Ubóstwo energetyczne a efektywność energetyczna analiza problemu i rekomendacje

Transkrypt

1 31 stycznia 2014 roku Ministerstwo Pracy i Polityki Społecznej Ubóstwo energetyczne a efektywność energetyczna analiza problemu i rekomendacje Aleksadra Stępniak Agnieszka Tomaszewska

2 Skąd pomysł na broszurę i zajęcie się tym tematem? Temat obserwowany przez InE od kilku lat Projekt InE dotyczący efektywności energetycznej Udział w pracach EKES i MAE Dyrektywa w sprawie efektywności energetycznej 2012/27/WE I wydanie broszury - marzec 2013 r. II wydanie styczeń 2014 r. rozszerzone i uaktualnione m.in. o nową definicję ubóstwa energetycznego w Wielkiej Brytanii, wprowadzenie definicji odbiorcy wrażliwego i dodatku energetycznego w Polsce, więcej zagranicznych przykładów. Źródło zdjęcia:instytut na rzecz Ekorozwoju

3 Co w broszurze analizujemy? Ubóstwo energetyczne o co chodzi? Ubóstwo energetyczne w Europie Zasięg problemu w Polsce Prawo unijne, brytyjskie i polskie a kwestia ubóstwa energetycznego i odbiorcy wrażliwego Efektywność energetyczna a ubóstwo energetyczne Jak przeciwdziałać ubóstwu energetycznemu na przykładzie zagranicznych doświadczeń? Co już robimy w Polsce? M.in. wywiad z praktykiem na temat dodatku energetycznego. Jakie inne instrumenty polityki i programy wsparcia warto rozważyć w Polsce?

4 Ubóstwo energetyczne to trudności: z utrzymaniem odpowiedniej temperatury w domu z przeprowadzeniem potrzebnych modernizacji, zakupem urządzeń z opłaceniem rachunków za prąd, gaz, ciepło (problem z podgrzaniem wody, oświetleniem, korzystaniem z podstawowych urządzeń domowych) np. z dostępem do Internetu (aspekty rozwojowe i intelektualne) Globalnie brak dostępu do usług energetycznych (wg MAE 1,3 mld ludzi na świcie nie ma dostępu do energii elektrycznej) Ubóstwo energetyczne nie jest problemem wyłącznie krajów ubogich i słabo rozwiniętych!! Źródło zdjęcia:

5 Ubóstwo energetyczne ma istotny wpływ na zdrowie Złe warunki mieszkaniowe zwiększają ryzyko chorób układu oddechowego, alergii, astmy, powodują spadek odporności Złe warunki mieszkaniowe i świadomość ubóstwa powodują gorsze samopoczucie, stres, niepokój - powstaje pętla prowadząca do pogłębiania się problemu ubóstwa energetycznego National Health System 225 mln euro (192 mln funtów) na rok koszty wynikające z niedogrzania budynków Ubóstwo energetyczne Nie dotyczy jedynie krajów najuboższych Jest problemem o aspektach ekonomicznych, społecznych, rozwojowych, zdrowotnych Wymaga dokładnego rozpoznania i odpowiednich działań Żródło zdjęcia:

6 Wielka Brytania prekursor badań i działań Zauważono znaczny wzrost zgonów zimą głównie w wyniku powikłań po chorobach związanych z niedogrzaniem organizmu rozpoznanie wnioski pogłębiona analiza wprowadzenie działań Wyodrębniono grupy społeczne, w których problem występuje częściej: młode pary i pary w starszym wieku, pary z niesamodzielnym dzieckiem lub dziećmi, samotnych rodziców, rodziny wielodzietne, osoby starsze samotnie żyjące, mniejszości etniczne. Zauważono wpływ wysokości cen paliw na skalę zjawiska: Źródło: na podstawie Annual Report on Fuel Poverty Statistics 2012, Department of Energy and Climate Change, May 2012.

7 Pierwsza definicja ubóstwa energetycznego Gospodarstwa domowe znajdujące się w stanie ubóstwa energetycznego to te, w których na utrzymanie dostatecznego poziomu ogrzewania (21 st.c w pomieszczeniach głównych, 18 st.c w pozostałych) przeznacza się więcej niż 10 proc. dochodu. Dotyczy wszelkich wydatków związanych z użytkowaniem energii w domu (ogrzewanie, podgrzanie wody, gotowanie, oświetlenie, stosowanie urządzeń elektrycznych) wskaźnik ubóstwa energetycznego = koszty paliw (zużycie x cena) / dochód gdy 0,1 ubóstwo energetyczne zastrzeżenia: duża zależność od cen paliw klasyfikacja bogatych gospodarstw, które mogą sobie pozwolić na duże wydatki na energię

8 Nowa definicja ubóstwa energetycznego opracowana przez prof. Sir Johna Hillsa z London School of Economics wykorzystano metodę Low Income Hight Costs (LIHC) Nowa definicja kwalifikuje gospodarstwo domowe jako zagrożone ubóstwem energetycznym, jeśli spełnia ono dwa warunki: koszty energii przekraczają średnią wartość dla danego typu gospodarstwa jeśli zostaną poniesione - przesuwają pozostały dochód gospodarstwa poniżej oficjalnej granicy ubóstwa. Trudne stworzenie idealnej, miarodajnej definicji i bezbłędnego sposobu klasyfikacji gospodarstw zagrożonych zjawiskiem wymaga to dokładnego rozpoznania problemu.

9 Unia Europejska o ubóstwie energetycznym European Fuel Poverty and Energy Efficiency europejski program realizowany przez partnerów z Francji, Belgii, Hiszpanii, Wielkiej Brytanii i Włoch Zalecenia w istniejących i nowopowstających aktach prawnych m.in. w Dyrektywie w sprawie efektywności energetycznej Europejska Karta Praw Odbiorców Energii Opinia EKES W kierunku skoordynowanych działań europejskich na rzecz zapobiegania ubóstwu energetycznemu i zwalczania go (wrzesień 2013): apel o europejskie zobowiązanie na rzecz bezpieczeństwa energetycznego i solidarności energetycznej UE zalecanie utworzenia europejskiego centrum monitorowania ubóstwa, głównie ubóstwa energetycznego. Obywatelskie Forum Energetyczne (Forum Londyńskie) powołane przez Komisję Europejską w 2008 r.

10 Polska o ubóstwie energetycznym Znowelizowana ustawa Prawo energetyczne wprowadza: Definicję odbiorcy wrażliwego energii elektrycznej, jako osoby: której przyznano dodatek mieszkaniowy która jest stroną umowy kompleksowej lub umowy sprzedaży energii elektrycznej zawartej z przedsiębiorstwem energetycznym Która zamieszkuje w miejscu dostarczania energii elektrycznej Definicję odbiorcy wrażliwego paliw gazowych Przyznaje zryczałtowany dodatek energetyczny Problem ubóstwa energetycznego zauważono niedawno brak kompleksowych zapisów umożliwiających ochronę osób potencjalnie zagrożonych ubóstwem energetycznym

11 Jak działamy w Polsce Wsparcie OPS OPR Wsparcie własne przedsiębiorstw energetycznych Premie termomodernizacyjne Potrzebne są: Programy skierowane bezpośrednio do odbiorcy najbiedniejszego Programy łączące doraźne formy pomocy (np. dodatek energetyczny) z pomocą umożliwiającą długofalową poprawę warunków życia grup docelowych zmniejszenie kosztów energii poprzez zmniejszenie jej zużycia dzięki podwyższeniu poziomu efektywności energetycznej Źródło zdjęcia:

12 Czy dodatek energetyczny rozwiąże problem osób o niskich dochodach w Polsce? Wywiad z praktykiem: Dodatek energetyczny trafi do osób, które korzystają z dodatku mieszkaniowego. Proponowana forma pomocy z pewnością nie dotrze do wszystkich odbiorców wrażliwych, którzy jej potrzebują. Wystarczy, że zostanie przekroczona powierzchnia mieszkania, która kwalifikuje do otrzymania dodatku mieszkaniowego. Darmowe pieniądze z zasady nie motywują do oszczędzania Wsparciem dla odbiorcy wrażliwego byłby program dopłat do dociepleń budynków, wymiany okien, wymiany instalacji grzewczej na bardziej sprawną i oszczędną energetycznie, skierowany przede wszystkim do osób zagrożonych ubóstwem energetycznym. Dopłacanie do rachunków za energię nie zmieni mentalności odbiorców.

13 Zagraniczne doświadczenia WIELKA BRYTANIA WARM FRONT SCHEME (działał do 1/2013 r.) gospodarstwa domowe zagrożone ubóstwem energetycznycm otrzymywały wsparcie w postaci doradztwa, a także mogły starać się o jednorazowy zasiłek w wys. do 3,5 tys. funtów brytyjskich na termomodernizację budynku, naprawę systemu ogrzewania itp. Prace wykonywane były przez akredytowane firmy. GREEN DEAL flagowy program brytyjskiego rządu mający na celu poprawę efektywności energetycznej budynków. Sektor prywatny udziela kredytów na inwestycje, dzięki czemu gospodarstwo nie musi wykładać dużych środków z własnych oszczędności na początku procesu. Raty kredytu dodawane są do miesięcznych rachunków za energię płaconych przez gospodarstwa domowe. ENERGY COMPANIES OBLIGATION program uzupełniający GREEN DEAL. W jego ramach więksi dostawcy energii mają obowiązek wspierać gospodarstwa domowe doświadczające ubóstwa energetycznego w realizacji przedsięwzięć dotyczących efektywności energetycznej: zwł. poprawa izolacyjnosci ścian i dachów w budynkach, wymiana sprzętu na bardziej energooszczędny; 15% celu musi być realizowana na obszarach wiejskich. Źródło zdjęcia:

14 Zagraniczne doświadczenia Nowa Zelandia WARM UP NEW ZEALAND: HEALTHY HOMES to 3-letni program rządu Nowej Zelandi, którym objętych ma zostać 46 tys. budynków. Osoby o niskich dochodach, z problemami zdrowotnymi będącymi skutkiem mieszkania w zimnych i wilgotnych budynkach mogą skorzystać z bezpłatnych usług doradczych z zakresu poprawy efektywności energetycznej domu. Koszty inwestycji w poprawę izolacyjności budynku w 60% mogą być pokryte z publicznej dotacji. Resztę kosztów pokrywają inne zaangażowane w program podmioty. Osoby starsze, powyżej 65 roku życia i gospodarstwa domowe z dziećmi poniżej 17 roku życia mają pierwszeństwo w dostępie do programu. Projekty realizowane są w regionach przez różnych usługodawców. Warunkiem skorzystania z pomocy jest posiadanie karty Community Services Card i bycie właścicielem lub najemcą budynku. Źródło zdjęcia:

15 Zagraniczne doświadczenia USA Pennsylvania Low-Income Usage Reduction Programme program realizowany na poziomie stanu Pensylwania. Realizacja działań mających na celu pomóc odbiorcom o niskich dochodach zmniejszyć zużycie energii i obniżyć wysokość rachunków, które płacą. Największe firmy energetyczne działające na terenie stanu mają obowiązek wdrażać środki poprawiające efektywność energetyczną, m.in. przeprowadzać termomodernizacje budynków oraz doradzać gospodarstwom domowym jak oszczędzać energię. Warunek przystąpienia do programu: dochód gospodarstwa domowego nie może przekroczyć 150% ustalonego przez rząd federalny poziomu ubóstwa. W okresie programem zostało objętych 192,5 tys. gospodarstw domowych o niskich dochodach. Gospodarstwa, które otrzymały pomoc, teraz regularnie płącą rachunki za energię. Źródło zdjęcia:

16 Nasze rekomendacje Dodatek energetyczny powinien być jednym z wielu, a nie jedynym instrumentem walki z ubóstwem energetycznym. Pomoc dla osób o niskich dochodach powinna w głównej mierze dotyczyć zmniejszenia zużycia energii cieplnej, gdyż to ona stanowi ok. 70% kosztów wydawanych przez gospodarstwa domowe na energię. Efektywność energetyczna to profilaktyka i rozwiązanie długoterminowe, które pozwala zapobiec powstawaniu zjawiska ubóstwa energetycznego i problemu z regularnym płaceniem za energię przez osoby o niskich dochodach. Źródło zdjęcia:

17 Nasze rekomendacje Należy poprawiać standardy energetyczne istniejących oraz wznoszonych budynków, aby przeciwdziałać pogłębianiu się zjawiska ubóstwa energetycznego w przyszłości. Co jeszcze jest potrzebne na przykładzie zagranicznych doświadczeń? większa integracja polityk społecznej, energetycznej, gospodarczej i szkolnictwa/szkoleń. odzwierciedlenia tych priorytetów w projektach finansowanych ze środków wojewódzkich, krajowych (np. NFOŚiGW) i unijnych. większa rola samorządów, sektora prywatnego w tym firm energetycznych i MŚP, firm doradczych, budowlanych, audytorów, NGOs, organizacji zajmujących się pomocą społeczną itp. Źródło zdjęcia: Instytut na rzecz Ekorozwoju

18 Kluczowe daty w najbliższych miesiącach 30 kwietnia 2014 r. Krajowy plan działań dotyczący efektywności energetycznej 30 kwietnia 2014 r. - Mapa drogowa termomodernizacji budynków 5 czerwca 2014 r. pełne wdrożenie dyrektywy w sprawie efektywności energetycznej (2012/27/WE) Art. 7 dyrektywy: obowiązek wprowadzenia systemu zobowiązującego do efektywności energetycznej (oszczędności na poziomie min. 1.5% rocznego wolumenu sprzedaży energii odbiorcom końcowym przez dystrybutorów lub przedsiębiorstwa prowadzące detaliczną sprzedaż energii każdego roku od 1/1/2014 do 31/12/2020). Art.7.7.a. w ramach ww systemu można włączyć aspekt społeczny, w tym zobowiązanie do priorytetowego wdrożenia części środków w zakresie efektywności energetycznej w gospodarstwach domowych zagrożonych ubóstwem energetycznym lub w mieszkaniach socjalnych.

19 TO WAŻNY MOMENT NA DYSKUSJĘ I PODJĘCIE DECYZJI CO DALEJ Więcej informacji: Instytut na rzecz Ekorozwoju ul. Nabielaka 15/1, Warszawa tel. (22)