Biuletyn Informacyjny Wydziału Promocji Handlu i Inwestycji Ambasady RP w Moskwie

Transkrypt

1 Listopad 2011 Nr 10/ 2011 Biuletyn Informacyjny Wydziału Promocji Handlu i Inwestycji Ambasady RP w Moskwie Rosja otwiera się przystępując do WTO 3 Unia Celna Białoruś-Rosja-Kazachstan 6 Struktura obrotów towarowych pomiędzy członkami UC 9 Niedopracowana Unia 11 Integracji ciąg dalszy 13 Unia Celna Białoruś-Rosja-Kazachstan Korzyści 15 Przebijanie nowych okien 17 Unia Celna historia i teraźniejszość 22 Unia Celna i przystąpienie Rosji do WTO - prezentacja 29 Środki ochronne stosowane na terenie Unii Celnej 35 Statystyka handlu zagranicznego Unii Celnej 42 Konkurencyjność polskiego eksportu w FR 53 Obroty handlu zagranicznego Polski 69 Przedsięwzięcia targowo-wystawiennicze odbywające się w Moskwie w grudniu 2011 r. 71 Przedsięwzięcia promocyjne z udziałem WPHI Moskwa w 2012 r. 72

2 Szanowni Państwo! Witamy w comiesięcznym wydaniu naszego Biuletynu. Niniejsze wydawnictwo zespół WPHI w Moskwie przygotował z okazji seminarium pt. Dostęp polskich towarów i usług na rynek Unii Celnej i Wspólnego Obszaru Gospodarczego Rosji, Białorusi i Kazachstanu organizowanego przez Ministerstwo Gospodarki Rzeczypospolitej Polskiej, Ministerstwo Rozwoju Gospodarczego Federacji Rosyjskiej i Polską Agencję Rozwoju Przedsiębiorczości (22 XI 2011 r., Warszawa). W opracowaniu prezentujemy m.in. krótką historię utworzenia struktur Unii Celnej Rosji, Białorusi i Kazachstanu, główne cele, jakie ma do spełnienia niniejsza struktura oraz korzyści i problemy wynikające z jej utworzenia. Ponadto przedstawiamy strukturę obrotów towarowych pomiędzy państwamiczłonkami UC, środki ochronne stosowane na terenie UC, statystykę handlu zagranicznego Unii, a także konkurencyjność polskiego eksportu w FR. Proponujemy też zapoznanie się z nowymi projektami gazociągowymi Gazpromu oraz historię Rosji na drodze do WTO. Zapraszamy gorąco do lektury! Z poważaniem, Radca-Minister Kierownik WPHI Marek Ociepka РОССИЯ, Twój Rynek, Nr 10/2011 2

3 ROSJA OTWIERA SIĘ Przystępując do WTO opr. Marek Ociepka Radca-Minister, Kierownik WPHI Moskwa Rosja negocjowała warunki przystąpienia do WTO 18 lat i stanie się członkiem tej organizacji, w jej opinii, na swoich warunkach: wsparcie dla rolnictwa prawie nie ulegnie zmniejszeniu, ceny wewnętrzne na gaz będą regulowane, banki zagraniczne nie będą mogły otwierać oddziałów w Rosji. W dniu 10 listopada 2011 roku grupa robocza zaakceptowała przystąpienie Rosji do WTO. Oficjalnie, decyzja w tej sprawie zostanie podjęta na konferencji ministerialnej WTO grudnia 2011 roku. Następnie Rosja ma pół roku na ratyfikację porozumienia, które wejdzie w życie po następnych 30 dniach. I tak, wg Maksima Miedwiedkowa przewodniczącego rosyjskiej delegacji Rosja stanie się pełnoprawnym członkiem WTO najpóźniej latem 2012 roku. Cła Średnia opłata celna, do 2020 roku, obniży się z 10 do 7,8 %, a na produkty poszczególnych branż obniżki ceł wyglądają następująco: w %% Obecnie Rok 2020 w ramach kwoty w ,0 7,8 poza kwotą w 2020 średnia stawka celna produkty dla 13,2 10,8 rolnictwa towary 9,5 7,3 przemysłowe produkty 19,8 14,9 mleczne artykuły 15,1 10,0 zbożowe wołowina drób wieprzowina samochody 15,5 12 samochody z silnikiem elektrycznym towary z drewna i papieru 8,4 6,2 13,4 8,0 Jak z powyższego wynika, Rosja wywalczyła: - okres przejściowy dojścia do obniżonych ceł do 2020 roku; - utrzymanie kwotowania importu mięsa (dla wołowiny 15 % w ramach kwoty i 55 % poza kwotą, dla drobiu 25 i 80, wieprzowiny 0 i 75 % odpowiednio); - utrzymanie ceł na samochody, przy lekkim ich obniżeniu (z 15,5 % do 12 %). РОССИЯ, Twój Rynek, Nr 10/2011 3

4 Cła będą stopniowo obniżane, w pierwszej kolejności te, które były podwyższone w okresie niedawnego kryzysu, (na przykład na produkty chemiczne i metale) a następnie na drób (w okresie 8 lat) i samochody (w okresie 7 lat). W opinii ekspertów, Rosja wstępuje do WTO na korzystnych dla niej warunkach. Obniżenie ceł na import produktów żywnościowych nie otwiera zbytnio rynku wewnętrznego, a wysokie cła na pojazdy samochodowe udało się Rosji utrzymać do 2018 roku, tj. do terminu ważności umów z producentami zajmującymi się montażem aut na rynku rosyjskim. Poziom dotacji dla rolnictwa powinien zostać obniżony z 9 mld USD w 2012 roku do 4,4 mld USD w 2018 roku. Obecnie ten poziom wynosi 4,5 mld USD, tzn. Rosja ma możliwość jeszcze podwojenia dotychczasowego wsparcia w tej dziedzinie, a następnie stopniowego go zmniejszania. Jednakże w opinii rosyjskich specjalistów branży rolnej, osiągnięcia w negocjacjach ich nie satysfakcjonują. Według przewodniczącego asocjacji Sojuzmołoko Andrzeja Danilienko nawet przy dzisiejszych cłach rosyjscy producenci artykułów branży mleczarskiej ledwie są w stanie konkurować z zachodnimi, dzięki systemowi wsparcia ich państw. Z kolei przewodniczący komitetu wykonawczego narodowej asocjacji branży mięsnej Siergiej Juszin stwierdza, że taryfy na mięso wieprzowe i półprodukty z niego wracają do poziomu z roku 2006, równocześnie zlikwidowano zasadę ograniczenia cen dla drogiej wołowiny i nie otrzymano nawet małej kwoty na eksport mięsa do krajów-członków WTO. To wszystko spowoduje znaczny wzrost importu mięsa. Oczekiwana reforma rynku gazu nie nastąpi. Rząd może regulować ceny wewnętrzne, ale zgodnie z zasadami WTO mają one zapewniać Gazpromowi zysk. Dla tego koncernu, w ostatnich latach, wewnętrzny rynek jest dochodowy, co może oznaczać, że znacznego wzrostu taryf nie będzie. Gazprom nie utraci monopolu również w przypadku dostaw na eksport gazu, wynika z oświadczenia WTO. W odniesieniu do rynku finansowego, warunki związane z przystąpieniem Rosji do WTO są następujące: - zagraniczne banki mogą kontynuować swoją działalność, ale poprzez swoje struktury spółek zależnych; - oddziałów otwierać nie będzie można; - maksymalny udział kapitału zagranicznego w rosyjskim sektorze bankowym nie może przewyższać 50 %; - firmy ubezpieczeniowe będą mogły pracować poprzez swoje filie, ale tylko przez okres 9 lat od przystąpienia Rosji do WTO. Pryncypialna, od lat, pozycja Rosji w odniesieniu do braku akceptacji na otwieranie filii i oddziałów banków zagranicznych wynika z faktu, że jak tłumaczy się, rosyjski rynek nie jest przygotowany do konkurencji w tym sektorze, a to, że zezwolili na podejmowanie takiej działalności firmom ubezpieczeniowym należy uważać za rodzaj ustępstwa ze strony władz rosyjskich. Wg stanowiska analityków z Unicredit, przystąpienie Rosji do WTO jest neutralnym wydarzeniem dla banków rosyjskich, ponieważ sektor już jest otwarty dla zagranicznych firm i zainteresowani już są na rynku. A dla ubezpieczycieli członkostwo w WTO może stać się negatywnym wydarzeniem, ponieważ rynek ubezpieczeń majątkowych i od nieszczęśliwych wypadków jest na początkowym etapie rozwoju, z punktu widzenia kapitału i technologii. Oprócz tego rynek ubezpieczeń na życie jest słabo rozwinięty. Nowi uczestnicy na rynku nie będą mieli konkurencji i segment ten będą w pełni kontrolować podmioty zagraniczne. РОССИЯ, Twój Rynek, Nr 10/2011 4

5 Do 2015 roku Rosja obiecała zdjąć wszelkie ograniczenia na udział kapitału zagranicznego w sektorze telekomunikacji. Obecnie gałąź ta traktowana jest jako strategiczna i kontrolę nad firmami należy uzgadniać z rządem. Pod określenie strategiczne podchodzą wszyscy operatorzy sieci wielkiej trójki, a także Rostelekom. Negocjacje zakończone. Wg minister rozwoju gospodarczego pani Elwiry Nabiuliny, jeżeli Rosji nie wzięliby do WTO w tym roku, to negocjacje byłyby zamrożone na kilka lat. Z powodu wyborów w Rosji, USA, Francji negocjacje byłyby wstrzymane na wiele lat a potem wznowić je byłoby trudno, tak uważają również ekonomiści rosyjscy. Przeciw Rosji na światowym rynku występuje około 100 ograniczeń, w tym procedury antydumpingowe, z powodu których Rosja traci ok. 2 mld USD rocznie i wstąpienie do WTO może doprowadzić do przeglądu tych ograniczeń - oświadczył prof. Wyższej Szkoły Gospodarki Aleksiej Portanskij. Krótkoterminowych korzyści od przystąpienia nie będzie, w dłuższym horyzoncie czasowym wygrają konsumenci dzięki zwiększeniu przejrzystości rynku, konkurencji i ilości towarów wysokiej jakości dodał ww. uczony. Opracowano r.; na podstawie Wiedomosti z *** РОССИЯ, Twój Rynek, Nr 10/2011 5

6 UNIA CELNA Białoruś-Rosja-Kazachstan opr. Marek Ociepka Radca-Minister, Kierownik WPHI Moskwa Potrzebna unifikacja standardów technicznych, polityki taryfowo celnej i prawa antymonopolowego - Co było głównym celem Unii Celnej? Jakie korzyści może przynieść Rosji takie połączenie? Główny cel Unii w opinii niektórych ekspertów to odbudowa historycznej struktury gospodarczej i politycznej. Imperium rosyjskie od wieków formułowało pewną euroazjatycką przestrzeń gospodarczą. Związek Radziecki przedłużył tę praktykę. Byłe republiki ZSRR nadal mają jednakową infrastrukturę, koleje, trasy samochodowe i w końcu swobodnie porozumiewają się w języku rosyjskim. Występowała silna specjalizacja w przemyśle, która uwarunkowana jest geograficznymi i klimatyczno przyrodniczymi czynnikami. Kiedy 20 lat temu, sztucznie tę przestrzeń rozwalono, gospodarki poszczególnych krajów ucierpiały, z powodu braku dostatecznego stopnia rozwoju własnych gospodarek. Dodatkowo doszło jeszcze do konkurencji między poszczególnymi krajami. Dzięki Unii, oczekuje się, zakończą się przepychanki na wewnętrznych rynkach, co ma miejsce np. na rynku zbóż. Z Białorusią będzie można wspólnie przemyśleć kwestie eksportu mleka. Drób, cukier i masło już dziś trzeba eksportować, szukać dostępu do zagranicznych rynków a razem będzie prościej. W Rosji pojawili się wielcy inwestorzy tacy jak Pepsiko, Danone, Bunge, Kargill, którzy chcieliby dzięki swoim rosyjskim mocom wytwarzać towary nie tylko na rynek wewnętrzny. Także w ich interesie leży wzmocnienie pozycji Rosji. Prócz tego, ten czynnik może być także impulsem dla innych inwestorów. - Czy istnieją jakieś czysto gospodarczo rezultaty usunięcia barier celnych? Jeśli tak, kto skorzysta na tym najbardziej? Jakiekolwiek bariery administracyjne, to zawsze podrożenie produkcji. Dla nikogo nie jest tajemnicą, że w codziennym życiu krajów UC bardzo często mamy do czynienia z korupcją, a w sprawach celnych szczególnie. Likwidując tą barierę można zaoszczędzić nawet procent kosztów produkcji. Dodatkowo, teraz logistyka stała się prostsza, a co za tym idzie tańsza. Dzięki przyspieszeniu procesu produkcyjnego, pojawia się możliwość rozszerzenia asortymentu i dodania do niego towarów o krótkim terminie przydatności. W ten sposób, Białoruski Sawuszkin produkt przywiózł do Rosji artykuły mleczne z krótkim terminem chronienia. Firma Pomidorprom miała duże trudności z dostępem do białoruskiego rynku, a po likwidacji barier i zmniejszenia liczby zezwoleń, udało się zwiększyć dostawy. W całej tej sytuacji najbardziej skorzysta klient, dla którego krajowe towary staną się tańsze i bardziej dostępne. Teraz krajowe oznacza również kazachskie i białoruskie РОССИЯ, Twój Rynek, Nr 10/2011 6

7 - Problemy Cel Unii - jedno jest pewne szanse się wyrównają. A co mamy dziś? Sąsiedni kraj - Republika Białorusi, w której sektor rolny niemal całkowicie jest państwowy, z bardzo twardym systemem zarządzania, który przeciwstawia się rosyjskiemu antymonopolowemu prawodawstwu. Na przykład: producent mleka w Białorusi nie ma prawa sprzedać go temu przetwórcy, który zaproponuje wyższą stawkę. Mleko jest po prostu rozdzielane między poszczególnych przetwórców, po określonej cenie, co z założenia różni się od naszych zasad konkurencji i naszego sposobu kształtowania cen. Należy rozwiązać kwestie wspólnego prawa antymonopolowego, tymczasem, mimo iż problem ten jest kluczowy, w ogóle go nie poruszano. Co więcej, wszystkie trzy kraje różnią się pod względem stopnia wspierania rolnictwa przez państwo. Z Białorusią udało się Rosji w tym temacie porozumieć, z Kazachstanem niestety jeszcze nie, choć w niektórych przypadkach wsparcie państwa jest bardzo duże, np. przy produkcji zbóż. Ponadto, nie było jeszcze unifikacji norm dotyczących produkcji, fitosanitarnej i weterynaryjnej kontroli oraz w odniesieniu do taryf celnych. To wszystko jest teraz przedmiotem negocjacji, a dowolne negocjacje, to dążenie do kompromisu, który jak wiadomo, zawsze wiąże się z osłabieniem czyjejś pozycji i niestety często dotyczy to rosyjskiej pozycji. - I jak można to zmienić? Jest na to prosty sposób wprowadzenie próbnego okresu, podczas którego potrzeby stopniowo się będą zaostrzać. Najbardziej restrykcyjne wymagania będą dotyczyły norm technicznych i kontroli jakości. Szczególnie w tych gałęziach gospodarki, które zostały zmodernizowane niedawno. Złagodzenie wymagań technicznych, może przynieść ogromne straty. Na przykład Rosjanie i Białorusini bardzo intensywnie inwestują w przemysł mleczny, dlatego mają bardzo wysokie wymagania co do jakości mleka i jego przetworów (zawartość białka, tłuszczów, mleka w proszku itp.). Kazachowie natomiast, jako kraj importerów mleka, mają dość liberalny stosunek do wyżej wspomnianych norm. Teraz negocjacje dotyczące regulacji norm technicznych są już na ostatniej prostej i mają zakończyć się do 1 stycznia 2012 roku. Istnieje oczywiście jeszcze wiele nieuregulowanych kwestii, np. gdzie wolno używać soi a gdzie nie, czy dozwolone jest posługiwanie się chlorem przy obróbce mięsa, jaki poziom białka odpowiada poszczególnym rodzajom ziarna, gdzie wolno dodawać płynne tłuszcze a gdzie mleko w proszku itp. W następstwie zawieranych kompromisów i w związku z tym obniżania wymagań, mogą stracić najbardziej nowoczesne przedsiębiorstwa, które włożyły wiele wysiłku i pieniędzy w podwyższenie jakości. Może się okazać, że ich wysiłki były bezcelowe i nie dadzą im żadnej przewagi konkurencyjnej. Obniżenie poziomu jakości jest bowiem samo w sobie złe najbardziej ucierpią na tym konsumenci, a cała gałąź zanotuje poważny regres. Dlatego nasze proponuje się wykorzystać mechanizmy okresu próbnego dla uniknięcia ww. negatywnych stron poszukiwanych kompromisów, bez szkody dla nowoczesnych inwestorów i przede wszystkim konsumentów. РОССИЯ, Twój Rynek, Nr 10/2011 7

8 - Jakie inne problemy pojawiły się oprócz regulacji technicznych i prawa antymonopolowego? Przykładowo w żadnym z krajów partnerskich nie ma takiego prawa handlowego jak w Rosji. Nie ma także unifikacji prawa podatkowego. Występują też takie problemy jak interwencyjne skupy zboża, ograniczenia, lub zakazy jego eksportu. Pytanie, jak teraz będą one wyglądać, skoro trzeba wziąć pod uwagę także Kazachstan i Białoruś? Jest oczywiste, że należy wprowadzić nowe mechanizmy, które będą brały pod uwagę bilanse i ceny nie jednego kraju a trzech. Trudniejszym tematem jest regulacja taryfowo celna. Obecnie Kazachstan chce wprowadzenia zerowej stawki celnej dla tłuszczów mlecznych z rynków zagranicznych na 9 miesięcy. Rosja i Białoruś są oczywiście przeciwne, ponieważ produkują takie tłuszcze (serki). Kiedy nie ma granic, wszystkie zagraniczne tanie produkty mogą zalać rynek UC. Dla Rosji im cło na takie towary jest wyższe, tym lepiej w ten sposób bronią swojej pozycji na rynku. Oczywiście można zrozumieć Kazachów, którzy boją się, że przez to u nich ceny produktów z Białorusi i Rosji wzrosną. Dlatego trzeba szukać kompromisu w tej sytuacji. Można umówić się na określoną wielkość dostaw i prognozowane ceny (tak jak ma to miejsce w kwestii dostaw mleka na rynek rosyjski z Białorusi). I tutaj niestety znowu pojawia się problem braku posiadania wspólnego prawa antymonopolowego. - Może bardziej rozsądne było by najpierw ujednolicić swoje taryfy celne, prawa i regulaminy, a dopiero potem otwierać granice? To jest pytanie z serii czy lepiej wskakiwać do wody czy zanurzać się krok po kroku?. Chcieliśmy by proces zjednoczenia był dość szybki nie tak jak w przypadku WTO, gdzie negocjacje trwają 17 lat. Na pewno dla niektórych będzie to bolesne, w krótkoterminowej perspektywie może pojawić się wiele zagrożeń. Na przykład dziś, przy usunięciu urzędów celnych, praktycznie znika rachunek obrotu towarów. Oczywiście każde państwo śledzi wielkość produkcji, poziom eksportu i wewnętrznej konsumpcji. Dzisiaj wymiana informacji oparta jest wyłącznie na zaufaniu. I występuje ryzyko, że porozumienia w sprawie maksymalnych dostaw mogą być naruszane. Teraz toczą się rozmowy na temat wspólnej bazy danych dla całej Unii Celnej. Po pierwsze, jest to ważne z punktu widzenia bezpieczeństwa kwestii weterynaryjnych, fitosanitarnych i epidemiologicznych odpowiada ekspert, przewodniczący Rady Społecznej przy Ministerstwie Rolnictwa Rosji A. Danilenko Opr. na podstawie wywiadu Andrzeja Danilenko Przewodniczącego Stowarzyszenia Rolno-Przemysłowego UC Dla tygodnika EKSPERT Nr 44 z dnia 7-13 listopada 2011 r. 18 listopada, 2011 roku РОССИЯ, Twój Rynek, Nr 10/2011 8

9 Struktura obrotów towarowych pomiędzy członkami Unii Celnej Wzajemne obroty towarowe pomiędzy Rosją, Białorusią i Kazachstanem po pierwszych ośmiu miesiącach 2011 roku wyniosły 39,2 mld USD. Główna ich część koncentruje się na wymianie z Rosją, ponieważ wzajemne relacje handlowe między Białorusią i Kazachstanem są słabo rozwinięte. Największe znaczenie Unia Celna ma dla Białorusi: na kraje wchodzące w skład tej organizacji przypada 45,3% całości białoruskich obrotów towarowych. Dla Kazachstanu znaczenie UC jest mniejsze, wskaźnik ten wynosi bowiem tylko 20,1%, natomiast Unia Celna najmniejsze znaczenie ma dla Rosji (7,3% całości obrotów handlu zagranicznego). W roku 2010 oraz 2011 obserwowany był gwałtowny wzrost obrotów w ramach UC, jednak trudno jednoznacznie zidentyfikować przyczyny tego zjawiska. Najprawdopodobniej głównym czynnikiem była pokryzysowa odbudowa wymiany handlowej, a nie pozytywne efekty wywołane utworzeniem Unii. Tym niemniej w bieżącym roku wskaźniki średniomiesięcznego eksportu i importu do państw UC powróciły do poziomów notowanych przed kryzysem 2008 roku. Na tym tle wyraźnie wyróżnia się Białoruś, która w bieżącym roku o ponad 30% zwiększyła średniomiesięczny eksport w porównaniu z 2008 rokiem. Jednak nie jest to efekt działania mechanizmów Unii Celnej, lecz wielokrotnej dewaluacji rubla białoruskiego, która bardzo mocno zwiększyła konkurencyjność białoruskich towarów na rynkach sąsiednich państw. Analiza struktury towarowej handlu wewnątrz Unii Celnej wyraźnie wskazuje na jej paliwowo-surowcowy charakter. Na ropę naftową, gaz ziemny oraz produkty petrochemiczne przypada 34% wartości wzajemnych obrotów. Kolejne 18% stanowią: węgiel, rudy metali i metale. W rzeczywistości tylko białoruski eksport wyróżnia się wysokim stopniem dywersyfikacji i dominacją towarów wysoko przetworzonych. Wizytówką białoruskiego eksportu i zarazem najszybciej rosnącą pozycją w handlu z pozostałymi krajami UC jest produkcja sektora rolno-spożywczego. W okresie styczeń-sierpień 2011 roku sektor ten wyeksportował towary o łącznej wartości 1,7 mld USD. Przypada na niego 18% białoruskiego eksportu do Rosji i 24% do Kazachstanu. Rosja Białoruś mln USD % całości Ropa naftowa i kondensat gazowy 4 819,3 30,9 Gaz ziemny 3 285,1 21,0 Produkty naftowe 1 793,7 11,5 Metale żelazne i wyroby z nich 1 240,4 7,9 Nawozy sztuczne 194,1 1,2 Rury 167,7 1,1 Rosja Kazachstan mln USD % całości Ropa naftowa i kondensat gazowy 1 817,5 20,1 Produkty naftowe 1 535,3 17,0 Metale żelazne i wyroby z nich 1 183,9 13,1 Ścier drzewny, papier, karton 242,2 2,7 Produkty chemii nieorganicznej 179,3 2,0 Środki transportu 114,0 1,3 РОССИЯ, Twój Rynek, Nr 10/2011 9

10 Białoruś Rosja mln USD % całości Ciągniki siodłowe i rolnicze, części zamienne do 748,6 8,1 nich Silniki 634,6 6,9 Mięso (wołowina i wieprzowina) 497,6 5,4 Sery i twaróg 412,9 4,5 Mleko i śmietana 368,3 4,0 Metale żelazne i wyroby z nich 246,4 2,7 Masło 224,5 2,4 Opony 215,5 2,3 Maszyny rolnicze 208,8 2,3 Meble 184,4 2,0 Wyroby z tworzyw sztucznych 143,3 1,6 Lodówki i zamrażarki 137,7 1,5 Cukier 124,8 1,4 Białoruś Kazachstan mln USD % całości Mleko i śmietana 52,4 12,3 Ciągniki siodłowe i rolnicze, części zamienne do 39,5 9,3 nich Opony 37,7 8,8 Cukier 36,3 8,5 Silniki 25,3 5,9 Meble 21,4 5,0 Maszyny rolnicze 19,0 4,5 Masło 11,5 2,7 Substancje medyczne 10,9 2,6 Lodówki i zamrażarki 7,7 1,8 Kazachstan Białoruś mln USD % całości Produkty naftowe 34,5 34,2 Metale żelazne i wyroby z nich 28,3 28,0 Aluminium nieobrobione 16,6 16,5 Nawozy sztuczne 6,1 6,0 Bawełna 3,3 3,3 Kazachstan Rosja mln USD % całości Węgiel kamienny 1 240,4 25,9 Rudy żelaza i koncentrat 1 089,8 22,8 Wyroby walcowane 475,6 9,9 Metale ziem rzadkich, izotopy 314,4 6,6 Tlenek i wodorotlenek glinu 248,0 5,2 Rudy chromy i koncentrat 238,0 5,0 Aluminium nieobrobione 164,5 3,4 Żelazostopy 150,7 3,2 Miedź rafinowana i stopy 130,4 2,7 Gaz ziemny 108,0 2,3 Źródło: Rosstat, Komitet Statystyczny Białorusi, Komitet Kontroli Celnej Kazachstanu, 2011 r. РОССИЯ, Twój Rynek, Nr 10/

11 opr. Marek Ociepka Radca-Minister, Kierownik WPHI Moskwa NIEDOPRACOWANA UNIA Unię Celną psują kolejki, wysokie opłaty i nie jednolita interpretacja prawa. W ramach Unii Celnej między Białorusią, Rosją i Kazachstanem, istniejącą już ponad rok, 1 lipca 2011 roku zlikwidowano kontrolę przepływu towarów na wewnętrznych granicach tych państw, co zakończyło formowanie w pełni jednolitego obszaru celnego z jasnymi perspektywami dla realizacji najbardziej ambitnych inicjatyw biznesu oświadczył niedawno premier Władimir Putin w swoim artykule poświęconym procesom integracyjnym w Eurazji. Czy rzeczywiście tak się stało? Redakcja wydawnictwa RBK Daily i agencja Kelly Services w Moskwie przeprowadzili wspólnie badania z udziałem szefów służb i specjalistów pracujących głównie w sferze transportu i logistyki firm rosyjskich. Ogólna ocena była optymistyczna: 69% respondentów stwierdziło, że powstanie Unii uprościło im pracę z Białorusią i Kazachstanem. Przy tym ustawa O procedurach celnych, przyjęte w listopadzie ubiegłego roku, zamieniające Kodeks celny, uprościło pracę 54 % pytanych. Jednakże 56% firm przyznało, że w pracy służb celnych pozostało wiele tzw. czarnych dziur, do których zaliczyli: 1. Zakłócona płynność przejść granicznych: - przedsiębiorcy skarżą się na niekończące się kontrole na stanowiskach celnych; - wydłużone kolejki, przez co nie są dotrzymywane terminy dostaw; - zły system informowania. 2. Niezakończona praca nad prawodawstwem podatkowym. Problemy z naliczaniem VAT, powodowane różnicami w stawkach podatku i z jego zwrotem (przy dostawach z Rosji do Kazachstanu i Białorusi i odwrotnie); 3. Różne wymogi w urzędach celnych każde państwo może wprowadzać swoje zasady; 4. Złożony system prawny złożony z mnóstwa dokumentów regulacyjnych. Ad. 1. W Federalnej Służbie Celnej (FSC) wyjaśniają, że ponieważ prawodawstwo tych trzech państw różniło się, trzeba czasu na jego optymalizację i ujednolicenie. Wydłużony czas obsługi związany jest, jak na ironię, właśnie z utworzeniem Unii Celnej. Regulować stało się trudniej, ponieważ, zdaniem rosyjskich służb, Federalna Służba Celna utraciła monopol na stanowienie prawa. Ad. 2. W każdym z tych państw podatki pośrednie są różne. Ponadto nadal brak jest technicznych uregulowań, prace nad unifikacją systemu się toczą, ale na wyniki końcowe trzeba poczekać, dlatego, póki co, jednolitych standardów nie ma wyjaśnił ekspert Narodowego Instytutu Badań Systemowych Problemów Przedsiębiorczości РОССИЯ, Twój Rynek, Nr 10/

12 Aleksiej Szestopierow (NIBSPP). Problemy pogłębiają sytuacje takie jak: jeśli w Kazachstanie stawki VAT są niższe, ich przedsiębiorstwa mają przewagę nad rosyjskimi, to zakłóca warunki zdrowej konkurencji wyjaśnia ekspert. Ten problem powinien być szybko rozwiązany, inaczej sam sens integracji przepadnie i efektu synergii nie będzie. Ad. 3. Obecnie większość problemów jest rozstrzygane w ramach narodowego prawodawstwa poszczególnych państw a zasady mogą być różne i są. Można to tłumaczyć tym, że państwa są w różnym stopniu przygotowane do wprowadzanych zmian. To nie może nie niepokoić. Ponadto często, sama komisja Unii Celnej pozwala na regulacje w ramach miejscowego prawa członków Unii konstatuje inny ekspert z Piepieljaew Group Galina Baładina. Ad. 4. Do momentu utworzenia Unii Celnej, przedsiębiorcy zajmującemu się handlem zagranicznym wystarczyło sięgnąć do zbiorczego jednolitego wykazu zarządzeń w swoim kraju. Obecnie, prawo Unii pozostaje nieskodyfikowane: jest kodeks celny i wiele decyzji komisji Unii. Razem to wszystko zebrać, zrozumieć, umieć zinterpretować i zastosować w praktyce jest bardzo trudno zdaniem ekspertów. Opr r. *** РОССИЯ, Twój Rynek, Nr 10/

13 INTEGRACJI ciąg dalszy opr. Marek Ociepka Radca-Minister, Kierownik WPHI Moskwa Rosja, Białoruś, Kazachstan kontynuują proces zjednoczeniowy W dniu 18 listopada 2011 roku Rosja, Kazachstan i Białoruś podpisały porozumienie o utworzeniu do 2015 roku Unii Euro-Azjatyckiej (UEA). Organy zarządzania Unią zaczną pracować już od 2012 roku a przewodniczącym głównego z nich zostanie obecny minister przemysłu Wiktor Christienko. Będą z nim pracować urzędnicy ministerstwa rozwoju gospodarczego (MRG) i rządu Rosji. W tym celu w Moskwie spotkali się prezydenci Kazachstanu Nursułtan Nazarbajew, Białorusi Aleksander Łukaszenka i Rosji Dmitrij Miedwiediew. Wymienieni podpisali deklarację o utworzeniu Unii Euro-Azjatyckiej. Wcześniej, 17 listopada 2011 r. prezydent D. Miedwiediew oświadczył, że Unia ma bardzo dobrą przyszłość i jest to wielkie wydarzenie. Unia jest tworzona przez ww. państwa, jednakże w przyszłości będą mogły się przyłączyć dowolne państwa z obszaru poradzieckiego. W 2010 ww. trzy państwa stworzyły już Unię Celną mają mieć jednolite taryfy importowe i wspólną granicę celną. Od 1 stycznia 2012 utworzą Wspólny Obszar Gospodarczy (WOG), w ramach którego zakłada się: - unifikację technicznych uregulowań, - ujednolicenie polityki makroekonomicznej i konkurencji, - swobodny przepływ kapitału; - uproszczenia w przemieszczaniu siły roboczej, - jednolite zasady udzielania dotacji w przemyśle i na rzecz wsparcia rolnictwa. Unia Euro-Azjatycka to kolejny etap integracji. Do 2015 roku zostaną skodyfikowane wszystkie podpisane w ramach WOG umowy i pojawi się jednolity kodeks euro-azjatyckiej przestrzeni, co faktycznie będzie oznaczać utworzenie Unii. Rozumie się przez to ścisłą polityczną współpracę i pojawienie nowej waluty, choć ten problem w szczegółach dotychczas nie omawiano stwierdził pracownik aparatu rządu. Wg danych MRG, ogólny poziom handlu detalicznego między ww. trzema krajami to 500 mld USD, produkcji przemysłowej - 1 bln USD i produkcji rolnictwa mld USD. Stworzenie WOG zwiększy konkurencyjność gospodarki rosyjskiej, przykładowo pobudzi producentów techniki dla rolnictwa i wytwórców ciężarówek do szerszego stosowania modernizacji, uprości dostęp do usług monopoli i infrastruktury, pozwoli zwiększyć eksport wyrobów walcowanych czarnej i kolorowej metalurgii oraz materiałów budowlanych oświadczyła w dniu 17 listopada 2011 r. minister rozwoju gospodarczego Elwira Nabiulina. Utworzenie WOG i UEA powinno zmobilizować Rosję do liberalizacji prawodawstwa i wówczas biznes odczuje wyraźne korzyści wg przewodniczącego organizacji małych i średnich przedsiębiorstw o nazwie Diełowaja Rosija Borisa Titowa. W Rosji ubezpieczenia (fundusze socjalne) wynoszą 30% a w Kazachstanie 11% i prawa inwestorów u nich są bardziej chronione oświadczył B. Titow. РОССИЯ, Twój Rynek, Nr 10/

14 Choć UEA zacznie funkcjonować w 2015 roku, reforma ponadnarodowych organów nastąpi w 2012 roku. Od stycznia, w miejsce komisji Unii Celnej pojawi się dwustopniowa Euroazjatycka Komisja. Porozumienie o jej utworzeniu prezydenci trzech państw podpisali 18 listopada br. Wyższy organ Komisji Rada będzie składał się z wicepremierów (z rosyjskiej strony będzie nim Igor Szuwałow). Rada będzie się zbierała głównie dla rozwiązywania sporów, pojawiających się w Kolegium Komisji jej niższego organu. Kolegium będzie głównym roboczym organem WOG i podejmować będzie decyzje w sprawie zmian ceł, fitosanitarnej, weterynaryjnej i migracyjnej kontroli. Będzie także kontrolować procesy udzielania dotacji dla przemysłu i rolnictwa. Schemat przypomina stosowany w Unii Europejskiej tam także strategicznym organem jest Rada UE a roboczym Komisja UE. Każdy kraj deleguje do kolegium po trzech przedstawicieli. Jeden z kandydatów z Rosji to ww. W. Christienko, który, planuje się, zostanie przewodniczącym Kolegium. Wraz z nim mogą też być: wiceminister rozwoju gospodarczego Andriej Sliepniow i dyrektor departamentu w aparacie rządu Tatiana Wałowaja. Cała trójka powinna zwolnić swoje dotychczasowe stanowiska do stycznia 2012 r. Praca w komisji nie przewiduje łączenia stanowisk. Unia Euro-Azjatycka Rosji, Białorusi i Kazachstanu to 2,4% ludności świata, 2,6% światowego PKB, 4% globalnego eksportu, 9 i 25 % światowych zapasów ropy i gazu. Opr. na podst. Wiedomosti z r r. *** РОССИЯ, Twój Rynek, Nr 10/

15 UNIA CELNA Białoruś-Rosja-Kazachstan Korzyści opr. Marek Ociepka Radca-Minister, Kierownik WPHI Moskwa W ostatnim roku obroty państw członków UC wzrosły o 40%. 1. Nastąpił wzrost produkcji artykułów żywnościowych. Zniesienie kontroli weterynaryjnej i fitosanitarnej na przejściach granicznych między Białorusią, Rosją i Kazachstanem i zamiana jej na wzajemne uznawanie dokumentów zezwalających na wwóz ww. artykułów dało od razu kolosalny efekt wyrażający się znacznym wzrostem obrotów HZ. Rynki te zjednoczyły się, co pozytywnie wpłynęło również na dynamikę cen i poprawiło jakość oferowanych dóbr, ponieważ konkurencja wzrosła i wymagania konsumentów także. 2. W odniesieniu do działu maszyn i wyposażenia, zniesienie kontroli celnej pomogło rozwojowi współpracy i doprowadziło do wzrostu produkcji, np. w grupie konstrukcji maszyn do produkcji rolnej. 3. Rosja montuje dużo samochodów produkcji zagranicznej i dotychczas te rynki były w pewnym stopniu zamknięte, ponieważ stosowano różne cła na wwóz samochodów przez osoby fizyczne. Teraz, po zunifikowaniu ceł, rynek został otwarty i to także oczywiście pozytywnie wpłynęło na wzrost obrotów handlowych. 4. Pomiędzy Białorusią i Kazachstanem obroty wzrosły 5-krotnie. Dzięki UC rynki te, jakby się odnalazły. Przykładowo, białoruska produkcja maszyn rolniczych i rosnący popyt na nie w Kazachstanie i z kolei popyt w Białorusi na surowce z Kazachstanu, w tym energetyczne. Postępuje rozszerzenie związków kooperacyjnych, np. montaż białoruskiej techniki rolnej bezpośrednio na rynku w Kazachstanie. 5. Decyzja z 2007 roku o utworzeniu UC była uzasadniona. Szczególnie sprawdziła się w okresie zawirowań kryzysowych. UC gwarantowała stabilizację a teraz sprzyja wzrostowi gospodarczemu jej członków. 6. Główne efekty tej integracji jeszcze mają się pojawić. Przykładowo w ramach tworzonej od Jednolitej Przestrzeni Gospodarczej ma nastąpić poprzez stworzenie warunków dla: - dywersyfikacji rozwoju gospodarki; - kooperacji produkcji; - dalszego wzrostu obrotów towarowych z wysoką wartością dodaną; - modernizacji procesów gospodarczych; - podniesienia inwestycyjnej aktywności. A to wszystko dlatego, że czym więcej terytorium tym więcej możliwości to efekt skali. РОССИЯ, Twój Rynek, Nr 10/

16 Mamy do czynienia również z efektem mnożnikowym rosyjscy uczeni policzyli, że ta współpraca, współdziałanie w okresie 10 lat da efekt w postaci 15 % wzrostu PKB. Dzięki sformowaniu Jednolitej Przestrzeni Gospodarczej i w związku z tym wspólnej strategii rozwoju ten efekt będzie 1,5 razy większy. Dzięki tej integracji można otrzymać efekt rozwoju, przyspieszenia wzrostu o %, równocześnie procesy te zapewniają stabilny, trwały wzrost gospodarczy jej uczestnikom, tj. Białorusi, Rosji i Kazachstanowi. Opr. na podst. wywiadu Siergieja Głaziewa, Sekretarza Komisji Unii Celnej dla RossTV24 z dnia r *** РОССИЯ, Twój Rynek, Nr 10/

17 PRZEBIJANIE NOWYCH OKIEN tłum. i opr. Anna Madej WPHI Moskwa Gazprom przyspiesza realizację swoich projektów gazociągowych Od początku 2011 r. na międzynarodowych rynkach gazu można zaobserwować dobrą koniunkturę. Gazprom, mając na uwadze dobre wyniki po 8 miesiącach bieżącego roku, przyspiesza realizację znaczących projektów infrastrukturalnych: jednocześnie oddaje do użytku Nord Stream na Bałtyku i pierwszą część gazociągu systemu Sachalin-Chabarowsk-Władywostok na wyspie Russkij na Dalekim Wschodzie Rosji, umawia się z partnerami co do Potoku Południowego i określa drogę dostaw gazu rosyjskiego do Korei Południowej. Kierownictwo monopolisty ma nadzieję, że przy zachowaniu dynamiki popytu obserwowanej od początku 2011 roku nowe drogi eksportowe będą cieszyć się powodzeniem. Złote styki Nord Stream W 2008 roku import gazu naturalnego z Rosji do EU wyniósł ok. 320 mld m3, do 2030 roku, jak prognozuje Gazprom, wysokość ta ma wzrosnąć do ponad 500 mld m3. Eksport Gazpromu do krajów tzw. dalszej zagranicy wg danych po 8 miesiącach 2011 РОССИЯ, Twój Rynek, Nr 10/

18 roku wzrósł w porównaniu do analogicznego okresu roku ubiegłego o 14,5%, tj. o 12,7 mld m3. Jeżeli brać pod uwagę również kraje bałtyckie i WNP, to wzrost wyniósł 26 mld m3. Minister Energetyki Rosji, Siergiej Szmatko, szacuje, że w pierwszym półroczu 2011 eksport gazu do Europy wzrósł o 20%, a w ciągu 10 lat popyt wzrośnie o 200 mld m3, 25% z czego może być dostarczane poprzez Nord Stream. Spółka Nord Stream AG jest spółką joint venture utworzoną dla planowania, budowy i eksploatacji nowego gazociągu morskiego przez Morze Bałtyckie. Gazprom jest właścicielem 51% kapitału spółki. Niemieckie spółki BASF SE/Wintershall Holding GmbH i E.ON Rurhgas AG posiadają udziały w wysokości 15,5% każda, holenderska N.V. Nederlandse Gasunie i francuska GDF SUEZ S.A po 9%. W 2006 roku Komisja Europejska, Parlament Europejski i Rada Europy uznali Nord Stream za projekt, który leży w interesie całej Europy. Nowy gazociąg będzie dostarczać gaz z rosyjskich złóż bezpośrednio do Niemiec i dalej do innych krajów UE, w tym do Belgii, Holandii, Francji i Wielkiej Brytanii. Przepustowość pierwszej części Potoku Północy wyniesie 27,5 mld m3 gazu rocznie. Po wybudowaniu równoległej drugiej nitki przepustowość podwoi się, osiągając wartość 55 mld m3, co wystarczy do zaopatrzenia 26 mln gospodarstw domowych. Obecnie planowana jest również budowa trzeciej nitki. Budowa Nord Stream rozpoczęła się w kwietniu 2010 r. po zakończeniu badań ekologicznych i ocenie oddziaływania na środowisko. W tym czasie na dnie Morza Bałtyckiego położono 1224 metry gazociągu i zbudowano urządzenia brzegowe w Rosji i Niemczech dla dwóch nitek jednocześnie. Połowa drugiej nitki jest już położona, pod koniec przyszłego roku zostanie ona zakończona. Projekt przewiduje, że gazociąg będzie działać bez dodatkowych stacji kompresorowych, co obniża koszty eksploatacyjne. Gazociąg składa się z trzech sekcji o różnych grubościach ścianek, które odpowiadają różnym wartościom ciśnienia roboczego. Zostały one połączone w dwóch punkach: w Zatoce Fińskiej na głębokości ok. 80 metrów i na wybrzeżu szwedzkiej wyspy Gotland, na głębokości ok. 110 metrów. 19 sierpnia 2011 roku w Petersburgu zakończono montaż ostatniego, tzw. złotego styku pierwszej nitki Norde Stream u. Pierwsza nitka została już połączona z europejskim systemem transportu gazu i właściwie gotowa jest do użytku. Budowany jest również gazociąg NEL o długości 440 km, którego przepustowość wyniesie 20 mld m3 rocznie. Gaz popłynie tu z Lumbmina gdzie Nord Stream wychodzi na ląd do Redenu w Dolnej Saksonii, a kolejny gazociąg OPAL pozwoli przesłać gaz do Czech. NEL ma zostać oddany jesienią 2012 roku, a inwestycje mają wynieść 1 mld euro. Utrzeć nosa Ukrainie Putin zauważa, że Nord Stream, ktory kosztował 7, 4 mld euro, ruszył już w listopadzie, dzięki czemu Rosja uwolni się od warunków stawianych przez państwa tranzytowe. Co prawda energia, która może być w ten sposób dostarczona do Europy, po oddaniu drugiej nitki, tj. przy pełnej mocy, odpowiada mocy 11 elektrowni atomowych, to nie oznacza automatycznego wzrostu dostaw gazu, a zakłada jedynie inny jego transfer oświadczył minister energetyki Rosji S. Szmatko. 55 mld m3 to ponad 1/3 wszystkich dostaw do Europy, i nowy gazociąg pozwoli zamienić istniejące szlaki dostaw. I to było naszym celem, ponieważ zawsze chcieliśmy unikać ryzyka РОССИЯ, Twój Rynek, Nr 10/

19 związanego z tranzytem wyjaśnił ww. minister. Ukraina straci więc ważny argument przy negocjacji cen, za które kupuje gaz. Dla przypomnienia, przez Ukrainę przechodzi 80% rosyjskiego eksportu gazu za pomocą jednego z największych systemów gazociągowych w świecie (37,6 tys. km, przepustowość na wejściu 288 mld m3, na wyjściu 178,5 mld m3, w 2010 roku do Europy Zachodniej przetransportowano tamtędy 94,6 mld m3 gazu). A w ciągu ostatniego dziesięciolecia już dwukrotnie dochodziło do kryzysów: na przełomie 2005 i 2006 i w styczniu 2009 roku (...). Przełączenie eksportu na Nord Stream, jak sądzi Dieter Helm, profesor uniwersytetu w Oksfordzie, służy politycznym celom izolacji Ukrainy i obejścia Polski. Minister Spraw Zagranicznych, Radosław Sikorski, porównał budowę gazociągu do paktu Ribbentrop-Mołotow, dziś jednak polski rząd rozważa perspektywy udziału w Nord Stream celem wykorzystania projektu do otrzymywania gazu. Podwójny nelson Drugi kluczowy projekt energetyczno-polityczny to South Stream. Do końca przyszłego roku ma zostać podjęta ostateczna decyzja inwestycyjna. Projekt South Stream przewiduje budowę gazociągu na dnie Morza Czarnego do Bułgarii, i dalej do Serbii, Węgier, Słowenii, Austrii i Włochy (w części północnej). Zgodnie z przygotowywanym porozumieniem, udział włoskiej ENI wyniesie 20%, francuska EDF i niemiecka Wintershall otrzymają po 15%, pozostałe 50% przypadnie Gazpromowi. Planowane są cztery nitki z odgałęzieniami do Chorwacji, Macedonii, Grecji i Turcji. Budowa ma być rozpoczęta w 2013 roku, a pierwsza nitka ma zostać oddana w grudniu 2015 r. Wstępny kosztorys odcinka podwodnego opiewa na 10 mld euro, przepustowość projektowa to 63 mld m3 rocznie. Gazociąg ma transportować 2/3 gazu, który dziś przechodzi przez Ukrainę. Potok Południowy jest konkurentem wspieranego przez UE projektem Nabucco dotyczącego dostaw gazu z regionu Morza Kaspijskiego i Bliskiego Wschodu. Inwestorzy Nabucco mają jednak problemy ze złożami, dlatego podjęcie decyzji inwestycyjnej zostało przeniesione na przyszły rok, a Gazprom postanowił przyspieszyć swoje działania i ruszyć z budową już w październiku przyszłego roku. Po trzech latach zostanie oddana pierwsza nitka, cała infrastruktura powstanie do 2017 r., a w 2023 roku gazociąg osiągnie przepustowość projektową (...). Jak twierdzi szef departamentu projektów Gazpromu, Leonid Czugunow, gaz, który popłynie nowym gazociągiem, stanowi część zakontraktowanych już dostaw, czyli, innymi słowy, został już sprzedany, tylko dostarczony będzie inną drogą, tak, żeby nikt nie przeszkodził spółce w wypełnieniu swoich zobowiązań. Ponadto obserwowany jest znaczący wzrost wykorzystania gazu w Europie, wg. prognoz do 630 mld m3 w 2030 roku, co jest dobrą prognozą dla konkurencyjności Potoku Południowego. Niezbędne też będzie uzyskanie wyjątku od obowiązującej w UE zasady dostępu osób trzecich, tak, aby właściciel gazociągu posiadał prawo do wyłącznego korzystania z całej jego mocy (...). РОССИЯ, Twój Rynek, Nr 10/

20 Dalekowschodnie i dalekosiężne plany Na początku września na wyspie Russkij we Władywostoku, gdzie w 2012 roku odbędzie się szczyt APEC, Putin dokonał otwarcia gazociągu Sachalin-Chabarowsk- Władywostok, budowanego w ramach Wschodniego Programu Gazowego. Projekt ten pozwoli zwiększyć wydobycie gazu w Syberii Wschodniej i na Dalekim Wschodzie Rosji, dostarczyć go do Władywostoku, a także zdobyć rynki regionu Oceanu Spokojnego Azji. Ponadto poprawi nieco warunki ekologiczne Dalekiego Wschodu Rosji. Państwowy Program utworzenia w Syberii Wschodniej i na Dalekim Wschodzie Rosji wspólnego sytemu wydobycia, transportu i dostawy gazu z uwzględnieniem możliwości eksportu gazu na rynki Chin i innych krajów regionu (Wschodni Program Gazowy) został przyjęty we wrześniu 2007 roku. Przewiduje utworzenie centrum wydobycia gazu w Kraju Krasnojarskim, obwodzie Irkuckim, Republice Sacha, obwodzie Sachalińskim i Kraju Kamczackim. Jednocześnie z rozpoczęciem wydobycia i transportu gazu rozwijać się będą zakłady przetwórstwa gazu, w tym zakłady produkcji helu i LPG. Pierwszy kompleks startowy nowego gazociągu został zbudowany w ciągu dwóch lat. Gazociąg zaczyna się na Sachalinie, biegnie przez Chabarowsk i kończy się w pobliżu Władywostoku, zbudowane są tam odcinki o łącznej długości 1350 km, o średnicy 1200 mm i ciśnieniu roboczym 100 atm. Do nowego systemu włączono także działający gazociąg Komsomolsk-na rzece Amur- Chabarowsk o długości 472 km. Moc pierwszego kompleksu startowego to 6 mld m3 gazu rocznie, a najbardziej skomplikowanym momentem było przełożenie jednej (z planowanych dwóch) nitki na dnie Bosforu Wschodniego, ze względu na wyjątkowo ciężkie warunki geologiczne i znaczną długość i średnicę tunelu (2,8 km x 762 mm). Gaz, który będzie tamtędy transportowany, pochodzić będzie głównie ze złóż na Sachalinie, a używany będzie głównie do zasilania elektrowni, ogrzewania i gazyfikacji regionu, w przyszłości powstaną też zakłady chemiczne, przetwórstwa gazu i budowy maszyn i urządzeń. W miarę wzrostu zużycia gazu, zwiększana będzie przepustowość gazociągu dzięki budowie kolejnych stacji kompresorowych. Maksymalna przewidywana przepustowość to 30 mld m3 rocznie. W Syberii Wschodniej i na Dalekim Wschodzie Rosji Gazprom posiada ponad czterdzieści licencji na eksploatację złóż, prowadzi też badania geologiczne pod kątem nowych złóż na szelfie Sachalina, w Jakucji, na Kamczatce i w obwodzie Irkuckim, a także w Kraju Krasnojarskim. Do 2030 roku koncern planuje zwiększyć swój stan posiadania zapasów w Syberii i na Dalekim Wschodzie do 7 bilionów m3. Nie ma też problemów ze zbytem. Prowadzone są rozmowy na temat dostaw rosyjskiego gazu do krajów Azji Oceanu Spokojnego, m.in. do Chin, które mogą kupować do 68 mld m3 rocznie, o ile dostawy rozpoczną się do 2015 roku (w przeciwnym wypadku Chiny będą kupować gaz płynny). Nie wiadomo na razie, czy dostarczany Chinom gaz będzie pochodzić z Syberii Wschodniej czy Zachodniej. W tym ostatnim przypadku Rosja otrzyma możliwość przełączenia kierunku eksportu z Europy do Chin (a więc kolejne argumenty przy negocjacji cen z UE), a także ograniczy dostęp do rynku chińskiego dla Kazachstanu, Uzbekistanu i Turkmenistanu, co jeszcze bardziej zwiększy zależność tych krajów od Rosji. РОССИЯ, Twój Rynek, Nr 10/

21 Gazociąg ałtajski, który na razie jest tylko przedmiotem rozmów z Chinami, będzie przechodził między terenami Mongolii i Kazachstanu, przekroczy granice Rosji i przyłączony zostanie do gazociągu chińskiego, prowadzącego z Azji Środkowej na wschód Chin. Strony nie mogą się jednak na razie dogadać co do ceny. Innym perspektywicznym projektem może być budowa gazociągu przez Koreę Północną do Korei Południowej. Dostarczałby on do 10 mld m3 rocznie, jednak w przypadku zwiększenia popytu można tę wartość powiększyć. Długość gazociągu wyniosłaby ponad 1100 km, z czego prawie 700 przebiegałoby przez teren Korei Północnej. Budowa ma kosztować 3 mld USD. Korea Południowa jest zainteresowana otrzymywaniem rosyjskiego gazu, i plany budowy gazociągu omawiane są co najmniej od 2000 roku, przy udziale spółki Russia Petroleum. Dziś państwo to kupuje 30 mln ton gazu ciekłego rocznie, z czego Gazprom dostarcza 1,5 mln. Korea gotowa jest kupować do 10 mld m3 rocznie od 2017 roku, jeśli Rosja zagwarantuje tranzyt. Rosja jednak nie jest na razie gotowa zapewniać bezpieczeństwo przesyłu gazu przez tereny Chin i Korei Północnej. Innym wariantem jest dostarczanie LPG z zakładów we Władywostoku. W projekcie, oprócz Gazpromu, zainteresowana jest japońska korporacja Itochu, a także korańska spółka Korea Gas. Projektowany zakład ma kosztować 7 mld euro i produkować ok. 10 mln ton LPG rocznie. Ma zostać oddany w 2017 roku, i dostarczać gaz do Korei Południowej, Japonii i Chin. Opr. na podstawie Nieft Rossii, 10/2011, Władimir Aleksandrow, *** РОССИЯ, Twój Rynek, Nr 10/

22 UNIA CELNA historia i teraźniejszość opr. Piotr Masajło WPHI Moskwa Początki W wyniku kilkuletnich prac, w listopadzie 2009 r. podpisano dokumenty wprowadzające od 1 stycznia 2010 r. na obszarze Rosji, Białorusi i Kazachstanu wspólną taryfę celną w imporcie. 1 lipca 2010 r. utworzono Unię Celną i wszedł w życie wspólny Kodeks Celny. Zmieniona taryfa celna, zbliżona jest do obowiązującej dotychczas w Rosji (ok. 80% stawek rosyjskich pozostało bez zmian). Korekcie uległo ok pozycji na ogólną liczbę pozycji taryfy celnej (z tego 1500 stawek podniesiono, a 350 obniżono). Zmiany dotknęły przede wszystkim najtańszą odzież- zmniejszono stawkę ad valorem, natomiast podniesiono cło od kg odzieży, co ma wpływ na wzrost cen najtańszej odzieży importowanej głównie z Chin. Obniżono stawki celne na drobny sprzęt AGD cło na odkurzacze, miksery, sokowirówki, maszynki do strzyżenia spadło z 15% do 5%, na kuchenki mikrofalowe z 20% do 15%, płytki elektryczne, grille, tostery, frytkownice, szuszarki do włosów, rąk oraz żelazka z 15% do 10%, odtwarzacze DVD z 10% do 5%. Cła na dyski spadły z 15% do 10%, klisze z 10% do 5%, taśmy filmowe z 20% do 10%. Wzrosło natomiast cło na żywiec wieprzowy żywy z 5% do 40%, nie mniej niż 0,5 EUR/kg, wołowinę z 30% do 50%, nie mniej niż 1 EUR /kg, baraninę i mięso kozie z 15% do 25% nie mniej niż 0,15 EUR/kg. Wzrosły cła na kiełbasy z 20% do 25%. Spadły jedynie cła na produkty mięsne dla dzieci z 5% do 0%. РОССИЯ, Twój Rynek, Nr 10/

23 6 lipca 2010 r. na granicy rosyjsko-białoruskiej i rosyjsko-kazachstańskiej zostały wprowadzone uproszczone procedury celne. Obecnie Mimo zapowiedzi szybkiego rozwiązania problemu, wciąż trwają prace nad ujednoliceniem norm sanitarnych, certyfikatów i wymogów technicznych oraz przepisów antydumpingowych i przekazaniem kompetencji w tym zakresie do Komisji Unii Celnej. Już niebawem Kolejnym etapem integracji ma być utworzenie w 2012 r. na obszarze obejmującym Rosję, Białoruś i Kazachstan wspólnej przestrzeni gospodarczej. Ocenia się, że w dłuższej perspektywie Rosja odniesie znaczne korzyści z utworzenia UC, zwłaszcza po powstaniu wspólnej przestrzeni gospodarczej. Jak się oczekuje, korzyści z udziału w Unii Celnej odniesie także białoruski przemysł maszynowy oraz branża spożywcza (produkty mięsne i mleczne). Kazachstan właśnie dołączył W przypadku Kazachstanu punkty odprawy celnej na granicy zostały zniesione dopiero 1 lipca 2011 r. Towarów podlegających ograniczeniom w swobodnym obrocie jest dużo więcej, niż w przypadku Białorusi. Kazachstan zachował wyłączenia od zasad obowiązujących w UC, dotyczące 406 pozycji towarowych, na które obowiązują niższe stawki celne, niż we wspólnej taryfie celnej UC. Wśród nich znajdują się tworzywa sztuczne, produkty farmaceutyczne, maszyny i urządzenia i in. Kazachstan liczy, że udział w Unii Celnej ułatwi dostęp na rynek rosyjski i białoruski jego wyrobów maszynowych (dla przemysłu naftowego, wydobywczego i metalurgicznego i in). Mimo istniejących jeszcze różnic i wyłączeń ze wspólnej taryfy celnej oczekuje się, że sygnatariusze UC odniosą korzyści z jej utworzenia, zwłaszcza po powstaniu wspólnej przestrzeni gospodarczej. Oczekiwania - Utworzenie Unii Celnej ma na celu wzmocnienie więzi gospodarczych między jej sygnatariuszami. Ograniczenie barier między członkami UC i ujednolicenie zasad polityki celnej może korzystnie wpłynąć na wzrost wymiany handlowej w regionie. РОССИЯ, Twój Rynek, Nr 10/

24 - Wejście w życie UC Rosja-Białoruś-Kazachstan należy uznać za niezakończony jeszcze proces budowy wspólnej przestrzeni gospodarczej, która ma obowiązywać od 2012 r. Wiele zagadnień nie zostało uregulowanych. Poza Kodeksem Celnym funkcjonuje około 20 dokumentów regulujących m.in. zasady odprawy towarów pochodzących ze Specjalnych Stref Ekonomicznych, zasady określania wartości celnej, tranzytu towarów i in. Specjalnie powołana Komisja UC, jako organ koordynujący, prowadzi prace mające na celu ujednolicenie przepisów i stworzenie wspólnych zasad celno-taryfowych regulacji. - Wciąż trwają prace nad ujednliceniem wzorów wielu dokumentów niezbędnych przy odprawie celnej i inne techniczne uzgodnienia (m.in. już większosć urzędów celnych gotowych jest do przyjmowania deklaracji celnych w formie elektronicznej). - W trakcie uzgodnień są prace nad ujednoliceniem norm sanitarnych, certyfikatów i wymogów technicznych, przepisów antydumpingowych i in. Mimo istniejących jeszcze wielu nieuzgodnionych kwestii należy uznać, że Unia Celna pozostaje, najdalej idącą formą integracji gospodarczej na obszarze postsowieckim. Wydaje się, że jej sygnatariusze mogą osiągnąć w przyszłości korzyści gospodarcze z jej funkcjonowania. Na stronie na stronie Komitetu Unii Celnej znaleźć można niezbędne informacje dotyczące przepisów i zasad funkcjonowania Unii Celnej. UC, a handel z Polską Powołanie UC nie powinno negatywnie odbić się na poziomie polskiego eksportu do Rosji, a wprowadzenie wspólnego ustawodawstwa, procedur, dokumentacji i wymogów celnych, stanowi szansę dla uproszczenia eksportu i przyspieszenia procedury odpraw celnych. Jednocześnie należy podkreślić, że obszar dzisiejszej UC zamieszkuje ponad 170 mln osób. Wielu ekspertów przekonanych jest, że wprowadzenie wspólnego ustawodawstwa, procedur, dokumentacji i wymogów celnych są m.in. szansą dla zmniejszenia ryzyka gospodarczego przy eksporcie do Rosji. Nie należy jednak zapominać, że UC nie zniweluje wciąż pozostającej i tyczącej się wszystkich państw sygnatariuszy, tradycji postępowania administracyjnego (w tym korupcji urzędniczej funkcjonariuszy celnych -tzw. prawo celnika ) czy walutowego. Według naszej wiedzy wprowadzenie Unii Celnej uderza w polskich eksporterów, którzy dotąd wywozili swoje towary (celem obejścia wysokich rosyjskich stawek celnych) za pośrednictwem Białorusi i następnie towar z tego kraju różnymi kanałami (nie zawsze legalnie) trafiał na rynek FR. Są to najczęściej różnego rodzaju drobne sprzęty, które bez problemu można było przewieźć m.in. koleją lub innymi środkami transportu przez granicę FR bez dokonywania odprawy celnej. РОССИЯ, Twój Rynek, Nr 10/