ryzykownych. Wyk.40 Proszę ocenić czy zgadza się Pan/i z poniższymi stwierdzeniami. Można wybrać jedną odpowiedź przy każdym z 6 stwierdzeń. W przychodzeniu do pracy pod wpływem narkotyków lub dopalaczy nie ma nic złego 19% 55% 26% Posiadanie narkotyków nie powinno być karalne 22% 55% 23% Dopalacze są bezpieczną alternatywą dla narkotyków 14% 64% 22% Okazjonalne zażywanie narkotyków nie prowadzi do uzależnienia 25% 54% 21% Marihuana nie powinna być klasyfikowana, jako narkotyk 36% 46% 17% Wszystkie narkotyki są bezpieczne o ile używa się ich odpowiednio 14% 65% 21% 0% 10%20%30%40%50%60%70%80%90%100% ZGADZAM SIĘ NIE ZGADZAM SIĘ NIE WIEM 33

35 3.6. Profilaktyka z perspektywy dorosłych mieszkańców Tylko 11% respondentów dobrze oceniło działania profilaktyczne prowadzone przez miasto. 19% ocenia te działania ani dobrze ani źle, 6% ocenia je źle, 21% bardzo źle. 42% udzieliło odpowiedzi trudno powiedzieć. Przekonania mieszkańców świadczą o tym, że nie są zadowoleni z działań profilaktycznych prowadzonych przez miasto. Wyk.41 Jak ocenia Pan/i działania profilaktyczne prowadzone przez miasto? trudno powiedzieć 42% bardzo źle 21% źle 6% ani dobrze, ani źle 19% dobrze 8% bardzo dobrze 3% 0% 5% 10% 15% 20% 25% 30% 35% 40% 45% Poszczególne instytucje nie cieszą się dużym zaufaniem wśród mieszkańców Leżajska. W przypadku problemów uzależnień 32% zgłosiłoby się po pomoc do rodziny. 20% skorzystałoby z usług Poradni Leczenia Uzależnień, 13% szukałoby pomocy na Policji, u lekarza lub w Internecie. 12% badanych radziłoby sobie samemu. Najmniej osób zgłosiłoby się do punktów konsultacyjnych (8%), Telefonu Zaufania (8%), Ośrodka Pomocy Społecznej (6%), Ośrodka Interwencji Kryzysowej (5%), Gminnej Komisji ds. Rozwiązywania Problemów Alkoholowych (3%) Domu dla Samotnych Matek (3%), Zespołu Interdyscyplinarnego (2%). Alarmujący jest fakt, że ¼ badanych udzieliła odpowiedzi nie wiem. 34

36 Wyk.42 Do kogo zwróciłby się Pan/i o pomoc w razie problemu przemocy lub uzależnień w rodzinie? Można zaznaczyć kilka odpowiedzi. inne, jakie? 5% nie wiem 25% szukałbym pomocy w Internecie radziłbym sobie sam 13% 12% Ośrodek Leczenia Uzależnień 20% lekarz 13% rodzina 32% punkty konsultacyjne 8% Gminna Komisja Rozwiązywania Problemów Alkoholowych 3% Ośrodek Pomocy Społecznej 6% Zespół Interdyscyplinarny 2% telefon zaufania 8% Poradnia Leczenia Uzależnień 20% Ośrodek Interwencji Kryzysowej Dom dla Samotnie Wychowujących Matek 3% 5% Grupa AA 10% Centrum Pomocy Rodzinie 7% Policja 13% 0% 10% 20% 30% 40% 35

37 Głównym źródłem wiedzy o konsekwencjach nadużywania substancji psychoaktywnych jest telewizja i Internet (48%). Inne źródła to lekarze (9%), znajomi (8%), praca (7%), rodzina (6%) i uczelnia (3%). 37% Leżajszczan zadeklarowało, że nie czerpie wiedzy na temat konsekwencji nadużywanie substancji psychoaktywnych. Wyk.43 Skąd czerpie Pan/i informacje o konsekwencjach nadużywania substancji psychoaktywnych? Można zaznaczyć kilka odpowiedzi. nie czerpię wiedzy 37% z innych źródeł, jakich? 0% z prasy 6% z telewizji i Internetu 48% od lekarzy z pracy 7% 9% z uczelni 3% od znajomych od rodziny 6% 8% 0% 5% 10% 15% 20% 25% 30% 35% 40% 45% 50% 4. BADANIE DZIECI I MŁODZIEŻY NA TERENIE LEŻAJSKA 4.1. Struktura badanej próby W badaniu diagnozującym problem stosowania substancji psychoaktywnych przez dzieci i młodzież w Leżajsku wzięli udział uczniowie szkół podstawowych oraz ponadgimnazjalnych: 273 uczniów młodszych, spośród których połowę stanowią dziewczynki, a połowę chłopcy oraz 196 uczniów starszych 28% kobiet i 72% mężczyzn. 36

38 Wyk.44 Płeć: 80% 70% 60% 50% 40% 30% 20% 10% 0% 50% Szkoła podstawowa 50% 28% 72% Szkoła ponadgimnazjalna kobieta mężczyzna 62% badanych młodszych uczniów jest w wieku lat, 37% ma lat. 1% badanych uczniów jest w wieku lat. Wyk.44a Wiek: 70% 62% 60% 50% 40% 37% 30% 20% 10% 0% % Szkoła podstawowa Zdecydowana większość starszych uczniów jest w wieku lat (93%). 5% to osoby w wieku lat, a 2% ma lat. 37

39 Wyk.44b Wiek: 100% 90% 80% 70% 60% 50% 40% 30% 20% 10% 0% 93% 5% 2% Szkoła ponadgimnazjalna 4.2. Czas wolny Młodsi uczniowie najchętniej spędzają czas wolny uprawiając sport (52% codziennie) lub w sposób alternatywny słuchając muzyki, oglądając filmy, grając na instrumencie itp. oraz używają Internetu dla przyjemności. Najrzadziej zaś młodzi uczestniczą w zajęciach świetlicy środowiskowej (89%) lub grając na automatach (84%). Wyk.45a Wybrane sposoby spędzania wolnego czasu 38 nigdy codziennie kilka razy w tygodniu co najmniej raz na tydzień raz lub dwa razy w miesiąc u kilka razy w roku Czytasz książki dla przyjemności 19% 11% 19% 16% 18% 18% Spotykasz się z przyjaciółmi w czasie 2% 25% 46% 21% 4% 2% wolnym Uczysz się języków obcych 3% 21% 57% 17% 2% 0% Uprawiasz sport 1% 52% 35% 9% 2% 1% Uczestniczysz w zajęciach w 89% 1% 2% 2% 3% 3% placówce wsparcia dziennego (świetlica środowiskowa) Grasz w gry online 10% 28% 26% 17% 10% 8% Używasz Internetu dla przyjemności 1% 62% 26% 9% 1% 1%

40 Grasz na automatach do gry 84% 1% 1% 1% 2% 11% Inne alternatywne formy spędzania czasu np.: słuchanie muzyki, oglądanie filmu, gra na instrumencie 3% 65% 23% 8% 1% 0% Jeśli chodzi o uczniów starszych najchętniej w wolnym czasie korzystają z Internetu dla przyjemności (87% codziennie) lub korzystają z alternatywnych form spędzania czasu wolnego (79% codziennie). Najmniej popularnymi formami spędzania wolnego czasu przez młodzież jest uczestniczenie w zajęciach świetlicy środowiskowej (90% nigdy) oraz granie na automatach (80% nigdy). Wyk 45b Wybrane sposoby spędzania wolnego czasu. nigdy codziennie kilka razy w tygodniu co najmniej raz na tydzień raz lub dwa razy w miesiącu kilka razy w roku Czytasz książki dla przyjemności 42% 5% 8% 8% 12% 26% Spotykasz się z przyjaciółmi w czasie 2% 32% 38% 18% 9% 2% wolnym Uczysz się języków obcych 5% 20% 44% 20% 10% 2% Uprawiasz sport 5% 33% 40% 14% 5% 4% Uczestniczysz w zajęciach w placówce wsparcia dziennego 90% 1% 1% 2% 2% 5% Grasz w gry online 23% 35% 19% 10% 7% 5% Używasz Internetu dla przyjemności 1% 87% 9% 2% 0% 1% Grasz na automatach do gry 80% 1% 2% 2% 2% 14% Inne alternatywne formy spędzania czasu np.: słuchanie muzyki, oglądanie filmu, gra na instrumencie 5% 79% 13% 2% 2% 0% Młodsi uczniowie osiągają nieco wyższe wyniki w nauce, niż ich starsi koledzy. Młodzi uznają swoje stopnie jako bardzo dobre (30%) bądź dobre (45%), starsi zaś określają swoje oceny jako dobre (45%) lub ani dobre, ani złe (40%). 39

41 Wyk.46 Jak oceniasz swoje wyniki w nauce? 50% 45% 40% 35% 30% 25% 20% 15% 10% 5% 0% 30% 11% 45% 45% 24% 40% bardzo dobrze dobrze ani dobrze ani źle 1% 3% 1% 1% źle bardzo źle Szkoła podstawowa Szkoła ponadgimnazjalna Co ciekawe, młodsi uczniowie poświęcają także więcej czasu na naukę. 63% spośród nich uczy się od 1 do 3 godzin. 57% starszych uczniów uczy się do godziny dziennie. Wyk.47 Ile godzin dziennie poświęcasz na naukę? 70% 60% 50% 57% 63% 40% 30% 26% 33% 20% 10% 0% 10% 10% 1% 1% do 1 godz. od 1 do 3 godz. od 3 do 6 godz. powyżej 6 godz. Szkoła podstawowa Szkoła ponadgimnazjalna 40

42 4.3. Sytuacja rodzinna badanej młodzieży Poniższy blok pytań skierowanych do uczniów miał na celu opisanie sytuacji rodzinnej najmłodszych mieszkańców miasta. Rodzina bez wątpienia ma duży wpływ na stosunek dzieci i młodzieży do używek oraz zachowań autodestrukcyjnych. W związku z tym, przed przystąpieniem do diagnozowania problemu uzależnień wśród uczniów, poproszono ich o scharakteryzowanie swojej sytuacji rodzinnej oraz o ocenę swoich kontaktów z najbliższymi dla nich grupami społecznymi: rodzicami, nauczycielami i rówieśnikami. 86% uczniów szkoły podstawowej oraz 87% szkoły ponadgimnazjalnej jest członkami rodziny pełnej. 9% młodszych i 11% starszych wychowuje się w rodzinie niepełnej. 4% młodszych i 1% starszych jest w rodzinie zrekonstruowanej. Wyk.48 Jaka jest struktura rodziny : adopcyjna 1% 0% zastępcza 1% 1% zrekonstruowana (kolejne małżeństwo, rodzeństwo przyrodnie) 1% 4% niepełna (samotna matka, samotny ojciec) 11% 9% pełna 87% 86% 0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% 70% 80% 90% Szkoła ponadgimnazjalna Szkoła podstawowa 41 Młodsi uczniowie dobrze oceniają swoje relacje z rodzicami (72% bardzo dobrze a 25% dobrze), kolegami i koleżankami (65% bardzo dobrze a 29% dobrze) oraz nauczycielami (25% bardzo dobrze, 51% dobrze).

43 Wyk.49a Jak oceniasz relacje i więzi z wybranymi osobami? KOLEDZY, KOLEŻANKI 65% 29% 5% 1% NAUCZYCIELE 25% 51% 19% 4% RODZICE, OPIEKUNOWIE 72% 25% 3% 1% 0% 20% 40% 60% 80% 100% 1. BARDZO DOBRZE 2.DOBRZE 3. ANI DOBRZE, ANI ŹLE 4. ŹLE 5. BARDZO ŹLE Sytuacja kształtuje się nieco odmiennie w przypadku uczniów starszych mniej osób ocenia bardzo dobrze swoje relacje z poszczególnymi osobami: rodzicami (72% bardzo dobrze 25% dobrze), nauczycielami (25% bardzo dobrze, 51% dobrze), kolegami (65% bardzo dobrze, 29% dobrze). Należy zauważyć, że 7% źle ocenia relacje z nauczycielami, z czego 4% ocenia je bardzo źle. Wyk.49b Jak oceniasz relacje i więzi z wybranymi osobami? KOLEDZY, KOLEŻANKI 68% 20% 7% 1% 3% NAUCZYCIELE 13% 52% 29% 3% 4% RODZICE, OPIEKUNOWIE 65% 23% 8% 2% 3% 0% 20% 40% 60% 80% 100% 1. BARDZO DOBRZE 2.DOBRZE 3. ANI DOBRZE, ANI ŹLE 4. ŹLE 5. BARDZO ŹLE 42

44 92% uczniów młodszych oraz 86% starszych deklaruje, że środki finansowe dostępne w ich rodzinach pozwalają na zaspokojenie wszystkich potrzeb. 7% młodszych oraz 13% starszych deklaruje, że wystarcza w ich rodzinach na zaspokojenie jedynie podstawowych potrzeb rodziny. Wyk.50 Jak oceniasz sytuację materialną rodziny? nie wystarcza na zaspokojenie podstawowych potrzeb rodziny 1% 1% wystarcza na zaspokojenie jedynie podstawowych potrzeb rodziny 7% 13% wystarcza na zaspokojenie wszystkich potrzeb rodziny 86% 92% 0% 10%20%30%40%50%60%70%80%90%100% Szkoła ponadgimnazjalna Szkoła podstawowa 4.4. Problem alkoholowy z perspektywy dzieci i młodzieży 43 82% uczniów starszych uważa, że osoby w ich wieku piją alkohol. Warto zauważyć, że tylko 2% uczniów z tej grupy wiekowej uznało, że ich rówieśnicy nie sięgają po napoje wysokoprocentowe. Sprawa przedstawiała się zupełnie inaczej w przypadku uczniów

45 młodszych. Tylko co 5 osoba uznała, że osoby w jej wieku piją alkohol. 43%uczniów szkół podstawowych uważa, że ich rówieśnicy nie sięgają po napije wysokoprocentowe, 38% udzieliło odpowiedzi nie wiem, co może oznaczać, że osoby z ich środowiska nie sięgają po napoje wysokoprocentowe. Wyk.51 Czy osoby w Twoim wieku piją alkohol? 100% 80% 60% 40% 20% 0% 82% 43% 38% 19% 16% 2% tak nie nie wiem Szkoła podstawowa Szkoła ponadgimnazjalna Najmłodsi uczniowie próbowali wyrobów alkoholowych zaledwie kilka razy w życiu 16% piło 1-2 razy w życiu. Pozostali nie próbowali alkoholu. Jedynie pojedyncze odsetki badanych próbowały pić alkohol więcej razy. W ostatnim miesiącu alkohol pił tylko 1% młodszych uczniów. Wyk.52a Ile razy (jeśli w ogóle) zdarzyło Ci się PIĆ jakiś alkohol, tzn. piwo, wino, wódkę lub inny napój spirytusowy? (Zaznacz jedną kratkę w każdej linii) w ciągu ostatnich 30 dni 98% 1% w ciągu ostatnich 12 miesięcy 93% 6% 1% W życiu 81% 16% 2% 1% Nie piłem 1-2 razy 3-5 razy 6-9 razy razy razy 40 razy lub więcej 44

46 Alkohol był spożywany przez 64% starszych uczniów. Spośród nich 20% piło go więcej niż 40 razy. W ostatnich 30 dniach alkohol piło 37% starszych uczniów, z czego 23% piło go wielokrotnie. Wyk.52b Ile razy (jeśli w ogóle) zdarzyło Ci się PIĆ jakiś alkohol, tzn. piwo, wino, wódkę lub inny napój spirytusowy? (Zaznacz jedną kratkę w każdej linii) w ciągu ostatnich 30 dni 63% 14% 11% 5% 3% 4% w ciągu ostatnich 12 miesięcy 45% 13% 9% 8% 11% 6% 9% W życiu 36% 11% 11% 8% 8% 6% 20% Nie piłem 1-2 razy 3-5 razy 6-9 razy razy razy 40 razy lub więcej 45 Młodsi mieszkańcy Leżajska nie upijali się. W całym życiu młodszych uczniów zdarzyło się to 3% uczniów 1 bądź 2 razy.

47 Wyk.53a Ile razy (jeśli w ogóle) zdarzyło Ci się UPIĆ napojem alkoholowym, tzn. piwem, winem lub wódką? (Zaznacz jedną kratkę w każdej linii) w ciągu ostatnich 30 dni 99% 1% 0% w ciągu ostatnich 12 miesięcy 99% 1% 0% W życiu 97% 3% 0% 96% 97% 97% 98% 98% 99% 99% 100% 100% Nie upiłem się 1-2 razy 3-5 razy 6-9 razy razy razy 40 razy lub więcej Uczniowie starsi mają pewne doświadczenia z upijaniem się. W całym swoim życiu upiło się 36% starszych uczniów, z czego 7% upiło się w życiu więcej niż 40 razy. W ostatnim miesiącu upiło się 19% młodzieży, z czego 4% upiło się więcej niż 40 razy. Skala problemu alkoholowego wśród starszych uczniów zdaje się być poważna. 46

48 Wyk.53b Ile razy (jeśli w ogóle) zdarzyło Ci się UPIĆ napojem alkoholowym, tzn. piwem, winem lub wódką? (Zaznacz jedną kratkę w każdej linii) Nie upiłem się 1-2 razy 3-5 razy 6-9 razy razy razy 40 razy lub więcej 1% w ciągu ostatnich 30 dni 81% 10% 4% 4% 2% w ciągu ostatnich 12 miesięcy 67% 13% 1% 7% 4% 4% 4% 1% W życiu 64% 13% 7% 4% 4% 7% Wiek inicjacji alkoholowej młodych Leżajszczan możemy umieścić w przedziale lat 41% uczniów, wskazało, że to właśnie wtedy sięgnęli po alkohol po raz pierwszy. 47

49 Wyk.54 W jakim wieku spożyłeś alkohol po raz pierwszy? 17 i więcej 0% 8% lat 0% 41% lat 6% 6% 8-10 lat 1% 3% poniżej 8 lat 6% 6% nie piję alkoholu 39% 84% 0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% 70% 80% 90% Szkoła ponadgimnazjalna Szkoła podstawowa Starsi uczniowie piją najczęściej piwo wybiera je 72% starszych uczniów, 55% reprezentantów tej grupy wiekowej pije wódkę. Mniej popularne wśród starszych uczniów okazje się być wino (13%), szampan (11%) oraz likiery i nalewki (8%). Jeśli chodzi o najmłodszych mieszkańców Leżajska, 32% spośród tych, którzy kiedykolwiek pili alkohol, wybrali piwo, 21% szampana, a 5%wino. 48

50 Wyk.55 Jaki rodzaj alkoholu pijesz najczęściej? Można zaznaczyć więcej niż jedną odpowiedź. inne, jakie? 18% 51% wino 5% 13% alkopopy 2% 4% likier, nalewka 4% 8% szampan 11% 21% wódka 7% 55% piwo 32% 72% 0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% 70% 80% Szkoła ponadgimnazjalna Szkoła podstawowa Większość młodszych uczniów sięgnęło po alkohol z ciekawości (34%) lub dla towarzystwa (11%). Motywacje uczniów starszych są związane z dobrą zabawą. 59% sięga po alkohol dla towarzystwa, a 46% by lepiej się bawić, zaś 20% pije pod wpływem znajomych. Okazuje się, że alkohol jest także dla starszych uczniów sposobem na problemy 18% pije by o nich zapomnieć, a 15% by złagodzić stres. Na szczególną uwagę zasługuje fakt, że 15% uczniów pije z nudy, a aż 23% bez konkretnego powodu, co może świadczyć o fakcie, że picie alkoholu staje się dla młodych Leżajszczan niejako zwyczajem i normą. 49

51 Wyk.56 Z jakich powodów sięgasz po alkohol? Można zaznaczyć kilka odpowiedzi. inne, jakie? 11% 51% lubię jego smak brak konkretnego powodu 3% 5% 23% 23% aby zmniejszyć objawy kaca 0% 6% pod wpływem znajomych 0% 20% z nudy by złagodzić stres by zapomnieć o problemach 0% 2% 3% 15% 15% 18% dla towarzystwa 11% 59% chęć lepszej zabawy 7% 46% z ciekawości 24% 34% 0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% Szkoła ponadgimnazjalna Szkoła podstawowa Większość badanych uczniów nie doświadczyło przykrości w związku z zażywaniem alkoholu. Tę odpowiedź wskazało 80% uczniów starszych i 74% młodszych. Nieliczni, w szczególności starsi uczniowie, wskazują na pogorszenie relacji koleżeńskich (7%), problemy finansowe (6%), problemy w rodzinie oraz problemy w szkole (3%), jako konsekwencje spożywania napojów alkoholowych. 50

52 Wyk.57 Czy miałeś jakieś przykre doświadczenia związane ze spożywaniem alkoholu? inne, jakie?. 6% 23% pogorszenie relacji koleżeńskich 3% 7% problemy finansowe 2% 6% problemy w rodzinie 3% 6% problemy w szkole 0% 3% nie miałem/am przykrych doświadczeń 74% 80% 0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% 70% 80% Szkoła ponadgimnazjalna Szkoła podstawowa Wśród osób, które zadeklarowały spożywanie alkoholu 24% młodszych uczniów i 31% starszych uważa, że ich rodzice wiedzą o piciu przez nich napojów wysokoprocentowych. 76% młodszych i 69% starszych uważa, że ich opiekunowie nie mają świadomości tego faktu. 51

53 Wyk.58 Czy rodzice wiedzą, że pijesz alkohol? 80% 76% 69% 70% 60% 50% 40% 31% 30% 24% 20% 10% 0% tak nie Szkoła podstawowa Szkoła ponadgimnazjalna Rodzice badanych uczniów starszych zwykle reagują, gdy dowiadują się, że ich dzieci sięgają po alkohol: 58% starszych uczniów deklaruje, że ich rodzice przeprowadzili z nimi rozmowę, a 38% przyznaje, że opiekunowie zdenerwowali się i wyznaczyli karę. W przypadku 15% badanych uczniów ich rodzice nie zareagowali. Uczniowie młodsi piją zdecydowanie rzadziej i sytuacje takie są raczej sporadyczne, jednak gdy rodzice dowiadują się o tym, że ich podopieczni pili alkohol rozmawiają z nimi (26%) lub wyznaczają karę (11%). 52

54 Wyk.59 Jak Twoi rodzice zareagowali na spożywanie przez Ciebie alkoholu? inne, jakie? 11% 47% szukali pomocy u specjalisty 0% 5% zdenerwowali się i wyznaczyli karę 11% 32% nie zareagowali 15% 18% przeprowadzili ze mną rozmowę 26% 58% 0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% Szkoła ponadgimnazjalna Szkoła podstawowa 10% uczniów młodszych i 14% starszych uważa, że ktoś z ich rodziny nadużywa alkoholu. Wyk.60 Czy Twoim zdaniem ktoś z twojej rodziny nadużywa alkoholu? 90% 86% 10% 14% tak nie Szkoła podstawowa Szkoła ponadgimnazjalna 53

55 Osobami, które w rodzinach najczęściej nadużywają alkoholu są mężczyźni, w szczególności ojcowie 43% uczniów starszych i 39% młodszych udzieliło tej odpowiedzi. Pozostali członkowie wskazywani byli z dużo mniejszą częstotliwością. Wyk.61 Kto z członków twojej rodziny nadużywa alkoholu? Można wybrać kilka odpowiedzi. inni 53% 53% babcia dziadek siostra 4% 9% 6% 11% 8% 9% brat 2% 15% tata 39% 43% mama 9% 10% 0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% Szkoła ponadgimnajzalna Szkoła podstawowa Sprzedaż alkoholu osobom niepełnoletnim jest na mocy Ustawy o wychowaniu w trzeźwości złamaniem prawa. Jednak jak wynika z zebranego materiału badawczego nieletni Leżajszczanie spożywają napoje wysokoprocentowe. Według samych badanych, osoby nieletnie w ich miejscowości proszą o kupno trunku swoich starszych kolegów (57% starszych i 32% młodszych badanych) lub prosi osoby spotkane pod sklepem o zakup (24% starszych i 10% młodszych). Aż 44% młodzieży sama kupuje sobie napoje wysokoprocentowe, w związku z czym łamane jest prawo. Część ankietowanych uczniów podkrada alkohol rodzicom, co jest raczej domeną młodszych badanych uczniów. 54

56 Wyk.62 Jak młodzież w Twojej okolicy może zdobyć alkohol? Można zaznaczyć więcej niż jedną odpowiedź. nie wiem 32% 63% sama sobie kupuje 9% 44% prosi obcych ludzi pod sklepem o zakup 10% 24% podkrada rodzicom w domu 14% 18% kupują jej starsi koledzy 32% 57% 0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% 70% Szkoła ponadgimnazjalna Szkoła podstawowa Zarówno starsi jak i młodsi badani uczniowie mają świadomość konsekwencji jakie niesie za sobą spożywanie alkoholu. Często wskazywali na kwestie związane z przemocą, problemy w kontaktach z ludźmi, problemy finansowe oraz zaburzenia i choroby. Niepokojący wydaje się jednak fakt., że 27% młodszych i 20% starszych uczniów nie wie jakie mogą być konsekwencje nadużywania alkoholu. 55

57 Wyk.63 Które z niżej wymienionych skutków mogą być konsekwencją nadużywania alkoholu? Można zaznaczyć więcej niż jedną odpowiedź. nie wiem 20% 27% inne, jakie? 5% 10% obecność alkoholu we krwi 34% 47% zaburzenia i choroby 42% 44% przemoc wobec bliskich 43% 52% problemy finansowe 40% 51% problemy w kontaktach z ludźmi 41% 47% 0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% Szkoła ponadgimnazjalna Szkoła podstawowa 4.5. Problem nikotynowy z perspektywy dzieci i młodzieży. Problem nikotynizmu dotyka w większości starszych uczniów 84% uczących się w szkole ponadgimnazjalnej uznało, że ich rówieśnicy palą papierosy. 30% młodszych badanych uważa, że osoby w ich wieku palą papierosy. 56

58 Wyk.64 Czy osoby w Twoim wieku palą papierosy? 90% 84% 80% 70% 60% 50% 40% 30% 30% 32% 38% 20% 14% 10% 0% tak nie nie wiem 2% Szkoła podstawowa Szkoła ponadgimnazjalna 94% uczniów młodszych nigdy nie paliło papierosów. Pozostali mieli jedynie pojedyncze epizody związane z próbowaniem wyrobów tytoniowych. Sytuacja przedstawia się odmiennie w przypadku uczniów starszych. W ich sytuacji tylko 60% nigdy nie próbowało palić tytoniu, natomiast 18% paliło papierosy wielokrotnie więcej niż 40 razy w życiu. 57

59 Wyk.65 Ile razy w życiu (jeśli w ogóle) zdarzyło Ci się próbować palić papierosy? (Zaznacz jedną odpowiedź) 40 razy lub więcej 0% 18% razy 0% 4% razy 0% 3% 6-9 razy 2% 1% 3-5 razy 0% 6% 1-2 razy 4% 8% nigdy nie paliłem/am 60% 94% 0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% 70% 80% 90% 100% Szkoła ponadgimnazjalna Szkoła podstawowa W ostatnim miesiącu papierosy palili uczniowie starsi 26% około 1-5 papierosów dziennie, a 14% 6-10 papierosów na dzień. 58

60 Wyk.66 Jak często paliłe(a)ś papierosy w ciągu OSTATNICH 30 DNI? (Zaznacz jedną odpowiedź) Więcej niż 20 papierosów dziennie 3% 4% papierosów dziennie 0% 3% 6-10 papierosów dziennie 4% 14% 1-5 papierosów dziennie; 0% 26% mniej niż 1 papieros dziennie; 11% 16% mniej niż 1 papieros na tydzień; 44% 76% 0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% 70% 80% Szkoła ponadgimnazjalna Szkoła podstawowa 4.6. Problem narkotykowy z perspektywy dzieci i młodzieży Jeśli chodzi o zażywanie narkotyków sytuacje takie nie miały miejsca w przypadku uczniów młodszych. Środki takie cieszą się jednakże dużą popularnością wśród uczniów starszych. 59

61 Wyk.67 Czy próbowałeś kiedykolwiek zażywać narkotyki? 16% 84% tak nie Uczniowie szkół ponadgimnazjalnych pierwszy kontakt z narkotykami mieli w wieku lat lub ponad 17 lat. Wyk. 68 Jeśli tak, to ile miałeś/aś wtedy lat? poniżej 8 lat 8-10 lat lat lat 17 i więcej 4% starszych uczniów zażywało w swoim życiu dopalacze. Nie udało nam się uzyskać informacji na temat źródeł pozyskiwania nielegalnych substancji psychoaktywnych. 60

62 Wyk.69 Czy próbowałeś kiedykolwiek zażywać dopalacze? 4% tak nie 96% Na uwagę zasługuje fakt, że 37% starszych uczniów ocenia zdobycie narkotyków na terenie miejscowości jako łatwe, a tylko 9 % uznało, że byłoby to trudne. Młodsi uczniowie nie mają wiedzy na temat dostępności substancji psychoaktywnych na terenie miejscowości (81%) Wyk.70 Gdybyś chciał zdobyć narkotyki w swojej miejscowości byłoby to: 90% 80% 70% 60% 50% 40% 30% 20% 10% 0% 81% 54% 37% 9% 10% 9% łatwe trudne nie wiem Szkoła podstawowa Szkoła ponadgimnazjalna Nieco trudniej jest według młodzieży zdobyć dopalacze na terenie Leżajska tylko 24% starszych uczniów uznało to za łatwe. Duża część badanych nie ma wiedzy o dostępności dopalaczy w ich najbliższej okolicy (78% młodszych i 64% starszych). Świadczyć to może 61

63 o fakcie, że młodych mieszkańców Leżajska w niskim stopniu interesuje kwestia zażywania dopalaczy. Wyk.71 Gdybyś chciał zdobyć dopalacze w swojej miejscowości byłoby to: 80% 70% 60% 50% 78% 64% 40% 30% 24% 20% 10% 8% 14% 11% 0% łatwe trudne nie wiem Szkoła podstawowa Szkoła ponadgimnazjalna Choć większość badanych uczniów nie wie, gdzie zdobyć narkotyki i dopalacze na terenie ich miejscowości (81% starszych i 85% młodszych), to niektórzy starsi uczniowie wskazywali konkretne miejsca : klub (9%) oraz dyskotekę (8%), centrum miasta (8%), sklep (6%) oraz siłownię (5%). 62

64 Wyk.72 Czy znasz miejsca w swojej miejscowości gdzie można kupić narkotyki lub dopalacze? Można zaznaczyć więcej niż jedną odpowiedź. inne miejsca (wymień jakie) 10% 10% w siłowni 1% 5% na dyskotece 3% 8% w centrum miasta 1% 8% w klubie 3% 9% w sklepie 2% 6% nie znam takich miejsc 81% 85% 0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% 70% 80% 90% Szkoła ponadgimnazjalna Szkoła podstawowa Okazuje się, że uczniowie szkół podstawowych upatrują innych powodów dla których ich rówieśnicy sięgają po substancje psychoaktywne niż ich starsi koledzy. Młodsi sięgają po nie z uwagi na ciekawość (56%) oraz chęć zaimponowania innym (63%). Starsi również wskazywali ciekawość (56%) i chęć zaimponowania innym (55%), ale równie istotne jest dla nich poszukiwanie wrażeń (46%), świętowanie okazji (43%), chęć poprawy samopoczucia (43%), co świadczyć może o większej wiedzy na temat działania takich substancji, a może nawet o większym doświadczeniu. 63

65 Wyk.73 Z jakich powodów osoby w Twoim wieku sięgają po alkohol, narkotyki, dopalacze, a także papierosy. Można zaznaczyć więcej niż jedną odpowiedź. inne, jakie? 10% 16% chęć poprawy samopoczucia 18% 43% poszukiwanie wrażeń 23% 46% obawa przed odrzuceniem 21% 29% świętowanie okazji 8% 43% chęć zaimponowania innym 55% 63% ciekawość 56% 56% 0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% 70% Szkoła ponadgimnazjalna Szkoła podstawowa 84% młodszych i 62% starszych zdecydowanie zgodziło się z faktem, że zażywanie narkotyków jest szkodliwe dla zdrowia. 64

66 Wyk.74 Czy uważasz, że zażywanie narkotyków jest szkodliwe dla zdrowia? 90% 84% 80% 70% 62% 60% 50% 40% 30% 20% 10% 10% 17% 4% 1% 4% 1% 4% 13% 0% zdecydowanie tak raczej tak raczej nie zdecydowanie nie trudno powiedzieć Szkoła podstawowa Szkoła ponadgimnazjalna 89% młodszych i 78% starszych zdecydowanie zgodziło się, że zażywanie dopalaczy jest szkodliwe dla zdrowia. Wyk.75 Czy uważasz, że zażywanie dopalaczy jest szkodliwe dla zdrowia? 90% 80% 70% 60% 50% 40% 30% 89% 78% 20% 10% 0% zdecydowanie tak 8% 10% 1% 2% 1% 2% 2% raczej tak raczej nie zdecydowanie nie Szkoła podstawowa Szkoła ponadgimnazjalna 9% trudno powiedzieć 65

67 Uczniowie z obu typów szkół mają świadomość występowania negatywnych konsekwencji zawiązanych z nadużywaniem substancji psychoaktywnych. Za główne takie konsekwencje wskazywane były zaburzenia zdrowia fizycznego i psychicznego (73% młodszych i 67% starszych), pogorszenie relacji rodzinnych (56% starszych i 55% młodszych)m oraz obniżenie efektywności nauki (50% starszych i 43% młodszych). Wyk.76 Jakie według Ciebie mogą być negatywne konsekwencje związane z uzależnieniem od alkoholu, narkotyków, dopalaczy i papierosów? Można wybrać kilka odpowiedzi. inne, jakie? 3% 4% nie wiem 20% 18% poważne kłopoty finansowe 33% 43% obniżenie efektywności nauki 42% 50% pogorszenie lub zerwanie relacji rodzinnych 56% 55% wysokie koszty leczenia 27% 31% zaburzenia zdrowia fizycznego i psychicznego 67% 73% nie występują negatywne konsekwencje 8% 6% 0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% 70% 80% Szkoła ponadgimnazjalna Szkoła podstawowa Głównym źródłem wiedzy na temat narkotyków i dopalaczy jest dla młodych Leżajszczan telewizja i Internet (62% młodszych i 59% starszych uczniów) oraz szkoła (43% starszych 66

68 i 40% młodszych uczniów). 22% młodszych i 34% starszych czerpie taką wiedzę z innych źródeł. Wyk.77 Skąd czerpiesz wiedzę dotyczącą narkotyków i dopalaczy? 70% 60% 62% 59% 50% 40% 43% 40% 34% 34% 30% 20% 19% 12% 16% 22% 10% 0% od rodziny ze szkoły od znajomych z telewizji i Internetu z innych źródeł Szkoła podstawowa Szkoła ponadgimnazjalna Co ciekawe, 51% młodszych i 49% starszych uczniów dowiaduje się o szkodliwości substancji psychoaktywnych od nauczycieli. 52% młodszych i 36% starszych pozyskuje taką wiedzę od rodziców, a 37 starszych i 22% młodszych od pedagoga lub psychologa szkolnego. Alarmujący jest fakt, że 19% uczniów szkół ponadgimnazjalnych oraz 15% uczniów szkół podstawowych przyznaje, że nikt nie rozmawiał z nimi o szkodliwości takich substancji. 67

69 Wyk.78 Kto rozmawiał z Tobą na temat działania i szkodliwości środków takich jak alkohol, narkotyki, dopalacze, papierosy? Można zaznaczyć więcej niż jedną odpowiedź. nikt nie rozmawiał ze mną na ten temat 15% 19% sam pozyskuję wiedzę na ten temat 17% 24% inne osoby 10% 15% pedagog, psycholog szkolny 22% 37% koleżanki, koledzy 11% 16% nauczyciele 49% 51% rodzice 36% 52% 0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% Szkoła ponadgimnazjalna Szkoła podstawowa W przypadku problemów związanych z alkoholem, narkotykami lub dopalaczami badani uczniowie w pierwszej kolejności prosiliby o pomoc rodziców i opiekunów (77% młodszych i 49% starszych uczniów), część zwróciłaby się do kolegów i koleżanek (35% uczniów starszych i 17% uczniów młodszych), a inni prosiliby o pomoc nauczycieli (27% młodszych i 14% starszych). 68

70 Wyk.79 Do kogo zwróciłbyś się o pomoc mając problem związany z alkoholem, narkotykami lub dopalaczami? Można zaznaczyć więcej niż jedną odpowiedź. inne osób/miejsc, jakich? 5% 5% nie wiem 13% 34% telefonu zaufania 13% 18% Urzędu Gminy 2% 5% Miejskiego/ Gminnego Ośrodka Pomocy Społecznej 4% 7% ośrodka interwencji kryzysowej 6% 4% Policji, Straży Miejskiej 6% 13% kolegów, koleżanek 17% 34% nauczycieli 14% 27% rodziców, opiekunów 49% 77% 0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% 70% 80% Szkoła ponadgimnazjalna Szkoła podstawowa 69

71 5.BADANIE SPRZEDAWCÓW NA TERENIE LEŻAJSKA 5.1. Struktura badanej próby W niniejszym badaniu wzięło udział 15 sprzedawców napojów alkoholowych. Spośród nich 8 to mężczyźni a 7 kobiety. Wyk.80 Płeć: mężczyzna; 8 kobieta; 7 8 sprzedawców jest w wieku lat, 5 ma od 26 do 40 lat, jedna osoba ma mniej niż 25 lat, a jedna powyżej 61 lat. 70

72 Wyk.81 Pana/i wiek mieści się w przedziale: do 25 lat od 26 do 40 lat od 41 do 60 lat powyżej 61 lat 6 osób pracuje w punkcie sprzedaży alkoholu od 6 do 10 lat. Staż pracy 5 osób wynosi od 11 do 20 lat, a 3 osoby pracują od 1 do 5 lat. Jedna osoba wykonuje ten zawód poniżej roku. Wyk.82 Od ilu lat pracuje Pan/i w punkcie, gdzie prowadzona jest sprzedaż alkoholu? poniżej roku od 1 do 5 lat od 6 do 10 lat od 11 do 20 lat powyżej 21 lat 5.2.Problem alkoholowy i nikotynowy z perspektywy sprzedawców. Zdaniem większości ankietowanych sprzedawców spożycie alkoholu na terenie Leżajska wzrasta (11 osób). 2 osoby uznało, że spożycie to maleje, a 2, że jest stałe. 71

73 Wyk.83 Proszę ocenić czy spożycie alkoholu na przestrzeni kilku lat w Pana/i miejscowości: maleje jest stałe wzrasta Według ankietowanych mają miejsce sytuacje, w których dochodzi do sprzedaży alkoholu osobom nieletnim w mieście 4 osoby udzieliły odpowiedzi często, 4 czasami, 3 rzadko. 4 osoby uznały, ze sytuacje takie nigdy się nie zdarzają. Wyk.84 Proszę ocenić jak często zdarza się, że alkohol jest sprzedawany osobom niepełnoletnim w Pana/i mieście? 4 3,5 3 2,5 2 1,5 1 0, bardzo często często czasami rzadko nigdy 72

74 13 sprzedawców przyznało, że zdarzyła się sytuacja, w której osoba niepełnoletnia chciała kupić w obsługiwanym przez nich punkcie alkohol, spośród nich 2 osoby przyznały, że zdarza się to bardzo często. Wyk.85 Czy zdarzyło się Panu/i, że osoba niepełnoletnia chciała kupić alkohol w obsługiwanym przez Pana/ią punkcie? tak, wiele razy tak, raz lub kilka razy nie, nigdy Według deklaracji badanych sprzedawców, 13 spośród nich nigdy nie sprzedało alkoholu osobie niepełnoletniej. 2 sprzedawców dokonało sprzedaży osobie nieletniej raz lub kilka razy. 73

75 Wyk.86 Czy zdarzyło się Panu/i sprzedać alkohol osobie niepełnoletniej? tak, za każdym razem tak, wiele razy tak, raz lub kilka razy nie, nigdy Sprzedawcy w sytuacji gdy są niepewni wieku klienta, przeważnie pytają o dowód osobisty. 2 osoby kilka razy poprosiło o dokument, 7 osób sprawdzało dokument wiele razy, a 4 osoby za każdym razem proszą o dokument potwierdzający wiek klienta. Wyk.87 Czy zdarzyło się Panu/i kiedykolwiek pytać o dowód osobisty klienta, nie mając pewności czy jest pełnoletni? tak, za każdym razem tak, wiele razy tak, raz lub kilka razy nie, nigdy 74

76 Sklepy bardzo często są centralnymi punktami osiedli, czy dzielnic i pełnią istotne miejsce w życiu społeczności lokalnej. Sprzedawcy są więc istotnym źródłem wiedzy o funkcjonowaniu badanych znają wszystkich członków danej społeczności w pełnym przekroju i pełnić mogą rolę niejako cichych obserwatorów. Sprzedawcy zapytani o częstotliwość jazdy pod pływem alkoholu przez mieszkańców miasta uznali że sytuacje takie zdarzają się czasami (5 osób) lub często (3 osoby). 3 osoby uznały, że zdarza się to rzadko, a 4, że nigdy. Wyk.88 Proszę ocenić jak często ma miejsce sytuacja jazdy po wypiciu alkoholu w Pana/i miejscowości 5 5 4,5 4 3,5 3 2,5 2 1,5 1 0, bardzo często często czasami rzadko nigdy 4 sprzedawców uważa, że alkohol jest sprzedawany osobom nietrzeźwym często, a 5, że czasami. 2 osoby udzieliły odpowiedzi rzadko, a 4 nigdy. 75

77 Wyk.89 Proszę ocenić jak często zdarza się, że alkohol jest sprzedawany osobom nietrzeźwym w Pana/i miejscowości? 5 5 4,5 4 3,5 3 2,5 2 1,5 1 0, bardzo często często czasami rzadko nigdy 12 sprzedawców przyznało, że zdarzają się sytuacje, gdy osoby nietrzeźwe chcą kupić alkohol w obsługiwanym przez nich punkcie, z czego 3 osoby uznały, ze zdarza się to bardzo często. Zaś kolejne 3 osoby uznają, że nigdy się to nie zdarza. Wyk.90 Czy zdarzyło się Panu/i, że osoba nietrzeźwa próbowała kupić alkohol w obsługiwanym przez Pana/ią punkcie? tak, wiele razy tak, raz lub kilka razy nie, nigdy 3 10 sprzedawców nigdy nie sprzedało alkoholu osobie nietrzeźwej, zaś 5 raz lub kilka razy dokonało sprzedaży wysokoprocentowego napoju nietrzeźwemu. 76

78 Wyk.91 Czy zdarzyło się Panu/i sprzedać alkohol osobie nietrzeźwej? tak, za każdym razem 0 0 tak, wiele razy tak, raz lub kilka razy 5 nie, nigdy 7 osób deklaruje, że nigdy nie zdarzają się sytuacje, w których klienci sklepu spożywają alkohol na terenie lub w pobliżu punktu sprzedaży alkoholu, a 4 uznały, że zdarza się to rzadko. Pozostali uznali, że zdarza się to czasami (2), często (1) a nawet bardzo często (1). Wyk.92 Proszę ocenić jak często zdarza się sytuacja, że klienci sklepu spożywają alkohol na terenie lub w pobliżu punktu sprzedaży alkoholu w Pana/i miejscowości? bardzo często często czasami rzadko nigdy 8 sprzedawców nigdy nie wzywa policji z powodu zakłócania porządku przez osobę pod wpływem alkoholu. 4 robią to rzadko, 2 czasami a 1 często. 77

79 Wyk.93 Jak często zdarza się Panu/i wezwać policję z powodu zakłócania porządku przez osobę pod wpływem alkoholu na terenie punktu sprzedaży alkoholu lub w jego najbliższej okolicy? bardzo często często czasami rzadko nigdy Według ankietowanych sprzedawców papierosy są sprzedawane osobom niepełnoletnim rzadko (6) bądź nigdy (6). 1 osoba uważa, że zdarza się to czasami, a 2, że często. Wyk.94 Proszę ocenić jak często zdarza się, że osobom niepełnoletnim sprzedawane są papierosy w Pana/i miejscowości? bardzo często często czasami rzadko nigdy 78 Z deklaracji badanych sprzedawców wynika, że tylko 2 spośród nich sprzedało papierosy osobie niepełnoletniej.

80 Wyk.95 Czy zdarzyło się Panu/i sprzedać papierosy osobie niepełnoletniej? tak, wiele razy tak, raz lub kilka razy nie, nigdy 5 sprzedawców uważa, ze narkotyki na terenie ich miejscowości są łatwo dostępne. 9 osób udzieliło odpowiedzi nie wiem, co świadczy o małym zainteresowaniu badanych sprzedawców takimi środkami. Wyk.96 Jak ocenia Pan/i możliwość pozyskania narkotyków na terenie Pana/i miejscowości? całkowicie niedostępne 1 trudno dostępne łatwo dostępne nie wiem 5 79

81 Podobnie jak w przypadku dostępności narkotyków, 5 ankietowanych sprzedawców uważa, ze dopalacze są w ich miejscu zamieszkania łatwo dostępne, 1 uważa, że są trudno dostępne. 9 osób udzieliło odpowiedzi nie wiem. Wyk.97 Jak ocenia Pan/i możliwość pozyskania dopalaczy na terenie Pana/i miejscowości? całkowicie niedostępne 1 trudno dostępne łatwo dostępne nie wiem 5 80

82 6. REKOMENDACJE Celem badania było przedstawienie wybranych problemów społecznych dotykających miasto Leżajsk w odniesieniu do opinii: dorosłych mieszkańców, dzieci i młodzieży szkolnej oraz osób pracujących w punktach sprzedaży napojów alkoholowych. Cel ten został osiągnięty w toku weryfikacji zebranego materiału badawczego, będącego podstawą do opracowania wniosków i rekomendacji, które następnie posłużą do tworzenia różnego rodzaju programów pomocowych zmierzających do poprawy sytuacji na terenie miasta, w tym jakości życia jego mieszkańców. Przeprowadzona diagnoza oraz analiza danych umożliwiła: Rozpoznanie sytuacji dorosłych mieszkańców miasta, ich opinii i postaw względem wybranych problemów społecznych, Zapoznanie się z problemami uczniów szkoły podstawowej i gimnazjalnej w zakresie postaw i doświadczeń związanych z zagrożeniem alkoholem, narkotykami, papierosami oraz przemocą rówieśniczą lub domową, a także oceny poczucia bezpieczeństwa wśród wybranych osób, Poznanie doświadczeń sprzedawców napojów alkoholowych związanych z wykonywanym przez nich zawodem, w szczególności sprzedaży alkoholu osobom niepełnoletnim lub nietrzeźwym. W oparciu o dokonaną analizę problemów społecznych zostały sformułowane rekomendacje. Poniżej znajduje się podsumowanie wniosków z badania diagnozującego problemy społeczne na terenie miasta Leżajsk wraz z rekomendacjami co do dalszych działań profilaktycznych skierowanych do mieszkańców miasta oraz instytucji podejmujących działania profilaktyczne. 81

83 DZIECI I MŁODZIEŻ CELE UZASADNIENIE PROPOZYCJA REALIZACJI 82 Ograniczenie spożycia alkoholu przez młodzież - 82% uczniów szkół ponadgimnazjalnych uważa, że osoby w ich wieku piją alkohol -64% starszych uczniów próbowało w swoim życiu pić alkohol. -36% starszych uczniów upiło się w swoim życiu alkoholem -wiek inicjacji alkoholowej Leżajszczan mieści się w przedziale lat -problem spożycia alkoholu w niskim stopniu dotyczy uczniów szkół podstawowych, którzy nie sięgają jeszcze po napoje alkoholowe - zorganizowanie kampanii informacyjnej dla dzieci i młodzieży szkolnej w celu uświadomienia jak alkohol wpływa na organizm człowieka oraz funkcjonowanie społeczności, poprzez różnego rodzaju akcje ulotkowe lub plakatowe - wdrażanie działań ukierunkowanych na wzmacnianie systemu wartości dzieci i młodzieży, w szczególności wartości zdrowia, a także kształtowanie wśród dzieci i młodzieży przekonań normatywnych i umiejętności psychospołecznych - skorzystanie z rekomendowanego przez PARPA programu profilaktycznego Archipelag Skarbów, dostępnego na stronie który nastawiony jest na ograniczenie zachowań problemowych (spożywania alkoholu, narkotyków, przemocy) wśród młodzieży - przeprowadzenie warsztatów prowadzonych, przez zewnętrznych ekspertów. Polecany program: Unplugged. -przeprowadzenie badań panelowych : powtórzenie badania na tych samych respondentach obecnych uczniach szkół podstawowych i ponadgimnazjalnych, by sprawdzić jak kształtują się wzory spożywania alkoholu młodych Leżajszczan i czy działania profilaktyczne przynoszą zamierzony skutek. Czy młodsi uczniowie, którzy obecnie są w szkołach podstawowych i nie spożywają alkoholu teraz, będą sięgać po niego w wieku lat?

84 Ograniczenie palenia wyrobów tytoniowych przez młodzież - 84% uczniów starszych i 30% młodszych uważa, że ich rówieśnicy palą papierosy - zastosowanie akcji plakatowo ulotkowej skierowanej do wszystkich młodszych i starszych mieszkańców miasta oraz sprzedawców, np. Ograniczenie spożywania substancji psychoaktywnych 16% uczniów szkół ponadgimnazjalnych zażywało narkotyki Plakat: Profilaktyka uzależnienia od nikotyny dla młodzieży. Dostęp: - wdrażanie działań ukierunkowanych na wzmacnianie systemu wartości dzieci i młodzieży, w szczególności wartości zdrowia, a także kształtowanie wśród dzieci i młodzieży przekonań normatywnych i umiejętności psychospołecznych - kampania profilaktyczna z wykorzystaniem nowych mediów tak by dotrzeć do jak największej ilości młodych osób -uwrażliwienie rodziców na problem narkotykowy m.in. za pomocą akcji plakatowo-ulotkowej. Przeprowadzenie warsztatów dla rodziców o sposobach postępowania z dzieckiem zażywającym narkotyki - ogólnodostępna pomoc terapeutyczna dla dzieci, młodzieży i rodziców 83

85 Zwiększenie aktywności społecznej młodzieży w realu Najpopularniejszą formą spędzania czasu wolnego jest surfowanie po Internecie. Coraz rzadsze są spotkania w realu - stworzenie instytucji skupiającej młodzież, zachęcającą młodych do aktywności społecznej, np. Młodzieżowa Rada Miasta - prowadzenie zajęć profilaktycznych w szkole warto skorzystać z gotowych programów profilaktycznych dostępnych na stronie szczególnie program Zaplątani w sieci co uzależnia w cyberprzestrzeni? DOROŚLI MIESZKAŃCY CELE UZASANIENIE PROPOZYCJA REALIZACJI Ograniczenie spożycia alkoholu przez dorosłych mieszkańców miasta -14% badanych pije codziennie, a 22% kilka razy w tygodniu; -alkohol jest spożywany w sporych porcjach, z dużą częstotliwością -zastosowanie profilaktyki pozytywnej, nastawionej na afirmację zdrowego trybu życia i pozytywnych postaw względem alkoholu - przeprowadzenie kampanii informacyjnej dotyczącej negatywnych skutków dla zdrowia i relacji społecznych nadużywania alkoholu - Rekomenduje się użycie ulotek, bilbordów i spotów w mediach lokalnych. 84 Wyjście z nałogu przez osoby nadużywające alkoholu Ograniczenie spożycia alkoholu przez kobiety ciężarne - 42% zna osobę, która nadużywa alkoholu -23% nie ma wiedzy na temat szkodliwości picia alkoholu w ciąży, a 35% ankietowanych widziało na terenie miasta kobiety w ciąży, które piją alkohol - utworzenie ogólnodostępnych ośrodków pomocy dla osób uzależnionych -przeprowadzenie kampanii informacyjnej o dostępnych formach pomocy osobom uzależnionym i współuzależnionym w mieście - informowanie kobiet o skutkach nadużywania alkoholu w ciąży przez ośrodki zdrowia publicznego -rozwinięcie działalności profilaktycznej, m.in. poprzez edukację społeczności w zakresie

86 alkoholowego zespołu płodowego FAS jako konsekwencji picia alkoholu w ciąży - umieszczenie plakatów i ulotek w strategicznych punktach w mieście, a także w punktach sprzedaży alkoholu, np. Plakat: chcesz mieć zdrowe dziecko nie pij w czasie ciąży. Dostęp: 85 Ograniczenie liczby nietrzeźwych kierowców Ograniczenie liczby osób uzależnionych od nikotyny Ograniczenie spożycia substancji psychoaktywnych -40% ankietowanych przynajmniej raz prowadziło pojazd pod wpływem alkoholu -25% respondentów jest nałogowymi palaczami - 36% badanych w ostatnim roku zażywało narkotyki - podjęcie współpracy z Policją w celu zwiększenia kontroli kierowców pod kątem ich trzeźwości - przeprowadzenie kampanii informacyjnych mających na celu uświadomienie konsekwencji prawnych wynikających z prowadzenia pojazdów pod wpływem alkoholu. - zastosowanie akcji plakatowo ulotkowej skierowanej do wszystkich mieszkańców miasta -zmniejszenie dostępności środków psychoaktywnych za pomocą zwiększenia patroli i kontroli przez Policję - zastosowanie profilaktyki pozytywnej, nastawionej na afirmację zdrowego trybu życia i pozytywnych postaw względem