RODZINA W PRACY SOCJALNEJ

Transkrypt

1 XXIV Zjazd Polskiego Stowarzyszenia Szkół Pracy Socjalnej połączony z seminarium naukowym i dobrymi praktykami RODZINA W PRACY SOCJALNEJ Toruń, 5-7 listopada 2014 roku Hotel FILMAR, ul. Grudziądzka 45 w Toruniu Patronat Honorowy Patronat medialny MARSZAŁEK WOJEWÓDZTWA KUJAWSKO-POMORSKIEGO Piotr Całbecki

2 WSTĘP XXIV Zjazd Polskiego Stowarzyszenia Szkół Pracy Socjalnej połączony z seminarium naukowym i dobrymi praktykami pt. Rodzina w pracy socjalnej Toruń, 5-7 listopada 2014 roku Celem XXIV Zjazdu Polskiego Stowarzyszenia Szkół Pracy Socjalnej jest szeroka oraz wieloaspektowa analiza wzajemnych relacji między pracą socjalną i rodziną. Współczesna rodzina podlega bezprecedensowym przeobrażeniom i jest narażona na oddziaływanie wielu negatywnych czynników społecznych, ekonomicznych, demograficznych, które osłabiają jej potencjał oraz szanse rozwoju. Te zjawiska stawiają nowe wyzwania dla polityki społecznej, systemu pomocy społecznej i pracy socjalnej. Seminarium naukowe towarzyszące Zjazdowi jest okazją do refleksji na temat miejsca rodziny w pracy socjalnej w aspekcie teoretycznym, empirycznym, metodycznym i praktycznym. Stanowi forum do dyskusji nad ważnymi kwestiami: Jak lepiej pomagać rodzinie w realizacji jej funkcji? Jak wspierać rodzinę w rozwoju i zaspokajaniu potrzeb? W jaki sposób wzmacniać rodzinę w środowisku lokalnym? Jak zapobiegać wykluczeniu społecznemu rodziny? Jak mobilizować władze, instytucje, organizacje do działań na rzecz poprawy jej sytuacji? Różne inicjatywy podejmowane w ostatnim czasie na szczeblu Prezydenta RP, rządu i samorządów w naszym kraju stwarzają pozytywny klimat dla rodziny. Mamy nadzieję, że nasze obrady będą okazją do wartościowej wymiany myśli i doświadczeń oraz przyczynią się do optymalizacji działań na rzecz rodziny. V. Praktyka pracy socjalnej z rodziną z uwzględnieniem jej typowych i specyficznych problemów (bezrobocie, ubóstwo, przemoc, uzależnienia, migracje, niewydolność wychowawcza, niezaradność życiowa i in.). Praca socjalna z rodzinami niepełnymi (rodziny rozbite, monoparentalne) i czasowo niepełnymi. Praca z rodziną w sytuacjach kryzysowych. Działania inkluzyjne, włączające rodzinę do pełnego życia społecznego. Tegoroczny Zjazd wraca do tradycji prezentowania dobrych praktyk w zakresie pracy socjalnej z rodziną. W naszych obradach będą także brać udział kierownicy jednostek pomocy społecznej z województwa kujawsko-pomorskiego (koszt ich uczestnictwa całkowicie pokrywa Regionalny Ośrodek Polityki Społecznej w Toruniu). Dzięki zaangażowaniu kierownictwa i pracowników Ośrodka będziemy mogli przedstawić najbardziej interesujące doświadczenia w zakresie pomocy rodzinie, realizowane na terenie województwa kujawsko-pomorskiego. Umożliwi to wymianę myśli i doświadczeń między praktykami, teoretykami i badaczami zajmującymi się rodziną. Integralnym elementem naszych obrad będzie dyskusja nad reformą w kształceniu pracowników socjalnych w związku z Założeniami do zmian ustawy o pomocy społecznej. Proponujemy poddać refleksji następujące obszary tematyczne: I. Historyczne uwarunkowania pracy socjalnej z rodziną. Ewolucja pracy socjalnej z rodziną. Teoretyczne modele pracy socjalnej z rodziną. Przemiany rodziny jako wyzwanie dla polityki społecznej i pracy socjalnej. Perspektywy pracy socjalnej z rodziną. Miejsce problematyki rodziny w programach kształcenia studentów oraz w edukacji pracowników socjalnych. II. Badania nad rodziną dla pracy socjalnej i w pracy socjalnej. Dylematy metodologiczne badań nad rodziną. Problemy pomiaru efektywności pracy socjalnej z rodziną. Trudności w diagnozowaniu życia rodziny w praktyce pomocy społecznej. Ewaluacja, superwizja i standaryzacja usług w pracy socjalnej z rodziną. III. Metodyczne podejścia do pracy socjalnej z rodziną. Innowacyjne metody i formy pracy socjalnej z rodziną. Uwarunkowania efektywności pracy socjalnej z rodziną. Sposoby wsparcia i pomocy rodzinnie w środowisku lokalnym. Rola organizacji pozarządowych w działaniach na rzecz rodziny. Tworzenie systemowych rozwiązań w zakresie pomocy i wsparcia rodziny. IV. Praca socjalna z rodziną w cyklu życia (np. problematyka pracy socjalnej z młodymi rodzinami i dziećmi, kwestia starości i opieki u kresu życia, wsparcie rodzin z osobami zależnymi, aktywizacja społeczno-kulturalna rodzin, oddziaływania profilaktyczne, integracja międzypokoleniowa i środowiskowa). Zagadnienie pieczy zastępczej oraz pracy socjalnej w rodzinie zastępczej. Doświadczenia i przeszkody w procesie profesjonalizacji zawodu asystenta rodziny. Dobre praktyki w pracy socjalnej z rodziną. Rada Naukowa i Programowa Zjazdu Zarząd Polskiego Stowarzyszenia Szkół Pracy Socjalnej: dr hab. Anna Michalska, prof. UAM; dr hab. Ewa Kantowicz, prof. UWM; dr hab. Barbara Kromolicka, prof. USz; dr hab. Małgorzata Orłowska, prof. UJK; dr hab. Tadeusz Kamiński (UKSW); dr hab. Hubert Kaszyński (UJ), dr Anna Zasada-Chorab (WSP) Organizator: Wydział Nauk Pedagogicznych UMK, Katedra Pracy Socjalnej Komitet Organizacyjny Zjazdu: dr hab. Tomasz Biernat, prof. UMK; dr hab. Piotr Krakowiak; dr Anna Kola; dr Katarzyna Kuziak; dr Jan Malinowski; dr Katarzyna Wasilewska-Ostrowska Współorganizator: Regionalny Ośrodek Polityki Społecznej w Toruniu ul. Słowackiego 114; Toruń 2

3 SZCZEGÓŁOWY PROGRAM OBRAD SZCZEGÓŁOWY PROGRAM OBRAD Środa, 5 listopada 2014 r Zebranie Zarządu Polskiego Stowarzyszenia Szkół Pracy Socjalnej Czwartek, 6 listopada 2014 r Rejestracja Uczestników Zjazdu i Seminarium Sala Kujawsko- Pomorska Uroczyste otwarcie XXIV Zjazdu Polskiego Stowarzyszenia Szkół Pracy Socjalnej oraz Seminarium Naukowego pt. Rodzina w pracy socjalnej. Wystąpienia zaproszonych Gości Obrady plenarne Sala Kujawsko-Pomorska dr hab. Anna Michalska, prof. UAM prof. dr hab. Ewa Marynowicz-Hetka (UŁ) Dorota Wróblewska, dyrektor ROPS w Toruniu Maria Rosołek, kierownik Działu Współpracy i Szkoleń ROPS w Toruniu Iwona Wełnicka, kierownik Działu Analiz i Programowania ROPS w Toruniu Przerwa kawowa Obrady plenarne Sala Kujawsko-Pomorska dr hab. Ewa Kantowicz, prof. UWM dr hab. Arkadiusz Żukiewicz, prof. UŁ dr hab. Krzysztof Czekaj, prof. UP dr hab. Tomasz Biernat, prof. UMK Krystyna Żejmo-Wysocka, dyrektor Departamentu Spraw Społecznych Urzędu Marszałkowskiego Województwa Kujawsko-Pomorskiego Czwartek, 6 listopada 2014 r SEKCJA I: Teoretyczne konteksty pracy socjalnej z rodziną Przewodniczący: dr hab. Tomasz Biernat, prof. UMK Prezydium: dr hab. Anna Michalska, prof. UAM; dr hab. Barbara Kromolicka, prof. US; dr hab. Tadeusz Kamiński (UKSW); dr hab. Ewa Kantowicz, prof. UWM; dr hab. Małgorzata Orłowska, prof. UJK; dr hab. Hubert Kaszyński (UJ); Dorota Wróblewska dyrektor ROPS w Toruniu Praca socjalna w rodzinie i rodzina w pracy socjalnej. Refleksje z perspektywy dotychczasowych zjazdów Polskiego Stowarzyszenia Szkół Pracy Socjalnej W kierunku podejść mediacyjnych orientujących działanie/pracę z rodziną przydatność, znaczenie, zagrożenia Wpływ projektu systemowego ROPS w Toruniu na podnoszenie kwalifikacji kadr pomocy i integracji społecznej województwa kujawsko-pomorskiego w obszarze wspierania rodziny Prezentacja wyników badań ROPS w Toruniu w zakresie asystentury rodziny Przewodniczący: dr hab. Anna Michalska, prof. UAM Prezydium: dr hab. Barbara Kromolicka, prof. US; dr hab. Tadeusz Kamiński (UKSW); dr hab. Ewa Kantowicz, prof. UWM; dr hab. Małgorzata Orłowska, prof. UJK; dr hab. Hubert Kaszyński (UJ); dr hab. Tomasz Biernat, prof. UMK; Dorota Wróblewska dyrektor ROPS w Toruniu W poszukiwaniu nowych modeli pracy socjalnej z rodziną Rodzina w przestrzeni namysłu teoretycznego i praktyce działania służb społecznych Rodzina w pracy socjalnej. Od praktyki bezpośredniej do makropraktyki: dylematy polskiej pracy socjalnej Przemiany rodziny jako wyzwanie dla pracy socjalnej i kształcenia pracowników socjalnych Prezentacja Kujawsko-Pomorskiego Programu Wspierania Rodziny na lata Sala Pomorska Moderatorzy sekcji: dr hab. Małgorzata Orłowska, prof. UJK dr hab. Krzysztof Czekaj, prof. UP dr hab. Tadeusz Kamiński (UKSW) Rodzina jako wartość w pracy socjalnej aksjologiczne aspekty przemian rodziny dr Janusz Maj (KPSS, Wrocław) dr Anna Kola (UMK) dr Mirosława Gawęcka (UJK) dr Małgorzata Ciczkowska-Giedziun (UWM) dr Monika Frąckowiak-Sochańska (UAM) dr Jan Malinowski (UMK) Czwartek, 6 listopada 2014 r. Wartość wolności i autonomii rodziny w pracy socjalnej Pomoc rodzinie w perspektywie historycznej i antropologicznej. Wprowadzenie Praca socjalna nad, w, z rodziną podejście eudajmonistyczno-felicytologiczne Teoria przywiązania i jej zastosowanie w pracy socjalnej z rodziną Płeć społeczno-kulturowa w pracy socjalnej z rodziną i terapii rodzinnej Czas wolny jako przestrzeń pracy socjalnej z rodziną SEKCJA II: Praca socjalna z osobami starszymi i ich rodzinami Sala Piernikowa Moderatorzy sekcji: dr hab. Ewa Kantowicz, prof. UWM dr Małgorzata Fopka-Kowalczyk (UMK) dr hab. Barbara Kromolicka, prof. US Wsparcie w starości w polityce społecznej miasta Szczecina dr hab. Anna Kanios (UMCS) dr Agata Chabior (UJK) dr Beata Bugajska (USz) dr Dorota Rynkowska (UR) dr Anna Szafranek (UWB) dr Emilia Kramkowska (UWB) dr Ewelina Zdebska (UP) Społeczno-osobowościowe uwarunkowania pracowników służb pomocowych wobec osob starszych i ich rodzin analiza badawcza Człowiek stary w rodzinie problemy opieki i wsparcia Praca socjalna z osobą starszą i jego rodziną w perspektywie autorskiej koncepcji geragogiki odwagi Praca socjalna w świetle aktywizacji osób starszych Relacje rodzinne osób starszych mieszkańców domów pomocy społecznej w kontekście pracy socjalnej Sprawowanie opieki nad osobami starszymi w rodzinie (na podstawie badań w województwie podlaskim) Wizerunek osób starszych w opinii dzieci. Rola seniora w rodzinie 3

4 SZCZEGÓŁOWY PROGRAM OBRAD Czwartek, 6 listopada 2014 r SEKCJA III: Polityka społeczna a praca socjalna z rodziną: wyzwania, kierunki, rezultaty Sala Wisła Moderatorzy sekcji: dr hab. Arkadiusz Karwacki, prof. UMK dr hab. Hubert Kaszyński (UJ) dr hab. Mirosław Grewiński, prof. WSP Organizowanie społeczności lokalnej jako usługa społeczna dr hab. Jerzy Krzyszkowski, prof. APS dr Arkadiusz Durasiewicz (WSP) dr Jarosław Przeperski (Fundacja Nadzieja dla Rodzin) dr Teresa Zbyrad (UP) dr Monika Zawartka-Czekaj (PWSZ, Racibórz) dr Paweł Walawender (BD Center Sp. z o.o.) dr Katarzyna Błaszczuk (UR) mgr Ewelina Cazottes (Université Paris 8) Czwartek, 6 listopada 2014 r. Jak pomagać rodzinie? Polityka społeczna wobec rodziny Usługi społeczne na rzecz rodziny jako nowe wyzwanie polskiej polityki społecznej Integratywny model pracy z rodziną na przykładzie Centrów dla Rodzin Opiekun społeczny służba społeczna praca społeczna. O kształtowaniu się zrębów pracy socjalnej w systemie opieki społecznej Analiza porównawcza dysfunkcji indywidualnych i problemów społecznych rodzin i ich członków w wybranych miastach województwa śląskiego Wpływ uczestnictwa w projektach unijnych członków rodzin zagrożonych wykluczeniem społecznym na funkcjonowanie ich rodzin. Działalność Oddziału Rejonowego PCK w Rzeszowie na rzecz pomocy rodzinie zagrożonej wykluczeniem Historyczne uwarunkowania pracy socjalnej i usługi na rzecz rodziny we Francji SEKCJA IV: Dobre praktyki w asystenturze rodziny na przykładzie województwa kujawsko-pomorskiego Sala Kujawska Moderatorzy sekcji: Elżbieta Pawłowska, dyrektor MOPS w Szklarskiej Porębie Uroczyste rozdanie certyfikatów absolwentom kursu kwalifikacyjnego pn. Asystent rodziny - zrealizowanego w ramach projektu systemowego Regionalnego Ośrodka Polityki Społecznej w Toruniu w latach Elżbieta Pawłowska, dyrektor MOPS w Szklarskiej Asystent rodziny jako narzędzie pracy z rodziną Porębie Małgorzata Suchomska, kierownik Działu Wspierania Rodziny i Interwencji Kryzysowej MOPR w Grudziądzu Anna Wolf, asystent rodziny GOPS w Osielsku Agnieszka Gibas, asystent rodziny MOPS w Brodnicy Czwartek, 6 listopada 2014 r. Motywowanie rodziny do zmian na przykładzie działań asystentów rodziny w Miejskiego Ośrodka Pomocy Rodzinie w Grudziądzu Praca asystenta rodziny w środowisku wiejskim (na przykładzie gminy Osielsko) Asystent rodziny jako forma wsparcia w rozwiązywaniu trudnych sytuacji życiowych rodziny (na przykładzie miasta Brodnicy) SEKCJA IV A: Dobre praktyki w zakresie wspierania osób starszych na przykładzie województwa kujawsko-pomorskiego Sala Kopernik Moderatorzy sekcji: Julita Jakubowska, dyrektor MOPS w Tczewie Julita Jakubowska, dyrektor MOPS w Tczewie Tomasz Siekiera, dyrektor MGOPS w Więcborku Izabela Szmaglińska, z-ca dyrektora MGOPS w Więcborku Honorata Wilk, Prezes Stowarzyszenia Z Potrzeby Serca w Bydgoszczy Mirosława Olczak, kierownik Działu Terapeutyczno- Opiekuńczego DPS w Inowrocławiu PRZERWA OBIADOWA Wsparcie osób starszych działania i usługi skierowane do seniorów oraz osób zależnych Klub Seniora przy Miejsko-Gminnym Ośrodku Pomocy Społecznej w Więcborku Dom Dziennego Pobytu Senior w Bydgoszczy Dom Pomocy Społecznej w Inowrocławiu Czwartek, 6 listopada 2014 r SEKCJA V: Rodzinna piecza zastępcza w praktyce pracy socjalnej Sala Pomorska Moderatorzy sekcji: dr hab. Izabela Krasiejko (AJD) dr Anna Rutkowska (UKW) prof. dr hab. Krystyna Marzec-Holka (UKW) Dziecko w pieczy zastępczej a zdolność instytucji pomocy społecznej do wykrywania patologii i ochrony życia dr Elżebieta Skoczylas-Namielska (UŁ), dr Katarzyna Gajek (UŁ), mgr Monika Wojtczak (UŁ) dr Magdalena Zmysłowska (UWM) dr Lidia Willan-Horla (UWM) dr Iwona Dąbrowska-Jabłońska (UO) dr Józefa Matejek (UP) mgr Magdalena Zając (UMK) Piecza zastępcza z perspektywy rodzin biologicznych, zastępczych i przedstawicieli profesji społecznych (na przykładzie projektu FALEFOS) Działania na rzecz pieczy zastępczej w województwie warmińsko-mazurskim Podział obowiązków domowych w środowiskach objętych wsparciem asystentów rodzin refleksje posuperwizyjne Lokalne inicjatywy tworzenia standardów usług społecznych na rzecz opieki zastępczej Praca socjalna z rodziną zastępczą w działalności Powiatowego Centrum Pomocy Rodzinie Wielkopolskie doświadczenia koordynatorów rodzinnej pieczy zastępczej 4

5 SZCZEGÓŁOWY PROGRAM OBRAD Czwartek, 6 listopada 2014 r SEKCJA VI: Praca socjalna z rodzinami doświadczającymi przemocy Sala Kopernik Moderatorzy sekcji: dr Małgorzata Ciczkowska-Giedziun (UWM) dr Jan Malinowski (UMK) prof. dr hab. Małgorzata Halicka (UWB), Przemoc kobiet wobec mężczyzn jako wyzwanie dla pracy socjalnej Anna Krystowczyk (UWB) dr hab. Anna Fidelus, prof. UKSW Praca na rzecz rodziny doświadczającej problemów związanych z izolacją więzienną jednego z jej członków dr Joanna Borowik (UWB) Praca z rodzinami doświadczającymi przemocy z perspektywy pracownika socjalnego dr Katarzyna Wasilewska-Ostrowska (UMK) dr Anna Witkowska-Paleń (KUL) dr Monika Kowalczyk-Gnyp (AJD) mgr Agnieszka Sobolewska-Popko (UWB) mgr Emilia Zielińska (System Dozoru Elektronicznego) Czwartek, 6 listopada 2014 r. Praca socjalna z rodziną w kryzysie według założeń terapii poszukiwania bezpieczeństwa Praca socjalna z rodziną dotkniętą przemocą domową możliwości, wyzwania, perspektywy Pracownicy socjalni wobec przemocy w rodzinie doniesienia z badań (przykład Radomska) Agresja i przemoc zagrożeniem współczesnej rodziny. Dylematy wokół profilaktyki SEKCJA VII: Innowacyjne metody i techniki pracy socjalnej z rodziną Sala Wisła Moderatorzy sekcji: dr hab. Tomasz Biernat, prof. UMK dr Katarzyna Kuziak (UMK) dr hab. Joanna Truszkowska (UKSW) Innowacyjne narzędzia i metody pracy z rodziną dr hab. Anna Weissbrot-Koziarska, prof. UO dr Jacek Szczepkowski (UMK) dr hab. Barbara Galas (UKSW) dr Mariola Mirowska (AJD) dr Marta Łuczyńska (UW) dr Małgorzata Porąbaniec (UJK) dr Anna Kławsiuć-Zduńczyk (UMK) Czwartek, 6 listopada 2014 r. Sytuacja rodzin patologicznych na terenie województwa kujawsko-pomorskiego. Badania wśród rodzin będących środowiskiem odbywania kary pozbawienia wolności w systemie dozoru elektronicznego Poradnictwo socjalne dla rodzin niezdefiniowany obszar pracy socjalnej Współ(praca) z rodziną wyzwania i dylematy z perspektywy Podejścia Skoncentrowanego na Rozwiązaniach Anomijny pragmatyzm jako przestrzeń wychowania Case management w pracy z rodziną Metafory w pracy socjalnej Diagnoza i kompensacja osób i rodzin z problemem alkoholowym Poradnictwo całożyciowe w pracy socjalnej z rodziną SEKCJA VIII: Dobre praktyki w zakresie programów aktywności lokalnej na przykładzie województwa kujawsko-pomorskiego Sala Kujawska Moderatorzy sekcji: Joanna Augustowska, dyrektor OPS w Słupnie Joanna Augustowska, dyrektor OPS w Słupnie Anna Sikorska, kierownik GOPS w Lubiczu Inga Tylicka-Grzywacz, animator Klubu Aktywności Lokalnej MOPS w Brodnicy przedstawiciel MOPR w Toruniu Program aktywności lokalnej jako metoda środowiskowa wspierająca pracę z rodziną Aktywni i zintegrowani PAL w gminie Lubicz Klub Aktywności Lokalnej Miejskiego Ośrodka Pomocy Społecznej w Brodnicy Programy aktywności lokalnej Miejskiego Ośrodka Pomocy Rodzinie w Toruniu Podsumowanie obrad w sekcji IV, IVA i VIII (dobre praktyki ROPS w Toruniu) PRZERWA Na pierwszy znak - występ grupy wokalno-aktorskiej Teatru R. Bezimienni Młodzieżowego Domu Kultury w Toruniu Walne Zebranie Członków PSSPS Uroczysta kolacja przy muzyce Piątek, 7 listopada 2014 r SEKCJA IX: Dyskusja nad reformą w kształceniu pracowników socjalnych w związku z Założeniami do zmian ustawy o pomocy społecznej Sala Wisła Moderatorzy sekcji dr hab. Hubert Kaszyński (UJ); dr hab. Anna Michalska, prof. UAM; ks. dr hab. Janusz Jan Mierzwa, prof. UP JPII; dr hab. Tomasz Biernat, prof. UMK; prof. dr hab. Krzysztof Piątek (UMK) SEKCJA X: Dziecko w pracy socjalnej Sala Pomorska Moderatorzy sekcji dr hab. Arkadiusz Żukiewicz, prof. UŁ dr Katarzyna Wasilewska-Ostrowska (UMK) dr hab. Małgorzata Orłowska, prof. UJK Dziecko podmiot czy przedmiot pomocy społecznej prof. dr hab. Jerzy Halicki (UWB) dr Ilona Kość (USz) dr Urszula Kempińska (WSHE) dr Joanna Szymanowska (UWB) Problemy życiowe dorosłych dzieci pochodzących z rodzin alkoholików Pomoc dziecku doświadczonemu przemocą psychiczną w rodzinie Pomoc społeczna nastoletnim matkom Rola spostrzeganego i otrzymywanego wsparcia społecznego w funkcjonowaniu rodziny z dzieckiem niepełnosprawnym 5

6 SZCZEGÓŁOWY PROGRAM OBRAD dr Marek Banach (UP) dr Jolanta Sokołowska (UG) dr Izabela Rybka (APS) Piątek, 7 listopada 2014 r. Funkcjonowanie dziecka z Alkoholowym Zespołem Płodu FAS Praca socjalna z rodzinami dzieci ulicy SEKCJA XI: Rodzina z osobą zależną w pracy socjalnej Współpraca placówek wsparcia dziennego z rodzinami, służbami socjalnymi i władzami lokalnymi na rzecz wyrównywania szans życiowych dzieci i młodzieży z rodzin dysfunkcyjnych Sala Kujawska Moderatorzy sekcji dr hab. Barbara Kromolicka, prof. US dr Jan Malinowski (UMK) dr hab. Hubert Kaszyński (UJ), Eugenika w XXI wieku. Implikacje dla pracy socjalnej z rodziną dr Katarzyna Ornacka (UJ) dr hab. Piotr Krakowiak (UMK) Potrzeba integracji opieki rodzinnej nad przewlekle chorymi i starszymi z siłami społecznymi w środowisku lokalnym dr Elżbieta Bojanowska (UKSW) Rodzina z osobą niesamodzielną w obliczu zmian społeczno-demograficznych dr Anna Rutkowska (UKW) dr Małgorzata Fopka-Kowalczyk (UMK) mgr Anna Janowicz (Fundacja Lubię Pomagać) mgr Karolina Kramkowska (UKW) mgr Małgorzata Olszewska (UMK) PRZERWA KAWOWA Piątek, 7 listopada 2014 r SEKCJA XII: Rodzina niepełna w pracy socjalnej Wsparcie socjalne dla rodziny opiekującej się osobą zależną Koszty emocjonalne rodzin w opiece nad osobami chorymi u kresu życia Problemy opiekunów rodzinnych osób chorych jako wyzwanie dla pracy socjalnej Poprawa jakości opieki osób u kresu życia przez włączenie rodziny w działania opiekuńcze Wolontariat hospicyjny formą wsparcia rodziny z osobą u kresu życia Sala Pomorska Moderatorzy sekcji dr hab. Anna Michalska, prof. UAM dr Lidia Willan-Horla (UWM) prof. dr hab. Małgorzata Halicka (UWB), Pogorszenie relacji w rodzinie jako przyczyna i skutek zaginięć Ewa Wrona (UWB) dr hab. Beata Szluz, prof. UR Bezdomność rodzin monoparentalnych dr hab. Anna Dudak (UMCS) Promowanie zaangażowanego ojcostwa jako nowe rozwiązanie w zakresie pomocy i wsparcia samotnych ojców dr Krzysztof Czykier (UWB) Wdowieństwo wyzwanie w pracy socjalnej (?) stud. Ewa Wrona (we współpracy z prof. dr hab. Małgorzatą Halicką UWB) Piątek, 7 listopada 2014 r SEKCJA XIII: Empiryczne konteksty pracy socjalnej z rodziną Rodziny osób zaginionych jako nowa kategoria beneficjentów pomocy społecznej Sala Kujawska Moderatorzy sekcji dr hab. Tadeusz Kamiński (UKSW) dr hab. Krzysztof Czekaj, prof. UP dr hab. Iwona Taranowicz (UWr) Modele rodziny funkcjonujące w świadomości studentów pracy socjalnej dr hab. Izabela Krasiejko (AJD) dr Anna Olech (UW) dr Hanna Wiśniewska-Śliwińska (AJD) dr Martyna Kawińska (UKSW) dr Aleksandra Sander (USz) mgr Martyna Plucińska (UAM) mgr Jarosław Bochenek (UMK) Sala Kujawska Sala Kujawska Między wsparciem a kontrolą dylematy asystentów rodziny Postawy i przekonania pracowników socjalnych AD 2013 konsekwencje dla pracy socjalnej z rodziną Świadomość i zachowania zdrowotne pracowników socjalnych na podstawie badań z terenu województwa śląskiego Współczesna rodzina polska wobec kryzysu demograficznego i gospodarczego Rodzina w opinii młodych Niemców w kontekście badań Shell Mediacje w pracy socjalnej. Pierwsze doświadczenia Nowe zadania pracy socjalnej wobec problemów rodzin zagrożonych wykluczeniem Wykład niespodzianka na zakończenie XXIV. Zjazdu PSSPS i Seminarium Naukowego pt. Rodzina w pracy socjalnej Debata podsumowująca obrady w sekcjach oraz oficjalne zamknięcie XXIV Zjazdu PSSPS. Organizatorzy i moderatorzy sekcji Obiad i pożegnanie Uczestników Zjazdu 6

7 RODZINA W PRACY SOCJALNEJ DOBRE PRAKTYKI KONFERENCJA 6 LISTOPADA 2014 Patronat Honorowy: KONFERENCJA REGIONALNEGO OŚRODKA POLITYKI SPOŁECZNEJ W TORUNIU ORGANIZOWANA W RAMACH XXIV ZJAZDU POLSKIEGO STOWARZYSZENIA SZKÓŁ PRACOWNIKÓW SOCJALNYCH Zadanie współfinansowane przez Unię Europejską w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego

8 OBRADY PLENARNE WPŁYW PROJEKTU SYSTEMOWEGO ROPS W TORUNIU NA PODNOSZENIE KWALIFIKACJI KADR POMOCY I INTEGRACJI SPOŁECZNEJ WOJEWÓDZTWIE KUJAWSKO-POMORSKIEGO W OBSZARZE WSPIERANIA RODZINY Dorota Wróblewska Maria Rosołek Dyrektor Regionalnego Ośrodka Polityki Społecznej w Toruniu Kierownik Działu Współpracy i Szkoleń ROPS w Toruniu Projekt systemowy Akademia pomocy i integracji wsparcie kadr jest realizowany przez Regionalny Ośrodek Polityki Społecznej w Toruniu od 2007 roku w ramach Poddziałania Podnoszenie kwalifikacji kadr pomocy społecznej i integracji społecznej Programu Operacyjnego Kapitał Ludzki. Jego nadrzędnym celem jest zbudowanie bazy w postaci wykwalifikowanej kadry pomocy społecznej przygotowanej do świadczenia specjalistycznej, ukierunkowanej i komplementarnej pomocy różnym osobom oraz grupom dotkniętym problemami, a także wzmocnienie skuteczności działań innych instytucji działających na rzecz osób wykluczonych społecznie w naszym regionie. Kolejnymi celami projektu jest wzmocnienie dialogu i współpracy między różnymi instytucjami i organizacjami działającymi w obszarze integracji społecznej i zawodowej oraz wsparcie rozwoju sektora ekonomii społecznej. W ramach projektu proponujemy udział w różnych formach podnoszenia wiedzy, kwalifikacji i umiejętności w pracy z osobami i rodzinami dotkniętymi różnego rodzaju problemami, takimi jak: bezrobocie, uzależnienia, problemy opiekuńczo-wychowawcze, przemoc domowa i innymi. Pracownicy instytucji mają możliwość udziału w szkoleniach, seminariach, konferencjach, kursach specjalistycznych i wizytach studyjnych. Ponadto, w ramach realizacji form szkolnych, zrealizowaliśmy cztery kierunki studiów podyplomowych, m.in. obszarze diagnozy dziecka i rodziny oraz specjalizacje II stopnia w zawodzie pracownik socjalny w czterech obszarach tematycznych: pracy socjalnej z rodziną z problemami opiekuńczo-wychowawczymi, pracy socjalnej z osobami uzależnionymi, pracy socjalnej z osobami i rodzinami z problemem przemocy oraz praca socjalna ze społecznością lokalną. Rodzina jest pierwszym i najważniejszym miejscem rozwoju człowieka i łącznikiem między jednostką, a społeczeństwem i problemy dotykające któregokolwiek z jej członków mają wpływ na jej funkcjonowanie i relacje ze środowiskiem. Dlatego ROPS dokłada wszelkich starań, by wyposażyć pracowników instytucji pomocy i integracji społecznej w wiedzę i umiejętności, które wykorzystają w swojej pracy z rodzinami, a w konsekwencji doprowadzą do ich życiowego usamodzielnienia i prawidłowego funkcjonowania w środowisku lokalnym. Wśród szkoleń warsztatowych w obszarze problemów rodziny dominowały szkolenia związane ze zjawiskiem przemocy domowej, które obejmowały zarówno pracę z ofiarami i sprawcami przemocy, profilatykę zjawiska, ale także budowanie systemu wsparcia współpracy instytucji i funkcjonowania zespołów interdyscyplinarnych. Druga grupa szkoleń była związana z systemem pieczy zastępczej, w tym budowaniem systemu zgodnie z obowiązującymi przepisami, wsparciem rodzin zastępczych, pracą z dziećmi umieszczonymi w formach zastępczych, superwizją rodzin zastępczych. Kursy specjalistyczne realizowane w ramach projektu pozwoliły ich uczestnikom uzyskać konkretne umiejętności i kwalifikacje do realizacji działań na rzecz rodzin. Były to m. in. kursy: praca z rodziną metoda Konferencji Grupy Rodzinnej, asystent rodziny, mediacje rodzinne, skuteczna interwencja kryzysowa, terapia skoncentrowana na rozwiązaniach. Wymienione pozaszkolne formy podnoszenia kwalifikacji uzupełniały wizyty studyjne, które pozwalały skonfrontować zdobytą wiedzę z możliwościami jej praktycznego wykorzystania w pracy z rodzinami. Projekt systemowy Regionalnego Ośrodka Polityki Społecznej w Toruniu pozwolił na objęcie kadry pomocy społecznej zróżnicowanym wsparciem. Dzięki ogromnemu zainteresowaniu i aktywnemu uczestnictwu pracowników socjalnych kadra instytucji pomocy i integracji społecznej uzyskała aktualną, specjalistyczną i ukierunkowaną wiedzę, dzięki której możliwe jest realizowanie różnych działań na rzecz rodzin w województwie kujawsko-pomorskim. 8

9 OBRADY PLENARNE ASYSTENTURA RODZINNA W WOJEWÓDZTWIE KUJAWSKO-POMORSKIM PREZENTACJA WYNIKÓW BADANIA Iwona Wełnicka Kierownik Działu Analiz i Programowania Regionalnego Ośrodka Polityki Społecznej w Toruniu Regionalny Ośrodek Polityki Społecznej w Toruniu w okresie sierpień październik 2014 roku przeprowadził badanie pn. Asystentura rodzinna w województwie kujawsko-pomorskim. Celem głównym badania było rozpoznanie zakresu funkcjonowania asystentury rodziny w województwie kujawsko-pomorskim poprzez odpowiedź na następujące problemy badawcze: ü Monitoring realizacji asystentury rodzinnej w gminach województwa kujawsko-pomorskiego; ü Rozpoznanie najważniejszych powodów decydujących o braku realizacji asystentury rodzinnej w gminie; ü Najważniejsze aspekty związane z pracą asystentów rodziny w gminie, w tym dotychczasowe doświadczenia i ocena skuteczności tej metody; ü Poznanie potrzeb gmin związanych z realizacją asystentury rodzinnej w kolejnych latach. Badanie zostało przeprowadzone wśród kierowników 144 ośrodków pomocy społecznej w województwie kujawsko-pomorskim, zarówno zatrudniających, jak i niezatrudniających asystentów rodziny. Osoby zatrudniające asystentów rodziny zostały poproszone o nakreślenie stanu i sposobu realizacji asystentury rodzinnej w ich gminie. Kadra kierownicza placówek niezatrudniających asystentów rodziny udzieliła odpowiedzi między innymi na pytanie o przyczyny braku realizacji asystentury rodzinnej w gminie oraz zapotrzebowanie na działania asystentów. Kwestionariusz ankiety został przekazany respondentom za pośrednictwem Centralnej Aplikacji Statystycznej. Zebrane w ten sposób dane pozwoliły na opracowanie regionalnego raportu badawczego, zawierającego analizę danych i najważniejsze wnioski z badania. Poniżej przedstawiony został skrót najistotniejszych informacji. à Asystentura rodzinna została wprowadzona ustawą o wspieraniu rodziny i systemie pieczy zastępczej z dnia 9 czerwca 2011 roku i weszła w życie z dniem 1 stycznia 2012 roku. Na poziomie samorządu gminnego wprowadzono na mocy tej regulacji prawnej obowiązek zapewnienia wsparcia rodzinom przeżywającym trudności w wypełnianiu funkcji opiekuńczo- -wychowawczych, m.in. poprzez przydzielenie asystenta rodziny. Niektóre z kwestii związanych z realizacją asystentury rodzinnej zostały określone na mocy wprowadzonych przepisów (m.in. organizacja pracy z rodziną w gminie, wymagania stawiane przed kandydatami na asystentów rodziny, zakres pracy i uprawnienia asystentów). à Blisko 50% gmin województwa kujawsko-pomorskiego wskazało, iż występuje duże i bardzo duże zapotrzebowanie na realizację asystentury rodzinnej wśród rodzin korzystających z pomocy społecznej (na małe lub na brak zapotrzebowania wskazało jedynie 10% gmin). à W I półroczu 2014 roku w 41 gminach województwa kujawsko-pomorskiego nie była realizowana asystentura rodzinna (do 2016 roku liczba gmin niezatrudniających asystentów rodziny zmaleje do 8 gmin). Pozostałe 103 gminy zatrudniały 194 asystentów rodziny, którzy wsparciem obejmowali rodziny (stan na dzień ). Prognozuje się, iż w 2015 roku liczba zatrudnionych asystentów w tych gminach wzrośnie do 232 osób (wzrost o 20%), które wspierać będą rodzin (wzrost o 45%). à Wskazano następujące problemy decydujące o braku realizacji asystentury rodzinnej: ograniczone możliwości finansowe (32 z 41 gmin niezatrudniających asystentów), brak przychylności lokalnych władz (11 gmin), brak chętnych rodzin do współpracy z asystentem rodziny (10 gmin), brak odpowiednich kandydatów na stanowisko asystenta rodziny (8 gmin). à Głównym źródłem finansowania zatrudnienia asystentów jest budżet państwa (78%), środki gminne (20%) oraz środki EFS (2%). à Statystyczny asystent rodziny w województwie kujawsko- -pomorskim to kobieta, w wieku lat, z wykształceniem wyższym (kierunek pedagogika lub praca socjalna), zatrudniona na podstawie umowy-zlecenia lub umowy o pracę na czas określony, obejmująca wsparciem średnio 10 rodzin klientów pomocy społecznej. à Najważniejszymi efektami płynącymi ze wsparcia asystentów rodzin są: utrzymanie dzieci w rodzinie biologicznej (94 wskazania ze 103 możliwych), rozwinięcie w co najmniej dobrym stopniu umiejętności opiekuńczo-wychowawczych rodziców (87 wskazań), wyjście rodziny z systemu pomocy społecznej (85 wskazań). Powyższe wyniki potwierdzają dużą skuteczność tego rodzaju wsparcia dla rodzin dysfunkcyjnych. à Głównymi problemami związanymi z działalnością asystentów rodziny w gminach są: trudności z zatrudnieniem asystentów ze względu na ograniczone środki finansowe (80 wskazań ze 103 możliwych), błędne rozumienie roli asystenta ( wyręczanie zamiast wsparcia ) 49 wskazań, rezygnacja rodzin z objęcia pomocą asystenta (31). à Kierownicy ops zostali poproszeni o wskazanie propozycji usprawnień dotyczących pracy asystentów rodziny. Najczęściej proponowano ustalenie powszechnie obowiązujących wzorów i zasad prowadzenia dokumentacji przez asystentów rodziny (71 wskazań), zwiększenie liczby szkoleń, kursów i warsztatów (69 wskazań) oraz podjęcie działań mających na celu zrozumienie przez społeczeństwo roli asystenta rodziny (68 wskazań). Raport z badania zostanie opublikowany i rozdystrybuowany wśród instytucji zajmujących się pomocą i wsparciem rodzin w województwie kujawsko-pomorskim. 9

10 OBRADY PLENARNE KUJAWSKO-POMORSKI PROGRAM WSPIERANIA RODZINY NA LATA RODZINA JEST NAJWAŻNIEJSZA Krystyna Żejmo-Wysocka Dyrektor Departamentu Spraw Społecznych Urzędu Marszałkowskiego Województwa Kujawsko-Pomorskiego w Toruniu Kujawsko-Pomorski Program Wspierania Rodziny na lata Rodzina jest najważniejsza powstał jako wyraz najwyższej troski władz samorządu województwa o kondycję wszystkich rodzin, prawidłowe ich funkcjonowanie oraz jakość życia. Silna i zdrowa rodzina jest podstawą rozwoju każdego społeczeństwa. Rodziny w naszym województwie wymagają uaktywnienia i wzmocnienia ich potencjału. Niezbędnym tego warunkiem jest dostarczenie rodzinie szerokiego i różnorodnego wsparcia ze strony władz samorządu województwa kujawsko-pomorskiego, które będzie impulsem dla rozwoju całego województwa. Kujawsko-pomorski system wsparcia rodziny ma stać się konkretnym i trwałym produktem tego Programu. Jego istotą jest połączenie sił rodziny oraz sił środowiska lokalnego dla osiągnięcia efektu synergii w budowaniu wielopoziomowego systemu wsparcia. Głównym narzędziem do realizacji celu w ramach niniejszego Programu, będzie stworzenie wojewódzkiej, gminnych oraz lokalnych sieci społecznego wsparcia rodziny. Lepsze zakorzenienie rodziny w środowisku społecznym wzmacnia ją i służy jej trwałości, integralności oraz pozwala czerpać siły z zasobów będących w dyspozycji środowiska lokalnego. Opracowanie Kujawsko-Pomorskiego Programu Wspierania Rodziny na lata wynika z zapisów ustawy z dnia 9 czerwca 2011 r. o wspieraniu rodziny i systemie pieczy zastępczej (Dz. U. z 2013 r. poz. 135 z późn. zm.), która stanowi, iż do zadań własnych samorządu województwa należy opracowanie programów dotyczących wspierania rodziny i systemu pieczy zastępczej będących integralną częścią strategii rozwoju województwa. Kujawsko-Pomorski Program Wspierania Rodziny na lata jest spójny z uchwaloną w październiku 2013 r. Strategią rozwoju województwa Plan Modernizacji 2020+, która przyjęła jako misję hasło: Kujawsko-pomorskie człowiek, rodzina, społeczeństwo. Strategia ta podkreśla rolę i znaczenie rodziny dla dynamicznego rozwoju społeczno-ekonomicznego województwa. Przedstawiony powyżej zarys założeń Programu może być w pełni zrealizowany jedynie dzięki zaangażowaniu samorządów (różnych szczebli), instytucji nauki, edukacji, biznesu oraz organizacji pozarządowych. Jednak najważniejszym partnerem w realizacji Programu będą mieszkańcy województwa kujawsko pomorskiego, stąd niezbędny jest ciągły dialog pozwalający skuteczniej dopasować instrumenty działania zawarte w Programie do identyfikowanych lokalnie potrzeb. Pozwoli to w konsekwencji na stworzenie w naszym województwie środowiska sprzyjającego rodzinie. v Kujawsko-Pomorski Program Wspierania Rodziny na lata został przyjęty Uchwałą Nr 26/902/14 Zarządu Województwa Kujawsko-Pomorskiego z dnia 25 czerwca 2014 r. 10

11 OBRADY PLENARNE SEKCJIA IV: DOBRE PRAKTYKI W ASYSTENTURZE RODZINY NA PRZYKŁADZIE WOJEWÓDZTWA KUJAWSKO-POMORSKIEGO Moderator: Elżbieta Pawłowska Dyrektor Miejskiego Ośrodka Pomocy Społecznej w Szklarskiej Porębie ASYSTENTURA RODZINY JAKO NARZĘDZIE PRACY Z RODZINĄ NA PODSTAWIE DOŚWIADCZEŃ MIEJSKIEGO OŚRODKA POMOCY SPOŁECZNEJ W SZKLARSKIEJ PORĘBIE Dla dobra dzieci potrzebujących miłości, zrozumienia i szczególnej ochrony ze strony dorosłych oraz dla dobra wszystkich członków rodziny od stycznia 2011 Miejski Ośrodek Pomocy Społecznej zatrudnia asystentów rodziny. W pierwszych dwóch latach asystentura realizowana była w ramach projektu systemowego Ja wam jeszcze pokażę - krok w stronę aktywizacji i integracji mieszkańców Szklarskiej Poręby. Współpracę z asystentem proponowano rodzinom borykającym się z różnorodnymi problemami jednocześnie, dysfunkcjami o niejednorodnej etiologii, zagrożeniami - potencjalnymi i już występującymi, niezaspokojonymi potrzebami podstawowymi i wyższego rzędu. Wśród najczęściej dotykających rodzinę wspieraną pojawiały się: niskie kompetencje wychowawcze rodziców połączone z uzależnieniami i przemocą psychiczną; zaburzone relacje w rodzinie; niepełnosprawność i choroby dotykające zarówno dzieci jak i ich rodziców; chronicznie trudna sytuacja materialno bytowa przekładająca się na zmniejszenie szans na dobry start najmłodszego pokolenia. Wszystkie rodziny współdziałały z ośrodkiem pomocy, ponadto w kilku pieczę sprawował kurator społeczny lub sądowy, realizowana była procedura niebieskie karty, jednakże narzędzia te były niewystarczające. W tym okresie ośrodek objął także wsparciem rodziny, w których nie było dzieci - ingerował w interesie dorosłych niepełnosprawnych intelektualnie. Od początku 2014 roku asystenta rodziny zatrudniono na umowę o pracę, w dziale pomocy środowiskowej, z zakresem obowiązków wynikającym bezpośrednio z ustawy z dnia 9 czerwca 2011 r. o wspieraniu rodziny i systemie pieczy zastępczej i dodatkowo rozszerzonym o procedury, wnioski i rekomendacje wynikające z ewaluacji działań projektowych. Trzy lata doświadczeń, setki godzin w rodzinach, dziesiątki spotkań z przedstawicielami instytucji (PUP, OPS, UM, sąd) i służb (policja, służba zdrowia), placówek opiekuńczo -wychowawczych i interwencyjnych (leczenia uzależnień, przeciwdziałania przemocy), osób z bliższego i dalszego otoczenia, obfitowało w sukcesy, wyzwania ale i rozczarowania. Każdy kolejny rok wywoływał konieczność dostosowywania pracy asystenta do oczekiwań i potrzeb rodziny, zdiagnozowanych problemów, możliwości ośrodka i gminy, zasobów instytucjonalnych i zabezpieczania w specjalistów. W konfrontacji z wyzwaniami rzeczywistości wypracowano: - unormowania formalno - prawne dotyczące zatrudnienia asystentów rodziny; - sposoby podejmowania interwencji i współpracy z rodziną; - zakres niezbędnej dokumentacji dotyczącej bieżącego współdziałania z rodziną i sprawozdawczości; - procedury współdziałania z pozostałymi służbami z terenu gminy; - schematy dokonywania monitoringu i ewaluacji pracy bieżącej i rocznej asystentów rodziny. Zdobyte przez asystentów rodziny ze Szklarskiej Poręby kompetencje wpisują się w realia małych miejscowości; mając tę świadomość asystenci korzystali ze szkoleń i warsztatów, na początkowym etapie realizacji ustawy, głównie teoretycznych. Stąd niezwykle ważne były (i są) dyskusje, spotkania i warsztaty w szerszym gronie, umożliwiające wymianę doświadczeń osób z różnych środowisk (wiejskich, gminnych, miejskich obszarów o różnych wielkościach i problematyce). W trakcie praktycznych warsztatów zorganizowanych przez Dolnośląskie Forum Pomocy Społecznej, w kwietniu tego roku we Wrocławiu, dyskutowano o ważkich zagadnieniach: - o nowym zawodzie jakim jest asystent rodziny; - o najistotniejszych wartościach w pracy z rodziną; - o odpowiednim wyposażeniu asystentów w wiedzę i umiejętności ale także o jego osobistych predyspozycjach; - o przygotowaniu zaplecza ludzkiego, społecznego i instytucjonalnego do współdziałania; - o różnicach i podobieństwach w pracy asystentów zatrudnionych w dużych i małych podmiotach, miejscowościach, o możliwościach i ograniczeniach z nich wynikających; - o wyzwaniach, obciążeniach a przede wszystkim satysfakcjach w pracy asystentów rodziny. Wśród wielu wniosków płynących z trzyletnich prekursorskich doświadczeń ze Szklarskiej Poręby i z innych podmiotów, na plan pierwszy wysuwa się uwaga o konieczności stałego doskonalenia warsztatu (metod i narzędzi) asystenta rodziny, a przede wszystkim o konieczności praktykowania połączonego z ewaluacją i superwizją, niezbędną w pracy z rodziną zagrożoną wykluczeniem społecznym. 11

12 DOBRE PRAKTYKI MOTYWOWANIE RODZINY DO ZMIAN NA PRZYKŁADZIE DZIAŁAŃ ASYSTENTÓW RODZINY MOPR W GRUDZIĄDZU Małgorzata Suchomska Kierownik Działu Wspierania Rodziny i Interwencji Kryzysowej Miejskiego Ośrodka Pomocy Rodzinie w Grudziądzu 1. Krótka charakterystyka Zespołu ds. asysty rodzinnej (umiejscowienie zespołu w strukturze organizacyjnej MOPR, stan zatrudnienia asystentów, charakter zatrudnienia, źródło finansowania zatrudnienia asystentów) Zespół ds. asysty rodzinnej funkcjonuje w MOPR w Grudziądzu w strukturach Działu Wspierania Rodziny i Interwencji Kryzysowej od października 2012 roku. W skład Zespołu wchodzi obecnie 5 asystentów rodziny zatrudnionych w ramach umowy o pracę. Środki na wynagrodzenia asystentów rodziny pochodzą z dotacji celowej Wojewody oraz z budżetu gminy. 2. Dane statystyczne dotyczące rodzin (liczba rodzin objętych wsparciem asystentów narastająco od 2012 roku oraz obecnie liczba rodzin, z którymi zakończono pracę, powody zakończenia pracy) oraz problematyka rodzin objętych wsparciem asystentów W okresie od marca 2012 roku do chwili obecnej z pomocy asystentów rodziny skorzystało 99 rodzin, z czego z osiemnastoma rodzinami zakończono pracę z różnych przyczyn, tj. z powodu: poprawy funkcjonowania rodziny 2 rodziny osiągnięcia przez dzieci 18 roku życia 4 rodziny zmiany miejsca zamieszkania ( wyjazd na stałe poza Grudziądz lub za granicę) 5 rodzin zgonu klientki 1 rodzina braku współpracy 5 rodzin. Aktualnie wsparciem obejmujemy 81 rodzin z problemami opiekuńczo - wychowawczymi oraz innymi dysfunkcjami towarzyszącymi, zaburzającymi prawidłowe funkcjonowanie tych rodzin. Wśród najpoważniejszych problemów wymienić można: niezaradność życiową zaburzenia zachowania i emocji alkoholizm, narkomanię zaburzone relacje rodzinne i partnerskie przemoc domową brak profilaktyki zdrowotnej (bilanse, szczepienia, antykoncepcja) i zaniedbania higieniczne brak umiejętności zarządzania budżetem domowym brak kwalifikacji zawodowych, brak możliwości uzyskania zatrudnienia 3. Przykłady dobrych praktyk w poszczególnych obszarach: ü pomoc rodzinom w załatwianiu codziennych spraw życiowych ü współpraca asystentów rodziny z innymi podmiotami działającymi na rzecz rodzin, głównie z sądem, placówkami opiekuńczo-wychowawczymi, placówkami edukacyjnymi i placówkami służby zdrowia ü współpraca z placówkami wsparcia dziennego ü edukacja rodzin z wykorzystaniem specjalistów MOPR ü integracja społeczna rodzin projekty realizowane przez asystentów rodziny. v Asystenci rodziny dbają o to, aby każda z rodzin będących pod ich opieką miała możliwość uczestniczenia w warsztatach kompetencji wychowawczych pn. Szkoła dla rodziców, które są prowadzone przez psychologów tutejszego ośrodka. Podczas zajęć asystenci organizują opiekę nad dziećmi w sytuacji, gdy rodzic nie może zapewnić dziecku samodzielnie opieki. Osoby, które ukończą cykl warsztatów w ramach Szkoły dla rodziców mają możliwość uczestniczenia w zajęciach w ramach Grupy wsparcia dla rodziców z problemami wychowawczymi, która jest prowadzona również przez psychologa MOPR. v Asystenci rodziny od 2012 roku realizują projekty edukacyjne kierowane do rodzin objętych wsparciem. Projekty mają charakter długofalowy, cykliczny lub jednorazowy i są realizowane wyłącznie ze środków sponsorowanych. Projekty długofalowe: Baw się i ruszaj Projekt jest realizowany nieprzerwanie od 2012 roku. Podejmowane działania zapewniają dzieciom z rodzin objętych wsparciem asystentów możliwość aktywnego wypoczynku poprzez bezpłatne uczestnictwo w: - zajęciach na basenie krytym przy Szkole Podstawowej Nr 20 w Grudziądzu. Dzięki podjętej współpracy z Pełnomocnikiem Prezydenta Grudziądza do Spraw Sportu Szkolnego oraz Dyrekcją SP Nr 20 uzyskano możliwość bezpłatnego doskonalenia technik pływania u dzieci. - zajęciach na kręgielni - realizowanych bezpłatnie w Klubie Skala w Grudziądzu. Udział rodzin w w/w zajęciach wzmacnia więzi rodzinne, ponadto usprawnia koordynację wzrokowo ruchową - zajęciach w Mega Hopland - zabawy są realizowane w Centrum Rozrywki Megahopland w Grudziądzu. Wspólna zabawa gwarantuje małoletnim aktywny wypoczynek połączony ze wzmacnianiem więzi rodzinnych oraz rozwijaniem umiejętności społecznych. Od marca 2014 roku w ramach tego projektu dzięki podjętej przez asystentów współpracy ze Strażą Miejską w Grudziądzu oraz kontynuacji współpracy z Panem Robertem Zarzyckim, współwłaścicielem Centrum Rozrywki Mega Hopland na terenie obiektu w każdy ostatni poniedziałek miesiąca odbywają się spotkania, podczas których funkcjonariusze Straży Miejskiej umilają najmłodszym czas, czytając bajki. Oferta jest skierowana do wszystkich dzieci przebywających wówczas w Centrum Rozrywki Mega Hopland, nie tylko do dzieci z rodzin objętych wsparciem asystentów. We wrześniu br. również w ramach tej współpracy Straż Miejska zorganizowała dla dzieci z rodzin objętych opieką asystentów rejs po Wiśle statkiem Wiking. Podaj łapę Projekt jest skierowany do dzieci powyżej 10 roku życia. Zajęcia edukacyjne związane z wolontariatem na rzecz bezdomnych 12

13 DOBRE PRAKTYKI zwierząt realizowane są od maja 2013 r. przy współpracy z Ośrodkiem Opieki nad Zwierzętami w Węgrowie. Dzieci w ramach projektu opiekują się psami z grudziądzkiego schroniska dla zwierząt. Zdobywają w ten sposób bezcenną wiedzę dotyczącą prawidłowej opieki nad zwierzętami, nabywają cech takich jak odpowiedzialność i opiekuńczość. Projekty cykliczne: Bal karnawałowy Bal karnawałowy dla rodzin objętych asystą rodzinną odbył się w styczniu 2013 roku i w styczniu 2014 roku w Klubie Skala w Grudziądzu. Rodziny zaangażowały się tworząc ciekawe stroje karnawałowe. Bale zorganizowano dzięki wsparciu licznych sponsorów. Rodzinne plażowanie Projekt został zrealizowany przy współpracy z Miejskim Ośrodkiem Rekreacji i Wypoczynku w Grudziądzu, który bezpłatnie umożliwił rodzinom korzystanie z plaży nad jeziorem Rudnik oraz na terenie miejskiego basenu w miesiącach wakacyjnych w 2013 oraz 2014 roku. Spotkanie Wigilijne Spotkanie zorganizowane zostało przez asystentów rodziny w grudniu 2013 r. Pozyskano bezpłatnie salę w Zespole Placówek Młodzieżowych Bursa w Grudziądzu. W spotkaniu wzięło udział 58 rodzin z dziećmi (190 osób). Przy wspólnym poczęstunku zaśpiewano kolędy, rodziny zostały obdarowane paczkami pozyskanymi wcześniej od licznych sponsorów. W roku bieżącym spotkanie wigilijne również się odbędzie. Podaj łapę Projekty jednorazowe: Cytadela i my Dzięki uczestnictwie w projekcie beneficjenci uzyskali wsparcie na trzech płaszczyznach: rodzinnej, edukacyjnej, kulturalnej. Przedsięwzięcie zostało zrealizowane przy współpracy z Wojskowym Stowarzyszeniem Kulturalno-Edukacyjnym RAWELIN, który zagwarantował aktywny wypoczynek połączony z poznaniem historii Cytadeli w Grudziądzu. Wycieczka została zakończona wspólnym posiłkiem w restauracji Mc Donalds, w trakcie którego uczestnicy wymieniali się wrażeniami i refleksjami. Projekt zrealizowano w lipcu 2012 r. Pożegnanie wakacji Projekt został zrealizowany w sierpniu 2012r. przy współpracy z Miejskim Ośrodkiem Rekreacji i Wypoczynku w Grudziądzu. Rodziny objęte wsparciem asystentów rodziny miały zagwarantowane różne formy aktywnego wypoczynku na świeżym powietrzu (ognisko, rowery wodne, kajaki, motorówka, pokazy ratownictwa medycznego). Ponadto przeprowadzone zostały gry sprawnościowe, konkursy, pieczenie kiełbasek przy śpiewaniu piosenek Baw się i ruszaj 13 Majówka w siodle biesiadnych. Podsumowaniem spotkania była loteria fantowa dla małoletnich w postaci maskotek pozyskanych od darczyńców. Myśliwi uczą Realizacja projektu miała miejsce w sierpniu 2013 roku. Projekt skierowany był do dzieci powyżej 10 roku życia i realizowany przy współpracy z Kołem Łowieckim Bażant oraz Nadleśnictwem Jamy koło Grudziądza. W projekcie uczestniczyło 31 dzieci. Działania miały charakter edukacyjny i rekreacyjny. Dzieci w ramach projektu zostały również obdarowane cennymi artykułami szkolnymi pozyskanymi od sponsorów. Majówka w siodle Projekt został zrealizowany w maju 2014 roku i był skierowany do dzieci powyżej 7 roku życia. W projekcie wzięło udział 25 dzieci. Poprzez podjętą współpracę z Panią Anną Kawalec, instruktorką jazdy konnej i właścicielką stajni w Białym Borze koło Grudziądza dzieci uczestniczące w projekcie otrzymały możliwość obcowania z końmi. Instruktorka przedstawiła dzieciom pokaz jazdy konnej. Dzieci otrzymały pierwszą lekcję jazdy konnej jak również miały okazję uczestniczyć w pielęgnacji i karmieniu koni. Podsumowując, chcielibyśmy podkreślić, że jedynie ciągłe wspieranie asystentów rodziny przez innych specjalistów może dać prawdziwe efekty w pracy na rzecz rodzin ze złożonymi problemami. Samotny asystent rodziny nie zdziała niczego, zatem należy wspólnie wypełniać preambułę ustawy o wspieraniu rodziny i systemie pieczy zastępczej mówiącej że : skuteczna pomoc dla rodziny przeżywającej trudności w opiekowaniu się i wychowaniu dzieci oraz skuteczna ochrona dzieci i pomoc dla nich może być osiągnięta przez współpracę wszystkich osób, instytucji i organizacji pracujących z dziećmi i rodzicami.

14 DOBRE PRAKTYKI PRACA ASYSTENTA RODZINY W ŚRODOWISKU WIEJSKIM NA PRZYKŁADZIE GMINY OSIELSKO Anna Wolf Asystent rodziny w Gminnym Ośrodku Pomocy Społecznej w Osielsku Od miesiąca grudnia 2013 r. w Gminnym Ośrodku Pomocy Społecznej w Osielsku zatrudniona jest osoba na stanowisku asystenta rodziny. Asystentura rodziny polega tu na zindywidualizowanej pracy w rodzinie, z rodziną, dla rodziny (na jej rzecz), przy dominowaniu pracy z rodziną. Cechą charakterystyczną asystowania jest indywidualizacja pracy z rodziną, dostosowana do określonych odbiorców i ich realnych potrzeb. Zasadą przyświecającą pracy asystenta jest przekonanie, że zdrowa, dobrze funkcjonująca rodzina jest najlepszym miejscem wychowywania dziecka i należy dołożyć wszelkich starań, żeby właśnie w domu rodzinnym dzieci znajdowały odpowiednie warunki do życia i zdrowego rozwoju, a przede wszystkim bezpieczeństwo. Asystent rodziny współpracuje również z rodzinami przeżywającymi okresowe trudności zgodnie z zasadą lepiej zapobiegać niż leczyć. W swojej pracy na terenie gminy asystent rodziny wykorzystuje potencjał różnych podmiotów, organizacji społecznych oraz instytucji publicznych i niepublicznych. Jednym z przykładów może być nawiązanie współpracy z Caritas Diecezji Bydgoskiej Cramik Żołędowo, której efektem było udzielanie rodzinom pomocy w formie rzeczowej odzież, obuwie, przedmioty gospodarstwa domowego, meble, wózki dla dzieci itp. Dzięki współpracy z Cramik Żołędowo umeblowane zostało mieszkanie jednej z rodzin współpracującej z asystentem rodziny (sofa, meblościanka, stół, sześć krzeseł, materace do łóżek, biurka dla dzieci, krzesło komputerowe, żyrandole do czterech pokoi, dywany), natomiast współpraca z Gminną Komisją Mieszkaniową zaowocowała przydzieleniem dwóm rodzinom lokali socjalnych. Asystentowi rodziny udało się znaleźć sponsorów - firmę oraz osoby prywatne. Dzięki ich pomocy zakupiona została lodówka dla jednej z rodzin, inna rodzina otrzymała komputer oraz dużą szafę zrobioną na zamówienie. Sponsorzy zakupili także podręczniki szkolne oraz artykuły szkolne dla dzieci z dwóch rodzin. Asystent rodziny wynegocjował dla jednej z rodzin bardzo korzystne warunki z firmą dostarczającą internet. Środowisko wiejskie, borykające się z problemem jakim jest bezrobocie, jest szczególnie narażone na wszelkiego rodzaju patologie społeczne czy różnego rodzaju problemy, skutkujące wykluczeniem społecznym. To dla tych rodzin, które współpracują z asystentem rodziny wspólnie z Koordynatorem ds. Profilaktyki Rozwiazywania Problemów Alkoholowych i Narkomani na terenie gminy Osielsko zorganizowane zostały Warsztaty Rozwoju Osobistego dla rodziców o tematyce: Ja jako rodzic. Postawy rodzicielskie i ich wpływ na proces wychowawczy Wzrastanie w miłości. Budowanie relacji z dzieckiem opartej na zaufaniu. Pozytywna dyscyplina. System kar i nagród. Jak mówić, aby dzieci nas słuchały? Jak słuchać, aby dzieci do nas mówiły? Staramy się, aby rodziny z którymi pracujemy były objęte profesjonalną pomocą. Takie wsparcie gwarantuje nam współpraca z Rodzinnym Punktem Konsultacyjnym w Osielsku, który oferuje bezpłatną pomoc dla mieszkańców gminy Osielsko, a także w sytuacjach kryzysowych uzyskanie natychmiastowej pomocy od w/w specjalistów: psycholog dla dorosłych psycholog dla dzieci i młodzieży psycholog ds. przemocy prawnik grupa wsparcia dla osób współuzależnionych i dotkniętych przemocą domowa grupa edukacyjno terapeutyczna dla osób uzależnionych Szkoła dla rodziców (raz w miesiącu, w każdą pierwszą środę miesiąca) prowadzi zajęcia psycholog kliniczny w warsztatach bierze udział około 10 rodziców. Jedną z form wsparcia udzielaną rodzinom korzystającym z naszej pomocy jest organizacja czasu wolnego dla dzieci. Dzieci z rodzin współpracujących z asystentem rodziny miały pierwszeństwo uczestnictwa w zajęciach: - Zajęciach bawimy się w teatr dla uczniów z klas 0 - II, które odbywały się w Maksymilianowie w roku szkolnym 2013/2014. Ich celem było rozwijanie umiejętności współpracy w zespole, wydobywanie i ukierunkowanie emocji i uczuć, rozwijanie indywidualnych zdolności oraz twórczej aktywności dzieci. Zajęcia pełniły funkcję terapeutyczną. - Rysuje, maluje, tworzę zajęcia twórczości promujące zdrowy styl życia dla uczniów z klas 0-II, które odbywały się w Sz. P. w Maksymilianowie w roku szkolnym 2013/2014. Ich celem było rozwijanie wyobraźni plastycznej oraz nabywanie umiejętności pracy zespołowej, uświadomienie dzieciom, ustalenie oraz przestrzeganie zasad i reguł wpływających na dobre relacje z innymi i zapobieganie nieporozumieniom. Zajęcia pełniły funkcję terapeutyczną. Cenna dla asystenta rodziny jest także współpraca z organizacjami pozarządowymi, dzięki czemu możemy zagospodarować czas wolny dzieci, a także podjąć pracę z ich rodzicami. Rodziców dzieci współpracujących z asystentem rodziny nie stać na opłacenie wypoczynku zimowego bądź letniego. Dzięki współpracy z pracownikami socjalnymi wypoczynek zimowy oraz wypoczynek letni dla dzieci z tych rodzin opłacony został przez GOPS w Osielsku, Cenne są tu inicjatyw takie jak np. działania realizowane we współpracy z ZHP Mali podróżnicy Maksymilianowo: - Warsztaty dla rodziców - program profilaktyczny UNPLUGGED, Spójrz inaczej - wypoczynek letni (wyjazd z programem profilaktycznym) Organizowana jest także indywidualna pomoc przy odrabianiu lekcji oraz w nadrabianiu zaległości szkolnych, skierowana dla dzieci z rodzin objętych wsparciem asystenta rodziny. Zajęcia te, prowadzi instruktor, podczas zajęć w Świetlicy w Bożenkowie, która oferuje m.in.: zajęcia ogólnorozwojowe, zajęcia taneczne, wypoczynek zimowy (półkolonie), wypoczynek letni (półkolonie). Na terenie gminy Osielsko funkcjonują jedynie przedszkola prywatne. Rodziców borykających się z problemami finansowymi nie stać na opłacenie czesnego. Z inicjatywy asystenta rodziny uzyskano bezpłatnego miejsca w przedszkolu prywatnym dla dziecka z rodziny współpracującej z asystentem rodziny. Asystent rodziny inicjował również pomoc sąsiedzką, która polegała m. in. na drobnych naprawach sprzętu gospodarstwa domowego, a także na odprowadzaniu dzieci sąsiadów do Świetlicy. W swojej pracy asystent często musi przezwyciężyć niski poziom zaangażowania i motywacji otoczenia, niektórych instytucji, musi przezwyciężyć roszczeniowość odbiorców wsparcia systemu pomocy społecznej, ale przede wszystkim musi przekonać, że to oni są kreatorami zmian w swoim życiu. 14

15 ASYSTENT RODZINY JAKO FORMA WSPARCIA W ROZWIĄZYWANIU TRUDNYCH SYTUACJI ŻYCIOWYCH RODZINY NA PRZYKŁADZIE MIASTA BRODNICA DOBRE PRAKTYKI Agnieszka Gibas Asystent rodziny w Miejskim Ośrodku Pomocy Społecznej w Brodnicy W Miejskim Ośrodku Pomocy Społecznej w Brodnicy od r. w ramach reorganizacji Ośrodka powstał Dział Poradnictwa Rodzinnego, który jest realizatorem działań obejmujących wsparcia rodzinom w rozwiązywaniu trudnych sytuacji życiowych z terenu miasta Brodnica. Do jednych ze specjalistów udzielających wsparcia, należy asystent rodziny. Na terenie miasta Brodnica, liczącego ok mieszkańców obecnie, oprócz specjalistów, takich jak pracownicy socjalni, pedagog czy psycholog działa 1 asystent rodziny. Od r do r. objął opieką i wsparciem w sumie 34 rodziny. Zakończono pracę z 14 rodzinami, 7 rodzin z powodu osiągnięcia zamierzonych celów, 1 rodzina ze względu na zmianę metod pracy i 6 rodzin ze względu na brak efektów i współpracy z asystentem rodziny. Obecnie praca obejmuje 17 rodzin w tym 37 małoletnich, 4 rodziny zostały wskazane przez Sąd Rejonowy w Brodnicy, reszta rodzin przez pracownika socjalnego, oraz za pośrednictwem innych instytucji. Praca asystenta rodziny realizowana zgodnie z ustawą o wspieraniu rodziny i systemie pieczy zastępczej, zaczyna się od wprowadzenia przez pracownika socjalnego do danej rodziny. Następnie dokonuje się diagnozy sytuacji, asystent zapoznaje się z poszczególnymi członkami rodziny, wskazuje na zasoby i mocne strony, by wspólnie z rodziną i pracownikiem socjalnym bądź koordynatorem pieczy zastępczej opracować plan pracy. Praca z rodzinami jest zróżnicowana i dostosowana indywidualnie. Asystent rodziny po dokonanej diagnozie i zapoznaniu się z rodziną stara się wpłynąć na zmianę w funkcjonowaniu rodziny w środowisku i podążać z rodziną do określonych celów. Wybiera wówczas odpowiednią metodę pracy z daną rodziną. Wiodącą metodą pracy asystenta rodziny w Brodnicy jest Podejście Skoncentrowane na Rozwiązaniach. Pracując zgodnie z podstawowymi założeniami danej metody widać zmiany w rodzinach, oraz poszczególnych jej członkach. Dzięki tej metodzie podwyższa się samoocenę i chęć działania, oraz wyjścia z trudnej sytuacji. Bazuje się na zasobach i pozytywach rodziny. Wzmacnia się to co jest dobre, by zlikwidować negatywne zachowania, czy złe nawyki. W rodzinach dysfunkcyjnych często podstawowym problemem są konflikty, oraz brak prawidłowej komunikacji między najbliższymi członkami rodziny. Wówczas przydatna w pracy asystenta rodziny jest znajomość z zakresu metody mediacji rodzinnych, oraz umiejętność w ich przeprowadzaniu. Efektem jest zbliżenie emocjonalne członków rodziny, oraz nabranie umiejętności w komunikowaniu się między sobą. Jednym z głównych problemów rodzin zamieszkujących na terenie Brodnicy jest bezrobocie i bierność zawodowa. Dlatego często celem stawianym rodzinie jest podwyższenie kwalifikacji zawodowych, poprzez aktywny udział w kursach i szkoleniach, zobowiązanie do aktywnego poszukiwania pracy, roznoszenia CV do zakładów pracy, zwiększenie aktywności społecznej. W latach 2012 i 2013 do osiągnięcia zamierzonego celu asystent rodziny wykorzystał współpracę z pracownikami Miejskiego Ośrodka Pomocy Społecznej zajmującymi się tworzeniem projektu POKL Równe szanse program aktywizacji społeczno zawodowej bezrobotnych w Gminie Miasta Brodnica. Głównym założeniem projektu był wzrost aktywności społeczno zawodowej mieszkańców miasta Brodnica zagrożonych wykluczeniem społecznym. W ramach projektu można było skorzystać z bezpłatnych kursów zawodowych, warsztatów aktywizacji zawodowej, warsztatów psychospołecznych. Osoby pragnące rozpoczęcia nauki w systemie szkolnym otrzymały wsparcie finansowe. Był dostęp do bezpłatnych badań lekarskich t.j. lekarz medycyny pracy, stomatolog, okulista. Dzieci uczestniczyły w koloniach letnich, biwakach harcerskich a dorośli skorzystali z różnych form aktywności kulturalnej. Następnymi problemami są demoralizacja i nałogi, wówczas konieczna jest konsultacja specjalistyczna z terapeutą uzależnień, psychologiem. Rodziny biorą czynny udział w spotkaniach indywidualnych i grupowym z poszczególnymi specjalistami, w niektórych przypadkach decydują się do podjęcia terapii na oddziałach zamkniętych w celu osiągnięcia większych efektów. Asystent rodziny wykorzystuje współpracę ze specjalistami i bierze czynny udział w spotkaniach Zespołu Interdyscyplinarnego w celu osiągnięcia jak największych rezultatów. Kolejnym problemem wiodącym w rodzinach objętych asystenturą w Brodnicy jest bezradność w sprawach opiekuńczo wychowawczych i prowadzenia gospodarstwa domowego. W związku z powyższym zostaje udzielana pomoc rodzinom w zdobywaniu umiejętności poprzez prowadzenie pracy indywidualnej jak i grupowej. Zostają pokazane rodzicom prawidłowe wzorce wychowawcze, poprzez rozmowy indywidualne, jak i poprzez prowadzenie zajęć świetlicowych z dziećmi i rodzicami. W danych zajęciach wykorzystany jest również wolontariat, złożony często z członków rodzin objętych asystenturą, który został oficjalnie przyjęty w strukturę MOPS w Brodnicy, pod nazwą Brodnickie Centrum Wolontariatu. Wykorzystuje się również inne kwalifikacje asystenta rodziny, poprzez prowadzenie np. zajęć z zakresu fitness dla dzieci i dorosłych. Asystent ściśle współpracuje z Klubem Aktywności Lokalnej w Brodnicy, gdzie prowadzone są również różnego rodzaju uroczystości i imprezy lokalne, mające na celu integrację, aktywizację i ukazanie ciekawych form spędzania wolnego czasu. Dane działania pomagają w osiągnięciu takich efektów jak: wzmocnienie wzajemnej relacji w rodzinie, zaciśnięcie więzi emocjonalnych, zwiększenie wiedzy i świadomości prawidłowej komunikacji, ukształtowanie prawidłowych wzorców rodzicielskich i umiejętności psychospołecznych, podwyższenie samooceny, wartości, zwiększenie świadomości własnych odczuć i pragnień. Niewątpliwie dla osiągnięcia dobrego rozwoju i usamodzielnienia rodziny asystent jako jednostka, nie byłby w stanie osiągnąć większych efektów pracy, bez wsparcia pracownika socjalnego, kuratora sądowego, dzielnicowych, psychologa, terapeuty i innych instytucji. Dlatego asystent rodziny w Brodnicy bazuje na ścisłej współpracy i dzięki temu zostają osiągnięte mniejsze i większe efekty. 15

16 DOBRE PRAKTYKI SEKCJI IVA: DOBRE PRAKTYKI W ZAKRESIE WSPIERANIA OSÓB STARSZYCH NA PRZYKŁADZIE WOJEWÓDZTWA KUJAWSKO-POMORSKIEGO Moderator: Julita Jakubowska, Dyrektor Miejskiego Ośrodka Pomocy Społecznej w Tczewie WSPIERANIE OSÓB STARSZYCH - USŁUGI DLA SENIORÓW, WYMIANA MIĘDZYPOKOLENIOWA W dobie coraz szybciej rozwijającego się świata, musimy dostrzec, że naszym najcenniejszym skarbem jest czas. Współpracując z pokoleniem +60: ludźmi którzy posiadają wielkie doświadczenie życiowe, mamy możliwość zatrzymać się na chwilę i spojrzeć na swoje życie z zupełnie innej perspektywy. Wspieranie osób starszych to główne zadanie każdego dnia mojej pracy już od kilkudziesięciu lat. Uważam, że priorytetem jest stworzenie wachlarza usług dla seniorów, wspierając przy tym wymianę międzypokoleniową. Mamy obowiązek niesienia pomocy tym, którzy mają mniej szczęścia. Jest to dla Nas szansa do wielkoformatowego rozwoju. Wielkość pomocy ma znaczenie drugorzędne. O wartości naszej obecności na ziemi świadczą działania, jakie podejmujemy ( Najbardziej wartościowymi są Ci, którzy umieją pomagać innym w potrzebie ). Na przykładzie wybranych programów chciałabym pokazać, jak poprzez wspólną zabawę i różnorodne doświadczenia można zagospodarować czas: 1. Od przedszkola do seniora-czyli kolorowy świat widziany oczami dziadków i wnuków : twórcze i aktywne spędzanie czasu wolnego, kreowanie umiejętności swobodnego wyrażania myśli i uczuć: Przedszkole jest miejscem, w którym dziecko poznaje środowisko, buduje wiedzę społeczną i kulturową oraz konstruuje indywidualny i niepowtarzalny obraz świata. Procesem jest bardzo złożony i długotrwały. Niestety, w dzisiejszym świecie komputeryzacji i telewizji znacznie osłabły więzy rodzinne. Pośpiech każdego dnia sprawia, że członkowie rodziny izolują się od siebie i żyją własnym życiem. Dlatego rolą animatora jest przypomnienie ważnej roli dziadków w życiu rodziny. Podkreślenie znaczenia seniorów dla rozwoju dziecka w wieku przedszkolnym. Ludzie starsi mogą mieć doniosły, pozytywny wpływ na kształtowanie dziecka. Efektywność tych działań zależy od żywych i intensywnych kontaktów seniorów z dziećmi. Współczesne przedszkole/świetlica, chcąc poszerzać doświadczenia dzieci i wspierać ich rozwój, powinno organizować wydarzenia edukacyjne- szansę na integrację pokoleń. 2. Bank czasu - społeczna platforma wymiany umiejętności i doświadczeń w zakresie międzypokoleniowym: Działanie Społecznych Banków Czasów jest oparte na bezgotówkowej wymianie umiejętności, w której walutą jest talent i pasja. Rewolucja technologiczna jest szansą na wprowadzenie ludzi starszych w zinformatyzowany świat, a w zamian za to, młode pokolenie może przejąć dziedzictwo kulturowe przeszłości. Za dewizę działalności Banku Czasu można uznać zdanie: Jak najwięcej dawać, jak najmniej brać. Bank czasu ujawnia potrzebę współpracy między ludźmi, bez których zaangażowania, świat nie może zmieniać się na lepsze; nie wyklucza, uczy akceptacji, zmniejsza niechęć młodych do poznania świata osób starszych. Bankowicze : członkowie platformy, działając w atmosferze akceptacji i zrozumienia, samodzielnie rozwijają sieć kontaktów, które są w stanie diametralnie odmienić ich życie. Nauka zrozumiałej i uniwersalnej życzliwości to podstawa działania Banku Czasu. Możliwość samodoskonalenia przez spotkania z ciekawymi ludźmi z wielu branż z profesjonalnym wykształceniem. Jesień życia nie musi być czasem smutnym, pozbawionym radości i pogody ducha. Misją specjalistów ds. opieki socjalnej osób starszych musi być odrzucenie stereotypów, zapewnienie seniorom najwyższego komfortu oraz przekazanie młodszym pokoleniom doświadczenia seniorów. 16

17 DOBRE PRAKTYKI KLUB SENIORA PRZY MIEJSKO-GMINNYM OŚRODKU POMOCY SPOŁECZNEJ W WIĘCBORKU Tomasz Siekierka Izabela Szmaglińska Dyrektor Miejsko-Gminnego Ośrodka Pomocy Społecznej w Więcborku Zastępca Dyrektora Miejsko-Gminnego Ośrodka Pomocy Społecznej w Więcborku Współpraca się opłaca, czyli środowiskowe formy wsparcia seniorów na terenie gminy Więcbork Wstęp W trosce o dobro mieszkańców, Miejsko-Gminny Ośrodek Pomocy Społecznej w Więcborku podejmuje szereg działań na rzecz poprawy jakości życia i zdrowia więcborczan, a zwłaszcza seniorów. Inicjowane i tworzone głównie przez OPS, różnorodne sieci współpracy, kreowane lokalne struktury, już od dłuższego czasu sprawnie rozwijają działania na rzecz seniorów. Wytworzenie pozytywnej zmiany społecznej jest dla pracowników socjalnych tut. ośrodka codziennym wyzwaniem, a z sukcesem budowany potencjał lokalnej społeczności, skutecznie wpływa na polepszenie jakość życia mieszkańców gminy, w szczególności seniorów. Troszkę historii Klub Seniora funkcjonuje na terenie gminy Więcbork od 2009 roku. Rozpoczął swoją działalność w ramach inicjatywy pn. W 80 dni dookoła aktywności Klub Seniora w gminie Więcbork realizowanej przez MGOPS w Więcborku jako projekt konkursowy w Programie Operacyjnym Kapitał Ludzki, Priorytet VII Promocja integracji społecznej, Działanie 7.3. Inicjatywy lokalne na rzecz aktywnej integracji. Od tego momentu, Klub stał się swoistą przestrzenią czynnego angażowania seniorów i ich otoczenia (np. znajomych, sąsiadów, rodziny czy przyjaciół) w sprawy dotyczące codziennego życia. Skupiono się przede wszystkim na systematycznym budowaniu pozytywnych relacji między różnymi osobami, a grupami i instytucjami kształtującymi ich codzienne doświadczenia. Działalność Klubu Klub jako nieformalny podmiot, bezpośrednio działa w strukturach ośrodka. Koordynacją działań zajmuje się zatrudniony przez ośrodek pracownik socjalny, w ramach swoich obowiązków służbowych, często pełniąc swoistą rolę animatora a czasem mediatora. Klub odpowiada na potrzeby samych seniorów, jednocześnie wpływając na budowanie pozytywnych relacji z szeroko pojętym otoczeniem tych osób. Przygotowana wspólnie z seniorami bezpłatna oferta tworzona jest w oparciu o możliwości i potencjał istniejącej infrastruktury społecznej. Od 2 lat działalność Klubu silnie wspiera Stowarzyszenie Aktywnych Społecznie w Więcborku, pozyskując na ten cel dostępne środki finansowe w ramach ogłaszanych konkursów przez Ministerstwo Pracy i Polityki Społecznej, Zarząd Województwa Kujawsko-Pomorskiego i Burmistrza Więcborka. W wyniku podjęcia współpracy OPS ze stowarzyszeniem stworzono specjalną strefę seniora (siedzibę Klubu). Obecnie stowarzyszenie realizuje projekt przeznaczony dla 200 osób z terenu miasta i gminy Więcbork (w tym 130 osób w wieku 60+), promujący integrację wewnątrz i międzypokoleniową. Organizowane m.in. warsztaty rękodzielnicze, kulinarne oraz wyjazdy edukacyjne powodują ponowne odkrycie piękna, tradycji i kultury Krajny. 17

18 DOBRE PRAKTYKI Współpraca partnerska W proces pozytywnych zmian społeczności senioralnej, zaangażowały się również inne podmioty działające na terenie gminy, m.in: 1. Świetlica Środowiskowa UŚMIECH w Więcborku; 2. Środowiskowy Dom Samopomocy w Więcborku; 3. Miejsko-Gminna Biblioteka Publiczna w Więcborku; 4. Miejsko-Gminny Ośrodek Kultury w Więcborku; 5. Międzyszkolny Klub Wolontariusza AMICUS w Więcborku; 6. Uniwersytet Trzeciego Wieku działający przy Wyższej Szkole Gospodarki w Bydgoszczy, z Filią w Więcborku; 7. Lokalne koła gospodyń wiejskich. Należy zaznaczyć, iż bardzo aktywną organizacją pozarządową przygotowującą różnorodne inicjatywy na rzecz seniorów na terenie gminy jest Polski Związek Emerytów, Rencistów i Inwalidów, Koło w Więcborku, od 19 lat zajmujący się organizacją sztandarowej imprezy, pn. Wieczór Seniora dla ok. 250 mieszkańców gminy Więcbork i pobliskiej gminy Sośno. Podsumowując, należy jednoznacznie podkreślić, iż dzięki powyższym działaniom, inicjowanym w głównej mierze przez pracowników OPS, środowisko osób starych stało się bardziej zauważalne, instytucje zaczęły dostrzegać konieczność przystosowania oferty do potrzeb tych osób. Włączenie do działań na rzecz osób starszych różnorodnych partnerów i wolontariuszy, pozwoliło nadać tym inicjatywom tak niezwykle ważny wymiar międzypokoleniowy. W ocenie tut. ośrodka, koordynowanie działań na rzecz seniorów, w głównej mierze przy współudziale pracowników socjalnych, spowodowało zmianę postrzegania pomocy społecznej jako instytucji przyznającej tylko świadczenia finansowe. Zmieniło także myślenie pracowników, że nie tylko pracują dla ludzi ale przede wszystkim z ludźmi. DZIENNY DOM POBYTU SENIOR Honorata Wilk Prezes Stowarzyszenia Z potrzeby Serca w Bydgoszczy Stowarzyszenie z Potrzeby Serca: powstało w 2004r. Jego celem jest pomoc w realizacji działań na rzecz podopiecznych Domu Dziennego Pobytu Senior oraz innym, starszym, samotnym, niepełnosprawnym osobom mieszkańcom kraju nie umiejącym poradzić sobie w trudnej rzeczywistości. Stowarzyszenie realizuje swoje cele poprzez: aktywizację człowieka starszego, samotnego, niepełnosprawnego w jego środowisku życia pomoc w utrzymaniu dobrej kondycji psychofizycznej poprzez propagowanie i realizację zajęć rekreacyjno-sportowych udzielanie pomocy w rozwiązywaniu problemów życia codziennego poprzez informację, pomoc finansowo-rzeczową i inną organizację życia kulturalnego osób starszych, samotnych i niepełnosprawnych inspirowanie i propagowanie twórczości osób starszych, samotnych, niepełnosprawnych poprzez organizację kiermaszy, wystaw, festynów i innych form działalności integrację dzieci i młodzieży z osobami w wieku starszym, przełamywanie barier międzypokoleniowych współdziałanie ze środowiskami masowego przekazu dla popularyzacji problemów osób starszych, samotnych, niepełnosprawnych i dzieci W ciągu tych 10 lat staramy się w maksymalny sposób wykorzystać potencjał tkwiący w środowisku lokalnym nawiązaliśmy szereg kontaktów, współpracujemy z wieloma instytucjami(tj. Urząd Miasta, Urząd Marszałkowski, MOPS, ROPS-y, placówki Foto: przemarsz kapeluszowy 18

19 DOBRE PRAKTYKI oświatowe, kultury, uczelnie wyższe), organizacjami społecznymi i osobami prywatnymi. Współpracujemy także z wolontariuszami. Nasza działalność jest możliwa dzięki finansowemu wsparciu naszych pomysłów realizowanych głównie w postaci programów dotacyjnych. Niektóre z nich znajdują także swoją kontynuację w kolejnych latach. Stowarzyszenie wspiera bydgoskich seniorów poprzez organizowanie m.in. imprez, konkursów, ćwiczeń z samoobrony, zajęć z bezpieczeństwa oraz zapewnia możliwość uczestnictwa w wydarzeniach kulturalnych. Jednym z innowacyjnych i cieszących się dużym zainteresowaniem ze strony seniorów przedsięwzięciem jest organizowany cyklicznie Przemarsz Kapeluszowy, coroczny barwny korowód. Trwałym efektem realizowanych przez Stowarzyszenie projektów są zaktywizowane osoby (dzieci i seniorzy), otwarte na potrzeby drugiego człowieka. Zmienia się też obraz środowiska lokalnego, które zaczyna być postrzegane jako skonsolidowane, twórcze i aktywne. Wymiana międzypokoleniowa Wspólne działania DZIAŁANIA NA RZECZ SENIORÓW DOMU POMOCY SPOŁECZNEJ W INOWROCŁAWIU Mirosława Olszak Kierownik Działu Terapeutyczno-Opiekuńczego Domu Pomocy Społecznej w Inowrocławiu Dom Pomocy Społecznej w Inowrocławiu pobudowany został jako obiekt z przeznaczeniem dla ludzi starszych i rozpoczął swoją działalność w 1968r. Dom zamieszkuje 90 osób w wieku podeszłym (kobiet i mężczyzn). Po spełnieniu wymogów standardu Dom otrzymał zezwolenie na prowadzenie z dniem r. wydane przez Wojewodę Kujawsko-Pomorskiego. Atrakcyjne położenie wśród zieleni, tuż przy Parku Solankowym i obiektach rekreacyjno-sportowych w ciekawym mieście- -stolicy Kujaw Zachodnich tworzy dodatkowe walory pobytu Mieszkańców. Prawo do godnego, aktywnego i radosnego życia pomimo wieku a nawet niepełnosprawności jest naszą wytyczną by poszukiwać wciąż nowych źródeł inspiracji, pomysłów nowych kontaktów, by tworzyć Mieszkańcom nową jakość życia. Dlatego też realizując usługi wspomagające pracownicy angażują się w zadania wielokierunkowej aktywizacji i integracji społecznej, przyczyniając się do podnoszenia jakości życia Mieszkańców oraz zmiany stereotypu dotyczącego osób starszych. Działania ewaluowały przyznaniem wyróżnienia zespołowego za wybitne, nowatorskie ciekawe inicjatywy zmierzające do aktywizacji oraz integracji Mieszkańców Domu Pomocy dobrze służącym podstawowym ideom nowoczesnej pomocy społecznej nadanym przez Ministra Pracy i Polityki Społecznej w roku Pracownicy naszego domu podejmują różnorodne działania mające na celu nawiązywanie relacji międzypokoleniowych, wspieranie i propagowanie idei aktywnego spędzania wolnego czasu, rozwój zainteresowań i osobowości mieszkańców, nawiązywanie nowych znajomości, przyjaźni i relacji ze środowiskiem lokalnym. Nieustannie poszukiwane są nowe formy i metody aktywizacji i integracji międzypokoleniowej oraz sposoby przeciwdziałania izolacji społecznej seniorów. Przykładem tych działań są między innymi spotkania cyklu: Akademia Pogodnego Seniora, obchody Powiatowych Dni Seniora, Warsztaty Integracyjne, wolontariat. W większość działań włączani są wolontariusze w różnych grupach wiekowych, członkowie klubów seniora, stowarzyszeń, szkół i przedszkoli, harcerze, instytucje kultury. Mieszkańcy mają możliwość korzystania z szerokiej oferty zajęć kreowanych przez terapeutów zajęciowych, rehabilitanta, opiekunów zarówno w godzinach dopołudniowych, popołudniowych we wszystkie dni tygodnia zarówno na terenie Domu jak i w środowisku lokalnym. 19

20 DOBRE PRAKTYKI SEKCJIA VIII: DOBRE PRAKTYKI W ZAKRESIE PROGRAMÓW AKTYWNOŚCI LOKALNEJ NA PRZYKŁADZIE WOJEWÓDZTWA KUJAWSKO-POMORSKIEGO Moderator: Joanna Augustowska, Dyrektor Ośrodka Pomocy Społecznej w Słupnie PROGRAM AKTYWNOŚCI LOKALNEJ Program aktywności lokalnej to zaplanowana sekwencja działań i przedsięwzięć na rzecz rozwiązywania problemów lokalnych oraz integracji i aktywizacji społeczności lokalnej, realizowana na zasadach partnerskich z instytucjami i organizacjami funkcjonującymi w środowisku lokalnym. Programy skierowane są zarówno do osób funkcjonujących w ramach konkretnego środowiska, jak i do członków danej społeczności. Działania w ramach programów można zatem kierować albo do mieszkańców określonej jednostki zasadniczego (gmina, powiat) i pomocniczego (sołectwo, osiedle, dzielnica) podziału terytorialnego kraju, lub do określonej grupy zawodowej, społecznej, sąsiedzkiej. Podstawą prawną programu są art. 110 ust. 10 oraz art. 112 ust. 12 ustawy o pomocy społecznej, zgodnie z którymi, rada gminy lub rada powiatu, biorąc pod uwagę potrzeby w zakresie pomocy społecznej, opracowuje i kieruje do wdrożenia lokalne programy pomocy społecznej. Działania o charakterze środowiskowym w programie aktywności lokalnej to inicjatywy integracyjne obejmujące: - przygotowanie i wsparcie działań indywidualnych oraz programów środowiskowych np. spotkania z grupami docelowymi, a także przeprowadzenie badań diagnostycznych oraz przygotowywanie raportów dotyczących potrzeb i zasobów danej społeczności, - edukację społeczną i obywatelską, w tym organizowanie spotkań, konsultacji, działań edukacyjnych i debat społecznych dla mieszkańców, - organizowanie i inspirowanie udziału mieszkańców w imprezach i spotkaniach w szczególności o charakterze integracyjnym, edukacyjnym, kulturalnym, sportowym, ekologicznym czy turystycznym, - inne instrumenty działania o charakterze integracyjnym wynikające np. z ustawy o wychowaniu w trzeźwości i przeciwdziałaniu alkoholizmowi, o przeciwdziałaniu narkomanii. Wśród instrumentów aktywnej integracji, które mogą być wykorzystane w realizacji programu aktywności lokalnej są m.in. - organizacja i finansowanie usług wsparcia i aktywizacji rodzin marginalizowanych, w tym kosztów zatrudnienia asystenta rodzinnego. Kolejnym instrumentami pracy na rzecz rodziny mogą być: organizacja i finansowanie metod pracy w środowisku rodzinnym oraz organizacja i finansowanie uczestnictwa w grupach i klubach samopomocowych czy mediacji rodzinnej. Warto także wymienić możliwość realizacji w programie treningów kompetencji i umiejętności społecznych, tak niezbędnych w procesie budowania kapitału społecznego w danej społeczności/rodzinie. Jednym z celów działań podejmowanych na rzecz rodziny może być zbudowanie grupy, uruchomienie procesu grupowego, nawiązanie i wzmacnianie kontaktów i relacji pomiędzy uczestnikami projektu i ich rodzinami w kierunku zbudowania grupy samopomocowej, grupy wsparcia lub innej oddolnej inicjatywy o charakterze samoorganizacji społecznej, która by integrowała i wzmacniała środowisko, a także reprezentowała jej interesy. AKTYWNI I ZINTEGROWANI - PAL W GMINIE LUBICZ Anna Sikorska Kierownik Gminnego Ośrodka Pomocy Społecznej w Lubiczu Program Aktywności lokalnej jako pogłębiona diagnoza rodzinna i środowiskowa a dalsza droga rozwoju klientów Gminnego Ośrodka Pomocy Społecznej w Lubiczu. Program Aktywności Lokalnej (PAL) dla gminy Lubicz opracowany został w 2008r. i przyjęty Uchwałą Nr XXI/205/08 Rady Gminy w dniu 19 maja 2008r. Realizacja PAL rozpoczęła się już w 2008r. jako element projektu systemowego Gminnego Ośrodka Pomocy Społecznej pt Aktywni i zintegrowani w gminie Lubicz w ramach priorytetu VII Promocja Integracji Społecznej, działanie: 7.1 Rozwój i upowszechnianie aktywnej integracji PO KL współfinansowanego z EFS. Określa on zakres działań w obszarze wzmocnienia środowisk lokalnych, a jego celem jest praca z osobami i rodzinami z terenu lokalnego środowiska, które znajdują się w niekorzystnym położeniu życiowym a problemy z jakimi się borykają nie są w pełni zdiagnozowane i rozpoznane. Program Aktywności Lokalnej zakłada poprzez swoje działania doprowadzenie do opracowania pełnej diagnozy społecznej i rodzinnej osób i rodzin przez specjalistów z wielu dziedzin, min.: psychologa klinicznego, 20