ELEKTRONICZNE INSTRUMENTY PŁATNICZE

Transkrypt

2 ELEKTRONICZNE INSTRUMENTY PŁATNICZE Arkadiusz A. Skowron

3 Elektroniczne instrumenty płatnicze 1. Podstawy prawne oraz definicja pojęcia 2. Bankowe karty płatnicze 1. Rodzaje bankowych kart płatniczych 2. Umowy dotyczące kart płatniczych 3. Prawa i obowiązki stron umowy o kartę płatniczą 4. Zasady odpowiedzialności za transakcje kartą 3. Instrumenty pieniądza elektronicznego 1. Przedpłacone karty płatnicze 2. Wirtualne karty płatnicze 3. Przedpłacone karty telefoniczne telefonii komórkowej problem prawny 4. Bankowość elektroniczna. Uwarunkowania prawne. Arkadiusz Skowron (c) 2006 Elektroniczne instrumenty płatnicze 3

4 Podstawy prawne Ustawa z dnia 12 września 2002 r. o elektronicznych instrumentach płatniczych zasady wydawania i używania elektronicznych instrumentów płatniczych, w tym instrumentów pieniądza elektronicznego, prawa i obowiązki stron umów o elektroniczne instrumenty płatnicze, zasady tworzenia, organizacji, działalności oraz nadzoru, a także likwidacji instytucji pieniądza elektronicznego. Arkadiusz Skowron (c) 2006 Elektroniczne instrumenty płatnicze 4

5 Definicja pojęcia Elektroniczne instrumenty płatnicze: karty płatnicze, instrumenty pieniądza elektronicznego - urządzenia elektroniczne, na których przechowywany jest pieniądz elektroniczny, każdy inny "instrument płatniczy, w tym z dostępem do środków pieniężnych na odległość umożliwiający posiadaczowi dokonywanie operacji przy użycie elektronicznych nośników informacji lub elektroniczną identyfikację posiadacza niezbędną do dokonania operacji" Arkadiusz Skowron (c) 2006 Elektroniczne instrumenty płatnicze 5

7 Rodzaje bankowych kart płatniczych Ze względu na funkcjonalność: Karty bankomatowe -(ATM Cardslub Cash Cards) służą wyłącznie do przeprowadzania transakcji w bankomatach Karty płatnicze - (Payment Cards) służą wyłącznie do przeprowadzania transakcji w punktach handlowo-usługowych (terminale POS) Arkadiusz Skowron (c) 2006 Elektroniczne instrumenty płatnicze 7

8 Rodzaje bankowych kart płatniczych Ze względu na sposób rozliczania transakcji: Karty debetowe (np. Visa Electron) Karty kredytowe (np. Visa Credit) Karty obciążeniowe (np. Visa Classic) Arkadiusz Skowron (c) 2006 Elektroniczne instrumenty płatnicze 8

9 Rodzaje bankowych kart płatniczych Karty debetowe (Debit Cards) Rozliczanie transakcji w czasie rzeczywistym Rozliczenia do wysokości aktualnego stanu rachunku ewentualnie powiększonego o dostępny limit zadłużenia Możliwość wprowadzenia limitów dla transakcji gotówkowych i bezgotówkowych Arkadiusz Skowron (c) 2006 Elektroniczne instrumenty płatnicze 9

10 Rodzaje bankowych kart płatniczych Karty kredytowe (Credit Cards) Konieczność posiadania zdolności kredytowej Limit kredytowy maksymalna kwota zadłużenia Konieczność comiesięcznej spłaty określonej części kredytu Wysokie oprocentowanie przyznanego kredytu Nie naliczanie odsetek jeśli cała kwota transakcji zostanie spłacona w określonym czasie (Grace Period) Arkadiusz Skowron (c) 2006 Elektroniczne instrumenty płatnicze 10

11 Rodzaje bankowych kart płatniczych Karty obciążeniowe (Charge Cards) Umożliwiają posiadaczowi zaciągnięcie u emitenta karty kredytu kupieckiego, czyli odroczenia terminu płatności za nabyte towary i usługi Uiszczenie należności następuje na koniec okresu rozliczeniowego Posiadacz karty zobowiązany jest spłaty całości zadłużenia w określonym czasie Posiadacz karty może w ciągu miesiąca wykonywać transakcje do wysokości limitu (niezależnie od kwoty jaka znajduje się na jego rachunku) Arkadiusz Skowron (c) 2006 Elektroniczne instrumenty płatnicze 11

12 Umowy dotyczące kart płatniczych Umowa o elektroniczny instrument płatniczy co do zasady powinna być zawarta na piśmie izawierać między innymi: rodzaj udostępnianego instrumentu i urządzeń, z których może korzystać posiadacz dokonując operacji, rodzaje operacji, których można dokonywać przy użyciu instrumentu, ewentualne ograniczenia w tym zakresie, rodzaj i wysokość opłat i prowizji oraz warunki ich zmiany, zasady rozliczeń z tytułu operacji w walutach obcych oraz wskazanie stosowanych kursów walut, zasady obliczania odsetek, zasady, tryb i terminy składania oraz rozpatrywania reklamacji, Arkadiusz Skowron (c) 2006 Elektroniczne instrumenty płatnicze 12

13 Umowy dotyczące kart płatniczych okres, na jaki została zawarta umowa i warunki jej przedłużania (umowa o kartę płatniczą może być zawierana jedynie na czas oznaczony, jeśli nie jest on określony przyjmuje się, że jest to 2 lata), sposób, termin i ważne powody wypowiedzenia umowy przez wydawcę (wydawca może wypowiedzieć umowę tylko z tych wskazanych w niej powodów, termin takiego wypowiedzenia nie może być krótszy niż miesiąc), sposób postępowania w przypadku utraty instrumentu (w przypadku kart płatniczych wydawca musi przyjmować zgłoszenia o utracie lub zniszczeniu karty przez całą dobę i prowadzić rejestr takich zgłoszeń); Arkadiusz Skowron (c) 2006 Elektroniczne instrumenty płatnicze 13

15 Prawa i obowiązki stron umowy o kartę płatniczą Umowa o kartę płatniczą Umowa o przyjmowanie zapłaty kartą płatniczą Zapłata kartą płatniczą Arkadiusz Skowron (c) 2006 Elektroniczne instrumenty płatnicze 15

16 Prawa i obowiązki stron umowy o kartę płatniczą Wydawca zobowiązany jest do: ogłaszania w sposób ogólnie dostępny stosowanych stawek oprocentowania i wysokości pobieranych prowizji i opłat, przyjmowania przez całą dobę zgłoszeń posiadaczy i użytkowników kart o ich utracie lub zniszczeniu, prowadzenia rejestru takich zgłoszeń, udostępniania, nie rzadziej niż raz w miesiącu, zestawienia operacji dokonanych przy użyciu karty, wprowadzenia procedur tworzenia i udostępniania kodu identyfikacyjnego uniemożliwiającego jego poznanie przez osoby nieuprawnione. Arkadiusz Skowron (c) 2006 Elektroniczne instrumenty płatnicze 16

17 Prawa i obowiązki stron umowy o kartę płatniczą Posiadacz zobowiązany jest do: przechowywanie karty płatniczej i ochrony kodu identyfikacyjnego, nieprzechowywanie karty razem z kodem identyfikacyjnym, niezwłoczne zgłoszenie utraty lub zniszczenia karty płatnicze, nieudostępnianie karty płatniczej lub kodu identyfikacyjnego osobom nieuprawnionym, okazanie, na żądanie akceptanta dokumentu stwierdzającego tożsamość. Arkadiusz Skowron (c) 2006 Elektroniczne instrumenty płatnicze 17

18 Prawa i obowiązki stron umowy o kartę płatniczą Prawa i obowiązki akceptanta: może odmówić przyjęcia zapłaty z przyczyn określonych w umowie z agentem rozliczeniowym, ma obowiązek oznaczyć miejsce swojej działalności w sposób umożliwiający jednoznaczne określenie jakie karty akceptuje, zachować procedury bezpieczeństwa, określone w umowie z agentem rozliczeniowym, chroniące posiadacza karty i dotyczących go kart. Arkadiusz Skowron (c) 2006 Elektroniczne instrumenty płatnicze 18

19 Zasady odpowiedzialności za transakcje kartą Posiadacza nie obciążają (chyba że umowa przewiduje inaczej) transakcje, w których karta płatnicza nie została fizycznie przedstawiona i nie nastąpiła elektroniczna identyfikacja posiadacza lub nie złożył on własnoręcznego podpisu - przepis ten obejmuje płatności przez Internet, a także przypadki, w których nastąpiło posłużenie się skopiowanym paskiem magnetycznym (choć nie da się ukryć, że bardzo trudno będzie to udowodnić); Arkadiusz Skowron (c) 2006 Elektroniczne instrumenty płatnicze 19

22 Zasady odpowiedzialności za transakcje kartą W przypadku utraty karty, do momentu zgłoszenia tego, posiadacz odpowiada na następujących zasadach: co do zasady odpowiada do kwoty stanowiącej równowartość w złotych 150 euro (według kursu z dnia zgłoszenia), nie odpowiada za transakcje, jeśli ich dokonanie nastąpiło wskutek nienależytego wykonania zobowiązania przez wydawcę lub akceptanta, odpowiada w pełnej wysokości, jeśli to transakcji doszło z jego winy lub nie dopełnił on ciążących na nim obowiązków. Arkadiusz Skowron (c) 2006 Elektroniczne instrumenty płatnicze 22

24 Działanie bankowej karty płatniczej Źródło: W. Rekuć, Komputerowe systemy bankowe. Materiały do wykładu., Politechnika Wrocławska SYSTEM INFORMATYCZNY BANKU Visa Electron EFT - POS INTERNET KASA EFT POS (electronic funds transfer point of sale) Arkadiusz Skowron (c) 2006 Elektroniczne instrumenty płatnicze 24

25 Przedpłacone karty płatnicze Karty przedpłacone (Preloaded Cards) - "elektroniczna portmonetka" (Electronic Purse): Brak konieczności kontaktu z bankiem Wartość pieniężna jest zapisana w pamięci karty, a nie na rachunku powiązanym Brak kosztów transakcji możliwość wykonywania płatności niskokwotowych Dokonanie transakcji polega na "przeniesieniu" odpowiedniej liczby środków z karty do terminala sprzedawcy Arkadiusz Skowron (c) 2006 Elektroniczne instrumenty płatnicze 25

26 Przedpłacone karty płatnicze Dlaczego banki nie zdecydowały się na wprowadzenie tego typu usługi? Problem bezpieczeństwa danych zapisanych na kartach oraz terminalach POS Brak jednolitych standardów Wysokie koszty urządzeń przeznaczonych do obsługi tego rodzaju kart Arkadiusz Skowron (c) 2006 Elektroniczne instrumenty płatnicze 26

27 Wirtualne karty płatnicze Karta przeznaczona wyłącznie do transakcji na odległość z wykorzystaniem numeru w połączeniu z datą ważności Możliwość uzupełnienia ("doładowania") rachunku karty dowolną kwotą Wysokie bezpieczeństwo transakcji i eliminowanie możliwości utraty środków w przypadku kradzieży numerów karty Arkadiusz Skowron (c) 2006 Elektroniczne instrumenty płatnicze 27

29 Przedpłacone karty telefoniczne telefonii komórkowej problem prawny Czy przedpłacone karty telefoniczne sprzedawane przez operatorów telefonii komórkowych można uznać za pieniądz elektroniczny? Po uzupełnieniu konta użytkownik telefonu może nabywać towary i usługi, wysyłając wiadomości SMS o podwyższonej wartości (Premium Rate Services - PRS), za które opłata jest wyższa niż opłata standardowa i część przychodów z takiej usługi jest przekazywana dostawcy usług telekomunikacyjnych lub osobie trzeciej. Karty te spełniają również większość warunków z ustawowej definicji pieniądza elektronicznego, za wyjątkiem możliwości wymiany przez wydawcę na środki pieniężne. Nie wydaje się jednak, aby na dzień dzisiejszy polscy dostawcy usług telefonii komórkowej, musieli jako instytucje pieniądza elektronicznego, występować o zezwolenie na prowadzenie takiego rodzaju działalności. Arkadiusz Skowron (c) 2006 Elektroniczne instrumenty płatnicze 29

31 Bankowość elektroniczna Bankowość elektroniczna umożliwia dostęp do środków zgromadzonych na rachunku i wykonywanie operacji zleconych przez jego posiadacza za pomocą odpowiednich urządzeń (np. komputera podłączonego do Internetu). Arkadiusz Skowron (c) 2006 Elektroniczne instrumenty płatnicze 31

34 Bankowość elektroniczna Umowa o usługi bankowości elektronicznej powinna zawierać analogiczne elementy jak umowa o elektroniczny instrument płatniczy, a ponadto określać zasady elektronicznej identyfikacji posiadacza oraz zasady jego postępowania w związku z dokonywaniem operacji oraz korzystania z innych usług określonych w umowie. Zasady odpowiedzialności posiadacza i banku za dokonane operacje kształtują się analogicznie do tych związanych z kartami płatniczymi, oczywiście z uwzględnieniem odrębności wynikających z istoty usług. Arkadiusz Skowron (c) 2006 Elektroniczne instrumenty płatnicze 34

35 ELEKTRONICZNE INSTRUMENTY PŁATNICZE Arkadiusz A. Skowron

36 BIBLIOGRAFIA I USTAWY I AKTY PRAWNE Dyrektywa 2000/46/EC Parlamentu Europejskiego i Rady z 18 września 2000 r. w sprawie podejmowania i prowadzenia działalności przez instytucje pieniądza elektronicznego oraz nadzoru ostrożnościowego nad ich dzałalnością (Dz. Urz. WE L 275 z r.) Ustawa z dnia 12 września 2002 r. o elektronicznych instrumentach płatniczych (Dz.U. nr 169, poz.1385), Ustawa z dnia 29 sierpnia 1997 r. - Prawo bankowe (Dz.U. z 2002 r. Nr 72, poz. 665), II ARTYKUŁY I ROZPRAWY Federacja Konsumentów, Usługi bankowe i finansowe. Elektroniczne instrumenty płatnicze., Invest Bank, Poradnik - karty płatnicze - rodzaje bankowych kart płatniczych, Srokosz W., Instytucja pieniądza elektronicznego, Uniwersytet Wrocławski, Wrocław 2004 III POZYCJE INNE Rekuć W., Komputerowe systemy bankowe. Materiały do wykładu., Politechnika Wrocławska Słownik terminów finansowych, Nazwy i znaki handlowe użyte w pracy należą do ich właścicieli i zostały wykorzystane wyłącznie do celów Arkadiusz naukowych. Skowron (c) 2006 Elektroniczne instrumenty płatnicze 36