Twoje dane twoja sprawa. Skuteczna ochrona danych osobowych. Inicjatywa edukacyjna skierowana do uczniów i nauczycieli.

Transkrypt

1 Twoje dane twoja sprawa. Skuteczna ochrona danych osobowych. Inicjatywa edukacyjna skierowana do uczniów i nauczycieli. SCENARIUSZ LEKCJI WYCHOWAWCZEJ AUTOR: EDYTA MIERZWA, MAGDALENA KRZAKIEWICZ -ROSPOND- GLIWICKI OŚRODEK METODYCZNY TEMAT: Chroń swoje dane osobowe masz do tego prawo CEL OGÓLNY: - poznanie swojego prawa do prywatności i ochrony danych osobowych oraz uświadomienie możliwości egzekwowania przedmiotowych praw. CELE SZCZEGÓŁOWE: - Zrozumienie pojęcia prywatności poprzez samodzielne jej definiowanie. - Zapoznanie się ze swoimi prawami określonymi w ustawie o ochronie danych osobowych. - Kształtowanie postaw społecznych poprzez uświadomienie swoich praw. - Zapoznanie ze sposobem skutecznego egzekwowania swoich praw. - Zapoznanie z instytucją Generalnego Inspektora Ochrony Danych Osobowych. METODY PRACY: praca indywidualna, praca w grupie, ukierunkowana dyskusja, wykład. PRZEBIEG ZAJĘĆ: Część wstępna (czas trwania: 10 min) 1. Nauczyciel prosi uczniów o napisanie definicji słowa prywatność (metoda kuli śniegowej 2+2). 2. Następuje wspólna analiza zapisanych definicji, próba zdefiniowania słowa prywatność (do dwóch definicji), określenia sfer, których dotyczy. prywatność: - obszar życia wokół mnie i mojej rodziny - obszar wiedzy o mnie i moich bliskich, którym mogę swobodnie dysponować - obszar wolności, przestrzeni/ sfery fizycznej i psychicznej, którego nie wolno naruszać państwu jak i innym obywatelom bez naszej zgody - informacje, które nas identyfikują w społeczeństwie (autonomia informacyjna) sfery prywatności: - życie prywatne - miejsce w którym mieszkam - wiedza o mnie Problemy definicyjne wielość definicji. 1

2 3. Nauczyciel zadaje pytania uczniom: - Czy należy chronić prywatność? - Dlaczego należy chronić prywatność? Część główna (czas trwania: 30 min) 1. Nauczyciel przedstawia temat zajęć oraz najważniejsze aspekty dotyczące ustawy (załącznik nr 1 zakres merytoryczny według uznania nauczyciela) - -podstawa prawna ( Ustawa z dnia 29 sierpnia 1997 r. o ochronie danych osobowych) - -co to są dane osobowe - -co oznacza przetwarzanie danych osobowych - - prawa obywateli - - instytucja Generalnego Inspektora Ochrony Danych Osobowych 2. Uczniowie wykonują ćwiczenia nr 1. Praca w grupach (3-5). Ćwiczenie 1: Historia Jana Kowalskiego Jan Kowalski jest uczniem drugiej klasy gimnazjum. Nauczyciel prosi uczniów o wypisanie jakie dane o Janie Kowalskim znajdują się w jego szkole. Gdzie te dane się znajdują? Następnie przedstawiciel każdej z grup głośno odczytuje zapisane informacje. Podsumowanie ćwiczenia- krótka dyskusja. Dane Osobowe Jana Kowalskiego znajdujące się w gimnazjum: - dane personalne ucznia i rodziców, stan zdrowia, sytuacja finansowa rodziców, sytuacja rodzinna, miejsce pracy rodziców, sytuacja prawna ucznia, adres do korespondencji (mail) - źródła informacji: (dzienniki - wychowawca, dokumentacja medyczna-pielęgniarka, arkusze, pedagog, świetlica, biblioteka). Nauczyciel pyta uczniów: Na jakiej podstawie gromadzone są te dane? (odpowiedź w oparciu o załącznik nr 1). Jest to spełnienie obowiązku wynikającego z przepisu prawa, np. Ustawa o systemie oświaty lub zgoda osoby, której dane dotyczą. Ćwiczenie 2: Kto zna moje dane? Nauczyciel prosi uczniów, by zastanowili się i podali przykłady instytucji, w których znajdują się ich dane osobowe oraz jakiego rodzaju to są dane. Ćwiczenie 3: Masz prawo decydować o swoich danych Nauczyciel zadaje pytania: - Czy często otrzymujesz pocztę (ulotki informacyjne, reklamy, pocztę elektroniczną) skierowane do ciebie, której nie chciałbyś otrzymywać? Podaj przykłady. - Czy masz prawo sprzeciwić się zaistniałej sytuacji? 2

3 - Jak wyegzekwować swoje prawo? Część podsumowująca Forma testu sprawdzanego przez kolegę z ławki (Załącznik nr 2, Test Sprawdź się!) Zadanie domowe Napisz pismo do instytucji, która przesyła do ciebie niechcianą korespondencje i wyraz swój sprzeciw. 3

4 Załącznik nr 1 ABC wiedzy o ochronie danych osobowych Przepisy o ochronie danych osobowych Zasady przetwarzania danych osobowych oraz prawa osób fizycznych, których dane osobowe są lub mogą być przetwarzane w zbiorach danych, określa ustawa z dnia 29 sierpnia 1997 r. o ochronie danych osobowych. Na system ochrony danych osobowych składają się też wszystkie inne przepisy szczególne, które regulują kwestie wykorzystywania danych osobowych. Podmioty publiczne, w myśl zasady praworządności, wyrażonej w art. 7 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej, działają wyłącznie na podstawie i w granicach prawa. Oznacza to, że mogą one przetwarzać dane osobowe jedynie wtedy, gdy służy to wypełnieniu określonych prawem zadań, obowiązków i upoważnień. Dane osobowe Danymi osobowymi są wszelkie informacje dotyczące konkretnej osoby, za pomocą których bez większego wysiłku można tę osobę zidentyfikować, chociaż nie jest ona wyraźnie wskazana. Informacji nie uważa się za umożliwiającą określenie tożsamości osoby, jeżeli wymagałoby to nadmiernych kosztów, czasu lub działań. Do danych osobowych zalicza się więc nie tylko imię, nazwisko i adres osoby, ale również przypisane jej numery, dane o cechach fizjologicznych, umysłowych, ekonomicznych, kulturowych i społecznych. Danymi osobowymi nie będą zatem pojedyncze informacje o dużym stopniu ogólności, np. sama nazwa ulicy i numer domu, w którym mieszka wiele osób, czy wysokość wynagrodzenia. Informacja ta będzie jednak stanowić dane osobowe wówczas, gdy zostanie zestawiona z innymi, dodatkowymi informacjami, np. imieniem i nazwiskiem czy numerem PESEL, które w konsekwencji można odnieść do konkretnej osoby. Przykładem pojedynczej informacji stanowiącej dane osobowe jest numer PESEL. Numer ten jest 11-cyfrowym, stałym symbolem numerycznym, jednoznacznie identyfikującym osobę fizyczną, w którym sześć pierwszych cyfr oznacza datę urodzenia (rok, miesiąc, dzień), kolejne cztery liczbę porządkową i płeć osoby, a ostatnia jest cyfrą kontrolną, służącą do komputerowej kontroli poprawności nadanego numeru ewidencyjnego. Numer ten, występując nawet bez zestawienia z innymi informacjami o osobie, stanowi dane osobowe, a ich przetwarzanie podlega wszelkim rygorom przewidzianym w ustawie o ochronie danych osobowych. Adres poczty elektronicznej. Adres poczty elektronicznej bez dodatkowych informacji, umożliwiających ustalenie tożsamości osoby zasadniczo nie stanowi danych osobowych. Występujący samodzielnie adres poczty elektronicznej można w wyjątkowych przypadkach uznać za dane osobowe, ale tylko wtedy, gdy elementy jego treści pozwalają, bez nadmiernych kosztów, czasu lub działań na ustalenie na ich podstawie tożsamości 4

5 danej osoby. Dzieje się tak w sytuacji, gdy elementami treści adresu są np. imię i nazwisko jego właściciela. Dane szczególnie chronione (wrażliwe) Dane szczególnie chronione są to informacje o pochodzeniu rasowym lub etnicznym, poglądach politycznych, religijnych, filozoficznych, wyznaniu, przynależności do partii lub związku, stanie zdrowia, kodzie genetycznym, nałogach, życiu seksualnym, wyrokach sądowych. Dane zwykłe Wszystkie inne dane poza chronionymi zaliczamy do danych zwykłych, np. imię, nazwisko, adres zamieszkania, datę urodzenia, nr PESEL. Inne Danymi osobowymi nie są informacje o osobach zmarłych. Przepisów ustawy o ochronie danych osobowych nie stosuje się do informacji o przedsiębiorcach. Przetwarzanie danych Przetwarzaniem danych osobowych jest wykonywanie na nich jakichkolwiek operacji. Przetwarzaniem jest zatem już samo przechowywanie danych, nawet jeśli podmiot faktycznie z nich nie korzysta. W pojęciu przetwarzania mieści się także ich udostępnianie, zmienianie, modyfikowanie, przekazywanie, zbieranie, utrwalanie, opracowywanie. Administrator danych To (instytucja/firma/osoba), która gromadzi informacje o nas i ma do tego prawo, czyli istnieje podstawa prawna, która na to zezwala. W odniesieniu do tzw. danych zwykłych, taką podstawą jest zgoda osoby, której dane dotyczą. Jednak nie zawsze zgoda jest konieczna, gdyż można przetwarzać dane, gdy jest to niezbędne: - do zrealizowania uprawnienia lub spełnienia obowiązku wynikającego z przepisu prawa ( np. dyrektor szkoły), - do realizacji umowy, gdy osoba, której dane dotyczą, jest jej stroną (np. operator sieci komórkowej), - dla wypełniania prawnie usprawiedliwionych celów realizowanych przez administratorów danych. Prawnie usprawiedliwionym celem jest w szczególności marketing własnych produktów lub usług administratora danych (np. operator sieci komórkowej, bank, portale internetowe, sklepy i inne). Wykorzystywanie danych wrażliwych jest dopuszczalne jeśli np. osoba, której one dotyczą wyrazi na to pisemną zgodę lub zezwala na to przepis szczególny innej ustawy. 5

6 Gdy podajemy swoje dane powinniśmy być poinformowani o: - adresie siedziby i pełnej nazwie administratora, - celu zbierania danych, - prawie dostępu do swoich danych oraz ich poprawiania, - a także dobrowolności albo obowiązku podania swoich danych administratorowi (z przywołaniem podstawy prawnej). Mamy prawo do: 1. Kontroli przestrzegania przetwarzania dotyczących nas danych. Informacji. 2. Na nasz wniosek administrator danych jest obowiązany, w terminie 30 dni, poinformować o przysługujących nam prawach oraz wskazać: - czy zbiór istnieje, - kto jest jego administratorem, - od kiedy dane są przetwarzane, - jakie jest źródło pozyskania danych 3. Otrzymania od administratora danych następujących informacji podanych w zrozumiałej formie: - jakie dane osobowe zawiera zbiór, - w jaki sposób zebrano dane, - w jakim celu i zakresie dane są przetwarzane, - w jakim zakresie oraz komu dane zostały udostępnione. 4. Otrzymania na nasz wniosek informacji na piśmie. Z wnioskiem o udzielenie informacji można występować nie częściej niż co 6 miesięcy. 5. Żądania uzupełnienia, uaktualnienia, sprostowania, a także mamy prawo żądać czasowego lub stałego wstrzymania przetwarzania danych lub ich usunięcia, jeżeli są one nieaktualne, niekompletne, nieprawdziwe lub zostały zebrane z naruszeniem prawa, albo są już zbędne do realizacji celu, dla którego były zebrane. 6. Sprzeciwu, gdy administrator przetwarza je w celach marketingowych lub przekazuje je innemu administratorowi danych, chyba że wcześniej wyraziliśmy na to zgodę. Wszystkie informacje opierają się o ustawę o ochronie danych osobowych. Z dnia 29 sierpnia 1997 r. Aby skorzystać z tych uprawnień powinniśmy się zwrócić do administratora danych, a gdy nie przyniesie to efektu możemy złożyć skargę do Generalnego Inspektora Ochrony Danych Osobowych. Kiedy może nastąpić odmowa udzielenia informacji (pkt 2,3,4) 6

7 Odmowa może nastąpić jedynie wtedy, gdy spowodowałoby to ujawnienie wiadomości stanowiących: - tajemnicę państwową, - zagrożenie obronności lub bezpieczeństwa państwa, - zagrożenie życia i zdrowia ludzi - zagrożenie bezpieczeństwa i porządku publicznego, - zagrożenie podstawowego interesu gospodarczego lub finansowego państwa, - istotne naruszenie dóbr osobistych innych osób. Załącznik nr 2 Imię i nazwisko Test sprawdź się! 1. Jak nazywa się instytucja w Polsce, która stoi na straży ochrony danych osobowych?. 2. Czy wszystkie informacje o nas powinny być dostępne dla każdego?. 3. Od ilu lat w Polsce dane osobowe są prawnie chronione poprzez ustawę?. 4. Czy twój adres zamieszkania jest daną osobową?. 5. Podaj przykład pojedynczej danej dotyczącej ciebie, która jest daną osobową.. 7

8

9

10

11

12

13

14

15

16

17

18

19

20

21

22

23

24

25

26

27

28

29

30

31 Scenariusz zajęć nr 6: Prawo do prywatności i ochrona danych osobowych. CEL OGÓLNY: omówienie zagadnień związanych z ochroną danych osobowych CELE SZCZEGÓŁOWE: - uczniowie znają zapisy w najważniejszych dokumentach dot. prawa do prywatności - uczniowie znają i rozumieją pojęcia prywatność, ochrona danych osobowych - uczniowie mają świadomość zagrożeń związanych z realizacją prawa do prywatności - uczniowie potrafią skorzystać z przysługującego prawa MATERIAŁY: METODY I FORMY: CZAS TRWANIA: papier a-4, małe kartki, flamastry, rzutnik multimedialny, laptop, kolorowe kartki na ludziki drama, dyskusja, burza mózgów, pokaz slajdów, praca samodzielna, praca w grupach 2 3 godziny dydaktyczne PRZEBIEG ZAJĘĆ: Część I 1. Powitanie, przedstawienie celu zajęć. 2. Każdy podchodzi do przygotowanego arkusza i wpisuje swoje skojarzenia ze słowem prywatność. 3. Nauczyciel odczytuje te skojarzenia i prosi by wspólnie ułożyć definicję słowa. Wynik pracy zapisujemy (będziemy odwoływać się do niego na kolejnych zajęciach). 4. Proponujemy uczniom odegranie inscenizacji przedstawionej w scenariuszu zajęć, a następnie przeprowadzamy dyskusję: - omówić zachowanie Majki (dlaczego tak się zachowała, co o sobie myślała, jak się czuła w kolejnych scenach) - czyje i jakie prawa zostały naruszone w tej scence? Wyniki pracy zapisujemy na tablicy. 5. Czy znacie inne sytuacje (szkolne, domowe, wśród rówieśników, w waszym otoczeniu itp.) kiedy naruszone jest czyjeś prawo do ochrony danych osobowych a tym samym prawo do prywatności lub do godności? Jak można bronić swoich praw? Do kogo można się zwrócić o pomoc? Jakie to może mieć konsekwencje? 1

32 Inscenizacja: Scena I Majka czuje się odrzucona przez rówieśników. Większość czasu spędza na czytaniu kolorowych czasopism dla młodzieży- szuka tam rad jak zaistnieć w grupie. Majka wciąż przegląda znowu pisma i sama do siebie: Mam! Wciąż nam powtarzają, że Internet to okno na świat. Tam poznam ciekawych ludzi. Mogę siedzieć w domu i poznać tylu ciekawych ludzi bez strojenia się i wyglądu modelki. Scena II Majka: Maciek: Majka: Maciuś, a może zrobił byś mi jakąś fotkę? A po co ci zdjęcie? Do paszportu? Nie lepiej iść do fotografa? Weź... Chcę się w Internecie pokazać, z jak najlepszej strony. Majka do siebie: Boże, moje życie to udręka! Wokół same dzieci i jak tu z takimi żyć. W piątek szykuje się niezła jazda na dyskotece. Wszyscy tam idą, mają z kim, nawet ta BrzydUla Ulka z drutami na zębach znalazła sobie faceta i to niezłego. Dzwonię do Ali, ona coś wymyśli. Ala: Masz szczęście, że do mnie zadzwoniłaś, bo siedzę w temacie. Zaraz ci kogoś znajdziemy. Dawaj kompa, siadaj obok i ucz się. Błyskotliwa, zgrabna, mająca swój styl, ciekawa życia, otwarta na nowości studentka pozna odpowiedniego chłopaka. Zdjęcie mile widziane. Scena III Maciek nie może znaleźć Majki. Dzwoni do koleżanek Majki. Okazało się, że po dyskotece szkolnej poszła do znajomych z nowo poznanym chłopakiem Scena IV Majka otrzymuje sms-a od poznanego w sieci chłopaka. Głośno odczytuje: Malutka impra była w dechę, fotki super. Możesz siebie pooglądać, jesteś popularna Dziewczyna otwiera i przerażona z płaczem komentuje: Ojej to ja jak trzymałam Ali papierosa, i te sceny przecież tylko udawałam! Ojej co będzie jak to ktoś zobaczy? Scena V Maciek odwiedza Majkę, martwi się o nią, opowiada, że zdjęcia obejrzało już wiele osób i cała szkoła tylko dziś o tym rozmawiała. Dziewczyna jest załamana. Maciek namawia ją na rozmowę z wychowawcą: Pamiętasz te zajęcia o ochronie danych i bezpiecznym Internecie, 2

33 i chyba coś o prywatności też było No wiesz te z tą kobitką. To wtedy ona mówiła co trzeba robić w takich sytuacjach. No- sprawę zdjęć jakoś byśmy załatwili. ale jeszcze Twoi rodzice... Majka niechętnie ale zgadza się. Część 2 1. Prezentacja multimedialna z treścią dokumentów mówiących o ochronie danych osobowych i prawie do prywatności (własna lub udostępniona przez SODMiDN w Kielcach). 2. Praca w zespołach: Czy i jak wymienione prawa należy chronić w szkole? Jestem uczniem i mam w szkole prawo do: A koledzy i dorośli powinni: Innym osobom nie wolno: Szanując prawa innych, muszę pamiętać, że 3. Praca w grupach: Jakie mam prawa, a jakie obowiązki (albo: kto ma prawa, a kto obowiązki)? Jakie wartości i dobra powinny być chronione przez prawo do prywatności i ustawę o ochronie o danych osobowych? Część 3 Ćwiczenie 1: Ludzik - ludzik jako Ja, czyli wpisuję informacje o sobie np. na rękach to co lubię robić, na nogach gdzie najczęściej bywam, dokąd lubię chodzić, głowa kolor oczu, znak zodiaku, zainteresowania, tułów to osoby, które są dla mnie ważne itp. 1. Nauczyciel dzieli uczniów na grupy. Każdej daje wydzierankę postać ludzką. Niech teraz uczniowie nadadzą ludzikowi imię i nazwisko oczywiście nie może to imię i nazwisko nikogo z klasy, dane te są fikcyjne. 2. Kim jest ta postać? to dalsza część zadania. Uczniowie określają miejsce zamieszkania, szkołę lub pracę, sytuację rodzinną, zainteresowania itp. 3. Następnie ludziki kolejno, w czasie do 2 min, witają się z kolegami i koleżankami, mówią o sobie na podstawie tych wymyślonych cech. Porównujemy cechy, zainteresowania, w końcu - oceniamy pomysły grup. 4. Po ćwiczeniu nauczyciel uświadamia uczniom, że wszelkie te informacje to dane osobowe i podlegają ochronie prawnej. Ćwiczenie 2: Nauczyciel poleca uczniom, by w grupach zastanowili się, kto może posiadać podobną wiedzę na temat ich przyjaciela Ludzika. Niech również zastanowią się, skąd różni ludzie oraz instytucje taką wiedzę mogą posiadać. Notatki niech zapiszą na kartkach w czasie prezentacji inni uczniowie mogą uzupełniać informacje. 3

34 Po ćwiczeniu 2 nauczyciel przekazuje uczniom wybrane informacje na temat ochrony danych osobowych i prawa do prywatności. Ćwiczenie 3: Przepraszam, czy tu mieszka pan Marcin Karbownik? Niektóre firmy ostatnio z różnych powodów - gromadzą dane osobowe. Podnosisz słuchawkę i słyszysz: Czy tu mieszka pan Marcin Karbownik? Stwierdzasz, że nie. Na co osoba po drugiej stronie (koniecznie miłym głosem) wyraża żal, a następnie pyta, czy może z tobą porozmawiać. I tak od słowa do słowa podajesz swoje imię, nazwisko, adres, na który przyślą Ci ofertę lub nagrodę w najczęściej fikcyjnym konkursie. - Czy wiesz, że robiąc koledze/ koleżance zdjęcie bez jego/ jej zgody naruszasz ustawę o ochronie danych osobowych? - Czy wiesz, że nagrywając czyjąś wypowiedź bez zgody osoby zainteresowanej, naruszasz ustawę o ochronie danych osobowych? - Czy masz świadomość, że zachowując się w ten sposób, okazujesz brak szacunku? - Czy wiesz, że każde zachowanie pozbawione szacunku to uderzenie w godność drugiego człowieka? Podsumowanie: Uczniowie kończą to zdanie, które zostało wylosowane w czasie rzutu kostką. 1. Dzisiaj dowiedziałem (dowiedziałam) się, że 2. Najważniejsze na lekcji było 3. Chciałbym (chciałabym) się jeszcze dowiedzieć 4. Ochrona danych osobowych to 5. Chcę podziękować za 6. Innym powiem, że UWAGA: Uczniowie zapisują swoje odpowiedzi na kartkach lub wspólnych arkuszach. Takie arkusze (lub opracowania zbiorcze) prosimy przekazać do SODMiDN w Kielcach. Pod koniec zajęć nauczyciel przeprowadza ankietę dla uczniów opracowaną przez SODMiDN w Kielcach. 4

35 Scenariusz zajęć nr 2: Ochrona danych osobowych na portalach społecznościowych. CELE LEKCJI: - uczeń rozumie, że informacja jest zapisem intelektualnej działalności człowieka i przysługuje jej ochrona prawna, - uczeń znana pojęcia: sieciowe serwisy społecznościowe (portal społecznościowy), netykieta, prawo autorskie, dozwolony użytek prywatny, - uczeń potrafi wymienić przykładowe portale społecznościowe, - uczeń świadomie korzysta z sieciowego serwisu społecznościowego dbając o ochronę swoich danych osobowych, - uczeń stosuje zdobytą wiedzę w sytuacji problemowej. METODA I FORMA PRACY: Praca indywidualna, praca w grupach. ŚRODKI DYDAKTYCZNE: Komputer z rzutnikiem do wyświetlenia prezentacji multimedialnej, dokumenty tekstowe z informacjami załączniki, kartki z zadaniami dla uczniów. CZAS TRWANIA LEKCJI 45 minut. PRZEBIEG LEKCJI Faza przygotowawcza: Nauczyciel przedstawia temat lekcji. Stwierdza, że przepisy prawne dotyczące ochrony danych osobowych, korzystania z komputera, oprogramowania komputerowego, zasobów Internetu lub innych źródeł informacji jest bardzo ważnym zagadnieniem. Realizacja: 1. Nauczyciel przedstawia prezentacje na temat ochrony danych na portalach społecznościowych. 2. Następnie jeden z uczniów omawia, czym jest sieciowy serwis społecznościowy i podaje przykłady takich serwisów. Omawia cechy charakterystyczne tych portali. Zwraca uwagę na konieczność przestrzegania prawa autorskiego przy umieszczaniu na swoim profilu plików różnego typu. 3. Nauczyciel przedstawia formularz rejestracyjny portalu społecznościowego Nasza Klasa (załącznik nr 1). Analizuje z uczniami jakie informacje o sobie należy podać, by założyć konto na portalu. Uczniowie omawiają zagrożenia związane z ujawnieniem swoich danych na portalach społecznościowych. 4. Nauczyciel dzieli klasę na grupy i rozdaje kartki z zdaniami. Uczniowie pracują w grupach z wykorzystaniem netykiety Naszej Klasy (załącznik nr 2 oraz z wykorzystaniem wydrukowanych informacji z prezentacji multimedialnej załącznik nr 3). Przygotowują rozwiązania zadań zapisanych na kartkach. 1

36 Zadanie 1: Jakie informacje chciałbyś umieścić na portalu społecznościowym, a jakich informacji nie powinieneś udostępniać? Zadanie 2: Napisz netykietę (sposób korzystania) z forum dotyczącego Twojej szkoły w sieciowym serwisie społecznościowym. Zadanie 3: Co powinien zawierać formularz, który wypełniasz rejestrując się na portalu społecznościowym? Zadanie 4: O czym powinieneś pamiętać umieszczając różne zdjęcia w swoim fotoalbumie oraz informacje tekstowe na portalu społecznościowym. Zadanie 5: Jakie są obowiązki sieciowych serwisów społecznościowych? Zadanie 6: Jakie są prawa użytkowników sieciowego serwisu społecznościowego? Podsumowanie: Nauczyciel prosi o zaprezentowanie wyników pracy poszczególnych grup. Po prezentacji uczniowie z pozostałych grup mogą uzupełniać informacje lub prosić o dodatkowe wyjaśnienia. BIBLIOGRAFIA: Opinia 5/2009 grupy roboczej ds. ochrony osób fizycznych w zakresie przetwarzania danych osobowych w sprawie portali społecznościowych. UWAGA: Uczniowie zapisują swoje odpowiedzi na kartkach lub wspólnych arkuszach. Takie arkusze (lub opracowania zbiorcze) prosimy przekazać do SODMiDN w Kielcach. 2

37 Załącznik nr 1 3

38 Załącznik nr 2 4

39 Załącznik nr 3 Ochrona danych osobowych na portalach społecznościowych: - Rozwój społeczności sieciowych i usług dostarczanych przez sieciowe serwisy społecznościowe jest stosunkowo nowym zjawiskiem. Ponieważ liczba użytkowników takich stron internetowych rośnie w szybkim tempie, dlatego ważną sprawą jest ochrona ich danych osobowych. - Berlińska międzynarodowa grupa robocza ds. ochrony danych osobowych w sektorze telekomunikacji przyjęła w marcu 2008 r. Memorandum rzymskie. W memorandum zawarta jest analiza zagrożeń dla prywatności i bezpieczeństwa stwarzanych przez sieci społeczne oraz wskazane są wytyczne dla organów regulacyjnych, dostawców i użytkowników portali społecznościowych. Definicja sieciowego serwisu społecznościowego: - Sieciowe serwisy społecznościowe (SNS) można określić jako platformy komunikacyjne on-line umożliwiające osobom fizycznym przystępowanie do lub tworzenie sieci użytkowników o wspólnych upodobaniach. Kto jest administratorem danych w sieciowych serwisach społecznościowych? - Dostawcy SNS na mocy dyrektywy o ochronie danych osobowych, - Dostawcy aplikacji, które funkcjonują obok aplikacji SNS, a użytkownicy z nich korzystają. - Użytkownicy w wyjątkowych wypadkach przejmują część obowiązków administratora danych. Sieciowe serwisy społecznościowe posiadają pewne cechy wspólne: - Użytkowników zachęca się do przekazania danych osobowych w celu stworzenia opisu swojej osoby lub swojego profilu, - SNS posiadają narzędzia, które umożliwiają użytkownikom przesyłanie swoich materiałów (np. zdjęć, plików muzycznych, wideo, plików tekstowych, hiperłączy), - Możliwe jest tworzenie sieci kontaktów osobistych dzięki wykorzystaniu narzędzi, które pozwalają stworzyć każdemu użytkownikowi listę kontaktów, za pomocą których użytkownicy mogą wchodzić w interakcje. Bezpieczeństwo i domyślne ustawienia prywatności: - Administratorzy danych muszą stosować odpowiednie środki techniczne i organizacyjne w celu utrzymania bezpieczeństwa i zapobiegania bezprawnemu przetwarzaniu danych. - Ważnym elementem ustawień prywatności jest dostęp do danych osobowych publikowanych w ramach profilu. Jeśli nie istnieją żadne ograniczenia dostępu do tych danych, osoby trzecie mogą pozyskiwać wszelkiego rodzaju intymne informacje dotyczące użytkowników zarówno przez portal społecznościowy jak i poprzez wyszukiwarki. 5

40 Dane szczególnie chronione - Za szczególnie chronione uznaje się dane ujawniające pochodzenie rasowe lub etniczne, opinie polityczne, przekonania religijne lub filozoficzne, przynależność do związków zawodowych lub dane dotyczące zdrowia lub życia seksualnego. Szczególnie chronione dane osobowe mogą być publikowane w Internecie jedynie za wyraźną zgodą osoby, której dane dotyczą. - SNS nie mogą przetwarzać danych szczególnie chronionych, bez wyraźnej zgody osób, których dotyczą. Odpowiadanie w formularzach na pytania dotyczące danych szczególnie chronionych musi być całkowicie dobrowolne (informacja o dobrowolności odpowiedzi musi być wyraźnie zaznaczona w formularzu). Obowiązki sieciowych serwisów społecznościowych - sieciowe serwisy społecznościowe powinny: - informować użytkowników o swojej tożsamości oraz przekazywać pełne i wyraźne informacje o celach i różnych sposobach, w jakich zamierzają przetwarzać dane osobowe, - oferować ustawienia domyślne chroniące prywatność (Sieciowe serwisy społecznościowe powinny zadbać o takie ustawienia domyślne, które chronią prywatność, są bezpłatne oraz ograniczają dostęp tylko do samodzielnie wybranych przez użytkownika kontaktów. Dane nie mogą być indeksowane przez wyszukiwarki). - przekazywać użytkownikom zamieszczającym dane w SNS informacje i odpowiednie ostrzeżenia o zagrożeniach dla prywatności, - informować użytkowników, ze zdjęcia innych osób fizycznych lub informacje o nich mogą być przekazywane wyłącznie za zgodą danej osoby. - Strona główna sieciowego serwisu społecznościowego powinna zawierać łącze do biura skarg i reklamacji, zajmującego się kwestiami ochrony danych zgłaszanymi przez członków i osoby niebędące członkami SNS. Działalność marketingowa sieciowego serwisu społecznościowego: - musi być zgodna z zasadami określonymi w dyrektywie o ochronie danych oraz dyrektywie o prywatności i łączności elektronicznej. Sieciowe serwisy społecznościowe: - muszą ustalić maksymalne okresy zatrzymywania danych w odniesieniu do użytkowników nieaktywnych. Konta porzucone należy usuwać, - muszą podejmować odpowiednie działania służące ograniczeniu zagrożeń w stosunku do małoletnich korzystających z ich usług. Prawa użytkowników sieciowego serwisu społecznościowego: - Zarówno członkowie, jak i osoby niebędące członkami SNS posiadają w odpowiednich przypadkach prawa osób, których dane dotyczą, zgodnie z przepisami dyrektywy o 6

41 ochronie danych. - Członkowie i osoby niebędące członkami SNS powinni mieć dostęp do łatwej w użyciu procedury rozpatrywania skarg/reklamacji stworzonej przez SNS. - Użytkownicy powinni mieć możliwość przyjmowania pseudonimów. Ważne jest, by SNS działał z poszanowaniem praw i wolności użytkowników portalu, gdyż: - dużą część swoich przychodów SNS generują poprzez usługi reklamowe, które są świadczone na stronach portalu odwiedzanych przez użytkowników. Użytkownicy, którzy w ramach swoich profili przesyłają duże ilości informacji o swoich zainteresowaniach, stanowią doskonały rynek dla reklamodawców, którzy przekazują ukierunkowane reklamy w oparciu o te informacje. 7

42 Scenariusz zajęć nr 1: osobowych. Twoje dane twoja sprawa. Ochrona danych CELE ZAJĘĆ: - uświadomienie uczniom, czym są dane osobowe i kiedy są one wykorzystywane - przedstawienie zagrożeń wynikających z braku ochrony danych osobowych - omówienie przykładów sytuacji, w których dane osobowe muszą być udostępnione - prezentacja sposobów ochrony danych i przeciwdziałanie ich publikacji bez zgody podmiotu PRZEBIEG LEKCJI: 1. Pytanie: Jakie dane należy uznać za dane osobowe obywatela kraju? (Uczniowie podają przykłady, nauczyciel zapisuje je na tablicy). Podsumowanie: Nauczyciel wskazuje te dane, które są faktycznie osobowe(ewentualnie dodaje inne przykłady). 2. Nauczyciel rozdaje kartki, na których uczniowie w grupach zapisują, jakie dane osoby zostają udostępnione i kiedy: a) od urodzenia do przedszkola b) w okresie przedszkola i szkoły podstawowej c) w okresie gimnazjum i szkoły ponadgimnazjalnej d) w okresie studiów e) w okresie pracy zarobkowej, ew. w czasie trwania związku małżeńskiego f) po przejściu na emeryturę lub rentę. Komentarz: Każdy podpunkt opracowują niezależnie dwie grupy uczniów. 3. Każdy uczeń zapisuje na swojej kartce, kiedy udostępnianie danych może być (jego zdaniem) niebezpieczne dla osoby potem prezentacja i omówienie wszystkich przykładów. 1

43 4. Pytania do klasy Kiedy musimy udostępnić dane, a jakie dane możemy uznać za chronione? przykłady sytuacji: Udostępniamy: Legitymację, gdy nie mamy biletu w autobusie. Dowód osobisty przy zakupie alkoholu. Książeczkę zdrowia w rejestracji do lekarza. Nie udostępniamy: Danych o historii chorób. Informacji o nosicielstwie choroby (poza pewnymi sytuacjami przykłady). Swoich danych do przetwarzania (bez naszej zgody). 5. Dyskusja o anonimowości a) ankiety b) Internet c) inne przykłady 6. Wyobraźmy sobie, że naruszono nasze prawo do ochrony danych. Jak temu przeciwdziałać lub przynajmniej wyrazić protest przykłady uczniów. Sprzeciw(w tym na piśmie) przeciw umieszczeniu zdjęcia w Internecie, danych w książce lub gazecie np. dotyczących zdobywców nagród, przywłaszczeniu praw autorskich. 7. Podsumowanie nauczyciela i podanie wzoru pisma (w podsumowaniu dlaczego ważna jest ochrona danych, przykłady). UWAGA: Uczniowie zapisują swoje odpowiedzi na kartkach lub wspólnych arkuszach. 2

44 Twoje dane twoja sprawa. Skuteczna ochrona danych osobowych. Inicjatywa edukacyjna skierowana do uczniów i nauczycieli. SCENARIUSZ LEKCJI HISTORII/ WOS AUTOR: EDYTA MIERZWA-GLIWICKI OŚRODEK METODYCZNY TEMAT: Prawo do prywatności i ochrony danych osobowych zdobycz XX wieku. Lekcję zaplanowano dla uczniów szkoły gimnazjalnej (druga lub trzecia klasa). Lekcja powinna odbyć się po zajęciach wprowadzających uczniów w tematykę ochrony danych osobowych w ramach godzin do dyspozycji wychowawcy. CEL OGÓLNY: - uświadomienie uczniom zagrożeń wynikających z braku ochrony prywatności i danych osobowych oraz ukazanie drogi włączenia przedmiotowych praw do katalogu praw człowieka. CELE SZCZEGÓŁOWE: Uczniowie nauczą się: - dlaczego prywatność jest wysoce ceniona - postrzegać prywatność jako prawa człowieka - jak powstało prawo do prywatności i ochrony danych osobowych Uczniowie poznają pojęcia: - prawo i odpowiedzialność - godność ludzka - holocaust Wiedza : - trudna sytuacja Żydów w Niemczech i terenach okupowanych podczas II wojny światowej - celowość spisów ludności i zabezpieczanie danych osobowych (zrozumienie wartości zbierania danych, właściwe zabezpieczanie i potencjalne zagrożenie) - rola technologii w procesie powstawania danych osobowych jako specyficzny zbiór zasad i dziedzina prawa PRZEBIEG ZAJĘĆ: 1. Przedstawienie sytuacji. Nauczyciel opowiada /tło sytuacji: Wkrótce po tym jak hitlerowski reżim doszedł do władzy w Niemczech w 1933r., rząd rozpoczął zbieranie informacji identyfikując politycznych i rasowych wrogów Trzeciej Rzeszy. 1