Wyjaśnijmy, że za zwłoki uważa się ciała osób zmarłych i dzieci martwo urodzonych, bez względu na czas trwania ciąży. Z kolei szczątkami ludzkimi są:

Transkrypt

1

2 Każdy zostanie pochowany... 1 Nie każdy zostanie przeniesiony... 2 Niezbędne zgody... 2 Wniosek do inspekcji sanitarnej... 2 Postępowanie w sprawie wniosku, sprzeciw bliskich... 4 Decyzja... 5 Ekshumacja... 5 Koszty... 7 Miejsce wiecznego spoczynku wcale nie musi takie być. Przeniesienie grobu z jednego miejsca w inne to operacja możliwa i wykonalna, choć procedura z tym związana nie jest specjalnie prosta. Aby w ogóle mówić o przeniesieniu grobu, najpierw należy ustalić, że taki grób w ogóle istnieje. Tu prawo nieco ułatwia sprawę, ustawa z 31 stycznia 1959 r. o cmentarzach i chowaniu zmarłych wyraźnie bowiem przesądza, że każdy zmarły musi mieć swoje miejsce pochówku. Prawo pochowania zwłok ludzkich przysługuje najbliższej rodzinie osoby zmarłej. Jeżeli zwłoki nie zostaną pochowane przez najbliższą rodzinę albo też nie zostaną przekazane publicznej uczelni prowadzącej działalność dydaktyczną i badawczą w dziedzinie nauk medycznych, to zostaną pochowane przez gminę właściwą ze względu na miejsce zgonu. Wyjaśnijmy, że za zwłoki uważa się ciała osób zmarłych i dzieci martwo urodzonych, bez względu na czas trwania ciąży. Z kolei szczątkami ludzkimi są: popioły powstałe w wyniku spopielenia zwłok; pozostałości zwłok, wydobyte przy kopaniu grobu lub w innych okolicznościach; części ciała ludzkiego, odłączone od całości. Prawne uwarunkowania przeniesienia grobu 1

3 Procedura przenoszenia grobu wygląda w uproszczeniu następująco: dopełnienie wszystkich formalności związanych z nowym miejscem pochowania zmarłego; uzyskanie zezwolenia na ekshumację (czyli wydobycie zwłok lub szczątków z grobu) i przeniesienie grobu; faktyczne dokonanie ekshumacji i przeniesienia grobu. Nie jest absolutnie możliwe przeniesienie zwłok lub szczątków na prywatną posesję. Dokumentami, które należy najpierw zdobyć, są: zgoda administratora cmentarza, gdzie pochowano zwłoki lub szczątki, które mają być ekshumowane; zgoda administratora cmentarza, na który zwłoki lub szczątki mają być przeniesione po ekshumacji uwarunkowana wniesieniem opłaty za nowe miejsce pochówku; zgoda państwowego powiatowego inspektora sanitarnego na ekshumację wydawana w formie decyzji administracyjnej. Drugiej ze zgód nie potrzebujemy, jeżeli nie przenosimy grobu poza ten sam cmentarz, czyli gdy pochówek będzie na tym samym cmentarzu, ale w innym grobie albo też gdy zwłoki muszą być czasowo wyjęte z grobu na czas remontu grobowca. Wniosek o wydanie zgody na ekshumację składamy do państwowego powiatowego inspektora sanitarnego lub państwowego granicznego inspektora sanitarnego w zależności od lokalizacji grobu. Wniosek jest bezpłatny (zwolniony z opłaty skarbowej), co nie oznacza, że finalnie nic nas nie będzie kosztował. Wniosek składają osoby uprawnione do pochowania zwłok, czyli najbliższa rodzina, na którą składają się: pozostały małżonek, krewni zstępni, Prawne uwarunkowania przeniesienia grobu 2

4 krewni wstępni, krewni boczni do 4 stopnia pokrewieństwa, powinowaci w linii prostej do 1 stopnia. Wzór wniosku można znaleźć na większości stron internetowych państwowych powiatowych inspektorów sanitarnych, np. w przypadku Wrocławia tutaj: We wniosku warto od razu zawrzeć w miarę możliwości wszystkie poniższe informacje: dane dotyczące zmarłego: imię i nazwisko, nazwisko rodowe, data i miejsce urodzenia, data i miejsce zgonu, adres cmentarza, gdzie zmarły jest pochowany, oraz adres cmentarza, gdzie zwłoki lub szczątki zostaną przeniesione; dane dotyczące wnioskodawcy: imię i nazwisko, adres zamieszkania, stopień pokrewieństwa wnioskodawcy do zmarłego, seria i numer dowodu osobistego, organ wydający dowód osobisty, numer PESEL, numer telefonu do kontaktu; dane przedsiębiorcy, który dokona ekshumacji i przewozu zwłok (firma, adres, numer telefonu, środek transportu). Załączniki, które należy złożyć do wniosku, są dość różnie postrzegane przez poszczególne organy, ale generalnie będziemy potrzebować: oświadczenia innych członków rodziny uprawnionych do współdecydowania o ekshumacji albo ich wykaz (imiona, nazwiska, adresy zamieszkania); kserokopii aktu zgonu; w przypadku kremacji kserokopii świadectwa kremacji. Jeżeli osoba zmarła na chorobę zakaźną, znajdującą się na wykazie sporządzanym przez ministra właściwego do spraw zdrowia, to ekshumacji na wniosek najbliższej rodziny nie można przeprowadzić przed upływem 2 lat od dnia zgonu. Choroby to te, zgodnie z rozporządzeniem ministra zdrowia w sprawie wykazu chorób zakaźnych, w przypadku których stwierdzenie zgonu wymaga szczególnego postępowania ze zwłokami osób zmarłych na te choroby: cholera, dur wysypkowy i inne riketsjozy, dżuma, gorączka powrotna, nagminne porażenie dziecięce, nosacizna, Prawne uwarunkowania przeniesienia grobu 3

5 trąd, wąglik, wścieklizna, żółta gorączka i inne wirusowe gorączki krwotoczne. W konsekwencji, w przypadku gdy ekshumacja ma się odbyć przed upływem 2 lat od dnia zgonu, do organu należy złożyć także oświadczenie o przyczynie zgonu. Ekshumacja zwłok jest możliwa zasadniczo wyłącznie w okresie od 16 października do 15 kwietnia, we wczesnych godzinach rannych. Ekshumacja w innym czasie może się odbyć wyłącznie za zgodą właściwego państwowego powiatowego lub granicznego inspektora sanitarnego. Wniosek o dokonanie ekshumacji w innym czasie należy zawrzeć już w samym wniosku o zgodę na ekshumację. Wniosek ma także wskazywać cmentarz, na którym zmarły został pochowany oraz na który zostanie przeniesiony. Jeżeli wniosek będzie w ocenie organu zawierał jakieś braki, to wnioskodawca zostanie wezwany do ich usunięcia. Organ pouczy jednocześnie, że nieusunięcie tych braków spowoduje pozostawienie wniosku bez rozpoznania. Po usunięciu braków organ poinformuje członków rodziny, którzy nie oświadczyli się do tej pory co do ekshumacji, o wyrażenie zgody lub sprzeciwu w sprawie. W przypadku złożenia sprzeciwu przez choćby jedną osobę bliską zezwolenie na ekshumację nie zostanie wydane. W takim przypadku spór będzie musiał zostać rozstrzygnięty przez sąd cywilny, co oznacza być może nawet wieloletnie postępowanie sądowe. Wynika to z faktu, że prawo do zmiany miejsca spoczywania zwłok jest tzw. prawem wspólnym wszystkich żyjących członków najbliższej rodziny zmarłego. Z tego powodu nie ma prawnej możliwości przeprowadzenia ekshumacji bez zgody absolutnie wszystkich osób uprawnionych (członków rodziny zmarłego). Formalnie wygląda to w ten sposób, że po odnotowaniu wpływu sprzeciwu organ administracyjny najpierw ustala, czy sprzeciw wniosła osoba uprawniona, a jeśli tak, to: zawiesza postępowanie, rozpatrzenie sprawy i wydanie decyzji zależy bowiem od uprzedniego rozstrzygnięcia zagadnienia wstępnego przez właściwy sąd cywilny; o zawieszeniu postępowania są informowane wszystkie jego strony; wzywa wnioskodawcę, aby w terminie 30 dni od dnia uprawomocnienia się postanowienia o zawieszeniu postępowania wystąpił do sądu cywilnego o rozstrzygnięcie zaistniałego sporu, a następnie poinformował organ o wyniku rozstrzygnięcia. Prawne uwarunkowania przeniesienia grobu 4

6 Gdy przyczyny uzasadniające zawieszenie postępowania ustąpią, organ podejmie postępowanie z urzędu lub na żądanie strony, zawiadamiając o tym fakcie wszystkie strony postępowania. Na potrzeby ewentualnego postępowania przed sądem cywilnym warto pamiętać o wyroku Sądu Najwyższego z 25 września 1972 r. (II CR 353/72), zgodnie z którym osoby uprawnione do składania wniosku o wyrażenie zgody na ekshumację nie zostały wymienione w kolejności przypadkowej, ale że kolejność prawa pochowania zwłok danej osoby przysługuje osobie wymienionej w dalszej kolejności, dopiero gdy brak jest osoby wymienionej w pierwszej kolejności albo gdy osoba ta prawa tego nie chce lub nie może wykonać. Zgoda jest wydawana w formie decyzji administracyjnej. Powinna zostać wydana w ciągu miesiąca, a w przypadku spraw szczególnie skomplikowanych w ciągu 2 miesięcy od dnia złożenia wniosku. Decyzja zostaje doręczona stronom (tj. rodzinie zmarłego) pocztą, za potwierdzeniem odbioru. Stronom przysługuje prawo wniesienia odwołania w terminie 14 dni od otrzymania decyzji. W przypadku podtrzymania decyzji przez organ sanitarny wyższego rzędu (tj. państwowego wojewódzkiego inspektora sanitarnego) strony mogą wnieść skargę do właściwego miejscowo wojewódzkiego sądu administracyjnego, a następnie skargę kasacyjną do Naczelnego Sądu Administracyjnego. Państwowy powiatowy lub graniczny inspektor sanitarny sprawuje też nadzór nad samym przeprowadzeniem ekshumacji. Jeżeli nie odwołujemy się od decyzji, to musimy w terminie 14 dni uiścić kwotę wskazaną na załączonym do decyzji rachunku za wykonanie innych czynności w związku ze sprawowaniem bieżącego nadzoru sanitarnego. Jeżeli wnioskodawca dysponuje już prawomocną decyzją organu wyrażającą zgodę na ekshumację albo też prawomocnym wyrokiem sądu administracyjnego, to możliwe jest faktyczne przeprowadzenie ekshumacji. Wówczas wnioskodawca jest zobowiązany zawiadomić państwowego powiatowego inspektora sanitarnego o terminie ekshumacji na 7 dni przed ustalonym terminem przeprowadzenia ekshumacji. Ma to na celu umożliwić organowi wykonywanie nadzoru nad ekshumacją. W przypadku dokonania ekshumacji bez tego zawiadomienia mamy do czynienia z wykroczeniem, za które jest przewidziana kara aresztu lub grzywny. Drugie zawiadomienie, które należy wysłać, powinno być skierowane do zarządu cmentarza, gdzie będzie przeprowadzana ekshumacja. Prawne uwarunkowania przeniesienia grobu 5

7 Podczas ekshumacji na miejscu mogą być obecne jedynie osoby wykonujące nadzór z urzędu, bezpośrednio zainteresowane (najbliższa rodzina) oraz przedsiębiorca przeprowadzający ekshumację. Przedsiębiorca zajmujący się ekshumacją i transportem zwłok lub szczątków powinien prowadzić działalność sklasyfikowaną zgodnie z Polską Klasyfikacją Działalności jako pogrzeby i działalność pokrewna. Osoby przeprowadzające ekshumację powinny stosować środki ochrony osobistej, a osoby uczestniczące w ekshumacji środki ostrożności określone przez nadzorującego prace państwowego inspektora sanitarnego. W trakcie ekshumacji ziemia wydobywana z grobu jest umieszczana na powierzchni zabezpieczonej nieprzepuszczalną, wytrzymałą matą. Postępowanie ze zwłokami lub szczątkami zależy od tego, jak długi okres upłynął od dnia pochowania. Jeżeli od dnia pochowania: nie minęło jeszcze 20 lat zwłoki lub szczątki wydobywane są wraz z trumną, którą bez otwierania umieszcza się w wyłącznie do tego przeznaczonej szczelnej skrzyni wybitej blachą; minęło 20 lat wydobyte szczątki wraz z resztkami trumny umieszcza się w nowej trumnie. Ten okres 20 lat jest zwany okresem mineralizacji. Na miejscu ponownego pochowania trumnę wydobywa się ze skrzyni i chowa się bezzwłocznie na cmentarzu bez jej otwierania. Do zasypania tego samego grobu używa się ziemi wydobytej z tego grobu. Skrzynia, w której znajdowała się trumna, oraz mata, gdzie była składowana ziemia wydobyta z grobu, powinny zostać umyte oraz zdezynfekowane. Jeżeli istnieje potrzeba złożenia zwłok lub szczątków w domu przedpogrzebowym (kostnicy), zwłoki lub szczątki należy umieścić bezpośrednio w chłodni lub urządzeniu chłodniczym. Zasadę tę stosuje się zawsze, gdy od chwili zgonu upłynęło więcej niż 72 godziny. Samochodowy transport zwłok na terenie Rzeczypospolitej Polskiej nie wymaga dodatkowych zabiegów administracyjnych. W przypadku przewozu zwłok lub szczątków: koleją, samolotami i statkami w granicach Rzeczypospolitej Polskiej, Prawne uwarunkowania przeniesienia grobu 6

8 poza granice Rzeczypospolitej Polskiej, w przypadku gdy zgon nastąpił na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, konieczne jest zezwolenie państwowego powiatowego inspektora sanitarnego, o co także najlepiej wcześniej zawnioskować we wniosku o zezwolenie na ekshumację. Całkowity koszt ekshumacji jest trudny do wskazania. Zależy między innymi od: ilości ekshumowanych zwłok lub szczątków, formy dotychczasowego pochowania zwłok lub szczątków, właściwości dotychczasowego i nowego miejsca pochowania zwłok lub szczątków (rodzaj ziemi, poziom wód gruntowych itp.), odległości pomiędzy dotychczasowym i nowym miejscem pochowania zwłok, rodzaju nagrobków (ziemny, drewniany, murowany, kamienny itd.). Autor Marcin Sarna, radca prawny Prawne uwarunkowania przeniesienia grobu 7

9 ISBN: E-book nr: Wydawnictwo: Adres: Kontakt: 2HH0585 Wydawnictwo Wiedza i Praktyka sp. z o.o Warszawa, ul. Łotewska 9a Telefon , faks , cok@wip.pl NIP: Numer KRS: Sąd Rejonowy dla m.st. Warszawy, Sąd Gospodarczy XIII Wydział Gospodarczy Rejestrowy. Wysokość kapitału zakładowego: zł Copyright by: Wydawnictwo Wiedza i Praktyka sp. z o.o. Warszawa 2017 Prawne uwarunkowania przeniesienia grobu 8