NAUCZYCIELE I UCZNIOWIE ABSOLWENCI PUBLICZNEJ SZKOŁY POWSZECHNEJ III STOPNIA W ZATORACH

Transkrypt

1 Gdy gaśnie pamięć ludzka, Dalej mówią kamienie Stefan Wyszyński W WALCE O WOLNĄ POLSKĘ ( ) NAUCZYCIELE I UCZNIOWIE ABSOLWENCI PUBLICZNEJ SZKOŁY POWSZECHNEJ III STOPNIA W ZATORACH Opracował Andrzej Krawczak Dyrektor Zespołu Placówek Oświatowych w Zatorach

2 W WALCE O WOLNĄ POLSKĘ ( ) NAUCZYCIELE I UCZNIOWIE ABSOLWENCI PUBLICZNEJ SZKOŁY POWSZECHNEJ III STOPNIA W ZATORACH Polski ruch oporu na terenie powiatu pułtuskiego powstał już jesienią 1939r. Organizacjami które działały były: Związek Walki Zbrojnej (ZWZ), Organizacja Wojskowa Wilki (OWW) oraz Tajna Armia Polska (TAP). W Pułtusku działał także Związek Harcerstwa Polskiego, Bataliony Chłopskie oraz Chłopska Organizacja Wolności Racławice. W latach organizacje te zostały wcielone do ZWZ i Armii Krajowej (AK), która na terenie północnego Mazowsza do września 1943 roku występowała pod kryptonimem Polski Związek Powstańczy (PZP). W 1940 roku zorganizowana została Komenda ZWZ dla powiatu pułtuskiego. Komenda Obwodu w latach składała się z 7 oddziałów. Oddział I Organizacyjno-personalny, II wywiad, III bojowy, IV kwatermistrzostwo, V łączność, VI informacja i propaganda, VII administracja zastępcza. Komenda Obwodu organizowała sieć konspiracyjną w Pułtusku i terenie. Obwód dzielił się na rejony, a one na placówki SZTAB PLACÓWKI AK ZATORY Komendant Placówki AK Zatory (luty 1942r. - sierpień 1943r.) ppor. rez. Marceli Rzewnicki Komendant Placówki AK Zatory (wrzesień 1943r. - wrzesień 1944r.) kpr. Franciszek Przybysz Szef oddziału I Organizacyjno-Personalnego Placówki AK Zatory plut. Feliks Jakubowski Szef Wywiadu Oddziału II Placówki AK Zatory ppor. rez. Zygmunt Adam Zyblewski Szef Łączności Oddziału V Placówki AK Zatory plut. Jan Paschalis Zadrożny

3 Komendant Placówki AK Zatory (luty sierpień 1943) ppor. rez. Marceli Rzewnicki( ) ps. Młynarz, Dąb

4 Komendant Placówki AK Zatory ppor. rez. Marceli Rzewnicki( ) mieszkaniec Zator. ps. Młynarz, Dąb Syn Józefa i Michaliny z Łyszkowskich, urodzony 29 października 1912r. w Zelkach. Związek małż łżeński zawarł w 1938r. z Władysławą Jagielską. Ze związku urodziła się córka Alina- 1939r., syn Bogusław-1941r. Nauczyciel języka polskiego i geografii w Publicznej Szkole Powszechnej III stopnia w Zatorach. Kierownik szkoły w Dębinach. Oficer rezerwy, doskonały organizator. Już na przełomie grudnia i stycznia 1940r. Organizuje na terenie Zator pierwsze struktury ZWZ, a następnie AK. Pseudonim organizacyjny Młynarz, Dąb. Aresztowany przez Gestapo w sierpniu 1943r. wraz z innymi członkami sztabu Placówki AK Zatory. Osadzony w Pomiechówku, bestialsko katowany, wyrokiem sądu specjalnego w Ciechanowie został skazany na karę śmierci przez powieszenie. Stracony 4 lutego 1944r. w Bramie Fortu III- ciało spalono.

5 Komendant Placówki AK Zatory (wrzesień 1943 wrzesień 1944) kpr. Franciszek Przybysz ( ) ps. Wierzba

6 Komendant Placówki AK Zatory kpr. Franciszek Przybysz ( ) -mieszkaniec Wólki Zatorskiej ps. Wierzba Syn Franciszka i Ewy z domu Wróbel, ur. 20 października 1909r. w Wólce Zatorskiej, gm. Zatory, pow. pułtuski. Związek małż łżeński zawarł w 1937r. ze Stanisławą Nożykowską, córką Jana i Marianny. Ze związku małż łżeńskiego urodzili się: Eugeniusz, Zdzisław, Tadeusz, Mieczysław i Ryszard. Absolwent Publicznej Szkoły Powszechnej III stopnia w Zatorach. W okresie pełnił służbę wojskową w 82. syberyjskim Pułku Piechoty im. Tadeusza Kościuszki w Brześciu nad Bugiem. Awansowany do stopnia kaprala pełnił funkcję dowódcy drużyny. Ukończył 3-miesięczny kurs obserwatorów wywiadowczych. Przeznaczony do zadań wywiadowczych nie podlegał mobilizacji. W 1940r. współorganizuje struktury ruchu oporu na terenie gminy Zatory: 1940r. Związek Walki Zbrojnej, 1941r. - Polski Związek Powstańczy (pseudonim Wierzba ), 1942r.- Armia Krajowa- zastępca dowódcy plutonu- pseudonim Wierzba. Po aresztowaniu członków sztabu placówki AK Zatory od września 1943r. do września 1944r. pełnił funkcję komendanta placówki AK Zatory. Po wyzwoleniu, jako wtyczka ROAK, wstępuje w 1945r. do MO - posterunek w Zatorach. Awansowany do stopnia plutonowego 7 października 1945r. pełnił służbę na posterunku w Wielądkach. Zagrożony zdekonspirowaniem, zwolnił się na własną prośbę z MO w 1945r. W lipcu 1946r. aresztowany za posiadanie broni przez funkcjonariuszy PUBP w Pułtusku. Z więzienia odbity przez członków ROAK Pułtusk 25 listopada 1946r. Ukrywa się w Koszalinie pod przybranym nazwiskiem do marca 1947r. 10 marca 1947r. ujawnia się i korzysta z amnestii. Po ujawnieniu pracuje w Urzędzie Gminy Zatory ( ), a od 1950r. do 1967r. w rejonie Eksploatacji i Dróg Publicznych w Pułtusku. Od 1 sierpnia 1967r. przebywa na rencie, następnie na emeryturze. Adres zamieszkania: Wólka Zatorska 4, gmina Zatory. Umiera 15 kwietnia 1998r. Pochowany na cmentarzu parafialnym w Zatorach.

7 Szef oddziału I Organizacyjno-Personalnego Placówki AK Zatory plut. Feliks Jakubowski ( ) ps. Topór

8 Szef oddziału I Organizacyjno-Personalnego Placówki AK Zatory plut. Feliks Jakubowski ( ) ps. Topór Syn Jana i Jadwigi, z domu Rosińskiej, urodzony 4 maja 1915r. w Zatorach. Rodzeństwo: Władysław, Franciszek, Wacław, Józef, Małgorzata i Marianna. Absolwent Publicznej Szkoły Powszechnej III stopnia w Zatorach. W czasie okupacji sze f oddziału I Organizacyjno-Personalnego Placówki AK Zatory, pseudonim Topór. Zgodnie z zapiskiem w kartotece gestapo Ciechanów/Płock aresztowany 29 sierpnia 1943r. przez placówkę Grenschutz w Modlinie. Podczas trwającego pięć miesięcy śledztwa bestialsko katowany. Przekazany 20 stycznia 1944r. do sądu w Ciechanowie i skazany 4 lutego 1944r. za działalność konspiracyjną na śmierć przez powieszenie. Wyrok wykonano w więzieniu policyjnym w Pomiechówku w tym samym dniu. Brak informacji o miejscu pochówku ciało prawdopodobnie spalono.

9 Szef wywiadu oddziału II Placówki AK Zatory ppor. rez. Zygmunt Adam Zyblewski ( )

10 Szef wywiadu oddziału II Placówki AK Zatory ppor. rez. Zygmunt Adama Zyblewski ( ) mieszkaniec Zator Syn Jana i Julii z Napiórkowskich, urodzony r. w Zawadach. Rodzeństwo: bracia Bogusław i Józef, siostra Halina Mazurowa - Zyblewska. Zawarł związek małż łżeński z Florentyną Szulc, córką Jana Szulca- młynarza z majątku w Zatorach. Ze związku małż łżeńskiego urodziły się córki: Ewa Maria-1942r., Iwona Maria-1944r. Nauczyciel muzyki, religii ( ) W Publicznej Szkole Powszechnej III stopnia w Zatorach. Uczestnik kampanii wrześniowej 1939r. Walczył pod Mławą, Modlinem, Warszawą. W czasie okupacji oficer Armii Krajowej, pełniący funkcję szefa oddziału II- wywiadu Placówki AK Zatory. Aresztowany w sierpniu 1943r. wraz z innymi członkami sztabu Placówki AK Zatory. Osadzony w Pomiechówku, bestialsko katowany, wyrokiem sądu specjalnego w Ciechanowie został skazany na karę śmierci przez powieszenie. Stracony 4 lutego 1944 w Bramie Fortu III ciało spalono.

11 Szef Łączności Oddziału V Placówki AK Zatory plut. Jan Paschalis Zadrożny ( ) ps. Pająk

12 Szef Łączności Oddziału V Placówki AK Zatory plut. Jan Paschalis Zadrożny ( ) ps. Pająk Syn Franciszka i Zofii z Zalewskich, urodzony r. w Obrytem, pseudonim Pająk. Szkołę Podstawową ukończył w Zatorach, gdzie mieszkał z rodzeństwem: Stefanem, Jadwigą, Zdzisławem, Cecylią i Kazimierzem. Ojciec Franciszek był na posadzie organisty w Kościele parafialnym w Zatorach. W czasie okupacji Szef Łączności Oddziału V Placówki AK Zatory. Aresztowany przez Gestapo za działalność konspiracyjną, osadzony r. w obozie śledczym w Pomiechówku Fort III. Wyrokiem Sądu Specjalnego w Ciechanowie został skazany na karę śmierci przez powieszenie. Przed rozpoczęciem egzekucji odesłany do celi - jako jedyny przeżył. Wywieziony do obozu koncentracyjnego Mauthausen- Steyr (nr więź ęźnia 64537). Przebywał tam do r. Po powrocie do rodzinnego domu i kilkumiesięcznym okresie leczenia podjął pracę zawodową w Gminie Zatory na stanowisku referenta podatkowego. Zawarł związek małż łżeński z Haliną Truszkowską, która od lutego 1945r. pracowała w Szkole Podstawowej w Zatorach jako nauczyciel klas I-IV. Ze związku małż łżeńskiego urodziły się córki: Maria-1947r., Ewa-1948r., Alicja-1950r. Jan Paschalis Zadrożny zmarł w wieku 89 lat w Pułtusku. Spoczywa na cmentarzu św. Krzyża.

13 21 czerwca 1939r. (środa) ostatnie wpisy w dziennikach lekcyjnych, w końcu upragnione wakacje. Czesław Karpiński kierownik Publicznej Szkoły Powszechnej III stopnia w Zatorach, nauczyciel historii, wychowawca klasy VI wpisuje do dziennika zajęć lekcyjnych temat Nabożeństwo na zakończenie roku szkolnego i rozdanie świadectw szkolnych. Wśród 32 uczniów klasy VI cenzurkę odbiera 14 letni Zygmunt Dąbkowski. Będą to ostatnie beztroskie wakacje w życiu tego bohaterskiego chłopca.

14 Żołnierz AK-ROAK Pułtusk-WiN-NZW Zygmunt Dąbkowski ( ) ps. Orka, Krym

15 Żołnierz AK-ROAK Pułtusk-WiN- NZW Zygmunt Dąbkowski ( ) ps. Orka, Krym Zygmunt Dąbkowski ur. 20 III 1925r. w Borsukach, gm. Zatory, pow. pułtuski. Był drugim z siedmiu synów w rodzinie Aleksandry i Jana Dąbkowskich. Bracia: Kazimierz, Stanisław, Lucjan, Józef, Marian, Stefan. W latach uczeń klasy V-VI Publicznej Szkoły Powszechnej III Stopnia w Zatorach Dalszą naukę w naszej szkole przerwał mu wybuch II wojny światowej. W różnych okresach działalności niepodległościowej używał pseudonimów: Konwalia, Rota, Krym, Wstęga, Wojtek. Jedna z najwybitniejszych postaci pułtuskiej konspiracji niepodległościowej. Żołnierz AKprawdopodobnie od 1942r., a następnie w 1945r. ROAK, skierowany jako wtyczka do PUBP w Pułtusku. Jesienią 1945r. przekazał dla potrzeb ROAK kartotekę konfidentów z terenu tego powiatu. Zagrożony zdekonspirowaniem i aresztowaniem, w lutym 1946r. zbiegł do lasu. Uczestnik wielu akcji oddziałów Obwodu ROAK Pułtusk i WiN Ostrów Mazowiecka. Po rozbiciu Komendy Inspektoratu Mazowieckiego i Obwodu Pułtusk ROAK doprowadził w październiku 1946r. do podporządkowania struktur pułtuskiego ROAK Okręgowi WiN Białystok. Przygotował akcję na więzienie w Pułtusku 25 XI 1946r. i uczestniczył w niej. Pełnił funkcję zastępcy prezesa Obwodu Pułtusk WiN Paulina. Uratował obwód przed rozszerzeniem się styczniowej (1947) wsypy, nie dopuszczając do bezpośredniego kontaktu prezesa obwoduagenta UBP- z organizacją terenową. Ujawnił się wraz z przeszło 80 podkomendnymi podczas amnestii w kwietniu 1947r. Wyjechał na teren woj. olsztyńskiego, zatrudniając się w majątku państwowym Gągławki, przy czym pozostawał w kontakcie organizacyjnym z dawnymi podkomendnymi. Już w maju 1947r. wznowił działalność niepodległościową, polecając Janowi Kmiołkowi zorganizowanie zawiązku oddziału partyzanckiego. Latem 1948r. podporządkował się komendantowi pozostałości XV Okręgu NZW. We wrześniu październiku 1948r. włą łączył oddział Kmiołków do tej struktury podziemnej i został mianowany wpierw komendantem batalionu terenowego, a wkrótce potem szefem organizacyjnym nowego Powiatu - Noc, Tatry (Pułtusk). Poległ w walce z UBP 12 VI 1949r. w Zamłyniu pod Długosiodłem, ostrzeliwując się pomimo odniesionej rany i przeznaczając dla siebie ostatnią kulę. Postanowieniem Prezydenta Rzeczpospolitej Polskiej Lecha Kaczyńskiego z dnia 27 X 2009r. odznaczony pośmiertnie Krzyżem Komandorskim z Gwiazdą Orderu Odrodzenia Polski.

16 Zamordowany przez Niemców: v Franciszek Merda, syn Ksawerego i Józefy, ur. 1 września 1919r. w Zatorach. Aresztowany z bronią w ręku w 1944r. Przetrzymywany i torturowany w więzieniu w Pułtusku, stracony prawdopodobnie w 1944r. W Kleszewie lub Pomiechówku. Podczas działań wojennych w 1939r. polegli : v Jan Kurdziel, nauczyciel Publicznej Szkoły Powszechnej III stopnia w Zatorach, uczył w latach ( ). Poległ prawdopodobnie pod Modlinem. v Stanisław Jakubowski, syn Franciszka, mieszkaniec Zator. Poległ prawdopodobnie pod Modlinem. v Jan Rozbicki, syn Antoniego, ur. w 1908r., mieszkaniec Zator. Poległ prawdopodobnie pod Modlinem. Cześć Jego pamięci!

17 v Józef Koński, mieszkaniec Burlak, poległ prawdopodobnie pod Modlinem. v Jan Lasocki, syn Adama i Małgorzaty z Gajewskich, ur. w 1900r. w Zatorach, mieszkaniec Zator. Poległ w obronie Pułtuska szóstego lub siódmego września. v Jan Orłowski, syn Antoniego i Marianny, ur. 28 sierpnia 1920r., mieszkaniec Zator. Poległ w obronie Pułtuska szóstego lub siódmego września. Pochowany na cmentarzu parafialnym Św. Mateusza w Pułtusku.

18 Zamordowani przez Rosjan (Katyń Twer) w 1940r. v Stanisław Falba aspirant Policji Państwowej, syn Andrzeja, ur. 14 maja 1899r. W Śliskach. Zamordowany strzałem w tył głowy 12 maja 1940r. Pochowany w lasku obok wsi Jamokw gminie Miednoje. v Władysław Lampert Surdykowski aspirant Policji Państwowej, syn Stefana i Rozalii, ur. 16 kwietnia 1895r. w Ostrówku. Zamordowany strzałem w tył głowy w maju 1940r. Pochowany prawdopodobnie w lasku obok wsi Jamok w gminie Miednoje.

19 ( ) Data urodzenia : 16 kwietnia 1895 roku. Odejścia : zamordowany strzałem w tył głowy, marzec - maj 1940 roku TWER, pochowany na Polskim Cmentarzu Wojennym w Miednoje. W policji od 1919 roku. We wrześniu 1939 służbę pełnił w Warszawie. Awansowany pośmiertnie do stopnia aspiranta. Miejsce urodzenia : Drwały Ostrówek. Miejsce zamieszkania: Drwały Ostrówek, Wyszków, Warszawa. Rodzice: Stefan, Rozalia z Murawskich. Współmałż łżonka: Helena z domu Miller. Dzieci: córka Halina. Bliscy: bracia: Aleksander, Edward; siostry: Genowefa, Helena; rodzeństwo stryjeczne: Jan, Kazimierz, Kazimiera, Edward, Mieczysław, Jan.

20 Aresztowani przez Rosjan NKWD w listopadzie 1945 roku v Lech Karpiński, syn Czesława, kierownika Szkoły w Zatorach, ur. 1925r. Aresztowany w listopadzie 1945r. Sądzony przez NKWD w Szkole w Dębinach, skazany na 25 lat za przetrzymywanie aparatu radiowego. Prawdopodobnie wywieziony w głąb Rosji, nigdy nie powrócił. v Józef Jagielski z Burlak. Aresztowany w listopadzie 1945r. Sądzony przez NKWD w Szkole w Dębinach, skazany na 25 lat za posiadanie rakietnicy schowanej w sianie - podrzuconej przez Rosjan. Prawdopodobnie wywieziony w głąb Rosji, nigdy nie powrócił. v Wachowski Kazimierz z Celinowa Aresztowany w listopadzie 1945r. Sądzony przez NKWD w Szkole w Dębinach, skazany na 25 lat za posiadanie broni - podrzuconej przez Rosjan. Prawdopodobnie wywieziony w głąb Rosji, nigdy nie powrócił.