SYTUACJA INSTYTUCJI RYNKU PRACY W KONTEKŚCIE UWARUNKOWAŃ

Transkrypt

1 1 SYTUACJA INSTYTUCJI RYNKU PRACY POWIATU STALOWOWOLSKIEGO W KONTEKŚCIE UWARUNKOWAŃ SPOŁECZNO - GOSPODARCZYCH

2 2 Spis treści: Wprowadzenie... 3 Tło i główne założenia projektu Podkarpacki Portal Pracy... 3 Cel powstania i charakter raportu... 4 Struktura raportu... 5 I. Charakterystyka lokalnego rynku pracy w kontekście uwarunkowań społeczno - gospodarczych Uwarunkowania powiatowego rynku pracy Krótka charakterystyka społeczno-gospodarcza powiatu Powiat w liczbach podstawowe dane statystyczne Sytuacja powiatowego rynku pracy w opinii ekspertów II. Diagnoza sytuacji instytucji rynku pracy działających w powiecie Instytucje rynku pracy w statystykach Charakterystyka najistotniejszych instytucji rynku pracy powiatu Powiatowy Urząd Pracy w Stalowej Woli Ośrodek Kształcenia Zawodowego w Stalowej Woli Regionalna Izba Gospodarcza w Stalowej Woli Centrum Kształcenia Praktycznego w Stalowej Woli Cech Rzemieślników i Przedsiębiorców w Stalowej Woli OHP Komenda HP 9-17 w Stalowej Woli Uwarunkowania funkcjonowania instytucji rynku pracy w opinii ich przedstawicieli Spis źródeł... 31

3 3 WPROWADZENIE Niniejszy raport powstał w wyniku analizy danych zastanych oraz serii wywiadów pogłębionych przeprowadzanych w poszczególnych zególnych powiatach Podkarpacia z lokalnymi ekspertami rynku pracy oraz przedstawicielami instytucji rynku pracy. Całość prac podjętych nad zebraniem informacji i przygotowaniem niniejszego raportu stanowiła element realizowanego przez Centrum Doradztwa Strategicznego s.c. (CDS) projektu pn. Podkarpacki Portal Pracy, który współfinansowany jest ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego. Tło i główne założenia projektu Podkarpacki Portal Pracy Idea projektu Podkarpacki Portal Pracy powstała w oparciu o wcześniejsze doświadczenia Centrum Doradztwa Strategicznego zdobyte podczas realizacji na terenie województwa podkarpackiego projektów: Matryca Kurcmana nowy instrument rynku pracy oraz Indeks Gotowości Rynkowej - nowy instrument monitorujący szansę na pracę absolwentów ponadgimnazjalnych szkół zawodowych województwa podkarpackiego (IGR)". Z doświadczeń tych wynikało, że poziom upowszechnienia informacji nt. usług rynku pracy i oferujących je instytucji jest w województwie podkarpackim zdecydowanie niewystarczający. W odpowiedzi na zdiagnozowane w ten sposób potrzeby powstała koncepcja projektu Podkarpacki Portal Pracy, którego główny cel stanowi zapewnienie osobom pozostającym bez zatrudnienia jak i poszukującym pracy całościowej i łatwo dostępnej informacji o usługach rynku pracy na poziomie regionalnym oraz powiatowym. Informacja ta zgromadzona i udostępniona będzie w formie ogólnodostępnego, regionalnego portalu internetowego zamieszczonego pod adresem (Warto w tym miejscu zaznaczyć, iż w momencie powstawania niniejszego raportu Podkarpacki Portal Pracy stanowił już gotowe narzędzie, uruchomione i powszechnie dostępne od połowy kwietnia 2009 r.) Całość projektu składa się z czterech głównych etapów, a bieżący raport jest efektem prac podjętych w ramach etapu II: diagnostyczno-analitycznego. Etap I przygotowawczy Etapy i główne zadania Termin realizacji sierpień listopad 2008 r. Etap II diagnostyczno analityczny wrzesień 2008 kwiecień 2009 Etap III budowa powiatowych systemów informacji o usługach i instrumentach rynku pracy Etap IV uruchomienie, upowszechnienie i promocja Podkarpackiego Portalu Pracy kwiecień sierpień 2009 kwiecień 2009 luty 2010

4 4 Cel powstania i charakter raportu Celem powstania raportu jest diagnoza sytuacji instytucji rynku pracy powiatu stalowowolskiego w kontekście społeczno-gospodarczej specyfiki powiatu, w tym w szczególności lokalnego rynku pracy. W ramach prac związanych z prowadzeniem badań w poszczególnych powiatach Podkarpacia, starano się również określić (w drodze indywidualnych wywiadów) jak powinien zostać skonstruowany Podkarpacki Portal Pracy, aby był narzędziem przydatnym i użytecznym dla podkarpackich instytucji rynku pracy. Do opracowania wszystkich raportów dla 21 podkarpackich powiatów 1 posłużyły informacje, których pozyskanie opierało się o wykorzystanie czterech podstawowych sposobów gromadzenia danych, do których należały: analiza źródeł zastanych (w tym m.in. informacji pochodzących z Banku Danych Regionalnych GUS, Urzędu Statystycznego w Rzeszowie, Wojewódzkiego Urzędu Pracy w Rzeszowie oraz zasobów internetowych, w tym stron internetowych Starostw Powiatowych, Powiatowych Urzędów Pracy, Urzędów Miast i Gmin oraz poszczególnych instytucji rynku pracy) 2 ; indywidualne wywiady pogłębione (IDI) przeprowadzone z 42 lokalnymi ekspertami rynku pracy po dwa wywiady w powiecie 3 ; indywidualne wywiady pogłębione (IDI) przeprowadzone z 85 przedstawicielami podkarpackich instytucji rynku pracy 4 ; kontakt owy/telefoniczny z instytucjami rynku pracy w celu uzyskania informacji o działalności instytucji, niedostępnej w zasobach internetowych. Podobny, choć mniej skoncentrowany na instytucjach rynku pracy, system gromadzenia danych zastosowano również w jednym ze zrealizowanych przez Centrum Doradztwa Strategicznego projektów pn. Indeks Gotowości Rynkowej. Jednym z czterech elementów tego projektu były badania podkarpackich instytucji rynku pracy, które uzupełniały obraz uzyskany na podstawie badań trzech obszarów: uczniów ponadgimnazjalnych szkół 1 Doświadczenie Centrum Doradztwa Strategicznego pokazały, iż sensownym jest zastosowanie podejścia, w którym powiaty grodzkie, pomimo tego że administracyjnie stanowią odrębne jednostki, analizowane są łącznie z okalającymi je powiatami ziemskimi. Tylko bowiem w takim, komplementarnym ujęciu, uwidacznia się specyfika badanego obszaru, a potraktowanie wspomnianych powiatów ziemskich jako autonomiczne i niezależne od miejskiego centrum jednostki, byłoby zbyt dużym uproszeniem ich skomplikowanej sytuacji i mogłoby przełożyć się w efekcie na nieodpowiadające rzeczywistości wyniki i wnioski. 2 Szczegółowy wykaz wykorzystanych źródeł znajduje się w Spisie źródeł zamieszczonym na końcu niniejszego Raportu. 3 Wywiady te przeprowadzane były w okresie październik - listopad 2008 roku, zanim kryzys dotknął bezpośrednio polski rynek i gospodarkę. W związku z tym obraz poszczególnych powiatów mógł ulec od tego czasu pewnym zmianom. 4 Wywiady te przeprowadzane były od grudnia 2008 roku do marca 2009 roku, czyli w okresie, w którym kryzys gospodarczy pojawił się w Polsce. Rynki powiatów bardziej wrażliwe na kryzys ulegały wówczas intensywnym zmianom, informacje zatem pochodzące z wywiadów mogą dotyczyć specyficznego momentu w rozwoju lokalnego rynku.

5 5 zawodowych, pracodawców (w tym analizy ofert pracy) oraz ponadgimnazjalnych szkół zawodowych. W związku z tym, że głównym obiektem zainteresowania we wspomnianym projekcie były szanse na pracę absolwentów podkarpackich ponadgimnazjalnych szkół zawodowych, analiza instytucji rynku pracy koncentrowała się w dużej mierze na działaniach skierowanych do młodych ludzi. Niniejszy raport ujmuje sytuację instytucji rynku pracy w szerszym zakresie działalności oraz zakorzenia ją w specyficznej sytuacji społeczno-gospodarczej powiatu. Informacja uzyskiwana od przedstawicieli instytucji rynku pracy jest również głębsza, bowiem oprócz wywiadów z lokalnymi ekspertami przeprowadzono również rozmowy z przedstawicielami instytucji rynku pracy, pozyskując także bardziej dogłębną, jakościową informację w bezpośrednim kontakcie mailowym i telefonicznym. Podstawowa różnica pomiędzy analizami przeprowadzonymi w ramach tych dwóch projektów ( Podkarpacki Portal Pracy oraz Indeks Gotowości Rynkowej ) tkwi jednakże w celu w jakim one powstały. Raport z badań instytucji rynku pracy przeprowadzonych w ramach projektu Indeks Gotowości Rynkowej dotyczył wszystkich 21 powiatów Podkarpacia 5 razem, zawierał ilościowe ujęcie najważniejszych wymiarów analizy sytuacji instytucji rynku pracy, spięte w syntetyczny wskaźnik tzw. wskaźnik PIRP (wskaźnik potencjału instytucji rynku pracy) Jego celem głównym było zatem sprowadzenie zgromadzonych informacji do formy umożliwiającej porównanie poszczególnych powiatów na podstawie wystandaryzowanych kryteriów i niejako porangowanie ich według wpływu na sytuację absolwentów ponadgimnazjalnych szkół zawodowych. Niniejszy raport nastawiony jest natomiast na jakościową diagnozę oraz opis sytuacji instytucji rynku pracy i w przeciwieństwie do wspomnianych wyżej badań, celem nie jest tu standaryzacja i dokonywanie porównań między powiatami, a uchwycenie specyfiki powiatu i funkcjonujących w nim instytucji rynku pracy oraz wyróżników lokalnego rynku pracy i warunków w jakich instytucje te prowadzą swoją działalność. Wszystkie 21 raportów umieszczonych zostało na Podkarpackim Portalu Pracy, a zdobyte tą drogą informacje w dużym stopniu ukierunkowały proces tworzenia Portalu. Struktura raportu Raport składa się z dwóch głównych części: diagnozy ogólnej sytuacji rynku pracy w powiecie oraz opisu specyfiki funkcjonujących w nim instytucji rynku pracy. Obie te części składają się z rozdziałów bazujących na zróżnicowanych źródłach danych i ukazujących poszczególne aspekty zaobserwowanej sytuacji. Szczegółową strukturę raportu prezentuje poniższy schemat. 5 Liczba 21 powiatów dotyczy powiatów ziemskich, traktowanych łącznie z nakładającymi się na nie powiatami grodzkimi zgodnie z uzasadnieniem zawartym w przypisie nr 1.

6 6 Schemat 1. Struktura raportu. Raport "Sytuacja instytucji rynku pracy powiatu stalowowolskiego w kontekście uwarunkowań społeczno - gospodarczych" I. Charakterystyka lokalnego rynku pracy w kontekście uwarunkowań społeczno - gospodarczych II. Diagnoza sytuacji instytucji rynku pracy działających w powiecie 1.1. Uwarunkowania powiatowego rynku pracy 1.2.Sytuacja powiatowego rynku pracy w opinii ekspertów Instytucje rynku pracy w statystykach Charakterystyka najistotniejszych instytucji rynku pracy powiatu Uwarunkowania funkcjonowania instytucji rynku pracy w opinii ich przedstawicieli Krótka charakterystyka społecznogospodarcza powiatu Powiat w liczbach podstawowe dane statystyczne Źródło: Opracowanie własne.

7 7 Poniżej wskazano kształt poszczególnych rozdziałów wchodzących w skład raportu. Pierwsza część raportu pn. Charakterystyka lokalnego rynku pracy w kontekście uwarunkowań społeczno gospodarczych prezentuje rozbudowany obraz powiatu wyłaniający się zarówno z podstawowych statystyk stanowiących wskaźniki sytuacji społeczno-gospodarczej obszaru jaki i opinii ekspertów na temat sytuacji powiatowego rynku pracy. W przypadku rozdziału 1.1. Uwarunkowania powiatowego rynku pracy główne źródło danych stanowi Bank Danych Regionalnych Głównego Urzędu Statystycznego, publikacje Głównego Urzędu Statystycznego, analizy przeprowadzone przez Wojewódzki Urząd Pracy w Rzeszowie oraz strategiczne dokumenty rozwoju poszczególnych powiatów. Treści zawarte w tym rozdziale prezentują: dane fizyczne (m.in. umiejscowienie, powierzchnia), dane demograficzne (m.in. liczba ludności, gęstość zaludnienia, współczynnik feminizacji, przyrost naturalny, saldo migracji, struktura wieku mieszkańców), dane społeczne (m.in. struktura wykształcenia mieszkańców, aktywność obywatelska) oraz dane gospodarcze (m.in. struktura zatrudnienia, struktura podmiotów gospodarki narodowej, najważniejsi pracodawcy powiatu, stopa bezrobocia, struktura osób bezrobotnych ze względu na wiek, płeć, wykształcenie, długość czasu pozostawania bez pracy) itp. Dane statystyczne stanowią jednakże w tej części jedynie bazę do stworzenia swoistego skróconego profilu powiatu, który zawarty został w podrozdziale Krótka charakterystyka społeczno-gospodarcza powiatu. W celu stworzenia możliwości szybkiego zestawienia profili poszczególnych powiatów, najważniejsze dane statystyczne ujęto w formie tabeli pełniącej rolę metryczki powiatu. Stanowi ona część niniejszego raportu pn. Powiat w liczbach podstawowe dane statystyczne. Z kolei rozdział 1.2. Sytuacja powiatowego rynku pracy w opinii ekspertów zawiera podsumowanie wywiadów pogłębionych przeprowadzonych z lokalnymi przedstawicielami rynku pracy i ma na celu uzupełnienie obrazu powiatu wyłaniającego się z danych statystycznych o opinie osób posiadających wiedzę ekspercką, zakorzenionych w lokalnym rynku, co pozwoliło uzyskać dostęp do informacji wykraczającej poza możliwości ujęcia statystycznego. Zrealizowane w tym celu wywiady obejmowały pięć głównych grup zagadnień takich jak: powiatowy rynek i gospodarka lokalna (aktualna sytuacja, punkty zwrotne i zmiany zachodzące na przestrzeni lat, silne i słabe strony, bariery rozwoju, wyróżniki powiatu, dominujące branże); potencjał zatrudnienia a i poziom przedsiębiorczości mieszkańców (trendy w strukturze zatrudnienia, rola migracji zarobkowych, występowanie szarej strefy i in.); bezrobocie (grupy osób w najtrudniejszej sytuacji na lokalnym rynku pracy, typy kierowanych do nich działań, poziom motywacji osób pozostających bez pracy); kluczowe instytucje rynku pracy i doświadczenia współpracy (wskazanie instytucji najbardziej dostrzegalnych na powiatowym rynku, ich rola i pełnione funkcje,

8 8 współpraca międzyinstytucjonalna w powiecie doświadczenia i domeny podejmowania wspólnych działań); oferta usług rynku pracy w powiecie (trwałość rezultatów poszczególnych usług i instrumentów, identyfikacja braków w dostępnej ofercie, rola funduszy europejskich w działalności instytucji, adekwatność oferty w stosunku do potrzeb). Druga część niniejszego raportu pn. Diagnoza sytuacji instytucji rynku pracy działających w powiecie koncentruje się na opisie sytuacji i działalności powiatowych instytucji rynku pracy. W tym miejscu warto zwrócić uwagę na przyjętą w niniejszym opracowaniu definicję instytucji rynku pracy. Podstawowe kryterium rozumienia instytucji rynku pracy stanowi definicja przyjęta w Ustawie o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy 6. Ponadto, do listy instytucji szkoleniowych (ujętych w ogólnopolskim Rejestrze Instytucji Szkoleniowych) dodano Zakłady Doskonalenia Zawodowego (Ośrodki Kształcenia Zawodowego), Centra Kształcenia Praktycznego, Centra Kształcenia Ustawicznego oraz Cechy Rzemiosł Różnych, które wprawdzie w zestawieniu tym nie figurowały, ale są niezwykle istotne dla powiatowych rynków szkoleń i pełnią w tym zakresie rolę właściwą dla instytucji rynku pracy. Zakres instytucji rynku pracy poszerzono również o instytucje i organizacje pozarządowe wpływające na rynek pracy, a nie figurujące w poszczególnych wykazach, a także Ośrodki Pomocy Społecznej i Powiatowe Centra Pomocy Rodzinie, ze względu na zakres prowadzonej działalności oraz kontakt z osobami dotkniętymi problemem bezrobocia, do których przede wszystkim adresowany jest tworzony Portal. Ponadto, instytucje te w dobie funduszy europejskich często realizują projekty wykraczające poza ustawową działalność, przez co w rosnącym stopniu wpływają na lokalne rynki pracy. Rozdział 2.1. Instytucje rynku pracy w statystykach stanowi wstępny, ogólny ogląd liczby i rodzajów występujących w powiecie instytucji. Poszczególne powszechnie dostępne zestawienia/rejestry instytucji zweryfikowano w oparciu o wiedzę lokalnych ekspertów, którzy wskazywali najaktywniejsze w powiecie organizacje oraz poprzez kontakt bezpośredni z poszczególnymi organizacjami. Ze wskazanymi przez ekspertów najaktywniejszymi instytucjami rynku pracy nawiązano bezpośredni kontakt mailowy w celu uzyskania informacji dotyczących podejmowanej przez nie działalności. Uzyskane w ten sposób dane, rozbudowane o informacje pochodzące ze źródeł internetowych oraz wywiadów z przedstawicielami instytucji, posłużyły do stworzenia charakterystyki kluczowych w powiecie instytucji rynku pracy zawartej w rozdziale 2.2. Z kolei ostatni rozdział raportu (rozdział 2.3.), dotyczący uwarunkowań funkcjonowania instytucji rynku pracy w powiecie, jest bezpośrednim efektem wywiadów przeprowadzonych z przedstawicielami instytucji rynku pracy województwa podkarpackiego. Ukazuje on 6 Dz.U Nr 99 poz Do instytucji rynku pracy zgodnie z artykułem 6 ustawy zalicza się; 1) publiczne służby zatrudnienia; 2) Ochotnicze Hufce Pracy; 3) agencje zatrudnienia; 4) instytucje szkoleniowe; 5) instytucje dialogu społecznego; 6) instytucje partnerstwa lokalnego.

9 9 działalność instytucji w kontekście wewnętrznych i zewnętrznych uwarunkowań ich funkcjonowania. Wywiady te obejmowały następujące zagadnienia: zakres działalności instytucji (podstawowy obszar działalności, grupa odbiorców usług proponowanych przez instytucję, przemiany zachodzące w działalności instytucji na przestrzeni lat, realizowane przedsięwzięcia nowatorskie); wewnętrzne i zewnętrzne uwarunkowania działalności (identyfikacja problemów w sferze zasobów, dostępność informacji nt. powiatowego rynku pracy, planowanie działań, czynniki sprzyjające i hamujące rozwój instytucji, główne źródła finansowania działalności, występowanie zjawiska konkurencji); współpraca międzyinstytucjonalna (w instytucji objętej wywiadem oraz obserwowalna w powiecie, idealny model współpracy); oczekiwania względem Podkarpackiego Portalu Pracy (najbardziej użyteczne funkcje, dodatkowe elementy jakie mogłyby być przydatne w pracy instytucji).

10 10 I. CHARAKTERYSTYKA LOKALNEGO RYNKU PRACY W KONTEKŚCIE UWARUNKOWAŃ SPOŁECZNO - GOSPODARCZYCH 1.1.Uwarunkowania powiatowego rynku pracy Krótka charakterystyka społeczno-gospodarcza powiatu Powiat stalowowolski jest najbardziej wysuniętym na północ powiatem województwa podkarpackiego. Sąsiaduje z powiatami kolbuszowskim, niżańskim, tarnobrzeskim, a od strony północnej z województwami świętokrzyskim i lubelskim. Powiat stalowowolski jako jednostka administracyjna nie ma długiej przeszłości. Zresztą nie może jej mieć, skoro jego siedziba Stalowa Wola, to miasto którego budowa ruszyła w 1937 roku, w ramach realizacji planu Centralnego Okręgu Przemysłowego. Miasto liczy więc obecnie 70 lat, a stworzony wokół niego powiat w dzisiejszym kształcie powstał w 1999 r. 7 Powiat stalowowolski według danych GUS z końca 2006 roku rozpościera się na powierzchni 833 km 2 co plasuje go na 10 miejscu wśród największych powiatów ziemskich w województwie podkarpackim 8. 7 Strona internetowa Starostwa Powiatowego, Przygotowano na podstawie albumu "Powiat Stalowowolski wydanego przez Wydawnictwo "Sztafeta". Tekst: Tomasz Wosk. 8 Powiaty 2007, GUS.

11 11 Mapa 1. Powiat stalowowolski na tle województwa podkarpackiego. Źródło: Opracowanie własne. Powiat ten w grudniu 2007 roku liczył mieszkańców. Gęstość zaludnienia osiąga tu 130 os./km 2 co plasuje powiat pomiędzy maksimum dla powiatów ziemskich osiąganym w powiatach mieleckim (172 os./ km 2 ) oraz dębickim (171 os./ km 2 ), a minimum wyznaczanym przez powiat bieszczadzki 19 os./km 2. Współczynnik feminizacji w powiecie stalowowolskim wynosi 105 (kobiet przypadających na 100 mężczyzn. Dość niepokojący jest ujemny przyrost naturalny, który w skali regionu jest niewiele wyższy od najniższego, obserwowanego w Przemyślu. W roku 2007 wyniósł on -0,3 w przeliczeniu na 1000 mieszkańców, co w praktyce oznacza -34 osoby 10. Jeszcze silniej ta tendencja zarysowała się w I kwartale 2008 roku 11, kiedy współczynnik w przeliczeniu na 1000 mieszkańców wyniósł -2,5, co oznacza przewagę zgonów nad urodzeniami żywymi w liczbie 67 osób. Jeszcze bardziej niepokojący jest najwyższy spośród wszystkich powiatów ziemskich regionu odpływ mieszkańców w wyniku migracji saldo migracji stałej wyniosło w powiecie stalowowolskim w I kwartale 2008 roku -79 osób, z czego aż 55,7% stanowiły odpływy zagraniczne. Mimo tak znacznego odpływu mieszkańców, obserwowanego w wyniku zarówno ruchów naturalnych, jak i migracyjnych, struktura wieku ludności powiatu nie odbiega znacząco od wojewódzkiej: 65% stanowią osoby w wieku produkcyjnym, 1/5 osoby w wieku 9 Biuletyn statystyczny I kwartał 2008 roku, GUS. 10 Biuletyn statystyczny I kwartał 2008 roku, GUS. 11 Biuletyn statystyczny II kwartał 2008 roku, GUS.

12 12 przedprodukcyjnym, resztę natomiast osoby w wieku poprodukcyjnym. W powiecie stalowowolskim na 100 osób w wieku produkcyjnym przypada 22,5 osoby w wieku poprodukcyjnym i jest to wynik nieznacznie niższy niż średnia w województwie wynosząca 24,2. Oprócz struktury wieku istotna jest także struktura wykształcenia mieszkańców. Wg danych uzyskanych podczas Narodowego Spisu Powszechnego z 2002 powiat stalowowolski wypada pod tym względem w sposób zbliżony do województwa ogółem. 1/3 mieszkańców stanowią osoby z wykształceniem średnim (w tym ok. 7,5% z średnim zawodowym), co piąta osoba ma wykształcenie zasadnicze zawodowe, co trzecia natomiast podstawowe. wyższe Tabela 1 Struktura wykształcenia mieszkańców powiatu stalowowolskiego. policea lne razem średnie zawodowe ogólnokształc ące zasadnicze zawodowe podstawow e ukończone podstawowe nieukończone i bez wykształcenia nieustalon e Powiat stalowowolski 9,32% 2,80% 29,01 % 7,48% 21,53% 22,60% 30,28% 3,58% 2,42% Województwo podkarpackie 8,46% 3,09% 27,56 % 7,27% 20,29% 23,76% 31,99% Źródło: Narodowy Spis Powszechny ,94% 1,21% Zaledwie co dziesiąta osoba w powiecie stalowowolskim posiada wykształcenie wyższe. To, co prawda, nieco więcej niż w województwie, mniej jednak niż w miastach na prawach powiatu tam odsetek osób z wykształceniem wyższym waha się od 13% w Tarnobrzegu do ok. 20% w Rzeszowie. W ciekawy sposób współgra to ze strukturą wykształcenia osób bezrobotnych mimo, iż jedynie co dziesiąta osoba w powiecie stalowowolskim posiada wykształcenie wyższe, aż 11% bezrobotnych zarejestrowanych w powiecie w czerwcu 2008 roku stanowiły osoby z takim wykształceniem. Warto jednak mieć na uwadze, że dane te dotyczą czerwca, a jest to okres kiedy absolwenci rejestrują się jako bezrobotni, aby uzyskać prawo do stażu. Pośród wszystkich zarejestrowanych w PUP bezrobotnych dominującą grupę stanowiły jednak osoby z wykształceniem gimnazjalnym lub niższym (27%), co druga osoba miała wykształcenie średnie zawodowe lub zasadnicze zawodowe.

13 13 Wykres 1 Wykształcenie osób bezrobotnych zarejestrowanych w Powiatowym Urzędzie Pracy w Stalowej Woli w czerwcu 2008 r. 27% 11% 25% 25% 12% Wyższe Zasadnicze zawodowe Średnie zawodowe Gimnazjalne i niższe Średnie ogólnokształcące Źródło: Wojewódzki Urząd Pracy w Rzeszowie. Liczba bezrobotnych zarejestrowanych w stalowowolskim urzędzie pracy wyniosła w czerwcu 2008 roku czyli o 279 osób mniej niż w grudniu 2007 roku. Analogicznie stopa bezrobocia spadła z 10 do 9,3%, co stanowi wynik o 3 punkty procentowe niższy niż średnia dla województwa oraz najniższy wśród wszystkich powiatów ziemskich w województwie 12. Zbliżony odsetek osiąga jedynie powiat niżański. Poziom bezrobocia w powiecie stalowowolskim systematycznie maleje od czerwca 2004 roku z lekkim załamaniem w grudniu 2004 r. i grudniu 2005 r., co nie zmienia jednak ogólnej tendencji spadkowej Analiza sytuacji bezrobotnych w województwie podkarpackim w I półroczu 2008 roku,, WUP Rzeszów. 13 Informacje zamieszczone na stronie Powiatowego Urzędu Pracy w Stalowej Woli.

14 14 Wykres 2 Dynamika stopy bezrobocia w powiecie stalowowolskim wolskim i województwie podkarpackim. 20% 18% 19% 18% 18% 18% 17% 17% 16% 15% 15% 14% 14% 14% 12% 10% 8% 14% 15% 13% 13% 13% 10% 10% 9% VI 2004 XII 2004 VI 2005 XII 2005 VI 2006 XII 2006 VI 2007 XII 2007 VI 2008 powiat stalowowolski województwo Źródło: Powiatowy Urząd Pracy w Stalowej Woli. Wśród bezrobotnych zarejestrowanych w powiecie stalowowolskim w czerwcu 2008 roku: 63,7% stanowiły kobiety; 40% to mieszkańcy wsi i jest to najmniejszy odsetek bezrobotnych mieszkających na terenach wiejskich spośród wszystkich powiatów województwa podkarpackiego; 91% stanowiły osoby bez prawa do zasiłku; 28% to bezrobotni bez żadnego doświadczenia zawodowego; co drugi bezrobotny nie ma ukończonych 35 lat; 23,2% tej grupy to osoby pozostające bez pracy 2 lata bądź dłużej, co, choć oznacza, że co piąty zarejestrowany bezrobotny w powiecie dotknięty jest bezrobociem długotrwałym, stanowi to wynik o 12 punktów procentowych niższy niż średnia dla województwa. Warto spojrzeć na długość czasu pozostawania bez pracy osób, które zarejestrowane były w stalowowolskim urzędzie pracy jako bezrobotni w czerwcu 2008 roku. Okazuje się bowiem, że prawie 13% stanowią osoby nie pracujące dłużej niż 12 miesięcy, kolejne 20% to natomiast osoby poszukujące pracy od 6 do 12 miesięcy. Niemniej jednak, w pewnym stopniu o możliwości wyjścia z bezrobocia i wejścia na rynek pracy świadczy także liczba ofert pracy, które pojawiają się w urzędach. Według danych WUP Rzeszów w Powiatowym Urzędzie Pracy w Stalowej Woli w I półroczu 2008 roku, na jedną ofertę przypadało w powiecie 21 bezrobotnych. Wynik ten plasuje powiat stalowowolski na

15 15 1 miejscu wśród powiatów ziemskich jako ten z najbardziej optymalnym stosunkiem liczby bezrobotnych w odniesieniu do liczby ofert pracy 14. O charakterze gospodarki powiatu, pomimo braku danych dotyczących zawodów lokalnie deficytowych i nadwyżkowych, można w pewnym stopniu wnioskować w oparciu o informacje na temat struktury zatrudnienia. Wykres 3 Zatrudnienie w powiecie stalowowolskim według sektorów gospodarki (stan na 31.XII.2006 r.). województwo podkarpackie 29% 29% 20% 22% powiat stalowowolski 11% 49% 22% 18% 0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% 70% 80% 90% 100% sektor rolniczy sektor przemysłowy sektor usług rynkowych sektor usług nierynkowych Źródło: Bank Danych Regionalnych GUS. Pod względem zatrudnienia, według stanu na , powiat stalowowolski stanowił zdecydowanie powiat przemysłowy: prawie połowa osób pracujących w powiecie w grudniu 2006 roku, zatrudnionych było w sektorze przemysłowym, co przewyższa średnią dla województwa o 20%; 40% pracujących mieszkańców powiatu zatrudnionych było w sektorze usługowym i jest to wynik zbliżony do średniej wojewódzkiej; Obraz ten zgodny jest z charakterem regionu warunkowanym w dużym stopniu historycznie. Powiat stalowowolski jest najbardziej uprzemysłowionym powiatem w województwie podkarpackim. W gospodarce dominuje przemysł ciężki: hutniczy, zbrojeniowy, elektromaszynowy i energetyczny zlokalizowany w mieście Stalowa Wola ( ) Poza miastem Stalowa Wola pozostałe gminy to tereny typowo rolnicze. 15 Warto jednak zwrócić uwagę, że 14 Tamże. 15 Strategia rozwoju powiatu stalowowolskiego, czerwiec 2004, str. 11.

16 16 procent zatrudnienia w sektorze rolniczym w powiecie jest niemal trzykrotnie niższy niż ogółem w województwie. Według analiz dokonanych na potrzeby Strategii Rozwoju Powiatu w 2004 roku najwięcej miejsc pracy najemnej utworzonych jest w przemyśle (blisko 55% ogółu) w tym ponad 38% w spółkach należących do Grupy Kapitałowej Huta Stalowa Wola 16. Sytuacja na rynku pracy w powiecie jest ściśle powiązana i uzależniona od sytuacji tego największego w regionie pracodawcy. 17 Jak stwierdzają dalej autorzy diagnozy sytuacji w powiecie: wśród mieszkańców powiatu stalowowolskiego zauważalny jest jednak proces powolnego wzrostu poziomu myślenia przedsiębiorczego, powstają prywatne firmy, dostosowane do wymogów gospodarki rynkowej, świadczące usługi rynkowe i nierynkowe. Sytuacja ta pozostawia jednak wciąż wiele do życzenia. 18 Jeszcze silniej specyfikę regionu potwierdza porównanie obrazu podziału podmiotów gospodarki narodowej działających na terenie powiatu w poszczególnych sektorach gospodarki z możliwością zatrudnienia w tych sektorach 19. Wykres 4 Podmioty gospodarki narodowej zarejestrowane w powiecie stalowowolskim w systemie REGON (stan na 31.XII.2006 r.). Powiat stalowowolski 2% 8% 17% 72% Województwo podkarpacki 2% 9% 21% 68% 0% 20% 40% 60% 80% sektor usług nierynkowych sektor usług rynkowych sektor przemysłowy sektor rolniczy Źródło: Bank Danych Regionalnych GUS. 16 Grupa Kapitałowa zrzesza obecnie 6 spółek zależnych i 9 stowarzyszonych funkcjonujących między innymi na Ukrainie, Białorusi czy Kazachstanie. Jednostką dominującą jest jednak Huta Stalowa Wola S.A., według informacji zamieszczonych na stronie HSW S.A.: 17 Strategia rozwoju powiatu stalowowolskiego, czerwiec 2004, str Tamże, str Sytuacja ta z pewnością uległa zmianie w obliczu kryzysu gospodarczego oraz zwolnień dokonanych z tego powodu w Hucie Stalowa Wola.

17 17 Chociaż pod względem liczby podmiotów gospodarki narodowej zarejestrowanych w powiecie stalowowolskim w systemie REGON zdecydowanie dominuje sektor usług, zwłaszcza usług rynkowych (usługi rynkowe: 72,4% podmiotów, nierynkowe: 8,3%) to potencjał zatrudnienia ia w tym sektorze nie jest imponujący. Innymi słowy, mimo iż ponad 80% przedsiębiorstw w powiecie zajmuje się działalnością usługową to zatrudnienie w tym sektorze znajduje jedynie 40% wszystkich pracujących w powiecie. Odwrotną sytuację obserwujemy w przypadku sektora przemysłowego: ok. 17% przedsiębiorstw gwarantuje tu prawie połowę zatrudnienia na terenie powiatu. Powiat stalowowolski jest obszarem zachęcającym do inwestycji ze względu na zlokalizowanie na jego terenie podstrefy Tarnobrzeskiej Specjalnej Strefy Ekonomicznej zarządzanej przez Agencję Rozwoju Przemysłu S.A. w Warszawie. Według danych Ministerstwa Gospodarki, stan na 31 grudnia 2006 r. 20, TSSE zajmowała wśród 14 istniejących w Polsce specjalnych stref ekonomicznych: 10 miejsce pod względem największych nakładów na promocję strefy; 4 miejsce pod względem najwyższych kwot zwolnienia od podatku z jakich skorzystali zarządzający specjalnymi strefami ekonomicznymi; 6 miejsce pod względem największych nakładów inwestycyjnych; 3 miejsce pod względem najwyższego poziomu zatrudnienia (w liczbach bezwzględnych); 3 miejsce pod względem największej liczby zezwoleń wydanych na prowadzenie działalności (88, najwyższa wartość dla strefy katowickiej 143). W obrębie TSSE funkcjonuje podstrefa Stalowa Wola, której obszar położony jest w południowej części kompleksu przemysłowego Huty Stalowa Wola S.A. (HSW S.A.) oraz na terenach będących własnością gminy Stalowa Wola. Podstrefa Stalowa Wola obejmuje 239,32 ha i wg danych z 30 czerwca 2008 roku firmy działające na jej obszarze zatrudniają 5146 osób, w tym 3133 stanowią nowe miejsca pracy 21. Zezwolenie na działalność w podstrefie posiadają według danych z czerwca 2008 roku 22 przedsiębiorstwa. Preferowany rodzaj inwestycji w ramach tradycyjnych branż to: przemysł motoryzacyjny; przemysł maszyn ciężkich w tym maszyn do budowy autostrad; przemysł metalowy i elektromaszynowy; przemysł wykorzystujący zaawansowane technologie; przemysł komponentów dla budownictwa; produkcja oparta o wytwarzane w HSW S.A. materiały i półfabrykaty; przemysł metali nieżelaznych; 20 Informacja o realizacji Ustawy o Specjalnych Strefach Ekonomicznych. Stan na 31 grudnia 2006 r., Ministerstwo Gospodarki, Warszawa, maj 2007 r. 21 W oparciu o informacje ze strony TSSE Wisłosan, info_ doc

18 18 przetwórstwo złomu metali; produkcja materiałów pomocniczych dla HSW S.A. np. recycling złomowanych urządzeń stalowych. 22 Oprócz funkcjonującej na terenie powiatu podstrefy TSSE Wisłosan, dowodem na atrakcyjność inwestycyjną powiatu jest fakt, że, według rejestru REGON z 2007 r., na terenie powiatu funkcjonuje 51 spółek z kapitałem zagranicznym. Spośród wszystkich powiatów ziemskich większa liczba takich spółek działa jedynie w powiecie mieleckim, gdzie jest ich Powiat w liczbach podstawowe dane statystyczne Nazwa powiatu Powiat stalowowolski Nazwy gmin wchodzących w skład powiatu Bojanów. Pysznica. Radomyśl nad Sanem. Stalowa Wola. Zaklików. Zaleszany. Powierzchnia powiatu 833 km 2 Liczba ludności Współczynnik feminizacji 105 (liczba kobiet przypadająca na 100 mężczyzn) Gęstość zaludnienia 130 os./km 2 Przyrost naturalny na 1000 mieszkańców -0,3 Wskaźnik obciążenia demograficznego 53,0 (liczba osób w wieku nieprodukcyjnym przypadająca na 100 osób w wieku produkcyjnym) Saldo migracji na 1000 mieszkańców -4,8 Wskaźnik aktywności obywatelskiej 0,19 (liczba organizacji pożytku publicznego przypadająca na 1000 mieszkańców) Wskaźnik Potencjału Instytucji Rynku Pracy 24 8,43 Wskaźnik aktywności gospodarczej 76,24 (liczba zarejestrowanych w systemie REGON prywatnych podmiotów gospodarczych przypadająca na 1000 mieszkańców) Stopa bezrobocia 9,3% Liczba zarejestrowanych osób bezrobotnych Udział kobiet w ogólnej liczbie zarejestrowanych bezrobotnych 64% 22 W oparciu o informacje ze strony TSSE Wisłosan, 23 Najwięksi inwestorzy zagraniczni na Podkarpaciu, 24 Wskaźnik stworzony w ramach projektu Indeks Gotowości Rynkowej nowy instrument monitorujący szanse na pracę absolwentów ponadgimnazjalnych szkół zawodowych województwa podkarpackiego. Opis metodologii konstrukcji wskaźnika znajduje się w Raporcie z badań instytucji rynku pracy w województwie podkarpackim powstałym w ramach ww. projektu i dostępnym na stronach oraz

19 19 Udział bezrobotnych bez prawa do zasiłku w ogólnej liczbie 91% zarejestrowanych bezrobotnych Odsetek osób bezrobotnych do 34 roku życia Odsetek osób bezrobotnych powyżej 55 roku życia Średnie wynagrodzenie brutto Pracujący mieszkańcy powiatu według sektorów zatrudnienia 53% 6,29% 2546,18 zł. sektor rolniczy: 11,2%. sektor przemysłowy: 48,6%. sektor usług rynkowych: 22,3%. sektor usług nierynkowych: 17,8%. Największy pracodawca powiatu Huta Stalowa Wola S.A. Źródła: Powiaty 2007, GUS; Biuletyn statystyczny województwa podkarpackiego I kwartał; Biuletyn statystyczny województwa podkarpackiego II kwartał; Analiza sytuacji bezrobotnych w województwie podkarpackim w I półroczu 2008 roku, WUP Rzeszów; Raport z badań instytucji rynku pracy w województwie podkarpackim, baza Organizacji Pożytku Publicznego dostępna na stronie Przytoczone dane prezentują stan na r., z wyjątkiem liczby organizacji pożytku publicznego (stan na r.), liczby podmiotów gospodarki narodowej (stan na r.), danych WUP Rzeszów dotyczących bezrobocia (stan na r.) 1.2. Sytuacja powiatowego rynku pracy w opinii ekspertów Ogólnie sytuacja na stalowowolskim rynku pracy oceniana jest przez ekspertów bardzo dobrze, pewnych komplikacji dostarcza jednak narastający kryzys gospodarczy. Przed recesją powiat stalowowolski charakteryzował się jedną z najniższych w województwie stóp bezrobocia, co związane było głównie z intensywnym rozwojem przemysłu, szczególnie dostrzegalnym w ostatnich 2-3 latach. W dużym stopniu rozwój ten stymulowany był przez politykę Huty Stalowa Wola S.A., która udostępniła swoje niewykorzystane tereny nowym inwestorom. Pozwoliło to uruchomić nowe przedsięwzięcia, które na tyle wykorzystały zasoby ludzkie powiatu, że pojawiły się problemy z brakiem pracowników, co z kolei doprowadziło do uruchomienia licznych kursów dokształcających w zawodach poszukiwanych na lokalnym rynku. Ta polityka otwarcia się Huty budziła silne emocje i skrajnie różne opinie. Pokonanie tych uprzedzeń zaowocowało jednak znacznym przyspieszeniem rozwoju gospodarczego. Jak jednak twierdzą eksperci, obserwowana obecnie recesja,, zwłaszcza na rynkach zachodnich, może negatywnie odbić się na sytuacji stalowowolskiego rynku pracy, bowiem, jak informują nasi rozmówcy zarówno duże jak i małe oraz średnie firmy są mocno powiązane z międzynarodowymi koncernami. Ponadto, duże znaczenie na terenie powiatu ma dotknięta w znacznym stopniu kryzysem branża motoryzacyjna, a pewne oznaki dekoniunktury w powiecie stalowowolskim widać już po spadku ilości ofert zatrudnienia zgłaszanych do Powiatowego Urzędu Pracy Już po przeprowadzeniu niniejszych wywiadów jeden z największych pracodawców na terenie powiatu Zakłady Zespołów Mechanicznych spółka zależna Huty, która zatrudnia 970 osób ogłosiła 10 lutego 2009 roku swoją upadłość z utrzymaniem produkcji na dużo niższą skalę (Według danych opublikowanych 1 marca 2009 roku w gazecie Nowiny Produkcja w ZZM ma być kontynuowana na poziomie znacznie mniejszym niż ten sprzed upadłości. Syndyk będzie więc przyjmować do pracy, ale na zatrudnienie będzie mogło liczyć tylko trzydzieści procent osób do tej pory zatrudnionych ). Kryzys dotknął wszystkie zakłady powiązane z Hutą. Aby

20 20 Również w latach 90-tych, w związku z transformacją ustrojową, powiat stalowowolski narażony był na kryzys, wtedy jednak, zdaniem ekspertów, udało się zamortyzować jego konsekwencje. Przed transformacją miasto silnie uzależnione było od Huty Stalowa Wola S.A., która opierała się głównie o eksport do Związku Radzieckiego, częściowo też do Stanów Zjednoczonych. Upadek rynku wschodniego oraz nowa rzeczywistość gospodarcza spowodowały konieczność restrukturyzacji największego w powiecie zakładu oraz poszukiwania nowych rynków zbytu. Podjęte w tym zakresie starania doprowadziły do tego, że przeprowadzona restrukturyzacja nie pociągnęła za sobą znaczących zwolnień grupowych. Większość osób, które odchodziły lub były zwalniane, korzystała z wcześniejszych świadczeń przedemerytalnych, natomiast pozostałych pracowników zatrudniali nowi inwestorzy lub podmioty utworzone na bazie majątku Huty. Powiat stalowowolski odznacza się zdecydowanie przemysłowym charakterem, co z jednej strony skutkuje dużą liczbą bezrobotnych kobiet - jak donosi jeden z ekspertów mamy duży problem z byłymi pracownicami restrukturyzowanych spółek, zwłaszcza ze stanowisk administracyjno-biurowych, bowiem tego typu kadry były bardzo rozbudowane w Hucie. Z drugiej strony natomiast, relatywnie niski jest wśród bezrobotnych udział osób z terenów wiejskich. Ta przemysłowa specyfika wyróżnia powiat stalowowolski, głównie w porównaniu do rolniczego powiatu niżańskiego, w którym sytuacja gospodarcza przedstawia się znacznie gorzej i jest to w pewnym stopniu związane z upadkiem dwóch największych lokalnie zakładów Zakładów Mięsnych oraz firmy NIMET (ta druga podjęła jednak ponownie działalność po pojawieniu się włoskiego inwestora). Znacznie bardziej zbliżony pod względem charakteru jest w stosunku do powiatu stalowowolskiego powiat tarnobrzeski, który również uznawany jest za ośrodek typowo przemysłowy. Niemniej jednak, jak twierdzą eksperci, sytuacja w powiecie tarnobrzeskim jest nieco trudniejsza, ponieważ restrukturyzacja przemysłu siarkowego zmieniła nieco specyfikę powiatu jesteśmy nadal największym ośrodkiem przemysłowym. Tarnobrzeg nie miał tego szczęścia. Praktycznie zlikwidowano górnictwo i przetwórstwo siarki, które było kołem napędowym dla tego miasta. Oprócz silnego przemysłu pośród mocnych stron powiatowego rynku pracy eksperci wskazali: tradycje techniczne w okresie powojennym intensywnie stymulowano rozwój techniczny powiatu - fundowane były stypendia dla przyszłych inżynierów, absolwentom studiów technicznych gwarantowano mieszkania. Obecnie prowadzone są działania a w celu utrzymania i stymulowania tych tradycji m.in. planowane jest otwarcie w powiecie filii Politechniki Rzeszowskiej; ustawiczny wzrost liczby podmiotów gospodarczych nie możemy tu mówić o skokowych zmianach, ale jest to na pewno korzystne zjawisko ; uniknąć zwolnień część zakładów produkcyjnych ze Stalowej Woli planowała skrócenie tygodniowego czasu pracy, co wiązało się również z obniżką pensji wypłacanych pracownikom.

21 21 dywersyfikacja struktury gospodarczej powiatu wywołany otwarciem się Huty bum gospodarczy zaowocował rozwojem nowych branż; duża mobilność ludności; istnienie uczelni wyższych na terenie powiatu. Do słabych stron zaliczono natomiast: brak fachowców, w, istnienie pewnej luki pokoleniowej w tym zakresie w latach 90- tych zaczęło szwankować szkolnictwo techniczne, mniej zatrudniano także nowych pracowników ( ), a starsi przechodzą na emeryturę lub za już jakiś czas odejdą. Kształcenie nowych kadr dopiero się zaczyna i co najmniej kilka lat zajmie zdobycie przez nie odpowiednich kwalifikacji i doświadczeń ; odpływ kadry technicznej z terenu powiatu; brak atrakcyjnych ofert pracy dla kobiet; duża liczba osób o niskiej motywacji i niskich kwalifikacjach pośród bezrobotnych; migracje edukacyjne młodzieży i pozostawanie na stałe w większych ośrodkach akademickich; brak wystarczającej liczby inwestorów,, związany z kilkoma innymi mankamentami powiatu: położeniem w oddaleniu od autostrad i dróg szybkiego ruchu oraz coraz mniejszą dostępnością nowych terenów inwestycyjnych jak twierdzą eksperci można co prawda wylesić część działek na terenie Huty, ale tutaj koszty są ogromne i sięgają setek tysięcy złotych. Jeśli chodzi o dominujące w powiecie branże, to nadal tradycyjnie największe znaczenie posiada branża hutniczo-metalowa,, a najwyższe zatrudnienie wciąż oferowane jest na terenie dawnej Huty. Zdaniem ekspertów, odradza się także branża zbrojeniowa. Zawodami deficytowymi na powiatowym rynku są przede wszystkim spawacz oraz operator obrabiarek sterowanych numerycznie. Osoby, które kształcono w tych kierunkach i którym zaoferowano praktykę w Hucie, często korzystały ze zdobytego doświadczenia poszukując pracy za granicą. Przedsiębiorczość mieszkańców powiatu kształtuje się, w opinii naszych rozmówców, w dolnych granicach poziomu przeciętnego. Związane jest to z przyjmowaniem przez mieszkańców postawy bierności, wykształconej podczas pracy w dużym zakładzie, który gwarantował swoim pracownikom pełen pakiet świadczeń w tym szkoły, mieszkania, żłobki itp. Niemniej jednak, jak podnoszą eksperci, zainteresowanie dotacjami na rozpoczęcie własnej działalności gospodarczej systematycznie rośnie, a nowopowstających firm jest coraz więcej. Warto zaznaczyć, iż rocznie ok. 100 osób korzysta z tego typu dotacji, które w powiecie stalowowolskim oferuje zarówno Powiatowy Urząd Pracy jak również inne instytucje. Eksperci nie zauważyli żadnych istotnych braków w ofercie powiatowych instytucji rynku pracy, zwrócono natomiast ast uwagę na ograniczenia jakie nakładają na Powiatowy Urząd Pracy wymogi ustawowe. Jak zaznaczył przedstawiciel urzędu nasza oferta często jest mniej

22 22 atrakcyjna niż oferta innych instytucji, działających na podstawie innych przepisów, a dotyczy to m.in. warunków przyznawania dotacji na rozpoczęcie działalności gospodarczej. Ponadto, ustawa dokładnie precyzuje komu dana pomoc może być przyznana, dlatego też lokalnie mogą się pojawić pewne braki w ofercie, które wynikają właśnie z przepisów.

23 23 II. DIAGNOZA SYTUACJI INSTYTUCJI RYNKU PRACY DZIAŁAJĄCYCH W POWIECIE 2.1.Instytucje rynku pracy w statystykach W powiecie stalowowolskim poza Powiatowym Urzędem Pracy funkcjonuje szereg instytucji szkoleniowych, agencji zatrudnienia, Ochotniczy Hufiec Pracy oraz organizacje pozarządowe, które stanowią stosunkowo liczną grupę i prowadzą różnorodną działalność wspierającą pośrednio lokalny rynek pracy. W Krajowym Rejestrze Agencji Zatrudnienia na terenie powiatu stalowowolskiego zarejestrowana jest jedna instytucja oferująca pośrednictwo pracy za granicą. Liczną grupę instytucji stanowią natomiast instytucje szkoleniowe. Jest ich na terenie powiatu trzynaście, a ich działalność i zakres usług szkoleniowych jest bardzo szeroki. Weryfikacja listy zidentyfikowanych instytucji rynku pracy powiatu stalowowolskiego, przeprowadzona zarówno w oparciu o wypowiedzi ekspertów jak i indywidualne kontakty z poszczególnymi instytucjami, pozwoliła do najbardziej aktywnych i rozpoznawalnych, obok Powiatowego Urzędu Pracy, instytucji zaliczyć: Ośrodek Kształcenia Zawodowego w Stalowej Woli; Regionalną Izbę Gospodarczą w Stalowej Woli; Centrum Kształcenia Praktycznego w Stalowej Woli; Cech Rzemieślników i Przedsiębiorców w Stalowej Woli; OHP Komendę HP 9-17 w Stalowej Woli. Oprócz powyższych instytucji rynek pracy, a przede wszystkim osoby znajdujące się w trudnej sytuacji są wspierane przez cztery Gminne Ośrodki Pomocy Społecznej, jeden Ośrodek Pomocy Społecznej, Miejski Ośrodek Pomocy Społecznej oraz Powiatowe Centrum Pomocy Rodzinie. 2.2.Charakterystyka najistotniejszych instytucji rynku pracy powiatu Powiatowy Urząd Pracy w Stalowej Woli 26 Poniższy, krótki opis działalności Powiatowego Urzędu Pracy (PUP) koncentruje się na tych działaniach Urzędu, które nie wynikają wprost z wymogów ustawy z dnia 20 kwietnia 2004 r. o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy. Ustawa ta obowiązuje wszystkie urzędy pracy nakładając na nie analogiczne, nie różnicujące ich zadania, w związku z czym, w niniejszym raporcie skupiono się wyłącznie na przedsięwzięciach wykraczających poza 26 W oparciu o informacje zebrane na podstawie strony internetowej Urzędu, udostępnionych przez Urząd materiałów oraz danych dotyczących umów o dofinansowanie projektów, zawartych w 2008 roku w ramach Programu Operacyjnego Kapitał Ludzki Poddziałań 6.1.1; 6.1.2;

24 24 obowiązki nałożone przez ustawodawcę, takich jak realizacja projektów unijnych oraz innego typu inicjatywy własne Urzędu. Powiatowy Urząd Pracy w Stalowej Woli realizuje obecnie dwa projekty finansowane w ramach Programu Operacyjnego Kapitał Ludzki. Pierwszy z nich to projekt pn. Więcej szans w powiecie stalowowolskim wdrażany w ramach Poddziałania PO KL. Projekt, którego wartość to zł, zakłada: przeszkolenie zawodowe 210 osób, odbycie stażu przez 674 osoby, przygotowanie zawodowe w miejscu pracy dla 7 osób, udzielenie dotacji na podjęcie działalności gospodarczej dla 40 osób, prace interwencyjne dla 100 osób. Drugi projekt PUP w Stalowej Woli nosi nazwę Wyższa jakość usług Powiatowego Urzędu Pracy w Stalowej Woli i wdrażany jest w ramach Poddziałania PO KL. Jego realizacja pozwolić ma na zatrudnienie nowych pracowników Urzędu - pośredników pracy i doradców zawodowych, przeszkolenie kluczowych pracowników PUP oraz przeprowadzenie badania lokalnego rynku pracy. Całkowita wartość projektu wynosi zł. Stalowowolski Urząd Pracy podejmuje współpracę z Ośrodkami Pomocy Społecznej z terenu powiatu w zakresie wzmacniania aktywności osób bezrobotnych będących klientami obu instytucji. Na podstawie zawartego porozumienia, Urząd oraz Ośrodki informują się wzajemnie o planowanych wobec osób bezrobotnych działaniach. Ponadto, PUP współpracuje także z Centrum Informacji i Planowania Kariery Zawodowej w Stalowej Woli oraz Regionalną Izbą Gospodarczą w Stalowej Woli. Celem tej współpracy jest promocja postaw przedsiębiorczych wśród osób bezrobotnych oraz udzielanie wsparcia osobom rozpoczynającym własną działalność gospodarczą. Warta odnotowania jest również współpraca z Lokalnym Funduszem Poręczeń Kredytowych w zakresie udzielania zabezpieczeń bezrobotnym planującym uruchomić działalność gospodarczą lub małym i średnim przedsiębiorstwom korzystającym ze wsparcia finansowego udzielanego ze środków funduszu pracy. Dodatkowo, PUP w Stalowej Woli bierze udział w Targach Pracy, uczestniczył także w konferencji podsumowującej stan realizacji projektów w ramach PO KL w województwie podkarpackim, gdzie zaprezentował własny projekt (badania rynku pracy dotyczące bezrobotnych w wieku 45 plus). W 2009 r. planowane jest przeprowadzenie kolejnych badań mających na celu uzyskanie przez PUP informacji o aktualnych i przewidywanych potrzebach oraz planach zatrudnieniowych pracodawców z terenu powiatu stalowowolskiego. Specyfika projektu Podkarpacki Portal Pracy wymaga także zwrócenia uwagi na to jak Urząd Pracy radzi sobie w kwestiach informatycznych. Strona internetowa stalowowolskiego Urzędu w sposób czytelny i przejrzysty prezentuje pakiet przydatnych informacji dla osób poszukujących zatrudnienia jaki i dla potencjalnych pracodawców. Stonowana kolorystyka,

25 25 estetyka wykonania i logiczny podział zamieszczonych materiałów ułatwiają użytkownikowi poruszanie się po witrynie. Ośrodek Kształcenia Zawodowego w Stalowej Woli Ośrodek Kształcenia Zawodowego w Stalowej Woli stanowi jednostkę największej w województwie podkarpackim organizacji szkoleniowej - Zakładu Doskonalenia Zawodowego w Rzeszowie. Działalność OKZ koncentruje się na realizacji szkoleń i kursów, m. in. z zakresu prac biurowych, usług fryzjerskich i kosmetycznych, budowlanych, prawa jazdy oraz bezpieczeństwa i higieny pracy. Ośrodek jest uprawniony do przeprowadzania egzaminów zawodowych potwierdzających kwalifikacje zawodowe. Dodatkową formą działalności Ośrodka jest ściśle powiązane z ofertą szkoleniową doradztwo zawodowe. Z usług OKZ korzysta szeroka grupa odbiorców, są to zarówno osoby bezrobotne lub chcące podnieść swoje kwalifikacje bądź nabyć nowe, jak również instytucje czy zakłady pracy. Oferta szkoleniowa jest stale dostosowywana do aktualnych potrzeb rynku pracy i wzbogacana o nowe kierunki kształcenia. W ostatnim czasie na zamówienie Powiatowego Urzędu Pracy w Stalowej Woli zostały wprowadzone szkolenia z florystyki i technologii robót wykończeniowych. Organizowane są również kursy dostosowane do indywidualnych potrzeb zgłaszanych przez lokalnych pracodawców. Rocznie w OKZ realizowanych jest około rozmaitych kursów i szkoleń. Regionalna Izba Gospodarcza w Stalowej Woli Powstała w 1998 roku Regionalna Izba Gospodarcza jest organizacją zrzeszającą podmioty prowadzące działalność gospodarczą. Swoim zasięgiem obejmuje obszary powiatów stalowowolskiego, niżańskiego oraz tarnobrzeskiego i obecnie zrzesza ok. 100 firm z regionu. W ramach działalności statutowej RIG realizuje szereg zadań mających na celu wspieranie przedsiębiorczości i inicjatyw gospodarczych. Do usług stałych dedykowanych głównie małym i średnim przedsiębiorcom, należą: prowadzenie Lokalnego Funduszu Pożyczkowego, prowadzenie Funduszu Poręczeń Kredytowych, prowadzenie Punktu Konsultacyjnego w ramach Krajowego Systemu Usług dla Małych i Średnich Przedsiębiorstw, którego zadaniem jest wsparcie informacyjne, szkoleniowe i doradcze przedsiębiorców oraz osób zamierzających rozpocząć działalność gospodarczą. RIG prowadzi swoją działalność również poprzez realizację projektów finansowanych z Unii Europejskiej. Od 2005 do 2008 roku udało się zrealizować dwa projekty w ramach Zintegrowanego Programu Operacyjnego Rozwoju Regionalnego (ZPORR), Działanie 2.5 Promocja Przedsiębiorczości. Pierwszy pod tytułem Pakiet usług biznesowych drogą do